\l
n
CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
flossing
1889. Ho. 4.
Dinsdag 9 October.
Vierde Jaargaotheek
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. lTiiuy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES;
De waarheid der geleerden.
BUITENLAND
-
RECHTSZAKEN. ,r
KERK-EN SCHOOLNIEUWS.
Z
Ti.
te
VERSCHIJNT
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Pry 3 per drie maanden franco p. p. f'0,95
Enkele nommers- 0,025
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer cent,
familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regelt
meer 10 cent.
v
Naar aanleiding van prof. v. Wijhe's partij
kiezen voor de menschwording der apen,
schrijft de Oranjevaan het volgende
«Hoeveel stelsels zijn er in de laatste ja
ren al niet in het vernuftig brein der men-
schen opgekomenHet eene al geleerder
dan het anderemaar ook ieder stelsel
meer en meer afwijkende van hetgeen ons
de Heilige Schrift leert. De eene hypothese
na de andereen bij iedere hypothese werd
met eene beslistheid gesproken, alsof nu
eindelijk de echte, de wezenlijke waarheid
gevonden was.
Hoe waren de denkers niet opgetogen,
toen Darwin met zgn beroemd boek op
trad, waarin hij aantoonde dat alle dieren
en planten afstammen van zeer weinige
vormen, misschien slechts van één enkelen.
Zijn volgelingen gingen nog verderen wel
dra werd het dogma verkondigdde mensch
stamt af van een aap.
Al wat geleerd en niet geleerd was; beter:
ieder die met de geopenbaarde Waarheid
volgens de Schrift gebroken had, nam dit
apen-dogma gretig aan. Er was een korte
tijd, dat men voor niet wetenschappelijk
gehouden werd, zoo men niet instemde met
de uitvinding van de afkomst van den
mensch.
Intusschen bataat er grond om voor de
apen te vreezen, dat zjj weldra niet meer
als onze voorouders zullen worden aange
merkt. Terwijl in ons vaderland de goed-
geloovige geleeiden, waaronder de hoogleera
ren, nog bezig waren zich van de bloedver
wantschap tusschen hen en de apen te
overtuigen, was men in Duitschland reeds
bezig deze nieuwe leer af te breken. Ja.
toen Prof. van Wijhe dezer dagen aan de
Groninger Hoogeschool betoogde, met een
zekerheid en eene beslistheid alsof hij Darwin
in eigen persoon was, dat hij en zijne
medenatuurgenooteri van de apen zouden
afstammen, had Prof. Virchow van Berlijn,
ontleedkundige van den eersten rang, eenige
maanden gelalen heel het apen-stelsel als
van nul en geep.erlei waarde verklaard. Hij,
de geleerde onder de geleerden, moet be
tuigen dat nog te vergeefs gezocht is naar
de schakels, die den mensch met de apen
zouden verbindendat de voormensch nog
niet is gevonden.
Daar ligt dan nu het apen-stelselTenzij
dat geleerdheden als Prof. van Wijhe, met
enkele leeraren aan gymnasia en Hoogere
burgerscholen, of lagere onderwijzers, zich
durven meten met een man als Prof. Virchow
en het voor de apen zullen opnemen.
Wij gevoelen eenigszins het moeielijke
van de positie, waarin onze geleerden zullen
kjiftien. Prof. Virchow is geen fijne, geen
"aanhanger van de «fabelen» uit den Bijbel;
integendeel, hij is radicaal ongeleovig.
En nu, zulk een man gaat het stelsel van
Darwin in één slag omverwerpen. Wat
zullen zij, die langen tijd dweepten met
hunne bloedverwantschap met de apen,
thans aanvangen?
Intus-chen kunnen de vereerders van God
en Zijn Woord hieruit leeren, welke waarde
de «waarheden» hebben, die heden door
Darwin, straks door Buchner enz. worden
«uitgevonden». VVij worden er weder door
versterkt, dat de ■waarheid alleen te vinden
is iri het woord, dat God ons gaf.
Gods woord is de waarheid.
Zooals men weet, bestaat sedert eeu
wen de dwaasheid, dat IJsland, met zijne
eigenaardige bevolking van onvermengd
oud-Noormanseh bloed, zijn eigen taal en
zijn eigen literatuur, onder de heerschappij
van Denemaiken «taat. Het land van den
«Koning van Thule», dat in de 9e eeuw
door de Noormannen werd ontdekt en be
volkt, werd in de 13e door Noorwegen
geannexeerd en kwam zoo in 1380 aan
Denemarken, waar het sedert bij bleef.
De geest des tijds is in onze eeuw echter
ook over de IJslanders vaardig geworden.
Reeds geruimen tijd voeren zij strijd met
de Deensche Regeering over ue herziening
van hun grondwet. In tiet lJslandsche
Alting heeft zich nu eene gematigde partij
gevormd, die de meer ierheid heeft en een
gematigd ontwerp voor zelfbestuur aan de
Regeering zal voorleggen. Zij wil een
gouverneur over IJsland aangesteld zien, die
den titei van »Jarl" voeren zal en aan
wien de Koning zijn macht kan overdragen.
De Jarl zal door drie ministers, die hij zelf
kiest, gesteund worden en recht hebben,
de door het Alting aangenomen wetten te
hekrachtingeumaar de Koning zal op
IJsland ook een minister hebben en kan
door dezen de wetten verwerpen, die daar
door hare kracht verliezen. Een lJslandsche
rechtbank, waarin 8 leden door IJsland en
4 door den Koning voor bun leven gekozen
worden, zal in geschillen tusschen den
Jarl en 's Konings minister beslissen.
Een der olifanten, welke door den prins
van Wales in 1881 aan den dierentuin te
Berlyn werden geschonken, wordt in den
laatsten tijd zeer nukkig. Hij wordt zoo nu
en dan heel woedend, maakt tzyn wachters
dood, in een woord Rostom doet dingen,
die een welopgevoede olifant niet betamen.
In plaats van de lieveling is hij de schrik
van 't publiek geworden, en om ongelukken
te voorkomen, besloot de directeur een einde
te maken aan Rostom's zoo dierbaar leven.
Er werd besloten, dat hy zou worden opge
hangen; Rostom kreeg een touw om den
hals, doch toen ieder meende, dat de laatste
olifanten-zucht zou worden uitgeblazen, brak
het touw en Rostom keek zyn beulen met
zijn kleine oogjes heel schalks aan.
Er was gezegd, dat hij zou sterven. De
meest bekende olifanteneigenaars en derge
lijke olifantslui kwamen bijeen te Berlijn en
hielden een drukke vergadering. De discus
sies hadden tot ontwerp„Het leven van
Rostom, en hoe er een einde aan te maken?"
Allen waren het hierover eensdood moest
hy. Al zou men ook drie weken redeneeren
't hinderde niet, er moest een middel worden
gevonden, waarover zelfs de meest gerouti
neerde beul verbaasd zou staan.
„Doodschieten met een revolver," raadde
de een. „Doch als hy dan na het eerste
schot niet dood is, wat dan „werd gevraagd,
want Rotom is sterk, zeer sterk. Dood
schieten werd dus geschrapt van het lijstje,
waarop alle middelen waren geschreven,
die dienst kuunen doen. om iemand het
levenslampje uit te blazen. „Vergiftigen!"
Ook dat ging niet. "Wie weet wat sterke
maag Rostom er op na houdt. „Doodslaan
door een electrisehen stroom." 't Was een
middel volgens alle regelen der vooruitstre
vende wetenschap, doch werd niet toepasbaar
geacht. Na een lang debat werd eindelijk
besloten, dat Rostom zou sterven door het
koord, doch een koord, gemaakt van ijzer-
draad, eene soort onderzoesche kabel.
Op zekeren morgen, dat de kolossus uit
zjjne kooi kwam stappen, werd hem met
een loopenden knoop het eene einde van
den hals gedaan. Twee-en-veertig man ston
den aan het andere eind, om op een gegeven
oogenblik een knoop dicht te trekken. Nau
welijks voelde Rostom, dat zijn halsbandje
iets begon te knellen, of hy schudde zijn
kop, het touwtje brak en de twee-en-veertig
trekkers, niet op dergelijke aardigheid be
dacht, lagen onder, door en op elkaar te
spartelen aan het eind van den kabel. Ros
tom knipte met zyn guitige oogen en be
kommerde zich in 't geheel niet meer om
den poets, dien men hem had willen spelen.
Dood echter moet hij. De directeur heeft
bepaald, dat men in October nogmaals zal
beraadslagen over Rostom's leven.
Bij de herstemmingen in Frankrijk voor
de Kamers van Afgevaardigden werden 43C
republik 'inen gekozen en 50 conservatieven
en boulangistende republikeinen hebben
dus een meerderheid van 150 stemmen
^indien rnen althans de radicalen tot hunne
partij rekent, wat lang niet altijd zeker is.
In de laatste dagen van September
is de bevolking van Berlijn boven de 1 r/a
millioen zielen gekomen.
Werkstaking 1 Ook de schooljongens
te Londen willen het werk staken. Zy
houden optochten en bezoeken andere scholen
om de andere scholieren over te halen zich
bij de werking aan te sluiten. Zij houdea
vergaderingen, bespreken zoogenaamde grie
ven en steilen hunne eischen. De laatste
omvatten verkorting van leerurenafschaf
fing van huiswerk en lichaamsstraffen't Is
hier: zoo de ouden zongen, riepen de jongen.
Op Kreta duurt de ongelukkige toe
stand van opstand en vernieling voort. Een
bloedige botsing met de troepen had in het
district Kydoria plaats. Er vielen dooden
en gewonden van de zijden der Turken
De troepen van den Sultan trokken een
kerk te Vafe binnen, waar zij de bajonet
staken door gewyde kerkschilderijen. De
Russische consul heeft tegen deze heldendaad
geprotesteerd.
De Russische troepen op de grenzen
van Armenië zijn belangrijk versterkt. Rus
sische en Armenische gewapende benden
oversell rijden de grenzen om Turksch
Armenië in opstand te brengen. Zoo spant
alles samen om den Turk uit zijn gebie i
te verdrijvenen Rusland aast op den
buit.
6 October '89.
Men verneemt dat het voorstel Bahlmann
in zake invoerrechten, door de rechterzijde
niet ongunstig ontvangen is, althans voor
wat betreft de tarwe.
De minister van binnenl. zaken heeft
het schrijven van zijn ambtgenoot van jus
titie in zake het recht der politie op eigen
keuze der middelen tot het opsporen,
ontdekken en constateeren van drankwet-
delicten, verduidelijkt. Uit het schrjjven
ven den minister van justitie, zoo zegt de
heer Mackay, mag niet worden opgemaakt,
dat de politiedienaren altijd in politiekleeding
moeten zijn om overtreding te kunnen con
stateeren. O neen, zij mogen dit ook in
burgerkleeding deen. Immers als dit hun
niet toegestaan werd, dan zou het betrappen
van verdachten op heeterdaad onmogelijk
zijn, terwijl juist het hier en daar veelvuldig
voorkomen van den genoemden ongeoor-
loofden Verkoop van sterken drank en scherp
politietoe/icht eischic.
Bruini8se. De heer Johs. Elenbaas, broe
der van wijlen Jan Elenbaas, is in diens
plaats door de liberale kiesvereeniging can-
didaat gesteld voor het lidmaatschap van
den gemeenteraad.
Goes In de raadsvergadering v.m Zater
dag werd met algemeene stemmen besloten
aan het publiek verkeer te onttrekken
175 c.A. grond en die af te staan op ver
zoek aan den heer W. Pelle tot het op-—
richten van een fairbank, (weegbrug dienst,
doende bij het verschepen van suikerbïeten\ -
De heer H. J. Messer te Middelburg,
surnumerair bij 's rijks belastingen, is over
geplaatst naar Rotterdam.
Tot rapporteurs over de graanrechten-
wet van mr. Bahlmann zijn in de tweede
kamer benoemd de lieeren v. d. Borch,
Borret, Gleichman en A. v. Dedem.
tsv!
n
r
Tegen een ont lagen gevangenbewaar
der' te Amsterdam is 7 maanden gevangenis
straf geëischt, omdat hij gedurende drie
maanden van de zuster van een der gevan
genen driemaal een kwartje had aangepakt 8
om aan dezen gevangene briefjes of ver-
snaperitigen van zijn familie te geven. H. "'f
treurige van de zaak is dat een ander zij
ook wel eens aan dit vergrijp had schuldi, 1
gemaakt, doch dit had nagelaten, juist nadat j
deze zelfde gevangenbewaarder hem daarover jet-
ernstig onderhouden had.
Kantongerecht te Middelburg.
Kerkelijke Geschillen van Koudekerke.
Van wege den gedaagde E. Wisse en A.
Wielemaker is ingediend een verzoekschrift
tot verhoor op vraagpunten van heeren
kerkvoogden.
De kantonrechter bepaalde vonnis in deze
zaken op 28 October aanst. ii
De zaken der overige gedaagden werden
geremitteerd tot den 2 December aanst.
f
ens
het
in
ioe-
Ned. Herv. Kerk. n
Beroepen te Reenen ds. G. W. A.de
Veer te Middelburg te Sirjansland W. -r
Hulsbergin cand. te Hattem. e.
Bedankt voor Schore door W. Huls-
bergen cand. te Hattem
Chr. Ger. Kerk. 1
-- Bedankt voor Oud-Beijerland door ds. £E-\
W. Schock te Nieuwedorp.
De nieuwe cursus tot bevordering val den,
inwendige zending te Utrecht en Deutichem '-7.ee,
is dit jaar aangevangen met 65 studenten jens
en 156 gymnasiasten, die meest allen tot
predikant in de Herv. kerk worden opgeleid, ook
Kortgcne. De Augustus collecte voor de nan"
chr. scholen, gehouden in de Ned. Herv."ïlc'e
Kerk alhier bracht op f 76.01.
De heer D. Verhulst slaagde vo< r het
le natuurkundig examen aan ue hoogeschool j
te Leiden.
Voor de acte examens in Zeela
hebben zich 9 vrouwelijke en 24 mannelijke j
candidaten aangemeld. Deskundigen znr.
de heeren paedagogiek en schoonschrijven
A. Luijendijk te Tolen Nederlandsclie taal
en lezen P. G. de Jager te Middelburg en P®-
A. R. Breetvelt te Goes; rekenen J. Iiev,amgen,
lander Schoo te Groede aardrijkskunde e Krui-
Vuoren te Terneuzenvader!, gesoh. A.
It
i
i
d
ie
/id