enstand.
in.
IE,
Middelburg.
E N.
BUEL.
mnnetjes.
1 lENSEN
1889. No. 152.
Donderdag 26 September.
Derde Jaargang.
CHRISTELIJK-
NIEUW SBLAD
HISTORISCH
Y00R ZEELAND.
[E BAAI,
e 1 enz. enz.,
IEKKER,
ntvangen
TELEGRAAF."
VERSCHIJNT
G. AI. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
HOE VER ZIJN WIJ HU?
BUITENLAND.
TWEEDE KAMER.
(fat men nergens
\R zwart goed voor
ïoopt, dan hij:
«DDELBURG.
J
kunnen wegens hunne
de Y. Z. Medaille.)
die hunne kinderen
s. op de BIJZONDERE
aatst willen zien, MAAR
(één gulden per maand)
worden uitgenoodigd
ber te wenden tot een
'sonen.
J. DONNER.
J. P. BOSHOFF.
C. SNOEP Az.
J. J. VISSER.
J. C. WIRTZ Cz.
JONGEN benoodigd, ter
EMANSE, Kleermaker,
g R 31, Middelburg.
bij tien kilo veel min-
Dek 55, blanke Reuzel
bloem 14 ct de kilo.
10 ct. per ons, per
Middelburg.
'EN gevraagd a ƒ2,30.
GOES.
DELB.-ROÏTERDAM.
mber.
Donderdag, Vrijdag,
g Van Vlissingen 8.—.
Rotterd. 8.3C.
OOTDIENST
urg en Zierikzee-
ikzee Spoorweg Goes,
mber.
Van Zierikzee
Dinsd. 24'smorg. 7,—
Woen.25
Dond. 26
Vrijd
Zat.
Zond.
Maan
27
28
29
30
7,30
6,~
6.30
7 ,-
7.30
7.30
ustus.
van Antwerpen
Dinsd. 24'smorg.6.30
Dond. 26 7.30
Zon. 29 7.30
ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,02=
UITGAVE VAN
fn
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 40 cent.
Nu de schoolwet bijna de tweede kamer
gepasseerd is kan het nuttig zjjn de aan
dacht te vestigen op wat aanvankelijk in
de wet gewenscht werd, wat er uit bleef,
en wat er' in kwam krachtens toenadering
der beide partijen.
Toen minister Mackay zjjne wijzigingen
indiende, sprak hij duidelijk uit
lo. Geen uitbreiding der vakken op de
lagere school.
2o, Desnoods een geldelijke bijdrage
van de gemeente aan de bijzondere school.
3o. Geen inkrimping van de bevoegd
heid der kweekelingen om onderwijs te
geven.
4o. Het aantal leerlingen worde berekend
naar het gemiddelde van het aantal leer
lingen, op 4 verschillende datums aanwezig.
5o. Afschaffing der vergelijkende examens.
6o. Geen vaste rijks-bijdrage maar bij
drage voor elk hoofd eener school en voor
eiken onderwijzer op scholen met een be
paald aantal leerlingen.
7o. Het beginsel van billijk schoolgeld
moet in de wet.
8o. Een rijksbijdrage aan de bijzondere
school.
Door tegemoetkoming aan de wenschen
der liberale partij vielen punto, 2o, 3o, 4o,
en 5ozoadat op deze vijf punten de libe
rale partij haar zin kreeg.
lo. Uitbreiding der vakken op de lagere
school.
2o. In geen geval eene bijdrage van
de gemeente aan de bijzondere school.
3o. Inkrimping van de bevoegdheid der
kweekelingen.
4o. Bepaling van 't aantal leerlingen
naar slechts eenen datum, op welken het
hoogst mogelijk aantal leerlingen op de
scholen aanwezig is.
5o. Handhaving der vergelijkende examens.
Een groote tegemoetkoming aan de eischen
der liberalen is ook de bepaling om de extra
vergoeding aan de gemeenten voor de on
derwijzerstraktementen duurzaam te blijven
uitkeeren op den grondslag van bet be
staande art. 45, aan die gemeenten die
voor dat doel minder zouden ontvangen
volgens de nieuwe wet, in elk geval echter
tot geen hooger bedrag dan waarop ze in
1889 aanspraak zouden hebben.
Nog werd de bepaling opgenomen, waarbij
30 pet. gewaarborgd wordt voor dien school-
bouw, waarvan de bestekken tot op den
dag van heden bij de regeering zijn ingediend.
Daarentegen leed de tegenpartij de ne
derlaag op deze twee voornaamste punten
Onthouding der rijkstoelage aan bijzondere
onderwijzervoor de opleiding van kweekelin
gen en laatst niet minst den leerplicht.
Slechts met een geringe meerderheid,
dank zij de afwezigheid van tien leden der
rechterzijde, maar dan toch met een meer
derheid, werd het voorstel Borgesius, tot
invoering van den leerplicht, (lees school
dwang) verworpen.
Op nog twee andere punten mocht
de regeering haar beginsel zien zegevieren,
echter niet zonder aan de tegenpartij iets
te hebben toegegeven. De rijksbijdrage is
gebonden aan een besluit van gedeputeerde
statenen het beginsel van billijk school
geld werd omwonden door de bepaling dat
'schoolgeld van den kostenden prijs mag
afdalen tot een schoolgeld van slechts vier
en een halve cent per week
Nemen wij nu in aanmerking hoeveel
moeite het den minister, bijgestaan door de
lieeren Schaepman en Lobman gekost heeft
beide laatstgenoemde beginselen in de wet
te doen opnemen, dan vervalt elke aanlei
ding om onze teleurstelling uit te spreken,
dat er nog maar zoo weinig van onze wen
schen terechtkwam. Toch zeggen wij niet
te veel, als wij beweren dat de liberalen
\rij wat meer dan wij van hunne wenschen
zagen verwezenlijkt.
Nu echter het ontijdige indringen van
den leerplicht, wat een parodie zou zijn
geweest op het gematigde en wel doordachte
in het geheele ontwerp, gelukkig voorkomen
werd, nu kunnen wij vrede hebben met
de concessies die gegeven werden.
Maar wij zullen ons dan ook te meer
verbazen, zoo de eerste kamer de wet toch
nog afstemt.
Voor de tweede kamer vreezen wij niet,
nu een deel der liberale partij, om wat
ooizaak dan ook, neiging toonde met 's
ministers ontwerp mede te gaan.
V Ter gedachtenis.
De neer J. Wolkers, antirevolutionair lid
der provinciale staten van Utrecht, is na
een langdurig lijden op 70 jarigen leeftijd
in zijnen Heer ontslapen.
Sta ook onzerzijds een kort woord van
hulde aan de nagedachtenis van dezen edelen
werkmansvriend, wiens gulle en opgeruimde
omgang met honderden minder dan hij met
stoffelijke en geestelijke goederen gezegenden,
de achting zelfs van andersdenkenden had
opgewekt.
Wolbers was de man van het Reueil
uit de dagen der herleving op zoo menig
gebiedde vriend van Beets en van Ooster
zee, van da Costa en Groen, van Brum mei
kamp en Heldring. De moedige pleiter voor
de vrijmaking onzer slaven, de milde strijder
voor onze rechten, inzonderheid die der
rhrisielijke werklieden, wier geestverwant
en raadsman bij was.
Duizenden guldens bracht hij ten offer om
christelijke scholen en vereenigingen staande
ie doen blijven en met groote opofferingen
redigeerde hij jare i lang zijn Werkmans
vriend», een blad gewijd aan de belangen
zijner geliefde werklieden.
Allen die dezen sterken, beminnelijken,
gullen, opgeruimden man van nabij gekend
hebben, zullen met ons gevoelen, hoeveel
talenten var. hoofd en geest en hart met
dezen kloeken belijder des Heeren ten grave
daalden.
Ook de bond «Christelijk historische pers»,
welks voorzitter hij was, verliest in hem
een warmen vriend en voorstander.
Er zijn tal van antirevolutionaire leden
onzer gemeenteraden, staten en kamers, die
te kort schieten in waardeering van den vaak
moeielijken arbeid van de redacteuren;,'onzer
christelijke historische bladen. Bij Wolbers
hadden zij in christelijke waardeering van
elktn arbeid in Gods Koninkrijk, ook van de
christelijke historische pers een lesje kunnen
nemen.
Ook daarom laat zjjn heengaan een zoo
droevig ledig bij ons achter.
Doch onze God alzoo zegt Spurgeon
is geen onverstandig Landman, die zijne
schooven langer staan laat dan noodig is.
Hij make meerdere hooggeplaatsten zoo ge
willig om voor den werkman te werken als
Wolbers dat was; en geve aan alle kranten
schrijvers twee deelen van Wolbers' geest,
om zachtmoedig ei) bescheiden, doch tevens
fier en beslist uit te komen voor de eer der
antirevolutionaire beginselen
Opium.
Nu minister Keuchenius'maatregelen om
de koffie tegen hoogeren prijs te doen ver-
koopen het rijk een ton bevoordeelde, heeft
de minister met alle recht de ontvangsten
op de koffie 4 miljoen hooger geraamd.
Dit is een winst dus.
Toch staat hier een verlies van 3 miljoen
gulden tegenover. Een verlies op de opium.
Een verlies, dat wij niet betreuren. Want
behalve dat dit geldelijke verlies tegelijk
zedelijke winste is, dewijl thans weer wat
minder geld geslagen wordt uit mensche-
lijke zonden, is het een kostelijke prediking
van de goede voornemens die de minister
van koloniën in zake opiumschuiven enz.
koestert.
Die lagere raming van 3 miljoen zegt
dat er minder opdrijving der pachtgelden
plaats had; dat meer de hand gehouden
werd aan het sluiten van verboden kitten;
en dat het aantal beperkte, extra oelaste
kringen werd uitgebreid.
Niet dat wjj er met deze besnoeiing
reeds zijn. O neen Nederland trekt nog
wel tienmaal zoo veel van zijn onzedelijk
opium-pachtstelsel.
En daarom valledit zoo spoedig mo
gelijk.
Reeds vroeg de minister gelden aan ten
einde een ambtenaar naar Voor Indië te
zenden om daar de werking van de opium
regie te onderzoeken. Ook stond de minis
ter al vast aan de meeste pachters toe
slechts voor een jaar te contracteeren; een
maatregel, die van zelf organisatie van den
smokkelhandel op groote schaal zal tegen
houden. Ook werd de controle (toezicht)
over de pachters verscherpt.
Wij kunnen dus gerust zijn. Minister
Keuchenius waakt. Langzaam maar zeker
gaat het ook in dezen den weg op, dien
liberale en conservatieve regeeringen, spijt
den aandrang van eigen geestverwanten,
nooit hadden durven betreden
Berichten uit Buda-Pesth melden, dat
eergisteren bij het aankomen tan keizer Frans
Jozef tot bijwoning der manoeuvres van de
Honved (Landweer) iets zeer bijzonders ge
beurd is, waar ieder in Hongarije over spreekt.
Donderdag nacht werd namelijk te Monor
de zwart-gele Oostenrijksche vlag, welke
eenige dolzinnige chauvinisten onder de
Honveds niet erkennen willen door onbe
kende handen voor de woning van den
kommandeerenden Honved-overste Janky
weggenomen, en des ochtends op de markt
gescheurd en met modder bevuild, terugge
vonden. Dit geval heeft in de hoogste
kringen groote ontstemming teweeggebracht.
Toen nu de opperrechter Landanyi gisteren
den keizer bij diens aankomst te Monor
aan het hoofd der bevolking plechtig kwam
begroeten en hem de verzekering gaf van
de gehechtheid en de trouw der inwoners,
antwoordde de keizer dat hij hoopte deze
gevoelens niet alleen met woorden
maar °ok door daden aan den dag ge
legd te zien, zoodat zulke schandelijke
dingen als in den jongsten nacht waren
voorgevallen, zich niet meer zouden voordoen i
en de daders gevat en volgens recht en j
wet bestraft zouden worden. De bevolking
van Monor was door deze keizerlijke beris-j
ping geheel verslagen. De ontsteltenis der
aanwezigen was nog zoeveel te grooter i
omdat juist bij zijne aankomst te Monor
den keizer bijna een groot ongeluk was
overkomen, want op hetzelfde oogenblik
toen hg sprak, brak een balk van de tribune
waarop de keizer stond met luid gekraal
in stukken. In het eerste oogenblik dach
men aan een moord-aanslag. De planken
die over de balken lagen, hielden echter
zoodat de Keizer, zonder op de algemeene ont
steltenis te letten, op zgn plaats bleef staat I
en zijn afgebroken volzin herhaalde. Tegei
de mannen die de tribune opgericht hebben
wordt eeu onderzoek ingesteld.
25 Sept. '89.
Goes. Wij vestigen de aandacht op ach
terstaande advertentie der Chr. Jongel. Ver
eeniging Spreuken 3 6a alhier. Genoemd
vereeniging wenscht hare ruime bibliothee!
te beginnen met Zaterdagavond weder voo
het publiek open te stellen.
Vooral in onze dagen, nu de roman
lectuur zoo menig huisgezin bederft, heel
het streven van deze ijverige vereenigin
geen aanbeveling meer noodig. Er word
een ruim gebruik van gemaakt.
De bespreking over de onderwijswet wore
voortgezet, en wel over de wijziging Bo
gesius, om namelijk ouders of voogden
verplichten hunne kinderen of pupillen lagi
onderwijs te doen genieten. Die wijzigir
verdedigden de hh. Kerdijk, Gleichma:
Borgesius, Hartog en Lieftinck, met
bekende argumenten. Dat niet de kaïn
Gleichman, maar de vooruitstrevende Ke
dgk voorop ging ter verdediging was e<
niet gelukkige tactiek, die de natie zek
zal doen deuken dat leerplicht een radict
liberale uitvinding is. Dat de heeren er ei
partijzaak van maakten, was ook niet ve
standig. En wat was het anders, nu i
den voorgrond gesteld werd, dat in dezew
ofschoon de statistieken ontbraken, uitspras
moest gedaan worden over het begins
waardoor voortaan aan den leerplicht, 1
op zekere hoogte 'aller zaak, een politie
beteekenis zou worden gehecht, 't W
voornamelijk de heer Lohman, die op i
laatste den nadruk [legde. Minister Mack
was het daarmede eens. Hij betoogde c
tot wering van schoolverzuim wettelij
dwang niet noodig is. Het vroeger 5
groote volstrekt schoolverzuim is thans i
goed als geweken. Groot is thans nog I
betrekkelijk schoolverzuim. Laten de v
eenigingen tot wering daarvan nu deze li
maatregelen beproeven, in plaats van z
op staatkundig gebied te bewegen. Schojl
verzuim bij de kinderen der fabriekarbeidi
weet de regeering nu reeds te keeren dc
schoolverzuim wegens veldarbeid of hulp
de huishouding kan de regeering ii
keeren, zoolang nog alle gegevens daar
niet voorhanden zijn.
Bovendien erkenden de voorstellers zeb
dat met de opname slechts van het begir
des leerplichts iu de wet, toch niet voids
werd aan hetgeen men verlangt. Het
ginsel, zonder de waarborgen in de wet