enstand. in. IE, Middelburg. E N. BUEL. mnnetjes. 1 lENSEN 1889. No. 152. Donderdag 26 September. Derde Jaargang. CHRISTELIJK- NIEUW SBLAD HISTORISCH Y00R ZEELAND. [E BAAI, e 1 enz. enz., IEKKER, ntvangen TELEGRAAF." VERSCHIJNT G. AI. Klemkerk, te Goes F. P. D'huy, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIEN: HOE VER ZIJN WIJ HU? BUITENLAND. TWEEDE KAMER. (fat men nergens \R zwart goed voor ïoopt, dan hij: «DDELBURG. J kunnen wegens hunne de Y. Z. Medaille.) die hunne kinderen s. op de BIJZONDERE aatst willen zien, MAAR (één gulden per maand) worden uitgenoodigd ber te wenden tot een 'sonen. J. DONNER. J. P. BOSHOFF. C. SNOEP Az. J. J. VISSER. J. C. WIRTZ Cz. JONGEN benoodigd, ter EMANSE, Kleermaker, g R 31, Middelburg. bij tien kilo veel min- Dek 55, blanke Reuzel bloem 14 ct de kilo. 10 ct. per ons, per Middelburg. 'EN gevraagd a ƒ2,30. GOES. DELB.-ROÏTERDAM. mber. Donderdag, Vrijdag, g Van Vlissingen 8.—. Rotterd. 8.3C. OOTDIENST urg en Zierikzee- ikzee Spoorweg Goes, mber. Van Zierikzee Dinsd. 24'smorg. 7,— Woen.25 Dond. 26 Vrijd Zat. Zond. Maan 27 28 29 30 7,30 6,~ 6.30 7 ,- 7.30 7.30 ustus. van Antwerpen Dinsd. 24'smorg.6.30 Dond. 26 7.30 Zon. 29 7.30 ZEEUW, elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95 Enkele nommers-0,02= UITGAVE VAN fn van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel, meer 40 cent. Nu de schoolwet bijna de tweede kamer gepasseerd is kan het nuttig zjjn de aan dacht te vestigen op wat aanvankelijk in de wet gewenscht werd, wat er uit bleef, en wat er' in kwam krachtens toenadering der beide partijen. Toen minister Mackay zjjne wijzigingen indiende, sprak hij duidelijk uit lo. Geen uitbreiding der vakken op de lagere school. 2o, Desnoods een geldelijke bijdrage van de gemeente aan de bijzondere school. 3o. Geen inkrimping van de bevoegd heid der kweekelingen om onderwijs te geven. 4o. Het aantal leerlingen worde berekend naar het gemiddelde van het aantal leer lingen, op 4 verschillende datums aanwezig. 5o. Afschaffing der vergelijkende examens. 6o. Geen vaste rijks-bijdrage maar bij drage voor elk hoofd eener school en voor eiken onderwijzer op scholen met een be paald aantal leerlingen. 7o. Het beginsel van billijk schoolgeld moet in de wet. 8o. Een rijksbijdrage aan de bijzondere school. Door tegemoetkoming aan de wenschen der liberale partij vielen punto, 2o, 3o, 4o, en 5ozoadat op deze vijf punten de libe rale partij haar zin kreeg. lo. Uitbreiding der vakken op de lagere school. 2o. In geen geval eene bijdrage van de gemeente aan de bijzondere school. 3o. Inkrimping van de bevoegdheid der kweekelingen. 4o. Bepaling van 't aantal leerlingen naar slechts eenen datum, op welken het hoogst mogelijk aantal leerlingen op de scholen aanwezig is. 5o. Handhaving der vergelijkende examens. Een groote tegemoetkoming aan de eischen der liberalen is ook de bepaling om de extra vergoeding aan de gemeenten voor de on derwijzerstraktementen duurzaam te blijven uitkeeren op den grondslag van bet be staande art. 45, aan die gemeenten die voor dat doel minder zouden ontvangen volgens de nieuwe wet, in elk geval echter tot geen hooger bedrag dan waarop ze in 1889 aanspraak zouden hebben. Nog werd de bepaling opgenomen, waarbij 30 pet. gewaarborgd wordt voor dien school- bouw, waarvan de bestekken tot op den dag van heden bij de regeering zijn ingediend. Daarentegen leed de tegenpartij de ne derlaag op deze twee voornaamste punten Onthouding der rijkstoelage aan bijzondere onderwijzervoor de opleiding van kweekelin gen en laatst niet minst den leerplicht. Slechts met een geringe meerderheid, dank zij de afwezigheid van tien leden der rechterzijde, maar dan toch met een meer derheid, werd het voorstel Borgesius, tot invoering van den leerplicht, (lees school dwang) verworpen. Op nog twee andere punten mocht de regeering haar beginsel zien zegevieren, echter niet zonder aan de tegenpartij iets te hebben toegegeven. De rijksbijdrage is gebonden aan een besluit van gedeputeerde statenen het beginsel van billijk school geld werd omwonden door de bepaling dat 'schoolgeld van den kostenden prijs mag afdalen tot een schoolgeld van slechts vier en een halve cent per week Nemen wij nu in aanmerking hoeveel moeite het den minister, bijgestaan door de lieeren Schaepman en Lobman gekost heeft beide laatstgenoemde beginselen in de wet te doen opnemen, dan vervalt elke aanlei ding om onze teleurstelling uit te spreken, dat er nog maar zoo weinig van onze wen schen terechtkwam. Toch zeggen wij niet te veel, als wij beweren dat de liberalen \rij wat meer dan wij van hunne wenschen zagen verwezenlijkt. Nu echter het ontijdige indringen van den leerplicht, wat een parodie zou zijn geweest op het gematigde en wel doordachte in het geheele ontwerp, gelukkig voorkomen werd, nu kunnen wij vrede hebben met de concessies die gegeven werden. Maar wij zullen ons dan ook te meer verbazen, zoo de eerste kamer de wet toch nog afstemt. Voor de tweede kamer vreezen wij niet, nu een deel der liberale partij, om wat ooizaak dan ook, neiging toonde met 's ministers ontwerp mede te gaan. V Ter gedachtenis. De neer J. Wolkers, antirevolutionair lid der provinciale staten van Utrecht, is na een langdurig lijden op 70 jarigen leeftijd in zijnen Heer ontslapen. Sta ook onzerzijds een kort woord van hulde aan de nagedachtenis van dezen edelen werkmansvriend, wiens gulle en opgeruimde omgang met honderden minder dan hij met stoffelijke en geestelijke goederen gezegenden, de achting zelfs van andersdenkenden had opgewekt. Wolbers was de man van het Reueil uit de dagen der herleving op zoo menig gebiedde vriend van Beets en van Ooster zee, van da Costa en Groen, van Brum mei kamp en Heldring. De moedige pleiter voor de vrijmaking onzer slaven, de milde strijder voor onze rechten, inzonderheid die der rhrisielijke werklieden, wier geestverwant en raadsman bij was. Duizenden guldens bracht hij ten offer om christelijke scholen en vereenigingen staande ie doen blijven en met groote opofferingen redigeerde hij jare i lang zijn Werkmans vriend», een blad gewijd aan de belangen zijner geliefde werklieden. Allen die dezen sterken, beminnelijken, gullen, opgeruimden man van nabij gekend hebben, zullen met ons gevoelen, hoeveel talenten var. hoofd en geest en hart met dezen kloeken belijder des Heeren ten grave daalden. Ook de bond «Christelijk historische pers», welks voorzitter hij was, verliest in hem een warmen vriend en voorstander. Er zijn tal van antirevolutionaire leden onzer gemeenteraden, staten en kamers, die te kort schieten in waardeering van den vaak moeielijken arbeid van de redacteuren;,'onzer christelijke historische bladen. Bij Wolbers hadden zij in christelijke waardeering van elktn arbeid in Gods Koninkrijk, ook van de christelijke historische pers een lesje kunnen nemen. Ook daarom laat zjjn heengaan een zoo droevig ledig bij ons achter. Doch onze God alzoo zegt Spurgeon is geen onverstandig Landman, die zijne schooven langer staan laat dan noodig is. Hij make meerdere hooggeplaatsten zoo ge willig om voor den werkman te werken als Wolbers dat was; en geve aan alle kranten schrijvers twee deelen van Wolbers' geest, om zachtmoedig ei) bescheiden, doch tevens fier en beslist uit te komen voor de eer der antirevolutionaire beginselen Opium. Nu minister Keuchenius'maatregelen om de koffie tegen hoogeren prijs te doen ver- koopen het rijk een ton bevoordeelde, heeft de minister met alle recht de ontvangsten op de koffie 4 miljoen hooger geraamd. Dit is een winst dus. Toch staat hier een verlies van 3 miljoen gulden tegenover. Een verlies op de opium. Een verlies, dat wij niet betreuren. Want behalve dat dit geldelijke verlies tegelijk zedelijke winste is, dewijl thans weer wat minder geld geslagen wordt uit mensche- lijke zonden, is het een kostelijke prediking van de goede voornemens die de minister van koloniën in zake opiumschuiven enz. koestert. Die lagere raming van 3 miljoen zegt dat er minder opdrijving der pachtgelden plaats had; dat meer de hand gehouden werd aan het sluiten van verboden kitten; en dat het aantal beperkte, extra oelaste kringen werd uitgebreid. Niet dat wjj er met deze besnoeiing reeds zijn. O neen Nederland trekt nog wel tienmaal zoo veel van zijn onzedelijk opium-pachtstelsel. En daarom valledit zoo spoedig mo gelijk. Reeds vroeg de minister gelden aan ten einde een ambtenaar naar Voor Indië te zenden om daar de werking van de opium regie te onderzoeken. Ook stond de minis ter al vast aan de meeste pachters toe slechts voor een jaar te contracteeren; een maatregel, die van zelf organisatie van den smokkelhandel op groote schaal zal tegen houden. Ook werd de controle (toezicht) over de pachters verscherpt. Wij kunnen dus gerust zijn. Minister Keuchenius waakt. Langzaam maar zeker gaat het ook in dezen den weg op, dien liberale en conservatieve regeeringen, spijt den aandrang van eigen geestverwanten, nooit hadden durven betreden Berichten uit Buda-Pesth melden, dat eergisteren bij het aankomen tan keizer Frans Jozef tot bijwoning der manoeuvres van de Honved (Landweer) iets zeer bijzonders ge beurd is, waar ieder in Hongarije over spreekt. Donderdag nacht werd namelijk te Monor de zwart-gele Oostenrijksche vlag, welke eenige dolzinnige chauvinisten onder de Honveds niet erkennen willen door onbe kende handen voor de woning van den kommandeerenden Honved-overste Janky weggenomen, en des ochtends op de markt gescheurd en met modder bevuild, terugge vonden. Dit geval heeft in de hoogste kringen groote ontstemming teweeggebracht. Toen nu de opperrechter Landanyi gisteren den keizer bij diens aankomst te Monor aan het hoofd der bevolking plechtig kwam begroeten en hem de verzekering gaf van de gehechtheid en de trouw der inwoners, antwoordde de keizer dat hij hoopte deze gevoelens niet alleen met woorden maar °ok door daden aan den dag ge legd te zien, zoodat zulke schandelijke dingen als in den jongsten nacht waren voorgevallen, zich niet meer zouden voordoen i en de daders gevat en volgens recht en j wet bestraft zouden worden. De bevolking van Monor was door deze keizerlijke beris-j ping geheel verslagen. De ontsteltenis der aanwezigen was nog zoeveel te grooter i omdat juist bij zijne aankomst te Monor den keizer bijna een groot ongeluk was overkomen, want op hetzelfde oogenblik toen hg sprak, brak een balk van de tribune waarop de keizer stond met luid gekraal in stukken. In het eerste oogenblik dach men aan een moord-aanslag. De planken die over de balken lagen, hielden echter zoodat de Keizer, zonder op de algemeene ont steltenis te letten, op zgn plaats bleef staat I en zijn afgebroken volzin herhaalde. Tegei de mannen die de tribune opgericht hebben wordt eeu onderzoek ingesteld. 25 Sept. '89. Goes. Wij vestigen de aandacht op ach terstaande advertentie der Chr. Jongel. Ver eeniging Spreuken 3 6a alhier. Genoemd vereeniging wenscht hare ruime bibliothee! te beginnen met Zaterdagavond weder voo het publiek open te stellen. Vooral in onze dagen, nu de roman lectuur zoo menig huisgezin bederft, heel het streven van deze ijverige vereenigin geen aanbeveling meer noodig. Er word een ruim gebruik van gemaakt. De bespreking over de onderwijswet wore voortgezet, en wel over de wijziging Bo gesius, om namelijk ouders of voogden verplichten hunne kinderen of pupillen lagi onderwijs te doen genieten. Die wijzigir verdedigden de hh. Kerdijk, Gleichma: Borgesius, Hartog en Lieftinck, met bekende argumenten. Dat niet de kaïn Gleichman, maar de vooruitstrevende Ke dgk voorop ging ter verdediging was e< niet gelukkige tactiek, die de natie zek zal doen deuken dat leerplicht een radict liberale uitvinding is. Dat de heeren er ei partijzaak van maakten, was ook niet ve standig. En wat was het anders, nu i den voorgrond gesteld werd, dat in dezew ofschoon de statistieken ontbraken, uitspras moest gedaan worden over het begins waardoor voortaan aan den leerplicht, 1 op zekere hoogte 'aller zaak, een politie beteekenis zou worden gehecht, 't W voornamelijk de heer Lohman, die op i laatste den nadruk [legde. Minister Mack was het daarmede eens. Hij betoogde c tot wering van schoolverzuim wettelij dwang niet noodig is. Het vroeger 5 groote volstrekt schoolverzuim is thans i goed als geweken. Groot is thans nog I betrekkelijk schoolverzuim. Laten de v eenigingen tot wering daarvan nu deze li maatregelen beproeven, in plaats van z op staatkundig gebied te bewegen. Schojl verzuim bij de kinderen der fabriekarbeidi weet de regeering nu reeds te keeren dc schoolverzuim wegens veldarbeid of hulp de huishouding kan de regeering ii keeren, zoolang nog alle gegevens daar niet voorhanden zijn. Bovendien erkenden de voorstellers zeb dat met de opname slechts van het begir des leerplichts iu de wet, toch niet voids werd aan hetgeen men verlangt. Het ginsel, zonder de waarborgen in de wet

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1889 | | pagina 1