CH RIST ELI JK-
NIEÜWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAxNl).
1889. No. 151.
Dinsdag 24 September.
Derde Jaargang.
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENT1EN:
BUITENLAND.
ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f 0,95
Enkele nommers-0,02s
UITGAVE VAN
G. M. Klemkerk, te Goes
EN
F. P. D'huy, te Middelburg.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer cent.
Familieberichten van 1 5 regeh 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 OCTO
BER a. s. op dit blad wen-
schen te abonneeren, ontvangen de nog
in deze maand verschijnende nommers
GRATIS.
ËENE EEREMËDALLLË.
Zooals mag verondersteld worden hebben
al onze lezers, de een met meer, de ander
met minder belangstelling den strijd gade
geslagen die in onze Tweede Kamer gestre
den is en nog niet geëindigd, over het Lager
onderwijs.
Het was aan de liberale afgevaardigden
te hooren, dat heel deze herziening hun
een doorn in 't vleesch is. Al bleek minister
Mackay met de Rechterzijde nog zoo wel
willend en genegen tot verzoening, de zaak
is toch en blqft, dat het christelijk onderwijs
niet langer beschouwd wordt als iets dat
eigenlijk niet te pas komt, en dat bij de
gratie van de echte Nederlanders de liberalen
bestaat, maar nu wel degelijk wordt erkend
als gerechtvaardigd. De regeering verklaart
de bezwaren gegrond, die een groot gedeelte
der Nederlanders tegen het officieele Staats
onderwijs heeft, en houdt daardoor op met
dit op te dringen aan hen, die er niet van
gediend zijn.
Dit ging echter niet zonder «trjjd, zonder
heftigen, afmattenden strijd. De liberalen
doorzien ongemeen juist de gevolgen van
het beginsel dat aan deze herziening ten
grondslag ligt, en willen de gevolgen daarvan
slechts door overmacht gedwongen aan
vaarden.
Dat zij echter hun vrienden, hun geest
verwanten, die voor hun kinderen geen
onderwijs op den grondslag van Gods Woord
begeeren, zóó in het zonnetje zetten, en aan
de ouders, die het voor hun kinderen wél be
geeren, zoo'n eeremedaille uitreiken zouden,
hadden we nooit gedacht.
Wat toch is het geval
Minister Mackay stelde voor om op de
openbare school een billijk schoolgeld te
heffen. Nu, billijk is nog al rekoaar. Doch
de liberalen hebben zich daartegen met
alle jkracht verzet. Zij toch waren van
oordeel dat dit ten schade zou zqn van het
onderwijs, met andere woordendat dan
vele ouders hun kinderen niet zouden doen
onderwijzen. Volkomen juist, denkt wellicht
deze of gene. Die op 't platte land bekend
is, en het schamel loon der arbeiders b. v.
kent, weet wat zware wijs er op gaan zou
om de kinderen op school te krijgen, als
er voor betaald moet worden.
Met uw welmeenen Minvermogenden
en onvermogenden totaal uitgezonderd, wil
de baron Mackay den ouders die 't kunnen,
fatsoenlijk schoolgeld laten betalen. Anders
duchtte hij, en terecht, dat onze vele liberale
gemeentebesturen, als er een christelijke
school was, of kwam, om die te «nekken,»
doodeenvoudig het openbaar onderwijs koste
loos zouden stellen en het benoodigde geld
uit den grooten spaarpot zouden nemen.
Ieder weet hoe netjes men die kunst ver
staat.
Maar neen, neen zoo riepen de liberalen.
Als ge dat eischt, dat er voor het onderwas
betaald wordt door lieden die het kunnen,
dan zult ge zien dat die ouders, onze liberale,
niet fijne vriendjes, hun kinderen liever als
«boomen in bet woud» doen opgroeien, dan
er een gering schoolgeld voor te betalen.
Om een voorbeeld te nemen. Gesteld
dat op een welvaren dorp als Wemeldinge
geen schoolgeld wordt betaald. Daar zijn
alle orthodoxe protestanten, en Christelijk
Evangelischen zóó bijster weinig met het
chr. onderwijs ingenomen, dat de unie-col
lecte nog geen negen galden opbracht
Welnu, als nu daar meer dan 5 ets. per
week ofte 20 ets. per maand schoolgeld zou
worden gevraagd, dan, zoo denken de libe
ralen, houden zóóvelen hun kinderen thuis.
Met degenen die chr. onderwijs begeeren,
hadden die liberale heeren zoo geen mede
lijden. Die mogen betalen wat hun school
kost. Maar die Hebben het er ook voor
over. Die zullen voor een beetje schoolgeld
hun kinderen niet in onkunde doen opgroeien
en als kalvers in de wei laten rondspringen.
Lus vooi hun beurzen geen medelijden 1
Maar -- aydemyl onze liberale vadertjes
en moedertjes te laten betalen op gelijke
wijze als de clericalen, neen dat gaat niet
En slechts een gedeelte der liberale partij
kon den minister volgen, als hij in de wet
opnam, dat in elk geval niet minder dan
20 ets. per maand mocht gevraagd worden
van de ouders, die niet on- niet min dus
die welvermogend zijn. Vele liberalen wilden
zelts van dien stuiver in de week niet hooren.
Zij dachten dat zelfs dat bedrag nog niet
zou vast te krijgen zijn van de bedoelde
ouders.
Is dat een blaam op degenen die van de
openbare school gebruik maken voor hun
kinderen, of niet?
Is het een eeremedaille voor de voorstan
ders van bijzonder onderwijs, maar dan toch
van onderwijs, of niet
En door wie wordt dan beschaving en
ontwikkeling het mee;t bevorderd, door de
clericalen, bereid om in den zak te tasten,
of door de niet-fijnen, wien het onderwijs
naar het schijnt zoo bitter weinig ter harte
gaat
Het antwoord zal ons zeer aangenaam zijn
Nadeelen van kosteloos onderwijs.
Kan dat
Kan iets tegeljjk kosteloos en nadeelig zijn?
Bij het onderwijs zoo beweert men
is dit wel het geval. En wij zijn gaarne
geneigd het te gelooven als een liberaal
het zegt.
Luisteren wq bijvoorbeeld even naar wat
een onderwijzer in een liberaal Fransch
blad, de lernpi schrijft
«Het kosteloos onderwijs schijnt inder
daad billijk», verzekert bedoelde onderwijzer
aan eene openbare school, «maar gij moest
eens weten hoe slecht het werkt in de
practijk. Toen vroeger de ouders maande
lijks schoolgeld voor hun kinderen hadden
te betalen, zonden zij hen geregeld naar
school. Thans verzuimen de kinderen om
eene beuzeling het onderwijs. Het kosteloos
onderwijs heeft den ij ver gedood. De ouders
wilden iets hebben voor hun geldzij kwamen
bij den onderwijzer informeeren niar hun
kinderen en hierdoor werden soms tusschen
hem en de inwoners vriendschappelijke
betrekkingen in 't leven geroepen. Tegen
woordig blijft de onderwijzer een vreem
deling in zijn gemeente. Hij heeft er niet
meer, gelijk vroeger, direct belang bij, «lat
zijn leerlingen vooruitkomen. Hij verricht
zijn taak als een ambtenaar. Hij kan de
schouders ophalen voor de klachten der
ouders, hij behoeft hun slechts te antwoorden:
«het kost u immers niets.»
EEN SCHAAPHERDER - STAATSMAN.
Het kleine vorstendom Bulgarije heeft
een zijner beste zonen, een zijner trouwste
vaderlanders door den dood verloren. Zacha-
ria Stojanoff, president der Sobranje (wij
zoulen zeggen tweede kamer) overleed
Woensdag,
Hij was in zijn jeugd schaapherder, leerde
eerst op rijperen leeftijd lezen en schrijven
en wist zich zoodanig te bekwamen dat
hij spoedig een naam kreeg onder de kran-
tenschrijvers en de strijders voor een onaf
hankelijk Bulgarije. Alexander, de Batten-
berger, had geen trouwer vriendRusland
geen feller tegenstander dan hem. Hij liet
uiet af tot het eind zijns levens het Bul-
gaarsche volk te waarschuwen tegen de
plannen van Rusla.id.
Met droefheid had hij vorst Alexander
zien heengaan; maar met geestdrift bevor
derde hij ook de kroning van Ferdinand,
den Coburger, in wiens bevordering hij een
nederlaag zag voor de Russische staatkunde.
In de geheime vergadering der Sobranje gaf
hij den doorslag tegenover vele leden die
aarzelden. Liever, zoo sprak hij in edele
verontwaardigingliever de republiek dan de
Russische slavernij 1
Sinds dien tijd heeft Stojanoff vorst Fer
dinand getrouw ter zijde gestaanook als
voorzitter der Sobranje.
Onvermoeid vaderlander als hij was, richtte
hq in 1887 de patriotten-liga op, welker
motto is«Bulgarqe voor de Bulgaren.»
Hij was het ook, die bij de on wen teling te
Philippopel (18 Sept. 1885, juist vier jaren
voor zijn dood) de hoofdrol speelde, en aan
het hoofd van eenige getrouwen het paleis
van den gouverneur binnendrong, den doo-
delijk verschrikten pacha aanzeggende dat
hij hier niets meer te maken had. «Leve
vorst Alexander en het vereenigde Bul
garije b
Jammer dat de vadei landslievende man
niet meer vernemen mocht van de nota
aan de mogendheden verzonden, waari.i de
Turksche regeering eigener beweging aan
dringt op de erkenning van het vereenigd
vorstendom en van zijn nieuwen vorst. Wel
gaan de kleine vorstendommetjes in het
oosten, trouwens niet minder dan de ko
ninkrijkjes in het westen van ons werelddeel,
een donkere toekomst te gemoet. Doch
zoolang het Gode behaagt in Bulgarqe en
elders nog mannen als Stojanoff te verwek
ken, zoolang zal de annexeer-manie der groote
mogendheden machteloos zijn legen den
heldenmoed der kleinen.
Een hel.
Zooals men weet heeft het kleine vorsten
dom Monaco zijn weivaart te danken aan
de speelbank, <le eenige in Europa, geves
tigd in de hoofstad van dit rijkje, te Monte-
Carlo. Dit speelhol heeft al wat nienschen
rampzalig gemaakt. Van 1877 tot 1885
sloegen 1820 teleurgestelde spelers aldaar
de hand aan hun eigen leven
Alleen in den loop der tweede week van
Juli in 1885 waren er i dicht op elkander,
een 23jarige jongeling, 2 oude heeren en
een 45jarige vrouw. De jonkman had aan
<je speelbank 72,000 francs verloren; de
eene grijsaard 55,000, de andere 3000 en
de vrouw 150,000 francs.
Nog grooter opzien baarde, tegen het
einde dier maand, de poging tot zelfmoord
van een der voornaamste Russische prinsen
vorst Michael Alexander Gagarinus. Deze
67jarige man had in Monte-Carlo, een ver
mogen van meer dan 3 millioen geheel
verspeeld. Toen hq nu niets meer bezat
om de reis naar Petersburg te doen en de
speelbank hem daarvoor geen voldoende
ondersteuning verleenen wilde, schoot hq
zich in vertwijfeling door het hoofd. Maar
de kogel stuitte op den schedel er. hq werd
in een hospitaal gebracht.
In Februari 1889 kwamen te Monte-Carlo
17 zelfmoorden ter kennis van de overheid,
en haddon 15 tweegevechten plaats wegens
oneenigheid aan de speeltafel. Gedurende
den karnevals-tqd dezes jaars streken de
bankhouders niet minder dan 20 millioen
francs op.
Schande over een vorst die zulk een hel
in zijn rqk toestaat.
Niet te haastig, lezer. De blinde vorst
Karei III, voor enkele dagen overleden, heeft
nooit iets kwaads van die speelbank gehoord.
Nooit werd hem een courant voorgelezen,
die daarvan iets bevatte, nooit één van
de duizenden brieven, die de betrekkingen
der ongelukkige slachtoffers tot hem richtten,
leder, die, bij groote uitzondering, een
audiëntie-bq hem had, werd vooraf door de
omgeving van den vorst ingeprent om nooit
van de speelbank te spreken, maar zooveel
mogelijk over al de |verbeteringen, die in
het vorstendom aangebracht waren.
En dat laatste viel niemand moeielqk.
Tusschen de kale rotsen, die hij vond, toen
hq de regeering aanvaardde, en liet aard-
sche paradijs, dat honderdduizenden er nu
kennen, was het verschil verwonderlijk
groot. De arme man hoorde dit gaarne
vertellen. Hq vond een landje zonder han
del, zonder landbouw, zonder nqverheid,
bewoond door Heden, die omkwamen in
onwetendheid, vuil en armoede, die belasting
betalen moesten voor het brood, dat zij zelf
bakten, voor ieder hoen, dat zq slachtten,
voor elke olijf, die zjj plukteneen land,
waarvan de helft der bewoners lezen noch
schrijven kon en de andere helft het nooit
deed. En het resultaat van zijn regeering?
In het onder belastingen va.n allerlei aard
gebukt gaande Europa is Monaco een oase,
waar het woord «belasting» ten eenenmale
onbekend is, waar geen enkele bedelaar is,
waar niemand werkt zonder een voldoend;
loon, waar te veel scholen zijn en de hospi
talen en weeshuizen zoo goed als ledig staan,
waar directeuren van liefdadige genootschap
pen leelijke gezichten trekken, als zij giften
ontvangen, omdat zij ze toch nergens voor
gebruiken kunnen, en waar twintig vier
kante meters grond meer waarde hebben
dan elders groote bezittingen. Een land
zonder militaire lasten
De vorst moet zijn blindheid met gelaten
heid gedragen hebben en verklaarde eens,
dat hij in zeker opzicht op Karei V geleek,
die in zijn staten de zon nooit zag ondergaan
Moge de nieuwe vorst spoedig tot op
heffing dezer bank overgaan. De aangren
zende rijken, Frankrijk en Italië, ook Rusland
deden reeds hun best die opheffing t€
verkrijgen.
