ierswaren,
hitfabriek,
Ho.
Hypotheekbank
NIEUWSBL AD
VOOR ZEELAxND.
i soorten.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
SCH
P. 100SSE,
Donderdag 22 Augustus.
Derde Jaargang.
J KOOMAN,
t?ele soorten
erlandsche
1889. No. 137.
antoor-, Copiëer-,
School-,
en Stempelinkten.
PARANTLIJM.
Flesschenlak.
middelb.-rotterdam.
Augustus.
ot „TELEGRAAF."
VERSCHIJNT
G. ML Klemkerk, te Goes
F. P. D'liuy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
DE ROOSTER, enz.
tudsche Kaas 40 ct.
35
30
20
ort 14
bekende prima
ie Kaas 35
25
16
per 5 ons.
EN
gelijke prijzen, bij
St. Adriaanstraat GOES
zijn samengesteld naar
in wijlen Prof. Dr. G. J.
'.raar in de Scheikunde te
oeit gemakkelijk uit de pen,
rt, schimmelt niet, wordt
ikt nooit, en onderscheidt
or zeer snel drogen,
>or personen, die veel schrij-
reschikte is.
zijn bij de soliede boekli
neme de proef
m
R NEDERLAND.
.ppelijk kapitaal
erd Duizend Gulden.
geld ter leen onder
band, opgebouwde en on-
dommen, tegen matige inte-
akkelijke afloss.ng.
b e 1 e g g i n gJuitgifte van
aan toonder of op naam,
00, 100 en f 50 tegen eene
iwoordiger voor Zeeland,
TE G OES.
Donderdag, Vrijdag, Zaterdag,
Vlissingen 8.30. Van Middelb.
terdam 9.45.
en 27 van Vlissingen 8.—
.15. Van Rotterd. 9.45.
OOMBOOTDIENST
fliddelburg en Zierikzee.
e Zierikzee Spoorweg Goes.
Augustus,
burg Van Zierikzee
d. 4,30
B.U,-
Dinsd. 20'smorg.
Woen. 21
Woen. 21'smidd. 3
Dond. 22
Vrijd. 23
Zat. 24
Zond. 25
Maan. 26
7,30
3.30
3,30
12,-
6.-~
12.-
4
Dins. 27'smorg-
7.30
Augustus,
dam: van Antwerpen-
>rg. 9,-
2.30
2 30
5,30
Dinsd. 20'smorg'
Dond. 22
Zat. 24
Dinsd. 27
2.30
4-
6.c
7,3-
Z E E E W,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
f 0,95
- 0,026
UITGAVE VAN
EN
van l 5 regels 25 cent, iedere regel mier cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
GOES. Ook voor Kattendjjke, Kloeting,»,
's Heer Hendrikskinderen en Wissenkerke
Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrijdag,
Zaterdag, Maandag, 14 tot 26 Augustus.
Wolfertsdijk Dinsdag 27 Aug. Heinkens-
zand ook voor 's Heer Arendskerke 28 en
29 Aug.
Wjj waren met onze beschouwingen over
het gewijzigd ontwerp Mackay genaderd
aan de rooster-quaestïe.
De hoofdonderwijzer eener bijzondere
school moet een rooster van werkzaamhe
den in zijn school hebben hangen de
inhoud van dien rooster moet den arrondisse-
menlsschoolopziener bekend zijn.
Deze verplichting «grenst zeer na aan
eene kleine beperking van de vrijheid der
bijzondere school,» zegt men.
Wq kunnen dit niet inzien. Ook zelfs
niet als met dat «vrijheid der bijzondere
school» «vrijheid van de «hoofden» der
bijzondere school» bedoeld wordt. Immers,
reeds de wet van '78 schreef nog toezicht
Op de bijzondere scholen voor; en toch
klaagde niemand ooit van beperking der
vrijheid als dit toezicht cp zijn school werd
uitgeoefend. Lees b.v. maar eens titel V
van Kappeyne's wet, artikel 67 tot 79
over het Toezicht over het Lager Onder
wijs. Daarin wordt nog al wat aan de bij
zondere school opgelegd.
«Voor leden van het collegie van burge
meester en wethouders, voor voorzitters en
leden der plaatselijke commissiën van toe
zicht, voor schoolopzieners en inspecteurs»
moesten de bijzondere scholen steeds toe
gankelijk zjjn.
Wij wezen er reeds vroeger op dat de
staats-examens voorde bijzondere onderwijzers
veeleer onder de lastigheden kunnen geteld
worden. En ziet hoe weinigen vonden zich
er door in hunne vrijheid beperkt I
Lees b.v. in het belangrijke proefschrift
van Jhr. mr. v. Swinderen, aan hoevele
bepalingen de Engelsche wetgever het bij
zonder onderwijs bonden toch niet een
dier bepalingen raakt de vrijheid van het
bijzonder onderwijs of den bijzonderen on
derwijzer. En nog is het christelijk onder
wijs in ons land van gunstiger conditie
dan in Engeland. Men moet niet te haastig
zijn met zijn klacht over beperking der
vrqheid.
Wij zien die beperking dan ook in dat
«rooster» artikel niet.
Immers wat wil de minister?
Niets anders dan den schoolopziener vrij
waren tegen een minder beleefde houding van
onderwijzers, die de school laten uitgaan als
hij komt, of de kinderen versjes laten zingen
al den tjjd als hij er is. Tegelijk hem de
gelegenheid te geven zich te overtuigen
wanneer een bepaald vak, dat hjj gaarne
behandeld zag, aan de orde is.
Wat is hier nu tegen?
Is het christelijk onderwijs goed Zijn
de onderwijzers practische mannen Welnu,
dan vreezen zij toch zeker 't schooltoezicht
niet. Zij deden 't vroeger ook niet.
Er zijn christelijke scholen, waar deon-
En op hunne aanvrage, voegt Mackay
er bfl, onverwijld worden geopend. Let wel,
aanvrage, niet eisch of bevel.
derwijzers geen rooster van werkzaamheden
kennen. «Ik zelf ben mijn eigen rooster,»
beweren zij.
Op weer andere is wel een rooster aan-
wezig, doch als een wassen neus. Men
houdt er zich niet aan. Voor hen, die zoo'n
rooster voor een wassen neus aanzien, kan
de bepaling in het wetsontwerp goed zijn.
En voor de anderen, wier rooster niet be
hoeft gemaakt, dewijl hij uit hen en met
hen is opgegroeid, zal de bepaling zeker wel
geen kwaad kunnen.
Zulk een rooster is spoedig op papier
gebrachten waar men 't zonder den school
opziener goed deed, daar zal men 't ook wel
met den seïftolopziener «f kunnen. Een
eisch, dien men zichzelven stelt, is even
licht te betrachten, als eenzelfde ei«ch zoo
die van anderen komt.
Bovendien voor wie zijn best doet, en
een goed leerplan volgt voor zjjne school,
is de( kennismaking met een schoolopziener,
die van de 100 keeren 99 maal een tegen
stander van christelijk onderwijs is, eene
buitenkansje. Zij toch kan aanleiding zijn,
dat de achterdocht tegen het christelijk
onderwijs bij dezen tegenstander wijktde
clir. onderwijzer en zij n school ten voorbeeld
gesteld worden, en men van de orerzjjde
langs dien weg hoe langer hoe meer dat
o iderwjjs gaat waardeeren.
Het is te wenschen, dat alle schoolopzieners
door deze bepaling in de gelegenheid komen
te vernemen, hoe de christelijke onderwijzer
bijbelles geeftopdat de beschuldiging dat de
christelijke school aan dogmen doet, niet
meer gehoord worde.
Deze waarborg dus en de andere reeds
bestaande, namelijk toezicht, staatsexamens
en aantal onderwijzers, gevoegd bij dien van
een bepaald aantal lesuren worden bovendien
opgewogen door het voordeel dat
a de christelijke school niet verplicht
zal zijn meer dan een onderwijzer met
hoofdacte aan te stellenen
h ook geen hand werkles zal behoeven
te geven, als zij bewijzen kan, dat elders
dit onderwijs veor hare scholieren voldoend
verkrijgbaar is.
De regeering heeft bij de indiening van
het ontwerp rekening moeten houden met
het angstvallig verweer van haren geestver
want Iluber en met de deels billijke, deels bui
tensporige eischen der liberalen. Want wel
zou zij in de tweede kamer door een ovei moe
dig optreden dezen tweeërlei tegenstand kun
nen keeren, gelijk Kappeyne, doorMoensen en
Kerdjjken gesteund, dit in 1878 deed. Wel
zou de antiliberale meerderheid de bezwaren
dier heeren kunnen overstemmen, gelijk de
liberale meerderheid van toen, doch noch
regeering noch rechterzijde heeft maar een
oogenblik plan zich op dit revolutionair
standpunt te plaatsen. De tegenstander
mag gerust zijne bezwaren zeggenen de
regeering wil ook wel degelijk met deze
bezwaren rekenen.
Van daar dan ook, dat zij in dit wets
ontwerp alles heeft vermeden wat zelfs met
den minsten schijn van recht zou kunnen
doen beweren, dat het ontwerp een partij -
wet zou zijn, of de geldmiddelen van onze
door Kappeyne's dwaze wet toch reeds zoo
gedrukte gemeenten zou uitputten.
Wij eenvoudigen, die geheel buiten de
staatkunde staan, kunnen deze verschillende
drijfveeren slechts gissen, ze beoordeelen
valt moeielijk. Wij onthouden ons daarvan
dan ook, vertrouwende èn van de voorzich
tigheid èn van de vasthoudendheid onzer
staatslieden, dat zij niet meer hebben toe
gegeven, en niet minder hebben vastgehouden
dan wat de nagedachtenis van Groen v. Prin-
sterer, het antirevolutionair program, en de
gemeenschappelijke beginselen der rechter
zijde dringend eischen.
Daarom kunnen wij er vrede mede hebben
dat, trouwens met ongeschonden behoud
van het beginsel der rechtsgelijkheid, moge
lijk ook tot verhooging van de kans op aan
neming van dit wetsvoorstel, zooveel nog
aan de openbare school werd toegegeven.
Hadden wij een antirevolutionaire re
geering en meerderheid, wij zouden waar
schijnlijk wel wat meer van Groen in het
ontwerp gezien en in het debat te genieten
hebbenvooral in zake de quaestie van
artikel 33, met zijn opleiding tot alle
christelijke en maatschappelijke deugden,
zonder Christus; met zijn bestendiging van
de door v. Hall, v. d. Brugghen en Kap
peyne vastgestelde ongerijmdheid, dat «uit
de openbare volksschool, naar den eisch
eener algemeene opvoeding het Christen
dom, als eenzijdig en sectarisch moet wor
den geweerd.»
Maar zooals wij reeds zeiden ook
bij de daden van het ministerie Mackay
hebben wjj in 't oog te houden, dat het
niet is een uitsluitend antirevolutionair
ministerie.
Mocht, het zjj tweede of eerste kamer
ondanks de uiterste concessies aan de
liberalen gedaan, het ontwerp Mackay toch
nog verwerpenof in t algemeen, op welke
wetsvoordracht nu of ooit het liberalisme
deze regeering uit de rechterzijde vallen
laat, dan zal niettemin hiermede nog in
geen enkel opzicht vonnis geveld zijn over
de christelijk historische staatkunde.
Victus \incam.
Met deze schoone lijfspreuk van wjjlen
ptofessor v. Oosterzee, besloot de wakkere
directeur der Heldring-gestichten zjjn op
wekkend woord tot de vrienden der Midder
nachtszending.
Victus \incam-, dat is\erwonnen zal
ik overwinnen.
Toepasselijker devies dan dit in den strjjd
tegen de ontucht onzer groote steden is
moeilijk denkbaar.
Hoeden af voor deze wakkere mannen,
die te middernacht de straten doorwandelen
en zich posteeren bij de huizen van ontucht
om, kon het zijn, de bezoekers met vriende
lijk! n aandrang aan deze holen des verderts te
onttrekken.
Hun getal is nog verre van groot. Veer
tig in Amsterdam slechts 25 te Utrecht,
een enkele in Den Haag en Haarlem.
Maar het kleine plantje zal een boom
worden.
«Zie een klein vuur, hoe grooten hoop
hout het aansteekt.»
Zie wat het geloof vermag
Te Amsterdam begonnen zij hun arbeid
met twee man, onder welken een met een
houten been. De bordeelhouders lachten
er mede. Doch thans wordt dit lachen al
minder. Te Utrecht werden reeds hoeren
huizen wegens o toereikende klandizie op
geheven.
Zoo gaat het goed
Venneerdere het getal zondaren, die, zelf
gered uit de macht der zonde; zelf ver
wonnen door de liefde Chrkti, de redding
van medezondaren aandurven, de zegepraal!
van het Godsrijk ook onder de diepst ge-}
zonkenen, wenschen te bevorderen.
Overwonnen, zullen zij overwinnen
21 Augustus '89.
TWEEDE KAMER.
De Tweede Kamer kwam weder bijeen,
ditmaal om het voorstel des voorzitters te
behandelen om Donderdag de schoolwet te
behandelen. De heeren Sanders, Roell, Gleich-
man, de Beaufort en v. Houten, allen libe
ralen, vonden uitstel van behandeling (of
afmaking der schoolwet noodig. De leden
hadden in zoo korten tijd de verslagen en!
toelichtingen op dit ontwerp niet kunnen
Ot hier niet een weinigje orerdrjjving inl
het spel was? De heer Lohman wees_,erl
dan ook terecht op dat al wat in het ver
slag is behandeld, ook inde pers is behan
deld. Men heeft bovendien ook tjjdig ge
weten, dat het den 20 Augustus behandeling!
der schoolwet zou zijn.
De heer Schaapman vroeg of de heerenJ
de heer Sanders vooral, niet wat al te
bescheiden waren. Immers de heer Sanders!
was wel op de hoogte der quaestie.- Deze
lieer had trouwens al gesproken van het
plan om een wijziging voor te stellen. En
dat de Kamer in 14 dagen tjjds de wet[
niet zal kunnen afhandelen, dit was ook
wel wat al te schroomvallig uitgedrukt.1
Grondwetsherziening en Indische pakket
vaart waren ook zoo vlug van stapel geloo4
pen. Bovendien had de heer Sanders, deif
liberalen mond en denkend hoofd, zich we!
wat voorbijgepraatwant, hij had gezegcf
in hoofdzaak met deze wet te kunnen mee
gaan. Hoe kan men zoo iets zeggen zondeij
goed op de hoogte te zijn.
Ja maar, zei de heer v. Houten, ik ben
ten minste zeker nog niet klaar. Ik heq
nog vele beschouwingen en bezwaren in
't midden te brengen. Ook dit be2waad
behoeit evenwel niet te gelden, immers de
heer v. H. had in de sectie die bezwaren
kunnen opperen, en dan had de commissie
van voorbereiding ze met den minister kunnen
bespreken. Nu de heer v. Houten dit ver'
zuimde, moet nu de geheele kamer, moe
nu het geheele Nederlandsche volk ziel
naar hem alleen schikken, en wachten to|
hij gereed is?
De Kamer was wijzer en nam met 4ij
tegen 38 stemmen 't voorstel van den heer
Beelaerts aan. Alle liberalen stemden tegen
Volgens het prov. verslag van Zeeland
over 1888 werden in onze provincie algegever;
1421 jacht- en vischakten en 526 kosteloozt
vergunningen tot visschen. Eerstgemelder
brachten eene bate voor het rijk op vai|
ƒ14361. Met het speciale toezicht op dt
jacht en visscherjj waren 18 bezoldigde rijks
veldwachters belast en 259 onbezoldigde.
Omtrent den dienst der prov. stoombooteil
op de Westerschelde wordt gemeld dal
60881 personen werden vervoerd in 5894
reizen. De ontvangen vrachtgeiden bedroegen
van personen ƒ32606.90, van goederen et
vee f 6621.15 van brievenmalen en post pak
kelten ƒ12500.
Van 1866 tot 1875 werden gemiddeld pei
jaar vervoerd 38270 personen en van 187
tot 1885 gemiddeld per jaar 42111in hé
jaar 1886 46973, in '1887 58590 en
1888, zooals voormeld, 60881.
