-S,
OES.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
den Gemeenteraad
d Voordragen,)
i
1889. No. 128.
Donderdag I Augustus.
Derde Jaargang.
MODELLEN:
ruKSo g
WE ZliNDING
P 'T HOF.
ie s. v. p.ü
P
J. P. MAAS,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy. (e Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
EEN NOTA.
BUITENLAND.
aande verkiezing voor
m i n g van een Lid
leenteraad te WOL-
p a. s. Dinsdag 30 dezer,
rste aanbevolen het
heer
yn 30 jarige zitting
een reeks van jaren i
van het Waterschap
sdijk» én \an den
idsehenpolder,» heeft
angen der gemeente i
k voor te staan.
23 Juli 1889.
s de kiesvereeniging
Gemeentebelang
ET BESTUUR. A
aande verkiezing voor
5DUK, op Dinsdag 30
lq welgezinde kiezers j
e uitgerioodigd, hunne 1
engen op den heer
le Kermis zullen door
Ver. Spreuken 2323a
rg buitengewone '-1
worden;
gehouden
ULIDINSDAG 30 JULI;
IRDAG 1 AUG.
ERDAG 3 AUG.
zullen gehou len wor-
s om 8 uur in het
;n zijn voor iedereen
r toegankelijk.
Be Secretaris
P. I.1TTOOIJ Az.
H. BEGUNSTIGERS ge-
nota te nemen (daar
hgsbriefjes gezonden
met hun bezoek te ver-
Irandewijn 85 ct. de Liter.
>5, Roode 55, Framboze
Bruidstranen 65, Citroen
gao 65 en 75 ct.
[oordstraat, Middelburg
V1BOOTDIENST
lelburg en Zierikzee.
iei'ikzee Spoorweg Goes'
—Augustus.
Van Zierikzee:
i
L—
1,30
L -
1,30,
üinsd. 30'smid(l. 3,30
Woen.31 '12,—
Dond. t'smorg. 6.-
Vrijd.
Vrijd.
Zal.
Zond.
Maan.
2 7."
2'smidd. 3,-~
3 smorg.lt>3"
4'smidd. 6.
5 12,-
D
ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
f0,95
- 0,02s
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel m 3er cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 eent, iedere regel,
meer iO cent.
Gaat alles zooals gewenscht wordt, dan
komt nog in deze maand de onderwijswet
van minister Mackay in behandeling en
zal een eerste poging worden gewaagd den
druk eenigszins op te heffen, waaronder
de voorstanders der vrjje school, dank zij
de ongelukswet van 1878, gebogen gaan.
De datums spreken. Den 17 Aug. 1878
teekende onze geëerbiedigde Koning onder
Kappeijne's vriendelijke pressie de zoo duur
gekochte schoolwet. Den 17 Aug. 1889
sluit zich het tjjdvak, waarin van regeerings-
wege de aanspraken der vrije school op
gelijkheid van behandeling wordt ontkend.
De rechterzijde der tweede kamer is
eenstemmig in haar beweren, dat aan het
nu jaren lang geleden onrecht een eind
moet komen, dat het zooveel mogelijk dient
hersteld. Eenstemmig ook in de erkenning
dat de minister ook haar ideaal van rechts
herstel tameljjk nabij is gekomen.
Niet eenstemmig evenwel in de meening
dat het ontwerp Mackay in zjjr. geheel
ongewijzigd dient te worden aangenomen.
De nota, (de brief met op- en aanmer
kingen) van den heer Huber, antirevolutio
nair kamerlid voor Dokkum bewijst het.
Wjj wenschen in hoofdzaak meê te deelen
wat er in die nota staat.
De heer Huber erkent, dat vele gemeenten
door de wet van 1878 zoodanig in het
nauw geraakt zjjn, dat zelfs de 30 procent
rijksbijdrage niet vermag te voorzien in de
noodzakelijkste onkosten der gemeenten
voor liet «openbaar» onderwijs.
Hij prjjst het dat het ontwerp Mackay
bij inkrimping dezer staatsbijdrage de
zwaarst belaste gemeenten toch nog meer
te hulp wil komen; doch hij betwijfelt het
of dit doel wel zal worden bereikt.
De wet op het lager onderwjjs drukt
nergens zoo zwaar op de gemeenten
als in Friesland. Daar zjjn vele kleinere
dorpen, veel meer dan in andere provinciën
met dezelfde getallen inwoners, waarom
er dus ook veel meer scholen noodig zijn
Zoo heeft Baarderadeel met 6000 inwoners
14 scholen Doniawerstal met 4500 inwoners
10 scholen enz.
En dewijl de wet aan al die kleinere
ssholen dezelfde eischen stelde als aan de
scholen in de drie groote steden, kwamen hier
door de kosten van het openbaar onderwjjs
in deze provincie eene hoogte te bereiken
die mede ertoe bijdraagt, dat een aantal
bemiddelden uit de gemeenten vertrekken,
en schoolgeldheffing tot een eenigszins be
langrjjk bedrag daardoor van de overblij-
venden onmogelijk wordt.
Deze gelijkvormigheid was een groote
fout van den wetgever van 78. Waarom
op het gebied van leerstof en leermiddelen
aan het geringste dorp dezelfde eischen
gestel! als aan de groote steden Op dor
pen kunnen zij het soms met veel eenvou
diger inrichting doen. Nu zal de benarde
toestand der Friesche gemeenten bij de
wijziging die Mackay voorstelt, worden be
stendigd of verergerd. Deze regeering met
hare inkrimping der rijksbijdragen biengt
geen heul.
Daarom geeft de heer Huber in overwe
ging alsnog zoodanige wijzigingen ir. het
ontwerp te brengen, dat de kosten van
het openbaar, voornamelijk het lager on
derwjjs meer gelijkmatig in den Staat zul
len worden gedragen, en daardoor die kos
ten niet verder zullen voeren tot geheele
uitputting van niet belangrijke en vroeger
welvarende gemeenten.
Die meerdere gelijkmaking van lasten
kan geschieden, zoo men niet al de kosten
van het openbaar lager onderwijs geheel
voor rekening van het Rijk verlangt te
brengen, dan toch voor een veel grooter
deel van de kosten van dat onderwjjs ten
laste van het Rjjk te nemen dan de thans
bestaande vergoeding van 30 pCt. of' het
daarmede vrijwel geljjkstaande tegenwoor
dige voorstel. Mocht de Regeering hiertoe
overgaan, dan zal zjj een belangrijke oorzaak
van den achteruitgang van zeer veel Friesche
gemeenten hebben weggenomen en al is
het nadeel, dat reeds is aangericht, onher
stelbaar, de verarming zal dan toch niet
meer toenemen, en voor geheelen financi
eelen ondergang zullen zjj althans worden
bewaard.
In dit laatste punt plaatst zich de schrjj-
ver op een standpunt geheel tegengesteld
aan dat der regeering. De regeering wil
de 30"/, van het rjjk inkrimpende heer
Huber wil haar verhoogen.
Overigens bljjkt uit den inhoul der nota
dat de heer Huber niet vijandig tegenover
het wetsontwerp staat, maar integendeel
het met de regeering eens is.
Van den ophef der liberale bladen over
de nota van het antirevolutionaire lid een
ophef te dwazer dewjjl men den inhoud
der nota toen nog niet kende hoort men
trouwens niets meer. Nu men den inhoud
er van kent, zijn de loftonen als verstomd.
Er is trouwens veel in deze nota dat
behartiging verdient. Zjj bevat een protest
tegen het drijven der liberalen die gedekt
door de dure schoolwet van '78 hunne ge
meenten tot zoo buitensporige uitgaven
drongen, en de belastingschuldigen boven
matig bezwaarden.
De nota mag ook door de Zeeuwen wel
eens aandachtig gelezen worden. Liberalen
ol niet, het doet er niet toeallen tiebben
er belang bjj te weten; hoe het komt dat
m sommige steden en dorpen hunner pro
vincie de factor voor den hootdelijken om
slag in de laatste jaren zoo buitengewoon
hoog geworden is.
De nota voorspelt dat de gedrukte ge
meenten nog meer zullen gedrukt worden,
wanneer Mackay's wijzigingen wet worden,
loegegeven, dat er sommige gemeenten zijn
die door deze wijziging tjjdeljjk nog meer
gedrukt zullen worden, wat bewijst dit dan?
Het bewijst te meer hoe onredelijk de eischen
van den wetgever tot nog toe waren in zake
schooluitgaven; en hoe onbilljjk het stelsel van
eene rjjksbjjdrage was, waardoor toch aan de
groote en kleinere steden veel meer werd
vergoed dan aan de gemeenten in het platte
land, en dus plaatsen als Middelburg enz.
ten koste van de dorpen werden bevoordeeld.
Dit neemt echter niet weg dat wij den
aandrang om voor de bedreigde gemeenten
raad te schaffen, van harte beamen.
De fout ligt niet in Mackay's ontwerp,
maar in Kappeyne's schoolwet. Deze bracht
de gemeente-schaikist tot den tegenwoor-
digen toestand van ontreddering. Moge
het den heeren Huber en Mackay gelukken
daaraan een einde te maken
V Vlug werk ook goed werk
Dat dit ministerie niets doet. kan men
kwalijk meer volhouden, maar dat het
langzaam werkt, start bij de liberale klagers
als een paal boven water. Zjj stellen zelfs
Kappeyne ten voorbeeld, wiens zeldzame
vlugheid de natie een schoolwet bezorgde
nog binnen het jaar, na den dag zijner
optreding als minister van binnenlandsche
zaken.
Wij weten op 'toogenblik niet, hoelang
mr. Kappeyne in Augustus 1878 reeds aan
het bewind was geweest.
Wij weten alleen dat hjj zijne schoolwet
zoo spoedig, zoo vliegensvlug indiende, dat
zelfs zijne eigen vrienden, haar wel wat
weinig bekookt vondenen menige opge
wonden bewonderaar dier wet reeds bij de
eerste kennismaking een tegenstander werd.
Zelfs nu nog, elf jaren na den voor
Kappeyne en de zjjnen zoo noodlottigen dag
der aanneming van zjjne zoo vlug klaar
gemaakte wet, zijn er nog niet veel liberalen,
die hem de overhaaste afwerking en indie
ning dier wet kunnen vergeven.
Die 't niet gelooven wil, vrage het aan
alle gemeentebesturenHoeveel rozen heeft
u die schoolwet gebaard Zij zullen u
wijzen op de schatten gelds, die het onderwijs
sinds 1878 den gemeenten heeft gekost en
de ledige schatkist die zjj heelt achterge
laten, ook bij de geringe uitkomsten van
het zoo hoog opgevoerde «openbaar» on
derwjjs.
En als dan nu de minister Mackay er
een paar maanden langer over deed om de
schoolwet van fouten te zuiveren, dan lake
men dit niet, maar prjjze het veeleer, dat
ZExczich spiegelend aan zijn al te vluggen
voorganger, den gewonen pas boven den
looppas koos, en den schjjn van traagheid
hooger stelt dan de mogeljjkheid, dat bij
even overhaasten arbeid de natie hem later
beschuldigt broddelwerk geleverd te hebben.
Vlug werk Kappeyne en zijn wet be
wijzen he' is lang niet altjjd goed
werk.
De Fransche regeering kan ruimer ademen,
nu de verkiezingen in de verschillende
kantons niet den ongunstigen uitslag gehad
hebben dien men verwachtte. Boulanger,
het grijnzend spook der naderende om
wenteling, werd slechts in 12 van de 117
kantons, waar hjj zich candidaat gesteld
had, gekozende republlekeinen kwamen
op de meeste plaatsen zegevierend uit de
stembusen de groote meerderheid, 900
tegen 500, schijnt te zullen behouden blijven.
Wel verspeelde het liberalisme weder een
dertigtal zetels aan de clericalen die de
zegeningen der republiek niet willen over
schatten doch met Jantje in het pruimenlied
mag de regeering juichen «Aan een boom
zoo vol geladen, mist men vjjf, zes pruimen
niet,
En gelijk het nu in Nederland en overal
elders is, zoo is 't ook in de republiek
Wanneer het liberalisme niet al te hard
geslagen wordt, dan juicht het in de
behaalde overwinning. Langzame aftakeling
heet bjj de hedendaagsche liberalen vooruit
gang. De republikeinscbe bladen zijn dan
ook in de wolken van pleizier over den
«schitterenden» uitslag. Het Boulangisme
verpletterd; de clericalen niet versterkt.
i Moedig voorwaarts dus naar de aanstaande
Kamerverkiezingen. Zouden het allen heu-
sche juichkreten zijn, die men te hooren
krijgt
De regeering zette intusschen met jjver
het onderzoek voort naar alle papieren, die
Boulanger kunnen treffen. Op het bureau
van «De Pers», het blad van den boulangis-
tischen afgevaardigde Laguerre, werd alle*
nagesnuffeld. Vele papieren werden in
beslag genomen. Alle ambtenaren die
vriendschap voor Boulanger aan den dag
legden, werden ol worden afgezet. Toch
blijft het aantal boulangisten onder de
overheidspersonen groot. Let men op de
wapenen, door middel waarvan de republiek
zich den gehaten Boulanger van den hals
houdt, dan waagt men de profetie uit te
spreken dat Boulanger en de zjjnen haar
overleven zullen.
Trouwens, het werd reeds meermalen
bewezen, een partij die niet langs zedelijken
weg eerbied kan afdwingen of zich staande
houden, zulk een [partij is ten doode op
geschreven.
Het huwelijk van prinses Louise met
graaf Fife heeft onder anderen aan den
dag gebracht dat het aantal radicalen in
het Engelsch Lagerhuis toeneemt. Er moest
gestemd worden over het voorstel eener toe
lage uit de schatkist aan de gehuwden. De
radicalen wilden den prins van Wales een
grootere jaarlijksche toelage geven van ruim
400 duizend gulden meer; mits niets meer aan
zjjne kinderen bjj hun huwelijk zou gegeven
werden. Met 355 tegen 134 stemmen werd
dit voorstel verworpen. Gladstone en 70
der zjjnen, gesteund door Parnell en al de
Ieren stemden met de conservatieven tegen
het voorstel der radicalen. Dat nog 134
leden stemden voor het voorstel, waaraan
het beginsel van afschaffing van het ko
ningschap ten grondslag lag is een teeken dat
het radicalisme in Engelands parlement
toeneemt, Gladstone's aanhang minder wordt
en het vonnis der scheiding tusschen oud
en nieuw liberalisme zjjne voltrekking
nabij is.
31 Juli '89-
Maandag werd het dijkgeschot in den
calamiteusen polder Borssele voor het dienst
jaar 1889—90 door de vergadering van
ingelanden vastgesteld op f26,40 per hectare.
Het afgeloopen dienstjaar had een goed slot
opgeleverd van f75,50 en de inkomsten uit
bezittingen werden f 119 lager geraamd dan
het vorige jaar wegens den minder voor-
deeligen afloop der verpachting. Als lid van
den dijkraad benoemde de vergadering den
heer J. Rottier Lz.
Naar men verneemt, zou bjj den
minister van Binnenlandsche Zaken het
voornemen bestaan om de kweekschool voor
onderwjjzers te 's Bosch over te brengen in
de gebouwen van de nu opgeheven kweek
school voor onderwjjzers te Nijmegen.
Tengevolge van moeielijkheden, welke
zich bjj de leiding der BerlijnVlissingen
sneltreinen via Venloo op de lijn Venloo
Duisburg voordoen, zullen genoemde treinen,
te beginnen met den aanstaanden winter-
dienst, evenals vroeger, via BokstelWesel
geleid worden.
Bij Kon. besluit is o. a. benoemd tot
lid der commissie van toezicht op de rijks
