TM
CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAxND.
1889. No. 120.
Zaterdag 13 Juli.
Derde Jaargang
VERSCHIJNT
G. M. Klemkérk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTEiWIEN:
L
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
f0,95
- 0,02'
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Raadsverkiezingen.
Dinsdag 16 Juli, dat is aanstaanden Dins
dag reeds, moeten onze kiezers weder in
het vuur om nieuwe raadsleden te kiezen,
of het mandaat der oude te vernieuwen.
Wij zijn niet in staat voor éèn enkele
gemeente in het krijt te treden. Wij moeten
rekening houden met toestanden, omstan
digheden, werkkrachten. Het gaat niet op
een wenk te geven voor allen geldend.
Toestanden. In sommige gemeenten is
men nog zoo achterlijk dat men met de
verkiezing voor raadsleden handelt als gold
het een kerkeraad. Hier werpt men iemand
uit, dewijl hij «synodaai» is. Daar bestrijdt
men een verdienstelijk aftredend lid, omdat
hij op kerkelijk gebied ging «doleeren»
elders brengt men persoonlijke vriendschap,
ongenoegen of andere buiten den raad thuis
behoorende quaesties op het tapijt, om een
candidatuur van bevriende zjjde te doen
mislukken. En in al deze gevallen offert
men het algemeen belang op aan eigen per
soonlijke ingenomenheid. Zoo zijn de toe
standen (*j
Ook de omstandigheden waaronder de
verkiezingen voor den gemeenteraad zullen
plaats hebben, zijn zoo verschillend. In de
eene gemeente nam de tegenpartij, beseffende
dat bekwaamheid en beginselen moeten
samengaan, onze eandidaten over, terwijl
men in andere zelfs de namen dier eandi
daten niet noemt, spijt twintigjarige plichts
betrachting en ervaring, die in een onzer
steden niet eens meer schijnt geteld te
worden. In nog andere gemeenten nam
men twee of meer onzer eandidaten over,
en liet de anderen in den steek. Elders
trachten de roomschen, vermoedende dat zij
meerderheid in de gemeente zijn, die meer
derheid ook voor zich in den raad te veroveren,
en de onzen te weren. Een onbetwistbaar
recht voorzeker, doch dat wel eens scheej
kon uitloopen. Er is hier en daar troebel
water, waarin gevischt zal worden.
Op sommige plaatsen treden ook werkelijk
verdienstelijke liberalen afzuinige mannen
die het voor de gemeentebelangen tegen het
dagelijksch bestuur opnemen; en het doen
gevoelen dat volgens de Wet de Raad over
heid is en niet de burgemeester. Met al
deze omstandigheden hebben wij te rekenen.
Maar ook de werkkrachten zijn verschil
lend. Bekwame, gewillige mannen die tijd
hebben om zich aan de gemeentezaken te
wijden, en wat meer willen doen, dan af
en toe eens in de gemeentekamer een uurtje
te komen zitten praten of luisteren of mis
schien wel geen van beiden te doen, zulke
mannen zijn waarlijk niet dik gezaaid.
Er zijn kiesvereenigingen die hunne roe
ping verzuimen; die zelfs de énergie missen
om als de vijand voor de poorte staat, de
bezetting bij elkander te trommelen. Of,
zonder beeldspraak gesproken, die zelfs niet
eens samenkomen om eandidaten aan te
■wijzen; weer anderen, die jaarlijks slechts
v°or dit eene doel samenkomen. Maar wij
£1 Ons zijn een paar dorpen in Zeeland
bettend waar geen tien „liberalen" wonen;
en waar zij by gemeenteraadsverkiezingen
aank zy de kerkelijke quaestie toch de
meerderheid halen. Tegen de guiten onder
nen, die de kerkelijke quaestie ook in de
raadsverkiezingen sleepon, zij men op zijn
vallen haar niet hard wanneer zij klagen
over te weinig krachten. Er zijn gemeenten,
waar men niet weten zou, waar de men candi
daten als boven omschreven, vandaan moest
halen. Weer andere kiesvereenigingen laten
de geheele leiding der verkiezingen op één
persoon aankomenen als 't dan nog op
stemmen aankomt, dan stemmen zij nog
op eigen handje, en doen alsof de kies-
vereeniging niet bestond en geen eandidaten
gesteld had. Gezwegen nog van de ver
deeldheid en het gebrek aan nadenken,
aan de persoonlijke voor- of, tegeningenomen-
heid, waardoor men zich bij het kiezen der
kandidaten vaak laat leiden, en daardoor
zoovele geschikte krachten buiten ge
vecht stelt. Op al deze dingen moeten de
kiesvereenigingen meer de aandacht vestigen,
en er tegen ijveren.
Wij hebben genoeg gezegd om te bewij
zen, dat wij ons niet in de gemeenteraads
verkiezingen van afzonderlijke gemeenten
kunnen mengen. Den kiezers geven wij
alleen den raad zich stipt te houden aan
de besluiten der kiesvereenigingen, ook, al
zij die nu niet zoo bepaald naar hun zin.
Hoeveel raadsleden moeten er in uwe ge
meente gekozen worden Evenzcoveel na
men moeten er op uw briefje staanallen
in geval 't niet wenschelijk is een der li
berale eandidaten te laten vallen, en de
kiesvereeniging besloot één -plaats open te
latendan stemt gij een lid minder.
Nu zijn er altijd kiezers, die zeggen zoo
veel mannen er in den Raad moeten, zooveel
namen zet ik op mijn briefje. Goed. Maar
welke namen zult gij er nu opzetten
Wel doodeenvoudig. Den naam van den
candidaat tegenover wien geen candidaat
gesteld werd, of een candidaat uit uw
eigen partij buiten het lijstje doch in geen
geval een der andere tegencandidaten. Want
zoogijdit doet, zijt gij oorzaak dat bijvoorbeeld
uw candidaat, zoo hij het eenige aftredend
raadslid uwer partij is, uitvalt. En op plaatsen
waar de onzen overtuigd zijn van het zui
nig beheer der gemeente en van de werk
kracht en goede gezindheid der aftredenden,
terwijl deze een goeden naam hebben bij
alle partijen, daar zouden wij zeggen, han
delt daar naar uwe overtuiging. Eigenlijk
moést- er bij raadsverkiezingen geen sprake
zijn van I. of a.. In dit opzicht bracht de
groote pers ons op het dwaalspoor. Maar
houd er die richting eens buiten vooral
als men ziet dat in sommige gemeenten
kiezers, zoogenaamd onpartijdigen, zooge
naamd van alle richtingen, bijeen komen
eri. a"e.en liberale eandidaten aanwijzen, ter
wijl zij een verdienstelijk antiliberaal of
door een der hunnen, of door een ander
anti-liberaal vervangen. Zoolang dat gebeu
ren kan, moeten wij ook wel op de richting
der eandidaten letten.
Van daar dan ook dat op enkele plaatsen
de kiesvereenigingen aan de eandidaten
instemming met haar program voor gemeen
teraadsverkiezingen vraagden die met dit
program niet meegaat, kan natuurlijk de
candidaat van zulk een kiesvereeniging niet
zijn. Maar zooals gezegd is, wij kunnen
geen maatstaf aangeven. Wij zouden alleen
onzen vrienden in de provincie wdlen toe
roepen Denkt ook bij het uitbrengen
van uw stem aan het woord «Ken den
Heere in al uw wegenen Hij zal uwe I
paden recht maken.» 1
Uit bovenstaande blijkt voorts dat wij
nog steeds van meening zijn dat zoowel
onder liberalen als niet-liberalen nog mannen
voor den gemeenteraad te vinden zijn, die
wij gerust mogen stemmen.
Toch lette men wel op het liberale be
ginsel van eerstgenoemden, op hun uit
gangspunt dat juist ligt tegenover netonza
Wij zouden de tering naar de nering willen
zetten velen hunner keeren de zaak om en
zetten de nering naar de tering. Althans
in zake onderwijs. In andere zaken be
trachten allen vrijwel evengenoemde oud-
Hollandsche spreukdan zijn allen nuchter.
Moet er dan bijvoorbeeld een straat verlegtI
worden, dan zegt de liberaal terechtde
burgerij kan deze uitgaaf niet velenzij
is al genoeg bezwaardlaten wij 't nog
eens uitstellen.
Maar kom nu eens aan den post onder
wijs. Dan zijn de gedachten heel anders.
Dan is hetdit of dat moet er wezen. Zoo
groot, zoo veel, zoo duur, moet het zijn;
desnoods een «Verordening» gemaakt die al
deze zaken voorschrijft, en dan moet de
belasting daarnaar geregeld. Is er te kort,
dan maar geleend, of het percentage
der inkomstenbelasting weer maar verhoogd.
En als dan van een gemeente onverwacht
grootere geldelijke offers [gever..d worden
wat dan?
Wij hoorden tot nog toe in zekere ge
meente, die in dit treurig geval verkeert,
nog geen enkele stem opgaan, om den
eandidaten daarnaar te vragen. In geen
enkel kiezershoofd kwam het op, bij zijn
toekomstige raadsleden eenig licht te zoeken
in deze duisternis. De eenige vraag, die
woog, wasZijn de eandidaten liberaal of
kunnen zij er voor door gaan
Dit zijn ongezonde toestanden, die mis
schien in Zeeland nog wel een tijdje zullen
voortduren. Zeeland is op elk gebied ach
terlijk. Maar 'tis toch goed dat van de
zijde van het niet denkend deel er de
aandacht even op worde gevestigd. De
kiezers mogen voorts vrijelijk beslissen.
12 Juli 1889.
Tweede Kamer. De klare wijn werd
gistereo niet aan de linkerzijde der kamer,
aan den kant waar de liberalen zitten, ge
schonken. De beer Roëll toch was de tolk
der liberalen om in een zoogenaamde in
terpellatie te betoogen, dat het ontwerp tot
wijziging der schoolwet vooreerst niet kon
behandeld worden. Het was er weer net
mee als met de werkzaamheden der Pro
vinciale Staten bij de kiestabelVeel geschrijf
en de Kamerleden moeten dit alles goed
lezen. Er is veel tijd van voorbereiding en
studie noodig. Ook de heer v. d. Kaaij
tapte uit dit vaatje. Hij vroeg waarom
men toch zoo n haast wilde maken met die
schoolwet. Men wilde immers alles nauw
keurig onderzoeken.
'tls dus weer het oude liedje. Buiten
de Kamer zorgen de heeren, dat hunne
vriendjes in de nieuwsbladen vooral schreeu
wen dit «fijne» ministerie doet niets. Maar
in de Kamer verloochenen zij die vriendjes
weer en vragen heel naïef aan de regeering,
waarom zij zoo'n haast maakt. Maar de
heer Lohman rukte de liberale partij dit
masker van het gelaat door te doen uit
komen, dat de behandeling der wet zoo
lang niet kan duren. Zooveel studie vereischt
zij niet, zei spreker. De inhoud van het
verslag is voldoende bekend door de be
handeling in de sectiën. Zooveel geleerdheid
zit in dit erslag niet, om er lang over te
peinzen. Het is hier de vraag, of men de
zaak wil of niet. Waarom haar dan op
te houden 1 Zelfs is het een voorrecht dat
verslag, en antwoord der regeering gelijk
tijdig verschijnendit is ook in 't belang
van een onpartijdig oordeel. Zich daarop
tol de regeering wendende, vroeg de heer
Lohman of zij dit jaar de onderwijswet nog
wenschte te behandelenof zij nog laDgen
tijd noodig heeft voor haar antwoord. Aan
de rechterzijde der Kamer wenscht men
spoedige Behandeling.
Het is dan trouwens ook geen quaestie van
van daag of gister. Zij houdt «Ie natie reeds
jaren bezig. Wij zijn het met het Goesche
Kamerlid eens. Waarom nu getalmd
Ondubbelzinnig luidde minister Mackay's
antwoord: Na ontvangen op 28 Juni
van het verslagheb ik terstond het ant
woord voorbereid doch ik heb verschillende
staten noodig, die eerst de volgende week
gereed zullen zijn. Zeer zeker zal een spoedige
behandeling de regeering aangenaam zijn.
De heer Roëll had ook gezegdAls de
wet dit jaar deorgaat, hoe zal dan de
Staatsbegrooting er op ingericht kunnen
worden als de wet pas 1 Januari kan worden
uitgevoerd? Wel doodeenvoudig, antwoordde
de minister, dan trekken wij memorie-
posten uit.
Ja maar hernam de heer Roëll
vele gemeenten zullen geldelijk benadeeld
worden. Natuurlijk zei hg er niet bij,
dat onder de tegenwoordige wet, de ge
meenten veel te rijkelijk bedeeld waren
geworden, en zg wel wat al te kwistig
met de Staatsbijdrage hadden geleefdzoo
dat de tijdelijke geldelijke moeilijkheid dier
gemeente aan haarzelven te wijten was.
De minister vond het dan ook beter, dat
geschreeuw over benadeeling dier gemeenten
eerst eens wat over te laten gaan.
Ja maar zei de heer Roëll nog hoe
zullen dan die gemeenten het behoorlijk
getal onderwijzers kunnen aanstellen als de
gemeentebegrootingen reeds zijn vastgesteld?
Maar mijnheer Roëll 1 was het antwoord,
trekken zij dan geen post voor memorie
uit, om een onderwijzer aan te stellen
Het volgens de wet vereischte aantal moet
er immers toch zijn Als er onwillige
gemeenteraden zijn, dan zijn immers Ge
deputeerde Staten er ook nog om hen tot
hun plicht te brengen
De slotsom is deze
Aan welke zijde zijn de bezwaren
Wie wil de wet uitstellen
De regeering of de «liberale» partij
Zouden de heeren de wet willen verwerpen,
en, wetende dat zij dan het ministerie
wegjagen, er tegen op zien, terstond de
teugels van het bewind in handen te nemen
Zien de heeren soms in dat, als zij nog dit
jaar tot regeeren geroepen werden, zg niet
klaar zouden zijn en hunne nog niet half
herwonnen reputatie bij het vlottende kiezers
personeel andermaal zouden verspelen
Blijke al meer, dat minister Mackay niet
met zich laat sollen.
De antirevolutionaire kiesvereeniging
te Biezelinge stelde gisteren tot eandidaten
voor den gemeenteraad, S. Wisse (a) aftre
dend lid, en tegenover A. Nijssen (1) aftredend
Jacob. Zegers
