CHRISTELIJK-
NIEUWSBL AD
HISTORISCH
VOOR ZEELAxND.
1889. No. 114.
Zaterdag 29 Juni.
Derde Jaargang.
ijdingen.
9^
f VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, Ie Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIE*;
NIET VERTRAAGD.
25 Juni 1889.
Vorige.
21/2 7#V«
3 947/8
31/2 162%
31/a 102%
31/s 1006/s
5 80%
5 921/»
4
uli
8—*15
4
-100
t 500
3ch.
'65
921/s
841/0
41/, 971/2
5 903/4
5 92
5 69%
4 91s/4
3 64%
11/2 95%
5 1026/s
5 613/4
1021/2
IOOI/2
OU/»
101%
1003/4
41/2 991/4
4 89%
5 951/2
4 717/s
5 84%
- 161/8
4I/0 1021/a
4 913/4
5 1023/4
5 1023/4
43/4 433/4
4 54%
5
5
0
5
6
Ifu
943/4
1026/8
1021/»
1003/;
8O3/4
843/4
901/4
1027/8
1027/»
IOH/4
CO3/4
895/»
951/o
71%
841/0
911/4
1021/2
IO21/4
423/4
51%
Stedelijke Leeningen.
31/2 101
31/2 101% -
nciëele Ondernemingen.
nd
106
142
142
Pdbr.
41/2 103
102
dito
4 IOII/2
IOH/4
2 51
41/2 101
IOU/4
4 101
IOOI/3
Aand.
553/s
55
41/2 103
31/2 993/4
41/3 102
102
i.
61
41/2 102
1023/g
ïdbr.
5 951/4
dito
41/2 923/»
921/»
Obl.
7 91/3
yegleeningen.
Aand. 1511/s
Oblig. 3 943/4 943/4
'84
I A
8. f.
4
311/2
1021/3
837/»
60%
4231/4
192
IOOI/4
1191/a
601/8
102
983/4
1001/g
671/2
711/8
28%
Aand.
343/4
Oblig.
6
1123/4
0.
6
783/4
Obl.
5
913/8
lito
7
1211/o
A
31%
1141/4
d
4
IOOI/4
d.
H%
7
935/8
6
633/4
Vd.
27%
4d.
631/2
6
1001/,
v. A.
101
Wig.
7
1183/4
6
1135/8
obl.
60%
6
1135/g
bl.
5
IOOI/4
naatschappijen.
183
5.
4
102
d
n. St.
ito
71
g-
4
921/2
id.
58
g.
41/2102%
>- Leeningen.
1041/s
60%
1216/»
189
IOOI/4
119
6OI/2
IOH/4
983/4
1003/g
671/4
71%
271/h
347/8
91%
35
1003/g
111/4
931/3
271/4
1137/8
4
f 100 110
100 1061/2
1/2 fr 100 87%
3l/„ 100 881/2
fl. 100 117
250 114
500 1183/4
100 145
100 1491/4
ZR. 100 1631/2
100 1501/a
fr 100 443/t
490 14%
Kb
A
wai
volg
voor
goe<-
j.l.
onvc
21
is U
ver
te i
Z E E li W,
WO!
dez
gen
hel
ver 1
V ELKEN MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND,
v
v Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
l Enkele nommers-0,025
r
1093/4
1061/4
871/2
881/2
152
441/4
147/g
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regeK 50 cent, iedere regel,
meer iö cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Wij wenschen de 'voorstanders van chris
telijk nationaal schoolonderwijs geluk met
den gelukkigen keer, dien de schoolstrijd
in de laatste maanden begon te nemen.
Het zal eindelijk toekomen aan de ver
betering van Kappeijne's schoolwet van '78.
De noodzakelijkheid dier verbetering was
door alle partijen erkend. En zoo ver gaat
zelfs de liberale pers, dat zij minister Mackav
gel\jk geeft in zjjn pogen om ook de chris
telijke school door het toekennen van subsidie
te steunen. Wel wil men aan het denk
beeld van rechtsgelijkheid nog niet aan,
doch onze vrienden in de tweede kamer zullen
wel middelen weten om de tegenpartij de nood
zakelijkheid, de vanzelfsheid daarvan aan
het verstand te brengen.
't Is niet meer dan billijk dat de staat,
die belang heeft bij goed onderwijs, en de
staatsschool met het doel om goed onderwijs
te bevorderen, steunt, dien steun ook aan de
vrije, aan de christelijke school gunt.
Het moet uit zijn, dat slechts ééne partij
voor haar onderwijs onderstand geniet op
kosten van allen.
Een van beiden geef of aan geen der
parcyen iets, of steun ze allen. Dat is recht.
En waar de antirevolutionaire partij,
Groen voorop, nu reeds Jdertig jaren lang
naar de verwezenlijking van dit .denkbeeld
heeft gestreefd, daar kan het niet [anders
dan algemeene instemming wekken, dat een
zoon der vrije school, dat minister Mackay
dezen eenig goeden weg insloeg.
Maar nu dient nog een misverstand
weggenomen te worden.
Onze vrienden moeten nu namelijk niet
gaan denken, dat het er nu al minder op
aankomt, of zij veel of weinig voor het
christelijk onderwijs gevenwant dat de
Staat het nu immers toch doet.
Dit is een zeer onjuiste gevolgtrekking.
De subsidie, die volgens Mackay's ontwerp
de christelijke scholen te beurt valt, komt
alleen het onderwijs ten goede. Niet tot
tegemoetkoming in schoolgeld, particuliere
bijdragen of aanvulling door ouders en
vrienden, maar tot verbetering van het
gehalte van het onderwijs, zal de staat
subsidie geven.
In het ontwerp van den minister wordt
het er zeer duidelijk bij gezegddie het
getal onderwijzers niet op het bij de wet
vereischte getal brengt, die krijgt voor zijn
school niets.
Minister Mackay wil ook nog de volgende
waarborgen De school moet onder het
bestuur eener vereeniging of instelling die
rechtspersoonlijkheid bezit; de vakkenatot
k moeten onderwezen worden (l) er moeten
minstens 9 schooltijden per week zijn,
behoudens vacanties.
Nu hebben alle «openbare» scholen, maar
nog meerdere bijzondere scholen het vereischte
getal onderwijzers nog niet. Dus zal in
vele getallen de rijks-subsidie op een beetje
na wel aan het salaris van een nieuw toe
te voegen onderwijzer of onderwijzeres weg
gaan. Vanhetoverigekunnende leermiddelen
verbeterdof vermeerderd worden.
Sommige bijzondere |scholen kunnen zich
daarvoor wat meer schoolboeken aanschaffen,
of schoolleien voor kinderen van onver
mogende oudersof een nieuwe kaart van
Zeeland; of een nieuw stel platen bij het
aanschouwelijk onderwijsof een teeken
cursus of de schoolbanken kunnen daar
voor eens flink geverfd worden of de school
lokalen kunnen eens worden nagezienenz.
Een ieder begrijpt dus dat er geen aanleiding
bestaat om zijne jaarlijksche bijdrage voor
de christelijke school in .zijne plaatsof
voor de Unieof voor de vereeniging voor
christelijk Nationaal of voor Gereformeerd
schoolonderwijs te verminderen of in te
trekken.
Een transch spreekwoord zegt: «Alsme
dende wordt men smid.» Het beteekent
«Al doende leert men.» Doch zoo is het
ook onzen voorstanders der vrije school (even
als die der vrije kerk) gegaan. Al gevende
leerde men gevenen de offervaardigheid
verdubbelde, naarmate meer voor haar ge
vraagd werd.
De bewijzen liggen voor de hand, dat staats
geld de offervaardigheid in den weg staat,
overal waar de drang der christelijke liefde
ontbreekt.
De modernen hebben voor vrije kerk,
school of zending, behoudens enkele uit
zonderingen, nooit hart gehad. Herinnert
gij u nog, hoe zij riepen, toen de minister
een paar kweekscholen het subsidie wilde
onthouden Zie maar eens hoe zoo goed
als niets zij voor Volksonderwijs bijdragen.
Tel de weinige centen eens die in de kerken
onder het gehoor van moderne predikers
worden gecollecteerd. De geringe opbrengst
bevat zelfs somtijds nog een paar percent
knoopen. Alles een gevolg van de staa s-
subsidie en de afwezigheid van een beginsel.
Doch niet zoodra ziet men ook onder hen
de liefde voor de Vrjje kerk geboren wor
den, of er komt geestdrift ook om te geven.
En daarom, alle voorstanders der chr.
school, die uit hun beginsel leven, zullen
de vrees van twijfelmoedige vrienden be
schamen, naar wij hopen; en aan het
Koninkrijk Gods geen penning onttrekken.
De gierigheid wreekt zich ook op het gees
telijke leven. Zij is «de dood in den pot.»
Het vrije lager onderwijs heeft, dank zij
Mackay's pogen een heele stap voorwaart*
gedaan in de richting van het recht. Thans
wachten wij met belangstelling op de eerste
poging van deze regeering om ook voor het
vrije hooger onderwijs de belemmeringen
uit den weg te ruimen, die het in den
weg staanalthans die welke het door den
wetgever in den weg gelegd zijn. Een stu
dent van een vrije hoogeschool in Nederland
al doet hij nog zulk een schitterend ex
amen wordt niet erkend als meester of doc
tor in de rechten enz., kortom de Staat
vergunt zulk een candidaat niet zijn brood
te verdienen in het vak, waarvoor hij aan
bedoelde vrije hoogeschool studeerde.
Ouk dit moet veranderen. Een advocaat,
die aan de vrije hoogeschool in Nederland
promoveerde, dient evenzeer door den Staat
erkend te worden, als een advocaat die aan
de staats-hoogescholen te Leiden, Amsterdam
Utrecht en Groningen promoveerde.
En zegt men nudan komen de studenten
van de Vrije Universiteit ook in den kring
der advocatendan antwoorden wij indien
zij slechts waarborgen geven knappe mannen
te zijn, wat hindert dat Zijn alle advocaten,
die van destaats-academies komen, kundige
rechtsgeleerden Zal dan die stand ontwijd
worden, zoo daat af en toe eens een leer
ling eener vrge universiteit, die met lof
1 promoveerde, de gel ideren komt versterken?
Doch bovenal er' moet recht geschieden.
En nu kan onze regeeiing niet dadelijk
alles, wat krom is, recht maken maar toch
het kiezersvolk blijft belangstellend toezien
of er een streven is om het dien weg op
te sturen. Want de antirevolutionaire partij
is voor de vrijheid, niet alleen van lager maar
ook van middelbaar en hooger onderwijs.
Genoemde vakken zijnlezen, schrij
ven, rekenen, vormleer, Nederl. taal, vaderl.
geschiedenis, aardrijkskunde, zingen, nut
tige handwerken voor meisjes.
28 Juni 1889.
Middolburg. Ged. Staten van Zeeland
stellen aan de Prov. Staten voor aan de
gemeente Goes een renteloos voorschot te
verleenen ten bedrage van twee derde der
kosten van aanleg van eene nieuwe Sluis
aan het einde harer haven, en wel tot een
maximum van f120,000, en onder de vol
gende voorwaarden
le. de teruggaaf moet plaats hebben in
20 jaren, telkens met ten minste ge-
gedeelle van de voorgeschoten som.
2e. de eerste termijn moet betaald worden
voor het einde van het burgerlijk jaar vol
gende op dat waarin liet renteloos voorschot
is verstrekt3e. voor de geregelde terug
gaaf van het renteloos voorschot en voor het
voortdurend behoorlijk onderhoud van sas
en haven verbindt de gemeenteraad, zoo in
het algemeen de bezittingen en inkomsten
der gemeente, als speciaal de te ontvangen
sas- en haveng lden4e. het voorschot
wordt naar gelang der behoeften in ter
mijnen betaalbaar gesteld op aanvraag van
het gemeentebestuur.
P Verburg en 286 andere ingezetenen
van Borssele, 's Heerenhoek, Driewegen,
Ovezand en Nieuwdorp verzoeken dat de
Provinciale Staten van Zeeland besluiten tot
het oprichten van een steiger te Borssele.
Door E. A. v, d. Bent en 115 andere
ingezetenen van Ellewoutsdijk, Oudelande
en Driewegen werd eenige dagen vóór dat
verzoek aan Gedeputeerde Staten een verzoek
gedaan, te onderzoeken in hoever het
wenschelijk zou wezen te Ellewoutsdijk een
aan te brengen. Dit laatste adres wordt
door een vijftal Belgische veehandelaars ge
steund, die mededeelen, dat, al mocht te
Borssele een steiger worden gemaakt, het
veevervoer toch niet naar dien steiger zou
worden verlegd. Daar het onderzoek van
deze adressen nog niet is nfgeloopen, hebben
Ged. Staten besloten het adres-Verburg
c. s. in hunne handen te stellen, ten einde
daaromtrent in eene volgende vergadering
der Staten een voorstel te doen. (R. C.)
De liberale kiesvereeniging te Middel
burg, ofschoon hopende dat al de aftredende
raadsleden zullen herkozen worden, stelt
echter geen hunner candidaat dewijl zij
meent dat bij een gemeenteraadsverkiezing
dergelijk officiëel optreden niet noodig is,
ook dewijl van de tegenpartij niets te duchten
is en de liberale beginselen geen gevaar
loopen.
Wij deelen dit besluit mede met de
toevoeging dat naar de wethouder de heer
Ermei'ins zelf in een openbare raadszitting
heeft medegedeeld, daar jaarlijks voor
iedere leerling der meisjesschool door de
belastingschuldigen f 130 moet worden bij
gepast; zoodat 't waarlijk geen overtollige
weelde zou zijn, indien aan de aftredende
raadsleden gevraagd werd, of zij niet geneigd
zijn mede te werken, dat deze ontzaglijke
uitgave een weinig besnoeid worde. Liberaal
of niet-liberaalhet doet er niet toe. Het komt
bij een gemeenteraadsverkiezing ook minder
te pas. Maar eenige kennis van de gezind
heid der candidaten op financieel gebied
mag toch wel aanwezig zijn.
«Het liegtn>, schreef de N. R. C. laatst
in een nieuwsbericht. Wij wezen er reeds
op dat daar, voor wat de liberale pers aan
gaat, wel wat van aan is. Wij vonden
namelijk in de groote liberale bladen weer
een nieuwsbericnt, 44 regels groot, waarin
minister Ruys er van langs krijgt, dewijl
hij in den Haag een r. c. notaris benoemde
ter vervanging van een protestant, en te Delft
ter vervanging van een catholiek. Een deel
der pers in onze buurt nam dit «nieuws»
over. En wat blijkt nu Dat de benoeming
te Delft niet door minister Ruys, maar door
minister du Tour, zijn protestantschen voor
ganger, is geschied. En dat de benoeming
in den Haag billijk was. Immers alle notarissen
zijn daar evenals te Delft liberaal, op een
paar na. Bovendien, ga toch eens na hoe-
vele liberale notarissen een vorig liberaal
ministerie benoemde, cok met voorbijgang
van ouderen in dienstjaren. Bovendien beduidt
dit laatste niets. Iemand die nog maar
enkele jaren candidaat notaris is, zooals in
Zeeland wel eens gebeurde, kan kundi
gerzijn benoeming voordeeliger voor de
burgerij zijn dan die van een candidaat die
het al jaren is. Maar met dit al is de laster
weer verbreid. En v. Lennep zegtdat
zij is als de houtskool, die wel niet ver
brandt, maar toch zwart maakt.
Gister had te Ierseke vergadering plaats
van de Ring der Chr. Jongelingsvereenigingen
op Zuid Beveland. Afgevaardigden van
8 vereenigingen waren tegenwoordig behalve
de bestuursleden. Na opening door den
Voorzitter J. Plazier Jr. en bespreking van
Spr. 28 14—18, werden de huishoudelijke
zaken afgedaan, geldelijke bijdrage vastge
steld op 25 ct per lid per jaarwaarna
de Ringagent J. J. Visser uitvoerig verslag
deed van de vergadering van het Nederl.
Jongelingsverbond te Leiden.
De vraagzij n werken als van Mr. van
Lennep (in Mevr. BosboomToussaint ge
schikt voor onze bibliotheken, lokte heel
wat bespreking uit. Enkele vrienden onder
de voorstellers van dit punt waren besliste
voorstanders dezer werken in onze boekerij
anderen echter meenden dat men geen boeken
mag nemen dan die beslist christelijk zijn.
Toch oordeelde de vergadering dat van
Lenneps werken geen bezwaar opleveren,
behalve Klaasje Zevenster en Roos v. Dekema
en Mevr. Bosboom's werken uitnemend
geschikt zijri behalve Majoor Frans; een
enkele wilde «De Engelschen te Rome» ook
uitzonderen. Verder werd gewaarschuwd
tegen alle werken waarin de schrijvers de
zonde idealiseerendeze zijn schadelijker
dan openlijk zedelooze romans. En wat
ook bedacht wordeook op het Christelijk
etiquet kan men niet altijd aan. In van
Peursems catologus komt voor onze bibl.
geschikt voor Eunice door Miss Phelps
uitnemend boek voor middernacht-zendelingen
en leden van den Vrouwenbond, niet voor
on'.e bibl. Meerdere werken van chr. uit-
