CH RIST ELI JK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAxNl).
1889. No. III.
Zaterdag 22 Juni.
Derde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
'WIJ ZIJN GEEiN CLERICALEN.
ZEE UW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
f0,95
- 0,026
Prjjs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
Zij die zich met 1 Juli abon-
neeren, ontvangen tot dien datum ons blad
GRATIS.
De heer mr. J. C. R. v. d. Bilt, lid van
gedeputeerde staten, heeft op een feestmaal
te Aardenburg ander daverend applaus van
zijne Sluische kiezers, niet allen mannen van
het «denkend deel», onder meer gezegd,
dat hij te Goes gevallen is «door het drij
ven der clericalen».
Nu willen wij uit achting voor den man
die 't zei, heel wat in mr. v. d. Bilt over
het hoofd zien. Deden wij 't niet, wij zou
den kunnen vragen Hoe kunt gij in een
landbouwvergadering, een vergadering van
landbouwers, waaronder mannen van aller
lei richting en gevoelens, in een vereeni-
ging die met de politiek niets te maken
heelt, over politiek sprekendaar den twist
appel uwer eigen verkiezing in werpen
en in ietwat wrevele bewoordingen den
staf breken over eene politieke daad van
1900 kiezers?
Doch hierover liefst geen woord. Het
tweeër'ei standpunt van waaruit men een
zaak beziet, maakt het nu eenmaal onver
mijdelijk dat de een voor drijven houdt
wat den ander een zelfbewuste, door plicht
en geweten geboden daad toeschijnt.
Maar dat de kiezers, die mr. v. d. Bilt in
Goes niet herkozen, clericalen zouden zijn,
ontkennen wij niet alleen ten sterkstemaar
moest ook een man van zoo klassieke vor
ming en wetenschappelijken zin als de heer
V. d. Bilt beter weten.
Reeds de woordafleiding moest hem wêer-
houden hebben dit onjuiste woord te kiezen.
Antirevolutionairen Clericalen noemen is
wetenschappelijk, even groot een fout als
te zeggen dat wit zwart is.
't Is niet voor het eerst dat wij de tegen
partij door woordafleiding op het spoor
moeten helpen.
Waarlijk, als wij niet beter wisten, zouden
wij geneigd zijn te vragen, waar toch de
denkkracht blijft van het «denkend deel»
dat zoo slag voor slag vergeten kan, wat
het op gymnasium of lagere sch tol geleerd
heeft.
Wat is namelijk Clericaal
Het woord komt van Clerus (geestelijkheid),
en doet dus al dadelijk denken aan een
onderscheiding die tot de kerk behoort.
De Roo.r.sche kerk toch splitst haar kerk
in twee deelen, den Clerus en dj Leeken,
met de eerste een hooger menschensoort
bedoelende dan de gewone.
Clericaal zijn dus zij, die op het terrein
der hoogste waarheid, het hoogste woord,
of liever alleen het woord gunnen aan den
Clerus, de geestelijken; en aan de Leeken
geen ander recht gunnen dan om het woord
van den Clerus te beamen.
Tegen dit Clericalisme nu zijn mannen
als Luther en Calvijn met kracht opgekomen.
Erasmus, de type van den goedhartigen
hedendaagschen liberalist, heeft er ook tegen
gesproken, doch is er ten laatste toch voor
gezwicht. Niet op hem, op Calvijn, is dan
ook de Gereformeerde kerk gebouwd, die
in hare historische verschijning het sterkst
tlenkbare levende protest tegen alle Cleri
calisme is.
Clericaal is dus een kerkelijk woord,
een woord dat in de schaduw der kerk
geboren, bij de Hervorming in het
woordenboek der «Hervormde», «Gere
formeerde» kerk geschrapt werd, en
dus allerminst thuis behoort in het woorden
boek eener staatkundige partij die althans
in mr. v. d. Bilts oude kiesdistrict grooten-
deels bestaat uit mannen, die in zake de
Kerk Gereformeerd zijn.
Het is trouwens bekend, dat de antirevo
lutionaire partij niet van den Clerus, dat
wil zeggen van de kerkelijke Overheid
zij moge luthersch, gereformeerd of roomsch
zijn, maar van de burgers van den Staat,
en onder hen van staatslieden, de beslissing
over staatkundige vraagstukken verwacht
natuurlijk behoudens erkenning van het
recht der. kerk om invloed te oefenen op
de geestelijke vorming dier staatsburgers,
voorzoover zij tot hare gemeenschap behooren.
De antirevolutionair eischt voor den man
der wetenschap evengoed als voor den pol
derwerker, onderwerping, niet aan een
mensch, maar aan God. Het tegendeel dus
van Clericaal. Wilt ge nochtans den term
behouden, laat hem dan op eigen geest
verwanten toepassen. Het liberalisme is
clericaal. Het werd dit, zoodra het de natie
in een denkend en een niet-denkend deel
splitste, zichzelve het denkend deel bij uit
nemendheid begon te achten en de natie
wilde inprenten dat men liberaal moet zijn
nm voor alle mogelijke bezoldigde en niet
bezoldigde staatsambten te deugen. En 't is
dan ook mede bij wyze van protest tegen
zulk clericalisme, dat de Goesche antirevo
lutionairen, met waardeering overigens van
mr. v, d. Bilts talenten, zijne candidatuur
en die zijner «liberale» geestverwanten
hebben bestreden, en zij zullen dit blijven
doen.
Semper idem.
Deze Latijnsche spreuk van onzen groo ten
Bilderdijk is in kwaden zin ook van toe
passing op onze jaarlijks op gezette tijden
terugkeerende kermissen of jaarmarkten.
Sinds Israëls wijze koning klaagde dat er
niets nieuws is onder de zon, zijn bjjna
dertig eeuwen verloopen. En nog ist waar.
Ook van de zonde, in welken vorm zij ook
optreedt, geldt dit woordNiets nieuws
onder de zon.
Semper idem. Altijd dezelfde.
Zich wijzigend wel naar de nieuwere
begrippen van fatsoen en gezond verstand
en beschaving, maar toch telkens terug-
keerend met den eisch haar te dienen of
tegen haar té getuigen.
Ook de kermis is dank zjj de voort
schrijdende kennis en godsdienstzin onzer
eeuw, een wapen in de handen van den
Vorst der Duisternis, om de kinderen onzes
volks af te voeren van de rechte paden.
De christelijke historische pers kan tegen
deze ontzettende macht niets anders doen,
dan er, zij het in zwakheid, ernstig en
moedig tegen getuigen.
Zij heeft daarbij niet te vragen, of het baten
zal, maar wat anders hare roeping is dan
alle christenouders ernstig te vermanen,
dat zij in deze ongelukkige dagen derijdel-
heid toch dubbel acht geven op zichzelven
en hunne kinderen.
Als wij dit schrijven, dan vervult weemoed
onze ziel bij de gedachte aan het schande
lijk plichtverzuim waaraan wij ons schuldig
maakten, door niet reeds eenige weken
vroeger, gelijk ons voornemen geweest was, i
tegen het door en door heidensche ver
maak der kermis te waarschuwen. De
kermis toch is op vele plaatsen van Zeeland
reeds weer voor een heel jaar van de baan,
na eerst nog hare offers geëischt te hebben.
De liberale pers deelde 't ons reeds mede,
hoe heden vóór acht dagen te Axel een
jong meisje geheel onvoorbereid de eeuwig
heid inging. Zij viel als slachtoffer der
kermis. Na gedanst en zich verhit te
hebben, dronk zij haar glas ledig en viel
om niet weer op te staan.
Is 't niet vreeseiijk
Neen, ouders 1 zegt toch niet, mijn kinders
\ieren fatsoenlijk kermis. Van fatsoenlijk
tot losbandig is slechts één pas.
De kermis brengt jaarlijks nieuwe trawan
ten mede. Een heelen sleep van kramers en
drankverkoopers en kwakzalvers en allerlei
grappenmakers die u de pijn van het ge
weten een oogenblik kunnen doen weglachen,
maar die u toch een eind verderaf brengen van
den weg des levens. Eu die heeren met
hunne «dames» zijn de lokazen voor zoo
menig christenkind op den weg der zonde
Hebt gij Bunyans Christenreize gelezenj?
Hoe hij in zijn droom de kermis in de
stad IJdelheid zag opgericht door Beëlzebub
en de zjjnenhoe die zelfde Beëlzebub
eindelijk kooper werd van alle artikelen die
daar verhandeld werden, namelijk mannen,
vrouwen, kinderen, leven, gezondheid, zalig
heid, lichamen en zielen en hoe akelig daar
de gestalten rondwaarden, van dieverij, moord
echtbreuk, meineed, dronkenschap, armoede
en schande
't Is met de kermissen van onze verlichte
eeuw niets beter gesteld. Hoe ook gefat
soeneerd of gekortwiekt, de kern bleef on
aangetast. Voor wie in Christus' Naam
gedoopt is, is zij de dood,
Overdrijven wij misschien voor hen, die't zoo
nauw niet nemen met het godsdienstige
M iar hoe kunt gij dan als fatsoenlijke
menschen deze instelling nog verdedigen
Neen zoover is het gelukkig nog niet dat men
bij verkiezingen voor den gemeenteraad de leus
aanheftVoor of tegen de kermisMaar
op enkele plaatsen in ons vaderland is 't
dan toch reeds gebeurd, dat door onze vroede
beschreven vaderen in de gemeenteraads
vergaderingen voor het behoud der kermis
wei d gepleit
Hoort wat Cohen Stuart, een gematigd
man (ges'.orven in 1881) er van zegt
«Hoe is 't mogelijk (zegt hij) dat de »man7
nen van vooruitgangvrede kunnen hebben
met het aanhouden van deze onreine, wal
gelijke, smakelooze, redelooze, zedelooze,
geestelooze overlevering van den ouden tijd.
Wien het ernst is met vooruitgang en be
schaving, hij moet geen kermistent meer
duiden dan in een museum van oudheden.
Plaatst voor onze nakomelingen een draai
molen, een poffertjeskraam, een rarekiek en
wat er op een kermis is, plaatst 't in zoo'n
museum, dan kunnen wij onzen kinderen
zeggen: zulke dwaasheden deed men nog
in onzen tijd, en dat onder het vaandel
van beschaving, van kennis en kunst.»
Waar nog bij komt, dat de tijd waarin
men op de kermis de voorwerpen goedkoo-
per kan koopen dan in de winkels, voor
goed voorbij is 1
De kermis is en blijft een schandvlek
onzer steden en dorpenen in den dag dei-
dagen zullen hare slachtoffers tegen onze
gemeentebesturen getuigen. Hun bloed zal
geëischt, worden van allen, die verzuimd
hebben tegen haar te waarschuwen, of die
tegen beter weten in haar hebben gesteund.
Perspractijken.
Het wekt verbazing met welk eene wijd-
loopigheid de liberale pers over de nietigste
zaken schrijven, vaak lasteren durft. Vooral
als 't berichten geldt om antirevolutionairen,
roomschen, doleerenden, voorstanders van
christelijk onderwijs een smet aan te wrijven,
stelt zij met een kwistige gulhartigheid hare
kolommen open. Principiëele stukken om
haar lezend publiek in het juiste politieke
spoor te leiden, plaatst zij zeldenwel veel
artikelen met hatelijkheden aan zeker adres.
Want in het aantasten van iemands goeden
naam is de pers van Nijgh met hare sa
tellieten volleerd.
Die zich de moeite gunt het liberale
hoofdorgaan, de Nieuwe Rotterdamsche
Courant bijvoorbeeld eens één week lang
geheel door te worstelen, die ontdekt onder
het zoogenaamde nieuws zoovele onzinnig
heden, onbeduidendheden, vaagheden en
lasteringen, zoovele berichten, die met het
karakter van nieuws niets te maken hebben,
dat hij niet weet, over wie zich het meest
te verwonderenover eene redactie, die
dergelijk nieuws de wereld in zendt, of
over 't lezend publiek dat het zonder tegen
zin slikt.
Wij hebben ons er eens toe gezet in de
Nieuwe Rotterdammer van slechts één dag
de rubriek «Nieuws» geheel te lezen, en
wat vonden wij daarin onder anderen
(Zie een der bladen der N. R. C. van
Dinsdag 18 Juni)
a. Een nieuwsbericht uit Naaldwijk 17
regels groot inhoudende het vermoeden, dat
de antirev. bij herstemming tusschen den
liberaal en den roomsche wel op den eerste
zullen stemmen.
b. Een nieuwsbericht groot 38 regels
kleine letter, inhoudende een hatelijkheid
over een Frieschen boer dieeen burgemeester
om f3 vroeg voor een chr. School, waar-
me le hij een bekeuring kon afkoopen.
c. Een beschouwing, 56 regels groot naar
aanleiding van het verminderd stemmental
der Laekensche clericalen bij een gemeen
teraadskeuze.
d. Een circulaire van 68 regels kleine
druk inhoudende een hatelijkheid aan 't adres
van dhr. v. d. Oudermeulen, die een roomsche
tegenover een liberaal dorst aanbevelen.
(Let weldat heet nieuwsmaar inderdaad
is het niet anders dan vermomde beschou
wingen van de redactie, die men liever onder
het nieuws plaatstdan blijft zulk een
moedige redactie buiten schot, en de plaatse
lijke liberale blaadjes, zooals de Goesche
Crt., c. s., nemen dit «nieuws» over.)
's Anderen daags hebben wij onze enquête
niet willen voortzetten, doch ongedacht viel
ons oog op 27 regels hatelijkheden en
onjuistheden in de rubrirk kerknieuws uit
Klunderten Naaldwijk. Wijjhebben het
er bij gelaten, en namen ons voor het
lezend publiek van onze richting, dat der
gelijke bladen steunt en leest en volgt,
ernstig op het hun dreigend gevaar te
wijzen, dat uit dergelijke lectuur voortspruit.
Zij leeren toch op die wijze de zaken
van eenzelfde zijde zien en krijgen een
onjuiste voorstelling van feiten en gebeur
tenissen, die de lichtgeloovigen onder hen
gemakkelijk er toe brengt het werk van
