CHRISTELIJK-
NIEUWSBL AD
HISTORISCH
VOOE ZEELAND.
1889. No. 105.
Donderdag 6 Juni.
Derde Jaargang
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
CIJFERS.
DE ZEEUWSCHE
TENTOONSTELLING
I
3LREN MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,025
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
In Friesland hebben gestemd 9200 anti
liberale kiezers die 11 antiliberale leden der
Staten afgevaardigden. En er stemden
slechts 7900 liberale kiezers, die 14 liberale
leden kozen.
In Groningen kozen 3400 antiliberale
kiezers een liden 6600 liberale kiezers
22 leden.
In Drente kregen 1100 antiliberale kie
zers geen enkelen vertegenwoordiger in de
Staten2100 liberale leden kregen er 19.
In Overijsel stemden 7200 antiliberalen
en kozen 10 ledenterwijl slechts 6800
liberalen 12 leden kozen.
In Gelderland stond het zoo: 14900
antiliberale kiezers die 16; en 11900 libe
ralen die 11 leden voor de Staten kozen.
In Utrecht 6400 antiliberalen met slechts
12 en 3800 liberalen met 9 leden.
In Zuid Holland 22600 antiliberale stem
men met een uitslag van slechts 17 Staten
leden en 20900 liberale stemmen (dus
bijna 3000 stemmen minder) met een
uitslag van 25 liberale leden.
In Noord Holland 13600 antiliberalen,
kiezende slechts vijf leden der Staten en
16500 liberalen die gekozen hebben 31
leden.
In Zeeland werden 6288 antiliberale
stemmen en 6293 liberale stemmen uitge
bracht, dus van elk evenveel. Dan hadden
er ook van elk der beide partijen evenveel
leden naar de Staten gezonden moeten
worden. Toch werden maar 8 antiliberalen
en IB liberalen gekozen.
Opgeteld komen wij tot de slotsom 84
duizend antiliberalen in Zeeland en de
landen benoorden den Moerdijk, die;slechts
80 leden gekozen hebbenen 82 duizend
liberalen aldaardie 137 leden voor de
Staten hebben benoemd.
Nemen wij echter Noord Brabant en
Limburg er nog bij, dan is de slotsom dat
bij de verkiezing van 14 Mei voor de pro
vinciale Staten in ons vaderland 102 duizend
antiliberale stemmen zijn uitgebracht en
slechts 136 antiliberalen gekozen werden
en dat er slechts 84 duizend liberale stem
men uitgebracht werden, dat is 18 duizend
stemmen minder; en dat er toch 137
liberale statenleden werden herkozen of ge
kozen, dat is naar verhouding nog 20 leden
te veel. Een feit dat alleen mogelijk kon
zijn bij de tegenwoordige, door de liberalen
met hand en tand verdedigde, provinciale
kiestabel.
Men onthoude dan ook wel. Honderd en
tweeduizend kiezers verklaarden zich vóór
het kabinet Mackay—Keucheniusen slechts
vieren tachtig duizend er tegen; en
toch hebben die 102 duizend over het ge
heel in de provinciale Staten slechts 263
vertegenwoordigersen de 84 duizend
liberale kiezers hebben er 320. Gevolg van
het feit dat onder deze Statenleden er nog
velen zijn, die gekozen zijn door de oude
kiezers. De uitspraak der nieuwe kiezers
luidde anders, zoowel nu als in Maart 1888.
Waarbij nog komt dat de kansen zeer
ongelijk waren; want op vele plaatsen moest
de strijd worden gevoerd teger. bekwame
zittende leden der liberale party terwijl
van onze zijde nieuwelingen in het strijd
perk tradenhet kerkisme afbreuk deed
en de roomsche medewerking verflauwd
bleek.
En niettemin heeft het nieuwe kiezers
corps in Nederland, met een meerderheid
van 18 duizend stemmen, zich tegen het
liberalisme verklaard.
De stand is nu deze:
Noord-Holland62 linkerzijde, 10 rech
terzijde.
Zuid-Holland54 linkerzijde, 26 rechter
zijde.
Friesland 35 linkerzijde, 15 rechterzijde.
Overijsel30 linkerzijde, 17 rechterzijde.
Gelderland 25 liberalen, 15 anti revolutio
nairen. 18 r.-katholieken en 4 conservatieven.
Zeeland27 liberalen, 15 antilib.
Groningen44 lib. 1 antilib.
Drente: 35 lib.
N. Brabant 62 antilib. 2 lib.
Limburg: 45 antilib.
In de provinciën Noord-Brabant, Limburg,
Utrecht, Gelderland, Friesland, Overijsel en
Zuid-Holland keerde de meerderheid der
kiezers het liberalisme den rug toe. In
Zeeland staan beide partyen gelijk. Alleen
in Groningen, Drente en Noord-Holland is
het liberalisme in de meerderheid.
In de laatste provincie ligt de stad Amster
dam, waar 6000 liberale kiezers vier en
dertig leden kiezenen 4500 antiliberale
kiezers geen een, zegge nul.
De liberale party weigerde in 1887 de
groote steden te splitsen in kleinere kies
districten.
Met dit alles rekening houdende, ligt in
de beslissing der kiezers, in de meerderheid
van 18 duizend stemmen, waarmee zij zich
vóór de regeering verklaarden,! voor ons
ministerie een groote zedelijke kracht.
Het volk is zijne regeering niet moede
al sielde deze het een enkele maal teleur.
Het heeft zijn afkeurend oordeel uitge
sproken over de partijdige kiestabel, over
de Eerste Kamer in hare tegenwoordige
samenstelling en over het dry ven der liberale
partij in de Provinciale Staten.
De regeering, de Eerste Kamer, de par
tijen, allen hebben hiermede te rekenen.
Maken wij thans de rekening op, dan
blijkt, ook met erkenning dat de kiezers ons
bij de herstemmingen zeer teleurgesteld en
de liberalen het veld behouden hebben, dat
zij dan toch nog een negentiental zetels
hebben moeten ruimen. En wel: in
Gelderland1 te Doesburg, 1 te Ede, 1
te Oldebroek, 1 te Putten. In Zuid-Holland
2 te Sliedrecht, 1 te Middelharnis, 1 te
Leiderdorp en 1 te Schiedam. In Zeeland
2 te Goes. In Utrecht1 te IJsselstein.
In Overijsel: 1 te Dalfsen, 1 te Almelo,
1 te Kamper, en 1 te Raalte. In Groningen
1 te Appingadam. In Noord-Holland: 1
te Enkhuizenen in l'riesland: 1 te Dokkum.
Hiertegenover staat een winst voor de
liberalen van twee zetels in den Haag en
een te Utrecht, die zij met een kleine
meerderheid, dank zij de hulp van dr.
Bronsveld en de nationalen op de antilibe
ralen hebben veroverd.
Voor deze laatsten is dus geen enkele
reden om te versagen, maar integendeel om
zich te wapenen tegen de volgende campagne.
Jthans te Middelburg geopend, is een loffelij
ke poging om in onze provincie, die als
grootendeels landbouwend bekend staat, de
nijverheid en de op nijverheid toegepaste
kunst aan te moedigen, om eene bres te
maken in de cirkelrecüneeringdat Zeeuw-
sche koopers het benoodigde van elders laten
komen, omdat in Zeeland weinig gemaakt
wordt, en dat Zeeuwsche fabrikanten en
handwerkslieden zich weinig op hun vak
toeleggen, omdat zij in Zeeland geen koopers
vinden. Er behoort een einde te komen
aan het van elders ontbieden van dingen,
die men in zijn naaste omgeving kan koo-
pen en gemaakt kan krijgen.
Verscheiden Zeeuwsche artikelen hebben
een verworven roem te handhaven, maar
op verschillend gebied is nog een bevestigend
antwoord te geven op de vraagKan uit
Zeeland iets goeds zyn?
Er zijn, 't wordt nu bewezen, inzenders,
die op deze vraag den bezoeker en beschou
wer een volmondig ja ontlokken.
Het Schuttershof biedt voor eene ten
toonstelling als deze eene zeer geschikte
gelegenheid. Verreweg de meeste inzendin
gen konden zóó geplaatst worden, dat men
ze behoorlijk van naby kan opnemen. De
heeren die uit den chaos der ingezonden
voorwerpen orde te voorschijn riepen, die
met smaak alles hebben opgesteld, hebben
eer van hun werk. Het geheel maakt dan ook
ee i aangenamen indruk, en er is niemand
van wat rang of stand of soort ook, die zal
zeggenvoor mij was er niets te zien.
Wjjj, die voor Zeeuwen schrijven, kunnen
eiken gewestgenoot een uitstapje naar de
hoofdstad onzer provincie aanraden het zal
hem niet onbevredigd laten.
Bij het binnentreden der tentoonstelling
wordt men dadelijk gewaar dat men in
Zeeland is.
Het allereerste wat men ziet herinnert
aan de groote zee, het is een net half-
model van een der stoomschepen, die de
haven van Vlissingen met Zuid-Atrika ver
binden. De eerste, de kleine, zaal spreekt
bjjkans van niets dan van de zee tot in hare
versiering toe, en 't heeft bijkans alles op
Zeeland betrekking.
Het eerst aanschouwt men aan den wand
de talrijke modellen van vaartuigen, gebouwd
op de werf ('t woord fabriek wil er bij ons
nog niet in) der Koninklijke Maatschappij
«De Schelde» te Vlissingen. Van huizen ge
wagende, mocht Dr. Kuijper spreken van
eenvormigheidde vloek des modernen
levens.» Die van voor de oestervisscherij
gebouwde schepen medegerekecd, zijn er
29 modellen, allen vallende tusschen de
jaren 1877 en 4889, in de grootste verschei
denheid. De centreboard Diva, het stoo-
mertje Strandquay, de Rhjjnboot Industrie,
de mailsteamer Bromo, het Indisch oorlogs
vaartuig Ceram, de torpedoboot Cerberus
zijn uitersten, binnen welke tal van andere
practische vormen voor verschillende doel
einden vallen. Waarlijk, de moderne scheeps
bouw doet in verscheidenheid en veelvor
migheid voor dien der vaderen zeker niet
onder.
Het pronkstuk dezer zaal, misschien der
geheele tentoonstelling, misschien ook zelfs
in het oog van dames is het heel model
van eene der tusschen Vlissingen en Queen-
bro varende «dagbooten». Zulk een schip
is met al wat er op, in en aan behoort
de grootste triomf der nijverheid onzer
eeuw, zulk een model is in zijne eenvoudige
schoonheid een der beste voortbrengselen
van fyne werktuigen en vaardige handen.
Door de regelmatigheid harer vaart, zijn
de booten der Maatschappij Zeeland, die
viermaal per etmaal de stoomfluit over't
grootste deel van Zeeland doen hooren,
tijdwijzers, die menige torenklok beschamen,
voor den eenzaamsten boerenarbeider ge
worden.
Onder de inzendingen op 't gebied van
scheepsbouw behoort ook het model eener
Belgische loodssloep van A. J. Bos te Vlis
singenin zyn soort een stukje van waarde.
Veel meer in het oog vallend is de ma
honiehouten roeiboot van de Middelburgsche
werf De Volharding, eene boot in natura,
in welke het een lust moet zyn te roeien
er, zich te laten roeien als men er eene
beurs naar heeft.
De pleiziervaart komt in onze provincie
niet zoo tot ontwikkeling en uitbreiding als
elders. Op dit gebied ontmoeten geld en
liefhebberij elkander niet genoegzaam. Onze
kanalen zyn te afgesloten, onze stroomen
te zeer aan eb en vloed onderhevig. Toch
tracht evengenoemde werf aan Zeeuwsche
behoeften tegemoet te l3>men door inzending
van een model van een jacht-hoogaars, het
vaartuig der Zeeuwsche binnen- en bui
tenwateren bij uitnemendheid. Met zulk
een vaartuig zou een Zeeuwsche lord in
diep water een storm kunnen trotseeren
en met comfort een nacht op de slikken
kunnen doorbrengen.
Eer wy van de schepen afstappen ver
melden wij, voor 't contrast, er nog een
paar uit Oostelijk Zeeuwsch-Vlaanderen.
Ofschoon het kanaal van Terneuzen menig
schip te aanschouwen geeft, schijnt het dat
alle bewoners dier landstreek ze niet met
het rechte oog bekijken. Onder zeer ver
dienstelijke inzendingen op bouwkundig ge
bied uit Sas van Gent komt eene boot voor van
cement en ijzer, welker snit zelfs een kleer
maker moet tegenvallen. Ook is er een
scheepje, aan hetwelk een schoenmaker uit
Graauw vijf jaar gewerkt heeft, een
onmogelijk zeemonstertje. De werkzame
volhardende man houde zich bij zijn leest!
Wy zagen geen leesten op heel de ten
toonstelling, en leesten-fabrikatie, vooral
voor voeten met eksteroogen, moet een loo-
nende arbeid zyn.
Wij zijn in Zeeland. Maar tusschen
zee en land is er een overgang ten onzent.
Deze overgang wordt gevormd door de
oesterteelt. Een paar modelhoogaarsjes van
G. H. Kakebeeke uit Goes en D. Duy ven-
dijk uit Tholen brengen ons bij de oester-
banken en putten van Bergen op Zoom,
Tholen en lerseke. Eene groote tafel is
bedekt met reliefplannen dezer merkwaar
dige inrichtingen. Goud uit schuim, zei
"Vondel van de Haarlemmermeer, goud
uit slik, zeggen de Zeeuwen, al is ook wel
eens het omgekeerde het geval.
Een aantal gereedschappen en hulpmid
delen voor de oesterteelt en oestervisscherij,
pannen met «aanslag» of «breed», zijn in
natura en in photografie aanwezig. Wand
kaarten geven een overzicht der Zeeuwsche
visscherijen. Het model eener ansjovisweer
toont hoe die lekkere vischjes in de val
loopen.
Nog kunnen we niet aan land. De firma
Alberts Lz. en Co. houdt ons op om de
haven en dolcwerken van Ostende te aan
schouwen, en het gebruik dat daarbij ge
maakt wordt van haar groenhart hout, dat
voor palen, sluisdeuren, onderzeesche schui-
