NIEUWSBL AD
VOORZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
1889. No. (00.
Zaterdag 25 Mei.
Derde Jaargang
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENT1EN
3LKEN MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
f 0,95
- 0,025
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel mier 6 een
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere rege
meer 10 cent.
V Van hetzelfde Vaderland.
Ik hoop het zal u duidelijk geworden
zijn, dat het niet aangaat om den geest
die in de kazerne heerscht, uwe zonen
daaraan te onttrekken en er dan maar
plaatsvervangers en kinderen van minge-
goeden aan te wagen.
Niet dien geest ontloopen, hem verbeteren
moet uw streven zijn.
Geloof mij, als daar de zonen van meer
gegoeden en meer beschaafden, van meer
godsdienstigen en rijkeren in de gelederen
dienst nemen, en zij brengen met den
christelijken naam ook den christelijken
wandel mee, dan zal die geest van zelf
anders worden.
Ook ik heb in <'e kazerne wel eens een
sergeant of fourier een weinig onbeschaafd
booren uitvaren, maar ik heb ook gezien,
dat zulk een onderofficier zich vaak wist
in te houden, wanneer hij onder de recruten
jongelingen van «erkend fatsoenlijken»
huize zag.
Ik heb ook gezien dat een christelijke
wandel in de kazerne heilzaam werkt. En
dit kan ook niet anders. De omgang tus
schen meer beschaafde en meer onbeschaafde
jongelui, mits de zedelijke meerderheid
aanwezig was, werkte altijd goed op de
laatsten.
De zoon van den meergegoede kan ook
in andere opzichten den ander tot steun
zijn en omgekeerd kan de zoon van den
min-gegcede door zijn omgang met den
eerste heel wat verwijdering tusschen de
beide standen, heel wat vooroordeel en
wantrouwen wegnemen. De arme, mits
hij een ridderlijk gemoed hebbe. kan een
invloed ten goede uitoefenen op den rijkere.
Zij kunnen van weerszijden leeren elkander
noodig te hebben jen te waardeeren. Zij
kunnen elkander tot zegen zijn. De arme
wordt genezen van de meening dat de rijke
te groot is om met hem om te gaan en
de rijke van het denkbeeld dat dienen een
baantje voor den mingegoede is.
Zij zijn zonen van het zelfde vaderland
de een behoeft niet meer voorrechten te
hebben dan de ander. Er zijn evenzooveei
zwakke rijken als zwakke min-gegoeden
En wat in oorlogstijd als een onvergeeflijk
plichtverzuim wordt aangerekend, behoeft
in vredestijd niet te worden toegestaan.
Ik vraag u Als 't vaderland in gevaar
is; als er oorlog komt, moeten dan alleen
de zonen van mingegoeden ter heirvaart
om het vaderland te verdedigen Ot ook
de rijken
Ja, ook de rijken. Zij mogen niet thuis
blijven. Maar, dan spreekt het immers
ook van zelf, dat zij geoefend moeten
wezen. Zijn zij niet geoefend, dan helpt
hun meegaan nietsintegendeel het zal
schadelijk zijn. Wat tei wereld doet men
in' oorlogstijd met ongeoefende soldaten
Zij deugen nog zelfs voor houthakkers en
waterputters niet. Zij zouden de orde en
de krijgstucht in den troep verstoren. Zij
zouden in den weg loopen niet alleenzij
zouden de overwinning in den weg staan
zij zouden de oorzaak kunnen zijn eener
nederlaag.
Gebiedt dus het beginsel van het recht,
dat ook de meergegoede den wapenhandel
practisch kenne; als maatregel van veilig
heid is het bepaald noodzakelijk. Het
landsbelang eischt het.
Maar zoo werpt men ons tegen
wat baten al die legeroefeningen Wij
kunnen ons land toch niet verdedigen.
Zooals het nu staat, is de Pruis in 24
uren voor de poorten van Amsterdam en
de Engelschman landt binnen twee dagen
op onze westergrens, zonder dat wij dit
kunnen beletten.
Weet wat gij zegt, o gij onvaderlands
lievende vriendheb dan den moed eens
het leger af te schaffen. Zijn wij dan
beter af Is 't vaderland dan veilig Zal
dan de Engelschman van onze erve ge
weerd, zal de Pruis dan on°chadelijk ge
maakt zijn? Zullen <vij dan rustig kunnen
nederzitten onder onzen wijnstok, en in
sluimeren bij onze haardsteden, wetende
dat het vaderland thans gered is
Een dwaas, die het zegt.
Neen dit zal zelfs de heftigste tegen
stander van den persoonlijken dienstplicht
willen toegeven indien wij het leger gingen
afschaffen, wij zouden nog verder van «de
pad» zijn. Wij zouden het doodvonnis
over ons eigen vaderland uitspreken.
Schoolverzuim.
Maar maakt dan hec zoo verschrikkelijke
schoolverzuim de invoering van den school
plicht niet no idzakelijk
Ik zal u ook een vraag doen.
Is werkelijk het schoolverzuim overal zoo
groot, en kan men altjjd op de mededee-
lingen aan, die van de gemeente-secretarieën
over deze zaak tot ons komen
Lees onderstaande maar eens na uit het
(liberale) Schoolblad overgenomen. Deschrij
ver is secretaris van een schoolcommissie
ten plattenlande
„Eene welwillende hand stelde mij in staat
kennis te nemen van het „Verslag van den
staat der Hoogere- Middelbare- en Lagere
scholen in het koninkrijk der Nederlanden
over 1887—1888." Tevens werd mij ter hand
gesteld de „Grapbische Voorstelling van het
betrekkelijk aantal kinderen van boven de
6 en beneden de 12 jaar, die aan het einde
van 1887, in elke gemeente van het Rijk
geen lager onderwijs genieten."
De plaats mijner inwoning Aengwirden
staat op die kaart wel niet met een zwarte
kool, maar toch met wat al te blauwe kleur
aangeteekend. Volgens het reeds genoemde
verslag bedroeg toch het aantal kinderen
op 1 Jan. 1888, in deze gemeente wonende 668,
terwijl niet minder dan 108 in 't geheel geen
onderwijs genoten. Dat hooge cijfer bewoog
mij een onderzoek naar de oorzaken van dat
schoolverzuim in te stellen, een onderzoek,
't welk in eene uitgestrekte gemeente nog
al moeielijkheden oplevert.
Ziehier de inkomsten.
Eén kind behoorde niet op de lijst te staan,
omdat liet 1 Februari 1875 geboren was. 2
kinderen hadden wel hun wettig domicilie in
deze gemeente, maar waren reeds eenigejaren
geleden in eene andere gemeente waar hunne
werkelijke woonplaats was, overleden. 12
gaan in eene andere gemeente ter school.
Volgens het leerplan worden op de school te
Heerenveen-Aengwirden, de kinderen eerst
op 6 jarigen leeftijd toegelaten. De tijden
van toelating zijn bepaald op 1 April en 1
October. Nu woonden er in dat gedeelte
van Aengwirden 8 kinderen, die wel den len
Jan. 1888 den leeftijd van 6 jaar hadden
bereikt, maar die eerst op den lsten April
de school konden bezoeken. Er is geen sprake
van dat een van hen geen onderwijs zou ge
nieten.
Verder komen er op die lijst 25 kinderen
voor, die wegens den verren afstand, onge
steldheid en andere oorzaken niet op de lijst
van 1 Jan. 1888 vermeld stonden, maar die
toch wel degelijk den gepasseerden zomer
de school bezochten. 2 kinderen van boven
de 11 en beneden de 12 jaar hadden reeds
de school verlaten, maar een ingesteld
onderzoek leerde mij,dat zij vroeger ter school
hadden gegaan. Een kind mocht volgens
advies van den geneesheer niet ter school
gaan. Het bleek mjj echter, dat de huisge-
nooten een arbeidershuisgezin heteenig
schrijven en lezen hadden geleerd. Eén kind
was zoo vergroeid, dat hel op de schoolban
ken geen plaats kon nemeu. Van meer dan
35 kinderen is het met zekerheid bekend,
dat zij hunne werkelijke verblijfplaats elders
hebben, of in woonschepen varen. Denkelijk
zal dit ook het geval zijn met eenigeandere
kinderen, achter wier namen op mijne lijst,
onbekend, staat aangeteekend. Zeker is het
dat het aantal kinderen in de gemeente
wonende, die geen onderwijs genoten heb
ben of genieten zullen, ik bedoel hier de
lijst van 1 Jan. 1888 nog niet eens één
procent bedraagt; terwijl het verslag de per
centage van 16, 17 aangeeft.
Staat Aengwirden dus op de Graphische
kaart tamelijk blauw aangeteekendde kleur
behoorde te wezen blank blank als sneeuw.
Een dergelijk onderzoek in te stellen kan
ik der Commissies van Toezicht op het L.
O. aanbevelen, men leert dan maatschappe
lijke toestanden kennen, waarvan men zelfs
niet had gedroomd. De vurigste voorstanders
van leerplicht zullen zich dan eerst danig
achter de ooren krabben, voordat zij
eene wet ontwerpen die dat onderwerp regelt,
maar nog veel meer zij, die ze moeten toe
passen.
Ileerenveen-Aengwirden. P. J. D. v. S.
Mr. V. d. Bilt behouden.
Ons bericht uit Oostburg dat de heer
Is. v. Houte, lid der Staten voor Sluis, zijn
zetel wenscht te ruimen /oor het te Goes
gevallen verdienstelijk Statenlid mr. v. d
Bilt, blijkt juist te zijn. Zoo keert dus naar
alle waarschijnlijkheid mr. v. d. Bilt naai
de Staten terug.
Juist zooals wij gedacht, gehoopt en aan
geraden hebben. Er zijn vaste liberale
districten in Zeeland, die zoo zij van mr.
v. d. Bihs onmisbaarheid overtuigd zijn
hem kunnen afvaardigen alleen maar een
antiliberaal district als Goes mocht de eau -
didatuur v. d. Bilt uit zoogenaamde dank
baaiheid niet steunen.
Wij zullen ons hartelijk verblijden zoo
mr. v. d. Bilt in de Slaten terugkeert, en
wel gekozen door een meerderheid uit zijn
eigen geestverwanten.
En zoo behoort het ook.
Immers, de liberalen denken er zeiven ook
zoo over. Te Utrecht wierpen zij oen geacht
roomsch lid der Slaten uit (mr. Bosch)
niettegenstaande de man reeds meer dan
30 jaren lid van Gedeputeerde Staten was.
En ook in den Haag lieten zij het antiliberale
lid van gedeputeerden, mr. Borret, vallen.
Wat wonder, dat nu ook voor deze twee
ieir and opstaat om hen voor het gedeputeerd
college te behouden! Wordt dit soort
plaatsmaken een gewoonte, dan vervalt
daardoor voor elk antiliberaal kiezer de
moeilijkheid om tegen zijn overtuiging te
moeten stemmen. Dan stemt ieder voortaan
naar zijn beginsel, en de onmisbaarste leden,
die uitvallen, vallen dan eigenlijk niet uit.
Zij krijgen alleen een nieuw district, waar
voor zij zitting nemen.
Persoonlijke Dienstplicht.
De heer v. Oordt geeft in zijn brochure
Italië
1875.
Noorwegen
1876.
Griekenland
1878.
Bulgarije
1878.
Turkije
1878.
Spanje
1882.
Servië
1883.
Portugal
1884.
de navolgende opgaaf van de jaren, wairin
de persoonlijke dienstplicht in de verschil
lende landen van Europa is ingevoerd
Pruisen 1808.
Zwitserland 1817.
Duitsche Staten 1867.
Denemarken 1867.
Oostenr Honga. 1868.
Rumenië 1868.
Frankrijk 1872.
Rusland 1874.
In Engeland bestaat sedert 1752 dienst
plicht bij de militie (I a 6 maanden eerste
oefening, met jaarlijksche herhalings-oefenin-
gen van 21 a 28 dagen.) Daar zich echter
voor dien dienst steeds een voldoend aantal
militieplichligen als vrijwilligers aanmelden,
wordt ieder jaar de wet van 1752, volgens
welke jaarlijks alle mannen tusschen 18 en
45 jaren oud, moeten loten voor de militie,
buiten werking gesteld. Op het einde van
1888 bedroeg de sterkte der militie
108,718 man.
24 Mei '89.
Prov. blad no. 52 bevat een besluit
van den commissaris des konings, regelende
het onderzoek der verlofgangers der nationale
militie te land in het jaar 1889.
Het in de maand Juni aanstaande te hou
den onderzoek der in de provincie zich be
vindende verlofgangers van de militie te land
om het even uit welke provincie zij afkom
stig zijn, zal betreffen hen, die voor 1 April
jongstleden in het genot van onbepaald ver
lof zjjn gesteld, onverschillig tot welke lich
ting zij behooren, zoodat daaraan ook onder
worpen zijn de verlofgangers der lichting
1884 vermits aan dezen het bewijs van ont
slag nog niet is afgegeven. Het onderzoek
zal plaats hebben in de gemeente en op de
dagen en uren als hieronder zijn aangewezen.
Middelburg, Zaterdag 1 Juni, des voorm.
te 9 uren voor Arnemuiden Middelburg en
Nieuw- en St. Joosland.
Axel, Maandag 3 Juni des voorm. te 9
uren voor Axel, Hoek, Koewacht, Overslag,
Philippine, Sas van Gent, Terneuzen, West-
dorpe, Zaamslag en Zuiddorpe.
Hulst, Dinsdag 4 Juni, des voorm. te 9
uren voor Boschkapelle, Clinge, Graauw,
Hengstdijk, Hontenisse, Hulst, Ossenisse, St.
Jansteen en Stoppeldijk.
IJzendijke, Donderdag 6 Juni, des voorm. te
9 uren voor Biervliet, Breskens, Groede,
Hoofdplaat, Nieuwvliet, Schoondflke, Water
landkerkje en IJzendijke.
Sluis, Vrijdag 7 Juni, des voorm. te 10
uren voor Aardenburg, Cadzand, Eede, Oost
burg, Retrachement, St. Kruis, Sluis en Zuid-
zande.
Zierikzee, Woensdag 12 Juni, des voorm. te
9 uren voor Bruinisse Dreischor, Nieuwerkerk.
Oosterland, Onwerkerk en Zierikzee.
Brouwershaven, Donderdag 13 Juni, des
voorm. te lOuren voor Brouwershaven,Burgh,
Duivendijke, Eikerzee, Ellemeet, Haamstede,
Kerkwerve, Noordgouwe, Noordwelle, Re-
nesse, Serooskerke en Zonnemaire.
Oortgene, Zaterdag 15 Juni, des voorm- te
10 uren, voor Oats, Colijnsplaat, Cortgene en
Wissenkerke.
Tholen. Maandag 17 Juni, des voorm. te 10
uren voor Oud-Vosmeer, Poortvliet, Scherpe-
nisse, St. Annaland, St. Maartensdijk, St. Phi-
lipsland, Stavenisse en Tholen.
Kapelle, Dinsdag 18 Juni, des voorm. te9V2
uren voor Kapelle, Wemeldinge, Ierseke, Krui-
ningen, Krabbendijke, Rilland-Bath, Schore,
Waarde.
Goes, Woensdag 19 Juni, des voorm. te 9
uren voor Baarland, Borssele, Driejjjgggn, El-
lewoutsdjjk, Goes, 's GravenpojSêr, 'sHeer
Abtskerke, 's Heer Arendskerke, 's Heeren-
