CHRISTELIJK-
NIEUWSJBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND,
1889. No. 84.
Dinsdag 16 April.
Derde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERIE.MIEN
BUITENLAND.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
f0,95
-0,02»
Prjjs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
UITGAVE VAN
en-
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 6 een
Familieberichten van 1 5 regeh 50 cent, iedere rege
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
De Arbeidswet der Kamer
Waar wjj weldra de nu ook bij tweede
lezing aangenomen wet /an naderbij hopen
te bekijken, dient echter eerst een opmer
king voorat te gaan, die de geheele wet
betreft. En waar ook wjj den minister van
justitie onzen dank bieden voor wat hij in
deze wet ons volk ten goede tot stand
bracht, daar kunnen wij tot de toelichting der
nu aangenomen wet niet overgaan zonder
ons leedwezen te hebben uitgesproken over
het gemis van wat wij er zoo gaarne in
zouden hebben aangetroffen, het beginsel
namelijk van de onaantastbaarheid, uiterste
gevallen uitgezonderd, van de rechten des
huisgezins. Door de verwerping van de
wijzigingen door de hh. Lobman en Heems
kerk voorgesteld, werd dit beginsel buiten
gesloten.
Wij hebben reeds vroeger op de wen-
scheljjkheil gewezen, dat dit beginsel in
de wet werde neergelegdwij betreuren
het dan nu ook dat onze wensch niet heeft
mogen vervuld worden.
Toch heeft de wet onzes inziens vele
verbeteringen ondergaan. Denk slechts aan
de bekroonde pogingen van dhr. v.
Alphen om heel het landbouwbedrijf aan
deze wet te onttrekkenaan de beperking
van 18 op 16 jaar," door zijn optreden als
rapporteur mogelijk gemaaktaan de ver
vroeging van werktijd door de nijvere
mannen v. Velzen en v. Kempen bewerkt
aan de verbetering op 't gebied van toezicht
en regeling der rusttijden door De Geer
en Seret gedaan gekregen aan de verhin
dering cioor den heer Lobman, dat in deze
wet zoomaar voetstoots veranderingen wer
den gebracht, eene waarvan zelfs de strek
king had de wet te verzwakken ten gunste
van sommige fabrieken en werkplaatsen,
manoeuvre, die de meerderheid, dank zij de
waakzaamheid van Brouwers en Lohman
heeft belet. En aan nog zooveel, waarvoor
■wij dankbaar zijn. Maar over enkele din
gen hebben wij te klagen.
lo. Lees de wet en gij begrijpt haar
niet. Lees haar nog eens over en gij
begrijpt haar nog niet. De meeste artikelen
bevatten zeer lange gerekte droge volzinnen,
waarbij een gewoon mensch zijne hersenen
heeft in te spannen met een bovenmatige
inspanning, om dan ten slotte er nog o,
zoo weinig van te weten. Een arbeidswet,
een wet voor den arbeider, een volkswet
had minstens in voor het volk goed ver
staanbaar Hollandsch moeten zijn opgesteld.
En dan, welk een stroom van amende
menten 1 Welk courantenschrijver heeft,
ze kunnen bijhouden, al die wijzigingen,
te goeder of te kwader ure er in gebracht
Wij waren begonnen met verslag tej geven,
maar het geschiedde, ten einde van nog
maar zeer weinige dagen, dat wij de pen
wegwierpen. Reeds bij artikel 5 liep het
mis. Eerst die aankondiging \an op de
komst zijnde wijzigingentoen die nieuwe
omgewerkte artikelenreeks van den minister
toen weer voorgestelde wijzigingenweer
mïnistriëele tegemoet!* omingenten slotte
Jan Potage in het geding met onverwachte
veranderingen, groot in getal. Zouden zelfs
de kamerleden wel alLn geweten hebben,
waarover zij stemden
Het was ons waarlijk of wij de geluk
kig vervlogen dagen der oude-grondwets-
herziening terug zagen. Een amendenten-
regen, zoomaar op eens, op een heeten dag.
En zooals het meer gaat bij alle on
verwachte wijzigingen zij geven aanleiding
tot misverstand en de abusieve voor-
of tegenstemmer helpt op grond van een
eersten soms feilenden indruk niet zelden
op die wjjs een goed beginsel weren, of
een kwaad beginsel indragenwaardoor
een wet voor altijd kan worden bedorven.
Gelukkig de wijziging dan, waarover de
stemmen hadden gestaakt
2o. De jongste behandeling der arbeidswet
in de tweede kamer heeft in korten tijd
voor de zooveelste maal doen zien, hoe dwaas
de kamer deed met voor eenige maanden
haar eigen arbeidswet, het reglement van
orde, zooals 't door 't voorstel Lohman-
Schaepman naar de nieuwe toestanden was
gewijzigd geworden, te verwerpen. De
meest achterlijke wijze van werken, die
Nederland van alle beschaafde landen van
Europa onderscheidt, werd door dit votum
van liberalen, door twee der onzen ge
steund, bestendigd.
Zie eens hoe onpractisch, hoe bespottelijk
de wijze van werken onzer tweede kamer
in vergelijking met die van buitenlandsche
parlementen, is.
De Nederlandsche minister maakt een wet,
zonder eenig overleg met de groepen der
volksvertegenwoordiging. Hij laat eenvoudig
zijn «werkvolk», de referendarissen enz., het
geraamte van zulk een wet in malkaar
zetten, of hij doet het geheel zelfin ieder
geval geschiedt de samenstelling van zulk
een wetsontwerp geheel buiten de vertegen
woordiging, en dus buiten het volk. om.
Dat b. v. bij deze gelegenheid minister
Ruys door eigen oogen gezien en het land
doorgereisd heeft om bouwstof voor zijn ont
werp op te doen is een verschijnsel, dat
wij daarom buiten bespreking kunnen laten.
Wij hebben het alleen over den regel.
Er is dus geen openbaring van de .be
zwaren ea behoeften en belangen, waar
mede de wet maker heeft te rekenen
geen beraadslaging met de vertegenwoor
digers der verschillende partijen in de kamer,
der voor- en tegenstanders van zoodanige wet
geen samenwerking tusschen minister
en commissie van rapporteurs. Nu zells
was er een spanning, wat te meer te be
treuren is, dewijl die commissie thans eens
uit vijf practische mannen bestond, die het
werkvolk kennen, en diens weuschen in
practische voorstellen konden belichamen.
Het waren de hh. Heldt, v. Houten, v.
Alphen, Schaepman en Borgesius.
Maar wat baat dit, bij dit reglement
van orde Zelfs nog beteren dan zij zouden
in dezen achterlijken toestand het onder
spit gedolven hebben. En in de kamer?
De leiders der partijen het heftigst weer
staan Lohman zelfs soms door den anti
liberalen minister fel bestreden; in beide
partijen een vlottend aantal meegaande
of niet meegaande belijdersveelal
zelfs een meerderheid die de commissie van
rapporteurs onmogelijk maakte. Er zaten
ook liberalen in die commissieZouden
zij nu de onvruchtbare, tijdroovende, krachten
verbrokkelende, geestdoodende werking van
dit oude «reglement van orde» beseft hebben,
beter dan toen zij uit partijbelang het ge
wijzigd reglement, wijl het van Lohman
en Schaepman kwam, vóór korten tijd
knikkerden van de haan
De heer Lohman zei dan ook terecht,
toen de minister over deze onvoorbereide
inwerping van wetsveranderingen klaagde
Ik behoef mjj die opmerking niet aan
te trekken. Zij is aan het adres der Com
missie van Rapporteurs. Maar ik wil alleen
de opmerking maken, dat wanneer de
Kamer in het algemeen niet zulk een te
genzin had tegen eene voorbereiding voor
de openbare beraadslaging door tusschen-
komst van een zelfstandige Commissie van
Rapporteurs, wij thans een geheel andere
behandeling van dit wetsontwerp zouden
gehad hebben.»
Ons komt het voor, dat er verandering
moet komen. Zoo is het geen werken.
Het volk voelt niets voor deze ouwer-
wetschheid onzer Tweede Kamer. Als het
weten wil, wat de heeren over hetzelve
«besloten» hebben, en het wordt dan af
gescheept met een droge amendementenreeks,
waarvan het niets begrijpt, dan verliest het
zijn moed en zijn belangstellingen wee
een volksvertegenwoordiging, die hare po
pulariteit heeft verspeeld
De nieuwe schoolwet is in aantocht.
Doe de kamer haar voordeel met de
door haar opgedane ervaring, door al ware
het slechts voor ditmaal, dan een nieuwe
wijze van werken te volgen. En mocht dit
niet kunnen, dan geve men den mannen
van de pers, gelijk dit door Engelsche en
andere parlementen geschiedt, een beknopt
verslag van elke vergadering, opdat de
volksvoorlichters zeiven niet telkens met
de handen in het duister behoeven rond
te tasten. Wij bedoelen het analytisch ver
slag, dat ook in het helaas verworpen «ge
wijzigd reglement van orde» niet vergeten
was.
Van de «arbeidswet der Kamer» spraken
wij, en dachten daarbij aan de wet, zooals
de Kamer die thans heeft aangenomen.
Maar de aandacht blijft gevestigd op die
andere beteekenis van het opschrift boven
genoemd.
De «arbeidswet der kamer» zij oorzaak dat
er een «arbeidswet der Kamer», dat wil
zeggen, een nieuw reglement van orde kome
dat haar tot meer vruchtbare werkzaam
heid noopt.
De heer De Pressensé te Parjjs schreef
dezer dagen een artikel over «het regent
schap en de nalatenschap van Willem III
in Nederland en Luxemburg.»
De schrijver begint met te zeggen, dat
de koning der Nederlanden zieltogende is,
in «het kasteel Het Loo, dit prachtige ge
bouw, waar de prinsen van Oranje en de
koningen van Nederland zich hebben ver
meid met het opeenstapelen der heerlijk
heden van de architectuur en de kunst
om tuinen en parken naar Nederlandschen
smaak aan te leggen.»
Hij geelt een overzicht var. de regeering
van Willem III, waaruit wij de volgende
zinsnede aariteekenen «Wat den binnen-
landschen toestand aangaat, kan men zeggen
dat de reeeering van dezen koning is ge
kenmerkt door een volhardend streven om
den toestand van Nederland in politiek,
oeconomisch en sociaal opzicht te hervormen
en het land op de hoogte der nieuwe tijden
te brengen.»
De Hollandsche natie is, volgens onze
schrijver, gekenmerkt door een puriteinse!
gestrengheid van zeden, huldigt den eei
voud, den eerbied voor den huiselijke
haard en den afkeer voor wangedrag, d;
het voorrecht is van sterke en gezond
rassen.
„Tusschen die natie en de ter verder;
opvolging aangewezen buitenlandsche prir
sen staat thans slechts het broze leven d(
jonge prinses Wilhelmina. Met bezorghei
zien de Nederlanders het achtjarig meisjeaai
Wel is met een volk, dat zich zelf zo
meester is, en door een langdurigen leertjj,
zoo voorbereid tot een mannelijk gebruia
der vrijheid, geen gevaar te duchten, maa
het zal toch een datum van beteekenis i:'
de geschiedenis zijn, de dag waarop ook ij
naam de heerschappij van den laatsten man
neljjken afstammeling der Oranjes zal ve:_
dwfjnen. Het is een groot verleden da"
verdwijnt, het einde van een geslacht, da
zjjn naam nauw heeft weten te verhindei
aan de groote zaak der burgerlijke en ker,
kelijke vrijheid, en dat aan de wereld d"
onvergelijkelijke types heeft geschonken var»
Willem III en Willem den Zwijger. Daaren
boven, koningin Emma is eene Duitsche
Men weet. wat de invloed van een prins
gemaal is, en reeds noemt men predenten-,
ten voor de hand der kleine Wilhelmina.
O.a. Ioachim Albert van Pruisen, thans
twaalf jaren oud, dien men te Amsterdam
zou willen opvoeden. Met een zwaar harl
vragen de goede Hollanders zich al, of wer'
keljjk hunne onafhankelijkheid deel zal moe
ten uitmaken van den bruidschat, dien hun
toekomstige koningin haren gemaal zal bren
gen en of een Hohenzollern een prins-ge-,
maal kan zijn, die vermag zich binnen de
grenzen eener niet gemakkelijke positie te
houden. Zij voorzien, dat het nieuwe tijd
perk, niet als het vorige, een periode van
vrede, vrijheid en onafhankelijkheid zal zjjn.-
Het uitsterven van de mannelijke linie der
Oranje's is, in den tegenwoordigen toestand
van Europa een ramp voor dit kleine volk,
dat zoo waardig is de rechten te behouden,
die het heeft weten te verwerven." (A.)
15 April '89.
Het aandeel der gemeenten in de lich-"
ting voor de nationale militie van het jaar
1889 bedraagt voor
Aardenburg 6, Arnemuiden 3, Axel 7,
Baarland 1, Biervliet 8, Biggekerke 3, Bor-1
sele 5, Boschkapelle 4, Breskens 4, Brou-J
wershaven 4, Bruinisse 7, Burgh 2, Cadzand
3. Cats 2, Clinge 4. Coljjnsplaat 8, Cortgene
2, Domburg en Aagtekerke 2, Dreischor 5,
Driewegen 2, Duivendijke 1, Eede 3, Ei
kerzee 3, Ellemeet en Serooskerke (Schou
wen) 2, Ellewoutsdijk 3, Goes 19, Grauw
6, 's Gravenpolder en 's Heer Abtskerke 1,
Groede 8, Grijpskerke en St. Laurens 2,
Haamstede 2, 's Heer Arendskerke 11,
's Heerenhoek 1, Heinkenszand 5, Hoede-
kenskerke 3, Hoek 6, Hontenisse 16, Hoofd
plaat 3, Hulst 5, Kapelle 5, Nisse 1,
Kattendijke 3, Kerkwerve 4, Kloetinge 4,
Koewacht 8, Koudekerke 5, Krabbendijke
5, Kruiningen 8,Meliskerke 2, Middelburg 33,
Nieuwerkerk 4, Nieuw en St. Joosland 3,
Nieuwvliet 2, Noordgouwe 2, Noordwellè 1,
Oostburg 5, Costerland 5, Oostkapelie 4, Oost
en West Souburg 3, Ossenisse en Hengstdijk
3, Oudelande 2, Oud Vosmeer 5, Ouwer-
kerk 3, Overzand 2, Philippine 3, Poort
vliet 4, Renesse 2, Retranchement 4, Ril-
land-Bath 5, Ritthem 2, Sas van Gent 3
Scherpenisse 5, Schoondijke 8, Schore 2,
Serooskerke (Walcheren) St. Annaland
5, St. Jansteen 6, St. Kruis 1, St. Maar-
