CMRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
f889. No. 81.
Dinsdag 9 April.
Derde Jaargang.
VERSCHIJNT
F. P. D'liuy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
De Libertijnen van Genève
de Liberalen
van nu.
EU W,
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
P'ijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,025
UITGAVE VAN
G. M. Klemkerk, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer iü cent.
II.
Het was, toen Luther de eeuwige rust
was ingegaan, in 1546, een moeilijke tijd
voor den Geneefschen Hervormer. Negen
moeitevolle jaren van strijd en lijden, en
van bespotting door een handvol lieden, die
als we reeds zeiden, een wonderlijk stel
van denkbeelden in zake Godsdienst hadden
en op alle w(jze in elk punt de waarheid
der H. Schrift loochenden. En dit niet
alleen, maar die ook den ondergang be
doelden van het Genève van Calvjjn, en
die ter bereiking van dit doel, zelfs er niet
tegen opzagen om met den vroegeren heer-
scher over Genève, den hertog van Savoye,
plannen tot overrompeling van Genève te
beramen. Wel was dan de vrijheid weg,
maar nog liever wilden zij alles derven, dan
den triumf aanschouwen der beginselen van
Calvin, of liever van het Woord Gods,
welks dienaar Calvijn begeerde te zijn,
en in de kracht en waardij van welk Woord
Gods de Hervormer zoo onbepaald vertrou
wen had. «God zal wel meester weten te
blijven» was het eenige bescheid dat hij
den Libertijnen toevoegde, als zij prote
steerden tegen de in Gods Woord, gebodene,
en uit die geboden weer afgeleide wetten,
aan Genèves inwoners gesteld.
En het is wel gebeurd, dat Calvjjn in een
vergadering van geloovigen, waaronder o
zooveel toekomstige martelaars uit vele
landen naar Genève gestroomd, onderwijs
gaf in de Goddelijke waarheden, dat de
Libertijnen op de schandelijkste wijze die
godsdienstoefeningen verstoorden. Het is
gebeurd dat Libertijnen de afspraak maak
ten om Calvijn, zoogenaamd bg ongeluk,
van een brug in het water te werpen.
Men noemde zijn honden Calvijn, en de
uitgezochtste beschimpingen werden den
hervormer niet gespaard. Dit alles goltl
behoeven we het te zeggen niet Calvjjn,
in de eerste plaats, het was de woede tegen
God, niet van eigen uitvinding, maar ge
openbaard in de Heilige Schrift, welke
woede zich koelde op den dienaar, wiens hoog
ste Ideaal was, gehoorzaam aan dat Woord
te zijn in de Kerk, in den Staat.
Dit waren de Libertijnen. En westellen
er prijs op dit in het volle licht te stellen,
omdat wij niet de nr inste begeerte koesteren
de geschiedenis ten onzen voordeele te ver
wringen. Onze beginselen hebben dit niet
noodig.
En als we ons nu van Dr. Jonker en die
hem gelijk geven, hooren toevoegenwel
gij zijt het in dezen met ons eens, dan
zeggen wijeendeels zeker. Maar om er
dadeljjk bij te vragen hoe komt het dat
er zoovele van Calvgns bestrijders zijn,
die hebben betoogd dat de Libertijnen de
gevoelens onzer hedendaagsche Liberalen
waren toegedaan om dan natuurlijk Cal
vijn met steenen te werpen, die die brave
lieden zoo tegenstond? Als die geschied
schrijvers, die niet tot de vrienden van
Calvijn behooren, openlijk de Libertijnen van
toen en Liberalen van nu gelijk stellen
en Dr. J. en de zjjnen maken tusschen dezen
zulk een onderscheid, wien moeten we dan
gelooven
Toch is dit niet moeillijk uit te maken.
En we meenen ons niet te vergissen, gelijk
we reeds zeiden, dat dit punt het fijne
puntje is tusschen onze afwijkende vrienden
als Dr. Jonker en onsdit is het hart der
zaak. De Libertijnen, zeker, dat is buiten
kijf. Hun beginselen op godsdienstig, hun
gedragingen op staatkundig gebied doen
lien ten volle het scherpe oordeel verdienen
door Calvijn over hen geveld.
Maar de Liberalen. Dat zijn toch geen
panthëisten, geen voorstanders van een
algodendom? Die zijn toch immers niet
van meening dat er geen goed of kwaad
is, en dat alles van de zelfde grondbegin
selen uitgaat?
Zou het inderdaad waar zijn Zouden,
er, als we in Duitschland, in het land der
denkers, eens gingen informeeren, niet tal
van panthëisten gevonden worden of geweest
zijn die uit hun deftige gehoorzalen, en
in wegsleepende taal godsdienst en materialis
me huwden, uit welk huwelijk de grootste
en grofste ongodisterij is geboren En
tot welke partjj worden Voltaire en zijn
vrienden gerekend, die met hun drieën den
godsdienst door 12 apostelen in de wereld
gebracht, wel eens dachten uit te roeien
Ln welke smidsen zijn de wapenen gesmeed
in honderdvoudige verscheidenheid, om het
goddelijk gezag des Bijbels aan te randen
Wie durfde het godslasterlijk woord «ver
pletter den eerlooze» met het oog op den
Heere Jezus neerschrijven, anders dan Vol
taire
Wie zijn de baanbrekers dier afschuwe
lijke revolutie geweest, van wier gruwelen
men haast onder de Romeinsche keizers
de weerga niet vindt Aan welke zijde
stonden Dunton, Robespierre, Marat Wie
schaften den ouden cliristelijken godsdienst
af om dien der Rede er voor in de plaats te
stellen
En in ons vaderland, in deze eeuw? Wie
hebben aan het. Christelijk geloof bij ons
volk meer wonden toegebracht dan de
liberalen als Zaalberg, als Busken Huet, als
heel de rij van liberale godgeleerden, die
van niets zoo wars waren als van het
Goddelijk gezag der Heilige Schrift
En de spotternijen van Multatuli, de
verwoestingen door zijne werken aangericht
onder ons volk, welke partij heeft ze voor
hare rekening?
Tot welke partij behoort een man als
Prof. Opzoomer die den Bijbel een wespen
nest vol fabelen noemt? Wie zijn de geest
verwanten van Mr. van Houten die openlijk
uitspreekt wat er de vorige eeuw in een
fransch boekje voorkwam en wat Bilderdijk
vertaalt
Spot met duivel en met hel,
Scheldt de Godsvrucht kinderspel,
En zoo 't lot u te; enloopt
Dan u zelf maar opgeknoopt.
En tot welke partij behoort een man als
de zoo rijk begaafde Dr. A. Pierson, wiens
naam alleen zulke smartelijke herinneringen
opwekt, door zjjn pijnlijke openhartigheid
«God woont in de borst der edelen, dat hij
zich toont;.Zoo klonk het kort geleden
van zijn lippen.
Is dit algodendom of niet Zouden de
Libertijnen van Genève dit niet onderschre
ven hebben En nu spreken we nog maar
alleen van de pioniers der liberale theologie.
We spreken niet van de minder fijn be
werktuigde naturen, die in minder gekuischte
taal, en met minder rijkdom van denk
beelden, toch «niet-geloovers op gezag» zijn
We spreken niet van mannen als Dr. Sinia^
die schrijft, rondweg, liever van een aap
af te stammen, dan van een gevallen Adam.
We zouden deze lij t, ware het noodig, nog
belangrijk kunnen uitbreiden. Wellicht,
neen zeker, zouden de geschriften van ze
keren onderwijzer uit Zeeland ons ook wel
stof geven. En we zouden meenen dat een
redacteur van zeker Zeeuwsch blad, dir
«walgt» van Calvijns geloof, door de Liber
tijnen met handgeklap als hun confrater
zou zijn begroet.
Want, wel verre van Dr. Jonker toe te
geven dat de liberalen zoo erg niet zijn
als de libertijnen, meenen wij, op grond der
geschiedenis te mogen, te moeten vasthou
den dat zij veel erger zijn.
De Libertijnen voerden een guerillaoorlog,
hadden nog geen volledig stelsel, 't Was
nog maar een fondament, een begin Maar
sinds gingen er 350 jaren voorbijheeft
het anti reformatorische anti-goddelijke be
ginsel onder de niet-Roomschen zich ont
wikkeld tot een volledig stelsel, dat zich in
de vorige eeuw in Frankrijk heeft be
lichaamd in een omwenteling, die, al wat
door Libertijnen ooit is gedaan, verre achter
zich Iaat en dat gebleken is niets minder
te bedoelen dan stelselmatige verloochening
van den Levenden God.
Van welken invloed dit stelsel is op de
ware vrijheid, werischen we nader te zien.
Geen eenstemmigheid.
Zonen, die bij hunne ouders inwonen,
mag men die tot de lodgers rekenen, en
mogen zij daarom kiezer zijn
Ons dunkt, neen. Immers zij zijn noch
hoofden van gezinnen, noch alleen wonende
personen, zooals de letter der wet aanwijst
Ten vorigen jare schijnt een uitzondering
te zijn toegelaten, wat betreft inwonende
zoons, die afzonderlijk middagmalen.
Dit jaar echter hebben sommige ge
meentebesturen ook met deze uitzondering
gebroken, en kort en goed alle lodgers van
de kiezerslijst geschrapt.
Zoo deed men onder anderen te Goes.
Elders echter, zoo als bijvoorbeeld te Delft
heeft men deze inwonende zoons wel als
lodgers beschouwd, en hun het kiesrecht
gegeven.
Een kiezer te Delft beeft daartegen ge
reclameerd. Waarschijnlijk zal dus een
rechterlijke beslissing worden uitgelokt.
Zoo komt er allicht eenstemmigheid van
opvatting. Met belangstelling zien wij deze
rechterlijke beslissing te gemoet.
Als nu de kiezer-reclamant te Delft artikel
17 der Kieswet maar betracht!
Zie het bericht onder Rechtszaken in ons
vorig nommer.
7 April '89.
De toestand van Z. M. den Koning heeft in
de laatste dagen geen verandering onder
gaan.
Met ingang van 1 Mei a. s. worden
verplaatst de kommies der 3e klasse B.Tal-
bor van Sluis naar Sas van Gent en de
kommies 4e klasse P. F. Leenknegt van
Sas van Gent naar Sluis. Tem Ct.
Bij K. B. is 's Konings commissaris
in Zeeland gemachtigd tot het bijeenroepen
van de Staten dier provincie in buitenge
wone vergadering, op Maandag 15 dezer,
om daarin aan de orde te stellen een voor
stel van Gedeputeerde Staten tot calamiteus-
verklaring van den Thomaespolder.
Bij kon. besl. is bepaald dat het door
de provincie Zeeland te dragen aandeel in
de lichting der nationale militie van 1889
529 man zal bedragen de geheele lichting
beloopt 11,000 man.
Ierseke. Gemeenteraadsvergadering van
Zaterdag 6 April des avonds te 7 uren.
Tegenwoordig alle leden. Voorzitter de
Burgemeester.
De notulen der vorige vergadering wor
den ongewijzigd gearresteerd.
De voorzitter deelt mede dat bij de heri
verpachting van het terrein aan de haven
op 1 April 16 perceelen verpacht zjjn die
f 120 samen hebben opgebracht.
Eenige ingekomen stukken, waaronder
eene kennisgeving dat de rijks-subsidie in
de kosten van het lager onderwijs voor
deze gem. f 1774,50 bedraagt, worden voor
kennisgeving aangenomen.
Een verzoekschrift van eenige ingezetenen
is door het raadsbesluit van 29 Maart to
herverpachting der haven van onwaarde
verklaard en blijft dus buiten behandeling.
Mede is ingekomen een verzoek van dhr,
A. van Selms alhier om ontslag als gem.
geneesheer, in te gaan op 1 Mei. De adres
sant geeft de reden op van zjjn verzoek en
dankt voor de steeds van het Gemeente
bestuur ondervonden welwillende behandel.
Op voorstel des Voorz. wordt de beraad
slaging over dit adres met gesloten deuren
gevoerd.
Na de hervatting var, de openbare Ver
gadering stellen B. en W. voor aan het
verzoek van den heer Van Selms, om eer
vol ontslag te voldoen, ^hetwelk met
alg. stemmen wordt aangenomen) en daarna
om den nieuwen titularis een salaris toe
te leggen van 1500 met vrjje woning en
tuin. Dit wordt met 4 tegen 3 stemmen
verworpen.
Daarna wordt een voorstel van den heer
Sauer om het tractement op f750 met
vrije woning en tuin te bepalen met 4
tegen 3 stemmen aangenomen.
Blijkens de advertentie tot oproeping van
sollicitanten (die wordt voorgelezen; is de
te benoemen geneesheer belast met lijk
schouw, vaccinaties en armenpractijk, d«
medicamenten daaronder begrepen.
Ten slotte werden als leden van het
stembureau voor de verkiezing van Prov.
Staten op 14 Mei gekozen de heeren Van
der Burght en Schipper.
Daarna werd de vergadering gesloten.
Door de heeren G. H. L. Baron van
Boetzelaar, De Bildl, C. M. E. van Löben
Sele, lid van de Tweede Kamer, 's Hage,
H. W. van Marie, Kolonel der Artillerie,
Den Helder, J. G. U. Schoch, Kapitein der
Artillerie, Utrecht en G. H. Thomassen k
Thuessink van der Hoop, Burgemeester,
Doornspijk, is onder aanbeveling van den
«Nederlandschen Militairen Bond,» getee-
kend door de heeren W. Von Wrangelauf
Lindenberg, Generaal-Majoor, Voorzitter en
J. G U. Schoch, Kapitein der Artillerie, Secre
taris, een circulaire verzonden aan alle
vrienden der militairen. Wij werken gaarne
mede aan de verspreiding van dezen rond
zendbrief. Er wordt namelijk in gezegd
dat de legerplaats te Oldebroek jaarlijks
wordt bezocht door een groot aantal mili
tairen, somtijds zes- k zevenhonderd, meestal
miliciens. De zware vermoeienissen, die,
gedurende de weekaan veelvuldig»
