CMRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
YOOR ZEELAxNl).
1889. No. 43.
Donderdag 10 Januari.
Derde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES s
PROFESSORALE KRITIEK.
BUITENLAND.
ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,02s
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De hoogleeraar mr. J. T. Buys geeft in
«De Gids» eene politieke beschouwing onder
den titel: «Het heilige verbond», waarin
de «sainte alliance», die de minister Keuche-
nius bij de beraadslagingen over de Indische
begrooting te pas heeft gebracht, alleen als
aanloop gebruikt wordt en als zinnebeeld
dient voor het verbond onzer antirevolution-
naire en roomsche staatspartijen. De heer
Buys overziet in vogelvlucht de jongste
begrootings-debattenteekent daarbij de hou
ding der partijen in de Kamer, der oppositie
vooral, en die der regeering, welke hij van
overwegend conservatieve neigingen beschul
digt, en ontwikkelt eenige gissingen omtrent
de waarschijnlijke voornemens van het
ministerie.
Van den minister van financiën, die door
zjjne verklaringen ook hem reeds heeft
teleurgesteld, verwacht hjj niet veel. Van
de ministers van justitie, oorlog en water
staat heeft hij gtmstiger gedachten. De
minister van binnenl. zaken echter wordt
geaaid, als eer. cylinderhoed, die moet wor
den glad gestreken. Van hem ziet hij een
ontwerp tot herziening der wet op het lager
onderwijs zonder al te groote ongerustheid
te gemoet, dewijl de minister Mackay bij
de begrootingsdebatten vrjj algemeen een
hoogen dunk gegeven heeft, niet enkel van
zijne gematigdheid en voorzichtigheid, maar
ook van zijn begeerte om strenge recht
vaardigheid te betrachten.
Hij voorspelt hem zelfs een hartelijke
toejuiching van de liberalen. Een belofte te
opmerkelijker voor wie weet met welk een
felheid prof. Buys in 188(5 de zeven liberale
heeren te lijf ging, die in vereeniging met
de rechterzijde het onderwijsvraagstuk hadden
ter hand genomen.
De Amsterdammer teekent hierbij aan
«Gelukkig 1 De onmogelijkheid om ten
opzichte van het lager onderwijs «recht» te
doen, wordt niet langer door den Hoogleeraar
aangenomen. Neen, nu Mackay gevonden
is hoort hij in zijn verbeelding de libe
ralen reeds applaudisseeren. Aan dien braven
Mackay moet de hand gehouden worden.
Met een zacht lijntje is hij nog wel een
beetje nader te trekken en van zijn bonze
broederen te verwijderen. De hoogleeraar
beraadt zich niet lang. Splitsing van de groote
kiesdistricten, dat is een gevaar, wel niet
zoo groot als de christelijkheid van Keu-
chenius, maar toch groot genoeg. Dit plan
moet Mackay, den goede, uit het hoofd ge
praat worden.»
Want met het voorstel tot splitsing van
de groote steden in kiesdistricten is de
professor niets ingenomen. Hij vindt het
de natuurlijkste zaak van de wereld, dat
het ministerie die splitsing «najaagt» hij
geeft toe dat die splitsing niet kan en mag
achterwege blijven en hjj zal er waarlijk
ni t over treuren, wanneer ten gevolge van
dien maatregel aan de rechterzijde een paar
nieuwe stemmen mochten toevallen.
Maar de hoogleeraar acht het plan on
tijdig, met het oog op de jonkheid der
Kamer en het wenig wenscheljjke eener
ontbindingen berispelijk, omdat het
hem onbilljjk toeschijnt, deze enkele
wijziging in ons kiesrecht in te voeren en
alle andere te verwaarloozen. Vooral echter
is hij tegen de splitsing van Amsterdam,
Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Gronin
gen, dewijl daardoor «onnoodig verbittering
wordt gewekt».
«Als ik mjj we! herinner schrijft
hij dan is men in 1887 bij de regeling
van de kiesdistricten tot een soort van
dading gekomen de liberale partij heeft
hare amendementen op de kiestabel
amendementen die zjj met hare meerderheid
kon doordrijven ingetrokken, op
voorwaarde dat de verdeeling van de groote
steden achterwege bleef. Is het nu billijk,
reeds in 1889 op laatstgenoemde beslissing
terug te komen, maar de eischen van de
liberale partij geheel onbevredigd te laten
De heer Buys acht overigens de vooruit
zichten voor de liberale partij in de naaste
toekomst minder ontmoedigend dan zich
aanvankelijk liet verwachten, al ziet hij in
de verte onheilspellende teekenen van
scheuring en ontbinding.
De Amsterdammer zegt er met juist,
heid van
De heer Buys zegt bij deze mededeeling
„als ik mjj wel herinner". Wie hiervan
in de zoo breedvoerige beraadslaging over
het amendement Schaepman iets ontdekt,
is gelukkiger dan wjj. De verwerping van
dat amendement en de niet-ontbinding der
provinciale staten en gemeenteraden z(jn
wel de klaarste blijken geweest van de
schromelijke partijdigheid, waarmede de
liberale meerderheid de grondwetsherziening
heeft tot stand gebracht. En als prof. Buys
zich een dading herinnert, dan is dat
een dading geweest welke zoo spoedig mo
gelijk te vergeten, voor eiken liberaal maar
het beste is."
Had ook de liberale partij hare amen
dementen kunnen doordrijven? Zij had
(zegt het blad) nooit bij de grondwetsherzie
ning onder het klappen van Heemskerks
zweep het gevoel van iets te durven door
drijven. Zjj - doordrijven, die zelf gedreven
werd, en zich liet drijven, zoodat zij over
hare lafhartigheid blozen moest van
schaamte 1"
En verder
„Als die splitsing „de natuurlijkste zaak
der wereld" is, zij „niet kan en niet mag
achterwege blijven," en het „noodig" is dat
de rechterzijde versterkt worde, eilieve wie
kan dan nog voor „bitterheid" vreezen
De meerderheid verlangt deze splitsing;
de minderheid vindt haar nuttig en
noodig; wie zal dan bitter worden?"-
Onze slotsom is
a. dat minister Mackay en die met hem
in de ingenomenheid van mr. Buys deelen,
zich niet zullen laten vangen door dezen
vogelaar
S. dat het jammer is dat een „liberaal"
recht sgeleerd h o o gleeraar in het staats-
rec li t het onrecht van de handhaving
der groote steden als meervoudige kiesdi
stricten nog moet worden aangetoond, door
zijne eigene leerlingen en geesteskinderen.
V Klein
In een vergadering der liberale kie*ver-
eeniging Burgerplicht heeft mr. Jolles voor
gesteld, voortaan niet meer te adverteeren
in de Amsterdammer, wijl dit blad de
liberalen te veel tegenwerkt. Want zei
hij men zou dan ook net zoo goed in
de Standaard en de Tijd kunnen adver
teeren Dit voorstel is een beleediging voor
de pers, van welke richting ook. Het bedoelt
de pers te verlagen tot slippedraagster eener
partij. Wordt dit voorstel aangenomen, dan
zullen de Amsterdamsche bladen zich een
blinddoek dienen voor de oogen te binden.
Waar bljjft dan de hooggeroemde vrijheid der
drukpers, die de mannen van 4813 ons
heeten bezorgd te hebben
'tls weer een nieuw bewijs, dat de be
ginselen der Fransche revolutie zijn aan
gelegd op besnoeiing der persoonlijke vrijheid.
«Onder de treurige verschijnselen van
onzen tijd (zei Groen v. Printerer reeds in 1846
onder den indruk van zjjn waarnemingen
omtrent de werking van het Revolutie
beginsel op elk gebied») ken ik er geen
dat, zoo de diepte van den afgrond moet
worpen gepeild, met de toenemende ver
stomping van het rechtsgevoel kan worden
in vergelijking gebracht. Eigenlijke vrij
heidszin, waarbij men niet eigen overmacht
en willekeur, maar de eerbiediging der
rechten, ook van anderen, ten doel heeft,
is er bijkans niet meerde snaar welke
door het onrecht in beweging gebracht
werd, is gesprongen en de algemeene on
verschilligheid bij de vertreding der heiligste
rechten is het bewjjs van den doodelijken
invloed der liberale theorie op de edelste
aandoeningen van het menscheljjke hart».
Tot toelichting diene dat de heer Jolles, de
man van het bovengenoemd«wees liberaal
of ik dood je» ten vorigen jare recht sprak
in de kerkelijke quaestiën.
Met het Panama-kanaal wil het niet
vlotten. De Fransche regeering trok er
hare hand van at. De commissie werd
ontbonden. De Senaat der vereenigde Sta
ten heeft een motie aangenomen, waarin
verklaard wordt dat de Vereenigde Staten
elke inmenging van een Europeeschen staat
in de aangelegenheden van bovengenoemd
Kanaal, beschouwen zouden als nadeelig
voor Amerika's belangen en een schending
van Amerika's rechten. Den tekst van deze
motie zal de president aan de Europeesche
staten meedeelen.
Reeds heeft Italië's regeering bevel ge
geven zorg te dragen voor de 4000 Itali-
aansche werklieden, die aan het Panama-
kanaal werden afgedankt, ook in geval zij
naar hun geboorteland moeten terugkeeren.
9 Januari 89.
Goes 8 Jan. Hedenmiddag 3 uurhad
op de algemeene begraafplaats de begrafenis
plaats van het stoffelijk overschot van dr.
G. T. Callenfels. Onder de velen die hem
de laatste eer bewezen, merkte men Jop den
burgemeester, de wethouders en vele leden
van den gemeenteraad, de gezondheidscom
missie, de schoolcommissie, den kerkeraad,
de kerkvoogden en de commissie van toe
zicht op het beheer der kerkelijke goederen
in al deze collegies had de overledene
vroeger of later zitting. Ds. Huet wijdde
een ernstig woord ter nagedachtenis aan
den man, dien ieder tot Goes' beste burgers
rekendedie zich gekenmerkt had door
streng zedelijken, rechtvaardigen wandel,
en wiens dienstvaardigheid en mededeelzaam
heid zoo vaak hadden uitgeblonken waardoor
veel aan hem zal worden gemist. Spreker
gedacht ook den overledene als vader, die
nog kort geleden naar Hulst toog, om te
waken bij de lijdenssponde van zijnen mede
reeds bejaarden zoon, die thans hersteld
doch diep geroerd de begrafenisplechtigheid
bijwoonde. Er was veel deelneming.
Z. M. heeft eervol ontslag verleend
bij de dienstdoende schutterij te Goes aan
den len luitenant J. G. Dobbelaere.
Omtrent den toestand des Koning»
verneemt het Handelsblad, dat ofschoon
er niet bepaald sprake is van een ongun
stige wending, er toch in de laatste dagen
verschijnselen zijn voorgekomen van een
nieuwe verheffing der kwaal, waaraan Z.
M. lijdt. Z. M. neemt daarom meer rust.
Gelukkig blijft een voldoende eetlust de
lichaamskrachten van den lijder bijeenhou
den. Er is echter geen reden tot ernstige
ongerustheid, daar 's Konings lijfarts slechts
bjj grootere tusschenruimten komt.
Het goedkeuringsmerk, gedurende het
jaar 1889 te bezigen, zal zijnbij den ijk
en herjjk der maten en gewichten de let
ter Z. in den gewonen drukvorm, schuin
gesteldbij den ijk van gasmeters de
koninklijke kroon.
Krabbendjjke. Benoemd tot schatter der
vergunningsrechten C. Snoep.
Billand-Batb. De Nieuwjaars-collecte heeft
f349 opgebracht.
Verkiezing te Tolen. Aantal kiezers
Opgekomen 1077. Volstrekte meerder
heid 539. Uitgebracht op N. Polderman (1)
317. P. Daane v. Stapel,; (1) 281. A.
Hollestelle (a) 469. Dus herstemming tus-
schen A. Hollestelle en N. Polderman.
Jhr. A, M. de Savornin Lohman, de
nieuwe gouverneur-generaal van Suriname,
heeft een bezoek gebracht aan den opper-
rabjjn van de Nederlandsch Israëlitische
gemeente te Amsterdam, dr. Dünr.er en
daarbij le kennen gegeven, dat hij in geenen
deele vijandig gestemd was tegen de Israë
lieten in Suriname, maar integendeel, ter
behartiging hunner belangen op gelijke wjjze
als die der andere bewoners der kolonie,
zich van de toestanden der Israëlietische
gemee nten aldaar op de hoogte kwam stellen
bjj dr. Dunner.
Ingevolge bevelen van den minister
van Oorlog mag de aflossing van detache
menten niet meer op Zon- of feestdagen
plaats hebben maar moet die den daarop
volgenden dag geschieden.
De verklaring van Minister Mackay,
omtrent de quaestie over den handwerks-
cursus aan de O. L. Scholen is door Z. Exc.
als volgt omschreven
«Het komt mjj voor, dat een gemeente
bestuur bevoegd is op de openbare school
kinderen van een bijzondere school toe te
laten, om alléén in vakken te worden
ouderwezen, zonder dat van hen het volle
schoolgeld woedt gevorderd. De wet op het
lager onderwijs kent wel is waar geen vak
scholen, maar in vele gemeenten wordt in
het bedoelde vak onderwijs gegeven, alsof
het vakonderwijs ware. Indien nu op eene
openbare school onderwijs wordt gegeven
in dit vak en in die gemeente kinderen
gevonden worden, die van dat onderwijs ver
stoken zjjn, bestaat er m. i. geen bezwaar
voor zoover de plaatsruimte het toelaat, die
kinderen toe te laten, ook al ontvingen zjj
geen onderwijs in andere vakken.
«Men vergete niet, dat ook de ouder»
van kinderen, die de bijzondere school be-
I zoeken, bjjdragen in de gemeentelasten en
l dus in de kosten van het openbaar ondafc