NIEUWSBL AD
Y OOR ZEELAND.
f
Lees dit
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
St. Nicolaasfeest.
A. J. VISSER,
Fantasie Schoentjes
een prachtig Seraphine-orgel,
J. A. DEKKER, Korte Noordstraat
1888. No. 26.
Donderdag 29 November.
Derde Jaargang
i
Seboosesi e» kaarsen,
Heeren-, Dames- en Kinder-
Si Hscelaas Sadaaax,
Puike BOTERLETTERS,
puik St. Nicolaas,
St. Nicolaas-Etalage.
bij I. LUTEIJN Azn.,
VERSCHIJNT
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND,
EN
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIE* r
De Godsdienst op de Staats
school.
ADVERTENT1EN.
Voor het
Nouveautés en Handschoenen,
Corsetten, Doeken, Fronts,
Overrokken, Mooie gekleurde
en zwarte Schortjes, Bonte
Moffen en Cols, Kapers,
Cachenez, Dassen, Mooie Kin-
dervoorspelders, Heeren das
sen, Wollen Kinderkousen.
Steeds voorhanden een ruime
keuze
Wollen dekens, Gebreide
Onderkleederen, gekleurde en
Zwarte Stoffen, Meltons en
dameslaken tegen de minste
prijzen
FIJNE FRAME DAMES
TE HUUR:
ZEEUW,
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers L'
f 0,95
- 0,026
UITGAVE VAN
G. M. Klemkerk, te Goes
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
De stellingen van den heer V. v. Oyen
hebben wij in ons vorige artikel meegedeeld.
Dat juist hij die stellingen verdedigde, heeft
ons ten zeerste verwonderd.
Wij waren eerst van meening dat die
heer in zijne Weekbladen steeds het ge
voelen had voorgestaan dat de Nederl. Staat
zich op de Scholen van lager onderwijs
zorgvuldig behoorde te onthouc.en van het
geven van eenig godsdienstig onderwijs maar
dit moest overlaten aan de kerkgenootschap
pen. Nu komt het hem zelfs wen»ehelijk voor
dat er op de school een bijbelsche geschie
denis worde ingevoerd, die de kinderen be
kend maakt met de voornaamste gebeurte
nissen in den bijbel voorkomende. Wat kan
toch een mensch veranderen, of mogelijk
ook wel de toestanden?
Wij ten minste zijn van het denkbeeld
niet vreemd, dat de veranderde politieke
toestand eenigen invloed op het toelichten
van die stellingen heeft gehad en betwij
felen zeer of diezelfde heer vóór eenige jaren
die stellingen wel zou hebben verdedigd.
Maar laat ons eens nagaan of die stellin
gen den toets der critiek wel kunnen door
staan. Eenige jaren geleden, wij meenen
in 1869 of 1870, werd in onze 2e kamer
der Staten Generaal een verkwikkelijk of
niet verkwikkelijk al naar men het opneemt,
maar toch in hooge mate belangrijk, debat
gevoerd met den liberalen Minister over de
vraag, of op de Staatsschool over de on
sterfelijkheid mocht worden gesproken, welk
debat daarmede eindigde dat de leer der onster
felijkheid geacht werd conttrabaode te zijn
op de «Openbare» School. En Waarom
Men weet dat op de Staatsscholen niets
mag onderwezen worden dat andersden
kenden aanstoot kan geven en volgens
jaren lange liberale uitlegging onder «anders
denkenden» moeten worden verstaan niet
op die school maar in den lande.
Daarmede is eigenlijk de geheele stelling
I omvergeworpen maar ook de He stelling
is daardoor onhoudbaar geworden. Immers
hoe zou het mogelijk zijn op eene school
den kinder en iets over den godsdienst mede
te deelen niet in strijd met het gevoelen
van andersdenkenden Niet alleen het
spreken over Jezus, maar zelfs het spreken
over God zou verboden zijn omdat er velen
in den lande worden gevonden die niet
meer aan God gelooven. Welke waarde
zou het spreken over het Christendom heb
ben wanneer men zelfs den naam van den
stichter van dat Christendom niet eens mag
noemen. Deze voorbeelden zijn genoeg om
de omgerijmdheden van beide stellingen
aan te toonen.
Maar ook de Ille stelling is niet houd
baar,- dat het niet zoude aankomen op het
mededeelen maar op de waardeering der
feiten. Wij herinneren ons hierover een
niet onaardig geval dat zich voordeed in
een onzer gemeenten. De onderwijzer der
openbare school had schriften noodig. Door
eene verkeerde bestelling van den boekver-
kooper, of wellicht verkeerde afzending van
den leverancier, of misschien toevallig,
kwamen er schriften aan de achterzijde van
den omslag met bjjbelsche tafereelen bedrukt
voor de bevatting van kinderen, zooals de
torenbouw van Babel enz.
De onderwijzer beklaagde zich daarover
bij de plaatselijke schoolcommissie of bij
Burgemeester en Wethouders omdat hij
daarin meende te zien een schending van
de neutraliteit der wet.
Daar Burgemeester en Wethouders niet
gezind waren die schriften voor andere te
doen ruilen, omdat zij althans geen last
hadden gegeven zoodanige schriften te leve
ren, wendde de onderwijzer zich tot den
schoolopziener en deze staatsambtenaar gal
Burgemeester en Wethouders den raad voort
aan te zorgen dat dergelijke schriften niet
meer op de school kwamen. De onderwijzer
had nu niets te maken met de waardeering
van de op die schriften vermelde feiten, maar
beweerde, en op zijn standpunt terecht, dat
de feiten zeiven betwistbaar waren. En
inderdaad de man had gelijk, Bijna geen
enkel feit in den bijbel vermeld of het
wordt betwist.
Hier waren het nu schriften die alleen
maar gebruikt werden om in te schrijven
maar wanneer het leer- of leesboeken wa
ren geweest, zou het verstrekken daarvan
met de neutraliteit die de wet wil niet over
een zijn te brengen.
Toegegeven, dat een andere wetsuitleg-
ging mogelijk ware en inderdaad de stellin
gen te verdedigen waren, zou dit ons nog een
stap verder brengen tot oplossing van den
Schoolstrijd
Immers neen 1 Bljjkbaar is de bedoeling
van den inleider dier stellingen geweest aan
te toonen dat de staatsschool wel bruik
baar is voor mensehen die godsdienstig of
bijbelsch onderwijs voor hunne kinderen op
de school wenschen, endit doel kan er tochniet
door bereikt worden. Waarom niet De
toelichter zelf in de eerste plaats zal ons
wel willen toegeven, dat het bij het geven
van zoodanig onderwijs voornamelijk aan
komt op den persoon van den onderwijzer.
Hg zal ook wel toegeven dat het grootste
deel der onderwijzers op de Staatsschool
geheel gebroken hebben met een historisch
en dogmatisch christendom en meer bekend
zijn, zooals vaak is opgemerkt met de wer
ken van Multatuli dan met den Bijbel.
En nu zullen die ouders welke bijbelsch
onderwijs op prijs stellen voor hunne kin
deren juist het omgekeerde verlangen Neen
waarlijk, wat zulke onderwijzers onzen kin-
deren zouden leeren, zouden wij althans
meer nadeelig dan voordeelig voor hunne
vorming en opvoeding achten.
Van welken kant men de zaak ook beziet,
dergelijke pogingen om de staatsschool ook
vow- eene breede schare andersdenkenden
bruikbaar te maken moet ten eenen male
mislukken, omdat het volk zich geen zand
meer in de oog en laat strooien. G.
28 November '88
jaar werd
Bij de kamerverkiezingen in het voor
verd fer te Lochem een strooibiljet
verspreid, geteekend door het nu voor
Schiedam gekozen kamerlid v. d. Borch,
waarin de hr. v. Rappard als vrijdenker,
enz. werd voorgesteld. In een later ge
plaatste nadere verklaring zei toen de heer
v. d. Borch, dat voor de in het «door hem
geteekende» strooibiljet voorkomende be
schuldiging reden bestond, daar de hr. v
Rappard zich bjj particuliere gelegenheden
steeds als vrijdenker, enz. had willen doen
kennen.
Ook wij vonden de beschuldiging laf
en niet gemotiveerd door de toelichting.
Wat blijkt echter nu De heer v. d.
Borch heeft namelijk ter wille van de so
lidariteit der partij de eigenlijke toedracht
der zaak verzwegen. Tot spreken ge
dwongen heeft hij thans verklaard van
den inhoud van het strooibiljet niets
te hebben afgeweten, daar hij van een
vergadering te Dordt ziek teruggekomen
zijnde het ding eerst las, toen liet te laat
was. Hij heeft toen nog getelegrafeerd ze
in te houden, doch zij waren reeds verzonden.
Evenwel nam hij toch de verantwoordelijk
heid voor den inhoud op zichwat van
achter blijkt verstandig te zijn geweest.
In het heetste van den strijd zijn kracht
tr gaan verspelen in het van zich werpen
eener beschuldiging en in het aan de kaak
stellen van een partijgenoot, is niet ge-
wenscht.
Vinden nu de bladen dat er nog een
luchtje aan deze aak is, dan vragen wij,
hoe groot de misdaad dan wel moet geweest
zijn, van minister Fransen v. d. Putte die
de verantwoordelijkheid voor den Atjeh-
oorlog op zich nam, ofschoon hij wist dat
Loudon de onvoorzichtigheid had begaan
den oorlog te verklaren.
ONTVANGEN EEN RIJKE KEUZE
Klokstraat, GOES.
FABRIEK EN MAGAZIJN VAN
van
H. A. J. KLIJBERG en ZONEN,
11 ¥&1SSI»GE»;B
Door den grooten omzet en vele voordee-
lige inkoopen zijn wij in de gelegenheid
alles beneden concurreerende prijzen te ver-
koopen, eerste qualiteit en eerste modeller
in verschillende soorten.
EENE PRACHTIGE KEUZE IN
in alle prijzen, zeer geschikt voor
ZIE ETALAGE
tegen billijken prijs. Adres franco brieven
Gravestraat K 87, Vlissingen.
a 60 CENT het pond.
alsmede
tot lage prijzen, bij
C. VAN ZWEÉDEN,
Lange Kerkstraat, C 34.
Confiseur, Cuisinier, Lange Kerkstraat,
verkrijgbaarfijne Bonbons, Fon
dants, verschillende fijne soorten
Chocolade a la Vanille, Surprises,
Cartonages, verschillende soorten
Borstplaat a 12 c. per ons, dagelijks
versche Boterletters en St. Nicolaas.
Levert Déjeuners, Diners en Sou
pers, handel in Comestiblesontvan
gen: Terrines de foies gras, Paling
in gelei, Armours, Vleesch-extract,
Cibils en Morris enz. a fl per flacon.
NAAST DE KAZERNE, MIDDELBURG.
Heerlijke op Duitsche wijze gebrande Javakoffie 65, Witte Suiker 275, Lichte
27 26, 24, en bruine 22. Nieuwe Krenten en Rozijnen 15, dito Pruimen 12,
Groote Vijgen 10, grove Rijst 7 en 8, prima Blank 10, Fermesellie 15, Stroop
8, beste "Vatboter 30 en 40, Rookworst 45, Witte Kaas 35 en 40
Komijne 15, Waschcristal 7, Bleeksoda 4, Zeep 14, Stijfsel 11, Soda 3, nieuwe
Zoutevisch 175 en 11, Stokvisch 15—25 cent per 5 ons, Poederchocolaad
20, 25 en 30, dito Flikjes ,10, Bruidsuikers 8 en andere soorten Suiker
werken 9, Geurige Stofthee 12, Grove goed waterhoudend van af 14 et.
per ons. Mooie Gort 10, meel en Grutte 12, witte en bruine Boonen 13, beste
Kookerwten 12. Voor wederverkoopers flink rabat.
3
m
-o
x»
7K.