CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
1888. No. 17.
Donderdag 8 November.
Derde Jaargang
VERSCHIJNT
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
G. M. Klemkerk, te Goes
EN
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES;
De nota van den heer Vermeulen.
Buitenland.
DE ZEEUW,
P. ijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,025
UITGAVE VAN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
Hooger O nderwjjs)
Voor een klein landje als het onze is,
is drie rijks-universiteiten plus nog een
gemeente-universiteit, veel te veel, zegt dr.
V. Dat wisten wij al lang al.
Reeds de heer Huber heeft het zich eens
te kwader gelegenheid laten ontvallen.
Dr. V. zegt't is verbrokkeling van kracht
bij de toenemende eischen der wetenschap.
De lasten zullen te zwaar worden. De
krachten zullen te kort schieten, en onze
hoogescholen zullen in wetenschappelijk j
gehalte bij die van het buitenland hoe
langs zoo meer gaan achterstaan.
Ook het getal studenten, waarop in af
zienbare toekomst mag gerekend worden,
rechtvaardigt het behoud van den tegen
woordige n toestand volstrekt niet.
Dus dan maar dadelijk een hoogeschool
opheffen
Det zjj verre.
Immers daardoor zouden aan plaatselijke
belangen groote nadeelen worden toegebracht.
Vele burgers van Leiden gesteld dat
daar de hoogeschool eens opgeruimd werd
zouden een niet onbelangrijke schade
daarvan hebben. De studenten kosten de
burgerij wel ieder jaar eenige honderden
guldens per stuk; doch daar staat tegen
over, dat zij in de akademiestad, waar zij
wonen, in de sociëteit, bij den eigenaar en
verhuurder hunner kaet, en waar niet al,
heel wat geld achterlaten.
Bovendien wil dr. V. zelfs den schijn van
hardheid en onbillijkheid vermijden. Er
zijn bovendien op de academiën tal van
studenten, die voor dokter leeren. Bij op
heffing van een der hoogescholen zou dit
gewichtige bezwaren meebrengen voor het
geneeskundig onderwijs aan de overige
Universiteiten.
gen, te hebben gered. Deze bemanning zou
zeker in de gohen zijm omgekomen, ware
het nietdat er te Burghsluis eene zoo goed
aan de eischen des tijds voldoende reddings
boot geweest was.
Hoogstwaarschijnlijk zal bij gunstig weer
nog wel het een en ander van het schip
worden aangebracht.
Uit Enschede wordt aan de Z. Ct. ge
meld dat in eene onder voorzitterschap
van den commissaris des Konings gehouden
vergadering met algemeene stemmen door
de fabrikanten werd verklaard, dat de!
firma Jannink niet verder aan de eischen
der werklieden, respectievelijk niets anders
dan die der socialistische partij,mocht
noch kon voldoen hun laatste eisch is niet
meer en niet minder dan een minimum loon)
per wever van HO per week.
Eene commissie van vijf leden werd staande
de vergadering benoemd, om in het beland
van het goedgezinde werkvolk op te treden
en middelen jte beramen om woelingen
krachtdadig tegen te gaan.
Te 'Gravenhage trad ds. v. Gheel Gil-
demeester onlangs in een vergadering del
socialisten in Walhalla op, om eene stelling
te verdedigen of te weerleggen, en zei toen
onderanderen, dat hij in de Bethlehemskerk
eerlang de gelegenheid zou openen over diej
zaak met hem van gedachten te wisselen
te debatteeren.
Toen nu na eenige dagen genoemde pre-'
dikant in genoemd kerkgebouw een bid
Maar wat dan?
Uitkomst in deze moeilijkheden zoo
gaat de heer Vermeulen voort kan alleen
verkregen worden door te breken met het
begrip van Universiteit in den zin van vijf
faculteiten, in ééne academiestad vereenigd.
Geheel onnoodig komt het den heer Ver
meulen voor, dat in elk der drie tegen
woordige academiesteden al de vijf facul
teiten vereenigd b! ij ven.
De faculteit der letteren kon veilig worden
opgeheven in twee, de faculteit der rechten
zeer zeker in één, de faculteit der wis- en
natuurkundige wetenschappen indien de
propadeutische studie der medici naar elders
wordt overgebracht, in één, wellicht zelfs
in twee academiesteden.
Goed, maar waar dan gebleven met de
faculteit, het leervak der heilige godgeleerd
heid Van waar dan de opleiding der
hervormde predikanten
De theologische faculteiten, zegt de heer
Vermeulen, behoor en opgeheven te
worden.
Om drieërlei redenen.
De eerste reden betreft den Staat
't Is eene stellige waarheid, dat voor den
Staat op het gebied der theologische weten
schap geen vaste feiten of waarheden bestaan.
De resultaten dier wetenschap verschillen
geheel naar den aard der kerkgenootschappen;
van eene theologische wetenschap in den
strengen zin van het woord, welke stellige,
algemeene erkende resultaten heeft aan te
wijzen, kan dus moeilijk sprake zijn.
De tweede reden betreft de rechtsge
lijkheid
Voorts dienen in de practijk de theologische
faculteiten uitsluitend voor de opleiding van
godsdienstleeraren van enkele bepaalde kerk
genootschappen, terwijl zelfs een deel der ge-
loovigen dier enkele bevoorrechte kerkgenoot
schappen en verder de geloovigen van alle
overige kerkgenootschappen zeiven voor de
opleiding hunner eigen godsdienstleeraren
hebben te zorgen.
De derde reden ziet op de benoeming van
Hoogleeraren door de Rgeering.
Niet wenschelijk komt het voor een toe
stand te bestendigen, waarbij de regeering,
die met de benoeming ook van de hoogleeraren
der theologische faculteiten aan de rijksuni
versiteiten belast is, zich aan een onderzoek
van de godsdienstige meeningen der aanbe
volen candidaten voor het professoraat be
zwaarlijk kan onttrekken.
Maar het neder!, hervormd kerkgenoot
schap heeft nu eenmaal die rechten. Waarom
het die te ontnemen. Is dit billijk?
Wel nu antwoordt de heer V.
Indien men hier van een verkregen recht
wilde spreken, zou in elk geval door het laten
voortbestaan van eene enkele faculteit aan
alle verplichtingen voldaan worden aange
zien de wetgever met het aantal richtingen
in den boezem der kerkgenootschappen geen
rekening heeft te houden, en het gezamenlijk
getal studenten in de godgeleerdheid aan
onze drie rijks-universiteiten tegenwoordig
volstrekt niet zoo groot is, dat niet ééne
theologische faculteit volkomen voldoende
zou zijn.
Wij voegen er alleen nog bij dat de heer
Vermeulen nog wenschelijk acht
le Candidaten, die van een Vrije Hooge
school komen moeten evengoed benoembaar
zijn als die van een Sfaats-hoogeschool.
2e. Ondersteuning of subsidiëering van
bijzondere of «vrije» instellingen van hooger
onderwijs kan de Staat geven als hij wil.
V Leugens.
Dat onze tegenstanders er niet tegen
opzien, zelfs de beste mannen onzer partij
te declineeren door allerlei leugens omtrent
hen rond te bazuinen is reeds meermalen
gebleken.
Dezer dagen werd onder anderen door
een liberaal blad gemeld dat de antirevolu
tionairen te Schiedam hun candidaat voor
de tweede kamer aan de roomschen hebben
opgedrongen, daarbij dezen belovende, dat
de antirevolutionaire leden in ruil daarvoor,
hen zouden helpen aan een gezantschap bij
den Paus 1
Ook da Goesche Courant hielp dit, blij
kens haar eigen mededeeling door den be
schuldiger zeiven voor ongeloofelijk verklaarde
bericht wereldkundig maken.
Maar zal de Goesche Courant nu ook
geheel of gedeeltelijk de tegenspraak op dit
bericht, uit de Standaard van welk blad
zij immers steeds zooveel notitie neemt
ovei nemen
Voor het geval zij] het mocht vergeten,
doen wij het
Mijne Ileeren
Een zoogenaamde «Zaanlandsche corres
pondentie» deelt het leugenachtig bericht
mede, dat na verschillende onderhandelin
gen tusschen de R. C. en Anti-Rev. de eerst-
genoemden zich zouden hebben aangesloten
aan den candidaat der Ar.t. Rev., mits deze
genegen zou zijn voor een gezantschap bij
het Vatikaan te stemmen.
De lage toeleg van dezen leugen is door
zichtig genoeg. Uit nevensgaand schrijven
van de R. C. kiesvereeniging de Grondwet
blijkt, dat door ons een Ant.-Rev. candidaat
officieus aan de R. C. is voorgesteld, echter
zonder eenige belofte of afspraak, en dat
tot op dit oogenblik nog geen definitieve
candidatuur is uitgebracht, zoodat de boven
bedoelde correspondentie als totaal uit de
lucht gegrepen moet worden beschouwd.
J. Hoogendam,
Voorzitter Nederland en Oranje
Schiedam.
Bedoeld schrijven luidt als volgt:
Schiedam, 3 Nov. 1888
Den heer J. Hoogendam,
Alhier.
Mijnheer
Wij zullen a. s. Dinsdag vergadering houden
van de Grondwet tot benoeming va» ge
delegeerden voor de centrale vergadering,
welke a. s. Vrijdag zal worden gehouden.
Wij hebben naar den door u genoemden
candidaat geïnformeerd, en zullen u zoodra
mogelijk mededeelen of wij dezen kunnen
overnemen.
Met alle achting,
UEd. Dienaar,
(get.) H. van Gent.
De verkiezingen voor den Pruisischen
Landdag zjjn afgeloopen. Van de 433 leden
van het «Afgeordnetenhaus» waren in de
laatste driejarige zittingsperiode 135 con
servatieven (veel overeenkomst hebbende
met onze antirevolutionairen), 98 ultramon-
tanen, 74 nationaalliberalen 67 vrij-conser-
vatieven (inderdaad in niets van de natio
naalliberalen onderscheiden), 42 vrijzinnigen
(Fortschritt-partij, evenals de Duitsche con
servatieven antirevolutionairen en
Stöcker bij Bismarck weinig gezien), voorts
15 Polen en 2 Denen.
Thans kwamen uit den strijd 133 anti
revolutionairen, 98 ultramontanen, 87 nati
onaalliberalen, 64 vrije conservatieven, 29
vrijzinnigen, 13 Polen, 2 Welfen, 2 Denen,
en 11 partijloozen. Onder de ''herkozenen
behoort ook de gehate doch ook door dui
zenden beminde anti-semiet prof. Stöcker.
De stand der partijen blijft dus ongeveer
dezelfde. Alleen zijn de vrijzinnigen weder
geslonken, dank zij het samengaan van
nationaalliberalen en vrije conservatieven,
twee partijen van eenerlei sprake. Hun
samengaan heeft ook de antirevolutionaire
partij, waarop het vooral gemunt was, niet
kunnen vernietigen.
Zij behield wat zij had, en dit bewijst,
evenals in Nederland, dat hare beginselen
veldwinnen, ook zelfs bij den afval van
oude vrienden.
Het gerucht gaat dat de Keizers van
Rusland en Oostenrijk en de koning van
Italië te zamen in het voorjaar een bezoek
wenschen af te leggen bij den Keizer van
Duitschland. Op diens verzoek is dan ook,
wegens den hofrouw, de aanstaande komst
van den Czaar te Berlijn uitgesteld.
7 November 1888.
Wij vestigen de aandacht op de adver
tentie der christelijke jongelingvereeniging
Spreuken 3:6a te Goes, voorkomende in
ons nummer van heden.
Geheel belangeloos stellen de leden eiken
Dinsdag zich beschikbaar om liefhebbers van
lezen aan lectuur te helpen gedurende de
lange winteravonden.
Wij juichen dit plan zeer toe en noodi-
gen onze buitenmenschen dringend uit,
daarvan een goed gebruikte maken.
Die een boek van bovengenoemde ver-
eeniging in zijn huis neemt, verzekert zich
daardoor, dat zijne kinderen geen verhalen
in handen krijgen, die schadelijken invloed
zouden kunnen hebben op de vorming van
hun karakter.
Tegen slechte boeken kan niet genoeg
getuigd worden. Genoemdejongelingsvereeni-
ging doet dit metterdaad.
Na den Bijbel, het immer onmisbare
leesboek, achten wij het lezen van christe
lijke boeken van schrijvers als Vergers, Ger-
des, de Liefde, Hazen broek, Julia enz. het
beste middel om onze kinderen te bewaren
voor deschadehjke gevolgen van het niets doen.
«Ledigheid is des duivels oorkussen».
Mogen velen van dit belangelooze
aanbod der chr. jongelingsvereeniging een
dankbaar gebruik maken tot opkorting en
v jraangenaming van menigen winteravond,
en tot zegen voor zichzelven.
De gemeenteraad van Nisse heeft op
nieuw aan de prov. staten om f300 sub
sidie gevraagd, teneinde te kunnen voorzien
in genees- en verloskundige hulp.
Gedeputeerde staten, den inspecteur van
het geneeskundig toezicht gehoord, stellen
voor afwijzend te beschikken, dewijl Hne-
dekenskeike en Heinkenszand thans een
geneeskundige bezitten, en dus afgewacht
moet worden, of daardoor ook Nisse en
's Heer Abtskerke zullen gebaat zijn. Is dit
niet het geval, dan kan men er nog op
terugkomen.
