CHRIST ELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
1888. No. 12.
Zaterdag 26 October.
Derde Jaargang
VERSCHIJNT
F. P. D liuy. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Buitenland.
BE ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,02«
UITGAVE VAN
G. M. Kleinkerk, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regeh 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
Leest en oordeelt.
Het Weekblad van Zeeuwsch Vlaand.
West. Deel schreef in zijn nummer van 22
October een stuk dat waarschijnlijk als in
leiding moet dienen om de kiesvereeniging
«Volksonderwijs» aan een Bestuur te helpen,
wat blijkbaar niet vlot van de hand gaat.
In zoo'n stuk kan men natuurlijk veel
over 't hoofd zien. Even natuurlijk is het
dat men eigen voortreffelijkheid breed uit
meet en eveneens de tekortkomingen van an
deren.
Als men dit stuk leest dan moet men er
zich inderdaad over verwonderen dat men
in ons goede land nog zulke onvolmaakte
toestanden vindt.
Immers de liberale partij die «zoo vele
goede eigenschappen bezit», die uitgaat van
het beginsel dat «de Burgemeester op het
stadhuis en de geestelijke in de kerk» behoort
te zjjrt, die «de individueele vrijheid nooit
aan banden heeft gelegd», die «de minder
heden eerlijk, vaak, al te voorkomend heeft
behandeld», die nooit volprezen liberale partij
is een reeks van jaren aan 'troer van het
bewind geweest. Diezelfde partij heeft al
jaren lang het bestuur van ons land in
alle collegiën van de hoogste tot de laagste
toe in handen gehad. Diezelfde partij heeft
ons wetten gegeven van allerlei aard en
soort, wetten en reglementen waarbij de
hoogste belangen zoowel als de mindere waren
betrokken, en nog altijd laat de tevredenheid
en verdraagzaamheid van het volk zich wach
ten. Waariijk die partij mag wel zeggen
«Ondank is 'swerelds loon!»
Wanneer men nu, ondanks de beste be
doelingen, zoo weinig goeds heeft kunnen
tot stand brengen, althans zoo weinig dank
heeft kunnen inoogsten van dat volk, of
wanneer dat volk zoo weinig het goede
heeft gewaardeerd, zou men allicht op het
denkbeeld komen om te vragen, was het
geen ik gegeven en gedaan heb werkelijk
goed, was dit alles zoo voortreffelijk als het
in mijne oogen scheen te zijn Heb ik dat
volk wel gekend, heb ik dat volk wel be
grepen
Neen, dit vraagt de jliberale partij niet.
Zij gaat uit van het denkbeeld dat ieder
liberaal is of althans moet zijn. Waarlijk,
van de liberale partij kan men zeggen dat
zij voor hare zonen veel heeft gedaan.
Die liberaal was, had in ons land nog al
wat voordeelen, boven diengene, welke het
niet was.
Een liberaal kon zijn kinderen bijna kos
teloos doen genieten van elk onderwijs
zoowel lager- als middelbaar-, en tot zekere
hoogte ook van hooger onderwijs. Daar
zorgde die partij uitnemend voor, maar voor
iemand die niet liberaal was, die meende
dat er nog iets meer bij 't onderwijs noo-
dig was dan verstandelijke ontwikkeling,
wien het niet onverschillig was wat aan zijn
kind ten aanzien van zijne hoogste belangen
wordt geleerd, wat heeft die partij daarvoor
gedaan? Eenvoudig niets! Ja, toch wel
iets; zij gunde u de vrijheid, - naast hare
scholen, die door den Staat werden be
taald, andere op te richten door u zeiven
te bekostigen of in stand te houden en liet
u intusschen aan haar eigen scholen meê
betalen. Een liberale eerste minister zeide
zelfs eens in de 2e kamerWanneer de
minderheden de vlieg zijn die de apothekers-
zalf bederft, dan moeten de minderheden
maar onderdrukt worden. Dit is nu vol
gens het Weekblad een eerlijke, voorko
mende behandeling. De staat, d. i. de libe
rale partij, maakt een wet, dat ieder moet
worden ingeënt. (De wetenschap had nu
eenmaal uitgemaakt dat inenting tegen pok
ken hielp) en schrijft in die wet dat ieder
kind dat naar school gaat, onverschillig
aan welke, moet ingeënt worden. Wij laten
de waarde van de vaccine daar; maar er
zijn veel menschen die gemoedsbezwaren
tegen die kunstbewerking hebben; en wat
deed nu de liberale partij
Die menschen vrij laten om al of niet
te vaccineeren?
Niets van dat alles. Gij moest. Dit
heet nu »de individueele vrijheid niet aan
banden leggen".
Wij bedanken de liberale partij voor die
vriendelijke voorkomendheid en die indivi
dueele vrijheid, wij willen er niet van
gediend zijn.
Hoe «voorkomend" de behandeling van
de zijde der liberale partij ten aanzien hun
ner tegenstanders is, blijkt ook nu weer
uit hetzelfde artikel van het Weekblad dit
het zich immers tot eene eer rekent tot
die party te behooren 1 Dit blad zegt toch
«Verbetering van financiën, vaccine, graan-
rechten worden heel eigenaardig tot een
»deeg beslagen met christelijke scholen,
«consciëntiekreten, strijd voor de eere Gods,
«opkomen voor de rechten van de Kerke
»Christi, eeuwige zaligheid en onherroepe-
»lijke verdoemenis».
En daartegen moet nu volgens hel
Weekblad de liberale partij waken.
Zelden komt een liberaal er zoo onver
holen voor uit als dit Weekblad, wat de
bedoeling is van den strijd van het libe
ralisme, toch hopen wij er voor bewaard
te worden, dat dit liberalisme in dien strijd
overwint.
Het bovenstaande is evenwel niet de
hoofdzaak in ons betoog.
Het Weekblad beklaagt zich er nu al
over, dat er zoo weinig in vervulling komt
van hetgeen door de anti-liberale partij is
beloofd bij de verkiezingen.
Het blad is daarbij gemoedelijk ja aan
doenlijk. Luister maar:
»De ure naakt waarop het volk zal moeten
worden aangetoond enz." Nu is het uitstel
al lang genoeg, geen dag kan er langer
gewacht worden. Nu is de tijd aangebroken
dat gij anti-liberalen eens toonen moet wie
gij zijt.»
Waar wij jaren hebben geduld gehad,
daar heeft het Weekblad geen dagen geduld
meer. Hoe wordt hier toch weer gemeten
met twee maten. Deze regeering, voortge
komen uit de anti-liberale partij, is nog
slechts eenige maanden aan het bewind.
Verlangt men nu al dat haar program
zal zijn of worden uitgevoerd 1 Moet deze
regeering geen rekening houden met toe
standen die al jaren hebben bestaan
Moet in vele gevallen niet een ernstig
onderzoek voorafgaan indien men verandering
of verbetering wil aanbrengen Moet de
regeering ook geen rekening houden met
een oppermachtige liberale ambtenaars
wereld Geen beter middel om zich in kor
ten tijd onmogelijk te maken dan overhaast
en zonder overleg te werk te gaan.
Het Weekblad kan gerust zijn; deze
regeering zal haar program uitvoeren, wan
neer haar de tijd daarvoor billijkerwijze
wordt gelaten. Handelt zij daarbij in strijd
met het program der anti-liberale partij,
waaruit zij is voortgekomen, dan eerst zal
de liberale partij recht hebben aanmerkin
gen te maken of te spreken van onvervulde
beloften. Laat die partij nu vooreerst nog
maar bedenken dat zij zelve, na jaren lang
te hebben geregeerd, machteloos is gebleken
om vele vraagstukken op te lossen, waarvan
zij de oplossing verlangt van eene regeering
welke nog slechts enkele maanden op het
kussen zit. G.
Naschrift. De liberalen in de gemeenten
Schoondijke en Zuidzande hebben dezer dagen
de gelegenheid gehad van een hunner geest
verwanten, zij het ook een meer geavanceerd
geestverwant, weer eens te vernemen hoe
«voorkomend» de liberale party is geweest
en hoe zij «de individueele vrijheid» heeft
voorgestaan.
Door een tegenstander gerechtvaardHr d.
Wij hebben reeds gewezen op het kinder
achtig geschrijf in de Middelb. Crt. van
Maandag, waarin de regeering beschuldigd
wordt partijbelang boven landsbelang te
hebben gesteld, en Patyn naar den hoogen
Raad te hebben gezonden, om daardoor een
kansje voor zich te winnen.
Nu is het waar dat een krantenschrijver
altijd verder ziet dan een staatsman, dus
nemen wy het dien «liberalen» bediller
niet kwalijk, dat hij zoo en niet anders
over het ministerie Mackay heeft gedacht.
Bovendien hebben wy reeds aangetoond,
dat in dezen de schuld niet ligt bij hem,
maar bij de lage plaats, waarop zich het
standpunt bevindt, dat deze onze tegen
stander inneemt.
Als wij echter ons oordeel nu eens tegen
over het zijne mogen stellen, dan wagen
wij het te gelooven, dat de gedachte aan
een kansje bij deze regeering niet heeft
voorgezeten.
Immers Schiedam ligt aan den spoorweg
tusschen Delft en Rotterdam in. En nu
weet een ieder dat te Delft de heerFabius,
en te Rotterdam de heer Bahlmann woont,
twee kamerleden, welbekend uit de jongste
kamergeschiedenis, en uit de door hen
afgelegde verklaringen.
Tan beiden weet men dat zij thans onder
den indruk zijner eener «stellige meening».
De een zag in samengaan met de anti
revolutionaire partij een inbreuk op zijne
zelfstandigheid de ander duchtte er gevaar
uit voor de katholieken.
Beter dan wij kon de regeering dus ver
moeden, dat op het oogenblik de zaken te
Schiedam voor de antiliberale party niet
zoo gunstig staan, dewijl de twee gewone
raadgevers thans zoo weinig normaal zyn, dat
de een uitsluitend katholieke belangen kent en
de ander een bijzonder soort anti-revolutionair
zal dienen aan te bevelen.
Wij hopen zeer dat wij het mis hebben,
doch kunnen 't op dit oogenbik niet anders
inzien.
De Servische Staatscourant bevat de ver
klaring van den metropolitaan (opperherder
van de zelfstandige Servische kerk, volgens
welker beslissing het op 5 October 1875
gesloten huwelijk van koning Milan en
koningin Nathalie door echtscheiding ont
bonden wordt verklaard. Deze schandelijke
daad wordt met drogredenen verdedigd.
De gronden zijn lo. dewijl de kerk echt
scheiding mag uitspreken 2o. dewijl de
koning langer voortleven met zyn vrouw
onmogelijk acht3o. dewijl de pogingen
om verzoening te weeg te brengen, zijn
mislukt.
Gaat men nu na, dat de kerk geen echt
scheiding mag uitspreken, dan naar het
bevel des Heerendat in dezen Milan zelf,
dus een wereldlijk vorst, het hoogste woord
gevoerd heeften dat uit alles blijkt, dat
gelijk eenmaal Hendrik VIII van Engeland,
deze verwijfde Oosterling zijn vrouw wenscht
te verstooten, om te spoediger een ander
te kunnen huwen dan is deze zaak ge
noegzaam geoordeeld, en de profetie gerecht
vaardigd, dat het den koning van Servië in
dezen weg slecht zal gaan
26 October 1888.
De Wageninger verzoekt haren vrien
den te Lochem, zich bij de aanstaande
verkiezing aldaar te onthouden. De anti
revolutionaire candidaat, jhr. Brantzen, heeft
zijn instemming met Ons Program betuigd,
en dit is voor ds. Buytendijk, die eens zoo
ver ging, dat hij zijn trouw aan dat «Pro
gram» met een duren eed bezwoer, («Ja ik
van ganscher harte») genoeg om hem uit
te werpen. Al wordt daardoor een liberaal
gekozen, en de positie van het ministerie
verzwakt, dat hindert niet zegt hij.
Het blad tracht voorts tweedracht te
zaaien tusschen droite en gauche, door te
zeggen dat deze laatste groep aan de leiband
van Kuyper loopt, en het ministerie moet
zich mede van Kuyper losmaken.
De t -ekomst zegt ds. B. is aan
de Nationale partij.
De Middelburgsche Courant voegt er echt
humoristisch aan toe:
«Hoop doet leven; zeggen wij.»
En het katholieke blad, het Centrum
zegt daarbij
«Wij lezen 't, maar begrijpen 'tniet.»
Middelburg. Onder voorzitterschap van
dhr. A, A. Mes vergaderde Woensdag de
afd. van de Vereeniging tot bevordering
van fabriek- en handwerksnijverheid. De
hr. Will bracht verslag uit van de alge-
meene vergadering. De heer Kouion ver
klaarde zich bereid deel uit te maken van
de commissie van deskundigen ter voorlich
ting in zake veranderingen in de tegenwoor
dige wijze van het protesteeren van wissels.
De vereeniging heeft een batig slot van
f 11,14s. Zilveren medaille werd uitgereikt
aan P. J. F. Kouion en O. W. D'huij die
ieder 50 jaren werkzaam waren de le bij
de firma Doesburg, de tweede bij de firma
Aueren F. J. de la Coer, die gedurende
28 jaar by de firma Peek met eere werk
zaam was.
In 't bestuur werden gekozen de hh. D.
G. Kröber en P. D. Koning. Aan de af
tredende leden de hh. Frederiks en Baart
werd hartelijken dank gezegd, den laatste
vooral voor zijne 15 jaren lang bewezen
diensten als secretaris.
De N. R. C. verneemt dat den hr.
J. G. Gerritsen te Breskens, c. s. concessie
