NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAN1).
ERK
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
SE Goes
HIJSEN,
no 6 7
M GEN
;n, Appelen,
en enz.
YICAT.
A T.
IER no ES Lz.,
1888. No. 148.
Zaterdag 15 September.
Tweede Jaargang,
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
R WERELD,
Co.,
Christelijke armenzorg.
icourant gratis.)
3lflss!A\.
9W9?na
9.11^013.1
s^siSeg
IWseg
ienbi^g
preqinfr
que^ey;
iqsaipy
qA\noy
qeïiSiA
sjAnojj.
lM.no.ii
renSojg
'tuejSey
3A\J[0Og
OBJ^UOQ
rejnojiQ
inqooig
imoidiQ
iSeisjOA
0SS9JPY
fi
S^Otf
to
a
r" c~5
X» CD
N m S
O £rü
m
Q 3
S m 1 IM
S "JjJ 1^
- m W
>- pj
M
oo Ji
°toK
m
9°
rn
3d
i*1 *r»
ÜT
5
VERZENDING
5CHTHEID staat
tenpoeder de hand-
lijk middel om het
zuiverenhet ver
bis het niet voldoet
ïgeven.
JIS GOES.
JOER, Middelburg.
Wissenkerke
Sluis.
renMiddelburg.
iren
5, Zeilm. 6.30, 8,
,30, 5. 6.30 8. 10.15.
7,15, 8,45, 10,15
15,5,45,7,15, 9, 11,
lieu Middelburg en
ingen.
if,8,-,9,15f,10,7
m 1,404-,'2,30, 3,30f
8.30.
f,9,-10,-+,11.-,
Of, 3,30, 4,30f,5,30,
en aan waarbij aan
wordt aangelegd.
;gen aan de Keersluis
ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,02»
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regeh 50 cent, iedere regeL
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 0CT0-
BER a. s. op dit blad
wenschen te abonneeren, ontvangen de
nog in deze maand verschijnende nummers
GRATIS.
verkrijgbaar bij
PLBURG.
(Slot.)
De heer V. Reijn gaat voort:
Ik heb, naar ik hoop, myn standpunt
duidelijk genoeg uiteengezet om te mogen
terugkeeren tot het bewijzen der beschul
diging, die ik uitsprak; dat nl.de diaconie
der nederd. herv. gemeente, in bijna alle
plaatsen van ons land, te weinig uitdeelt.
Dit voor alle plaatsen met cijfers aan te
geven, zou mij niet ondoenlijk, maar zeer
tijdroovend zijn, en ik heb niet veel tijd
over. Het zij mij echter gegund, Utrecht,
waar ik vier jaar het diakenschap waarnam,
als voorbeeld te nemen. Ik moet daartoe,
om bij het begin te beginnen, een enkel
woord zeggen over de diaconiëen in t alge
meen en de regeling harer financiën. Dat
dit niet onnoodig is, wordt dunkt mij, door
het volgende voorbeeld bewezen.
Een der meest gevierde predikanten ver
heugde zich, vooral in den winter, steeds
hartelyk, indien er een buitengewone groote
som by hem gecollecteerd was, in de blijde
hoop, dat dit den armen in die dagen van
strenge koude zou ten goede komen door
«en ruimer bedealing. Eilacy. Tenzij er
eens iemand was, die den gang der zaken
heter kende en een grootere of kleinere
som tot extra uitdeeling bepaald aanwees,
Dam de steeds gapende schatkist de groote
som gretig op, om o zulke kleine af te
geven aan allen, voor wie zij bestemd was.
Men zij eerlijk in zijn oordeelen, en zegge
mj dan ronduit of een toestand, als dien
'h nu teekenen ga, recht is voor God.
In 1871 ging ik na als lid der ge
rente, met al mijn mede-lidmaten, jaren
aphtereen te hebben gehoord, dat de reke-
ning en verantwoording der diaconie ge
durende eenige dagen voor belanghebbenden
2ou ter inzage liggen in de kerkekamer der
Domkerk -• ging ik, zeg ik, die rekening
eens inzien, 't Was, dit durf ik verzekeren,
zulk een bijzondere gebeurtenis, dat de
hos ter er over versteld stond. Uitgezonderd
dén éénig persoon, van geheel tegenover
gestelde beginselen als ik, die steeds kwam
zien, of een zeker legaat nog wel in wezen
en vooral niet gebruikt was, kwam er nooit
iemand. En wat was nu het resultaat van
®i)n inzien dier rekening? Dat er f 456.060
onbezwaard kapitaal was. Kapitaal, dat
door diakenen zonder eenige tegenspraak,
wanneer er welbewezen behoefte aan be
stond, na verkregen machtiging kon gebruikt
worden. 1)
Vierhonderd zes en vijftig duizend gulden
vraag eens aan Van 't Lindenhout, of hij
izou durven wagen, met zulk een som
v'oor zijn honderden weezen één cent te
Vragen. Al het bloed zou hem naar 't
aangezicht vliegen. En toch, met zulk een
Ik spreek van het bij testamentaire be
pakking bezwaarde met voordacht niet, om-
ik de som niet juist meer opgeven kan, en
vwo dezer beschikkingen grooter bewijs geven
van fen lust tot heersehen na den dood, dan
au de begeerte om armen wel te doen. Meer
oen millioen is het echter zeker.
som in de handdurft men de gemeente
des Heerer. van den predikstoel met de
leugen aankomen, dat er gebrek isdat
men te kort komt. Durft men het wagen,
aan de eene zijde (ware het mogelijk) God
en de menschen te bedriegen, aan den
anderen kant zijn armen in [het allercritiek-
ste geval met 12 in de week (vaste be
deeling van f 15 in de drie maanden, en een
extra van hoogstens f6 per drie maanden
bovendien) te bedeelen.
Is er niet in 't hart van elk, die de armen
om Jezus' wil lief heeft, een snaar, die bij
deze mededeeling trilt, en waarvan het ge
luid in deze woorden te vertolken is: Mannen
broeders, zet uw kleingeloot ter zijde. Laat
niet het geld uw God, maar God uw eenige
rentmeester zijn. De renten, die Hij betaalt
zijn hooger dan die, welke de meest winst
gevende instelling op aarde uitkeert. In
Zijn handen klimmen kapitaal en renten
voortdurend en ondanks de grootere be
hoeften.
Er zijn afgescheiden gemeenten (in het
zelfde Utrecht is er een), waar de diakenen,
van den dag in den dag levend, haar armen
vorstelijk bedeelenmaar geldgebrek kennen
zij niet. En zou Hy, die de nooden der
tijden kent, Zijn naam niet gestand doen
Zou Jesaia XL liegen? Neen immers.
Als gij de leden der gemeente uitnoodigen
kondet om eens met u te gaan naar uw
bedeelden! Als gij hen eens kondet laten
zien, wat de vruchten waren hunner gaven,
geofferd op het altaar der christelijke liefde,
en uitvloeisel van die eerdere liefde, door
Christus aan hen bewezen 1 Als gij, trotsch
op zoo rijk een Heer, die door u mildelijk
onderhouden en niet armoediglijk onder
steunde armen aan ieder kondet aanwijzen
ten levend bewijs, dat Zijns het goud en
het zilver is, maar ook het hart van hen,
die het bezitten, zoudt ge dan niet in de
volle beteekenis des woords, maar dan ook
eerst in waarheid, diakeneD zijn Ik
meen ja.
En nu De nood is mij opgelegd te zeggen
wat ik weet. Daar komt ge als armenver
zorger bij een oude van dagen. Zij heeft
haar kinderen trachten op te voeden in de
vréeze des Heeren, en met eere en deugd
bracht zij haar zevental tot den leeftijd,
waarin deze voor zich zeiven te zorgen hadden
en dit ook deden. Nu is zy oud, de krach
ten hebben haar begeven. Voorziet haar
kroost, op zijn beurt weder gehuwd en met
een talrijk gezin gezegend, in eigen onder
houd niet dan met spaarzaam overleg
óók de moeder van het noodige te voorzien
is hun onmogelijk. Wél doen zij wat zij
kunnen, zij verleenen haar huisvesting en
een hoekje aan den haard. Maar voor haar
onderhoud spreekt men u aan. Dat dit
haar rechtmatig toekomt, betwist gij mij
toch niet En nu, wat doet gij Gij geeft
haar een aalmoes, waarmede zij, indien zij
geen nabestaanden had (en ook dit komt
o zoo menigmaal voor), haar huishuur amper
betalen kan. Een gulden vijf en twintig
cent is het allermeeste wat gij geeft. Doemt
gij daarmee uw bedeelden dat wil immers
zeggende u van God toebetrouwde aan
uw zorg bevolen armen niet tot bedelen
En wat moeten zy al bedelend zeggen
Dat hun God ontrouw ie geworden aan Zijn
woord Of zou uw kapitaal tegen u op
treden, ook al houden zy de beschuldiging
van uw kleingelgof terug, en zou de eeuwige
God, die van geen sterven weet, in dit
onrechtmatig bezit niet een oordeel over de
gemeente zien Verkoop uw Nardus dat
zijn hier uw effecten en geef hef geld den
armen, dan zult gij 's Heeren voeten op uw
beurt zalven. Nu als toen, is het sparen
dier welriekende zalve zonde en het uitstor
ten van de in het oog der wereld kostelijke
stof uw plicht.
Zou ik,'als diaken, persoonlijk onvoorwaar
delijk elk legaat afwijzen waarover de diaconie
in geval van nood niet vrijelijk beschikken
kon, omdat ik die voorwaarden en bepalingen
beschouw 'niet als door God maar door
menschelyke heerschzucht ingegeven beper
kingen van zijn ambttoch neem ik de
gegrondheid van een ander gevoelen hier
over nog aan. Maar nooit zullen de Ana-
niassen of Safiras onzen God bedriegen door
gedeeltelijke giften. Eerst bij vólkomen
vertrouwen op Zijn almacht, eeuwige trouw
en onuitputtelijken rijkdom, ja zelfs niet
zonder dat, kan niemand christelijk arm-
verzorger zijn.
Ziet, in den naam van zijn ambt ligt zijn
krachtniet armoe te lenigen is zyn taak,
niet armen bij te springen zijn roeping.
Arm verzorger is zijn naam en kan zijn
eeretitel zyn. En dit moet bij wezen naar
de roeping en bij de gratie Gods. Daarom
mag er tusschen hem en zyn God geen
scheidsmuur staan. En de brandkast met
haar inhoud en soms drievoudig sleuteltalis
niet een van de kleinste.
Hoeveel zwaarder beteekenis verkrijgt
echter dit wederrechtelijk kapitaliseeren van
geld, wanneer wy op de nooden van onzen
tijd acht geven. Dat er een wanverhouding
is als zelden te voren, tusschen den steeds
toenemenden rijkdom des eenen en den
werk- en geldnood des anderen, wie zal
het ontkennen Dat ieder het kapitaal eert
in een eeuw waarin dit by uitnemend
heid blijkt op te wegen tegen eerlijkheid,
ontwikkeling, bekwaamheid en zooveel meer,
is van de zijde der maatschappij niet te
verwonderen. Maar mag de dienaar Gods
dit beginsel huldigen Mag hij den sociaal
democraten een gegronde grieve te meer
geven tegen de onbarmhartigheid van het
kapitaal Want het geld is als het graf.
Het vraagt steeds meer. Indien men dit
nu weet en daarbij tevens overtuigd is,
dat ditzelfde geld, gebruikt in den dienst
van den Almachtigen God van hemel en
aarde, een ijverig bevorderaar Zijner eere
en van de glorie Zijns naams wezen kan
en moet, bereidt hij daar zichzelven geen
oordeel bij God en menschen, indien hy
zich ook gevangen geeft onder de macht
van het kapitaal
Waar ik, naar aanleiding van het ge
sprokene in een vergadering der doleerenden
mij gedrongen gevoelde mede te protestee
ren' tegen de inrichting en werkzaamheid
onzer tegenwoordige diaconiëen, terwijl ik
geloof, dat tot den ban, die op de Neder-
duitsch Hervormde kerk rust, en die hoe
eer zoo beter uit haar midden moet wor
den weggedaan, dit geroofde (immers den
armen onthoudene) behoort zie ik mij
echter evenzeer verplicht te protesteeren
tegen het in die vergadering beweerde, als
zou dat wezenlijk onchristelijke in de diaco
nie een uitvloeisel zyn van de inrichting
onzer kerk na 1816.
Voor hem, die de geschiedenis en lotge
vallen der christelijke armverzorging een
weinig jheeft nagegaan, klimmen de ver
schillende misbruiken, die daar ingeslopen
zijn, tot den aanvang der 17e eeuw op.
Of mag ik het niet als gebrek aan geloof
aanmerken, wanneer ik de diaconie eener
hervormde gemeente hier te lande reeds
toen, bij tijdelijk gebrek aan gelden ter
bedeeling harer armen, als met beide handen
het aanbod zie aangrijpen van dezen of genen
kleinen burger, die, tegen een altijd te
hoogen intrest, een sommetje van f1000
of f 2000 op lijfrente geeft En als zij
reeds in dien tijd de toch niet hooge be
deeling vermindert en haar armen heen
zendt met bijna ledige handen, toont zij
dan te zyn een armenverzorging bij de
gratie Gods
O, hoeveel is er in den laatsten tijd ge
streden op politiek gebied. Heeveel onedele
hartstochten zyn er in beweging gesteld uit
partijbelang en ter verovering van het ge
stoelte der eere I En de werkman en de
arme, profiteert hy er bij Hoe lang zal
het duren, eer de resultaten der hoogge
roemde enquête-commissie hen ten goede
zullen komen indien er ooit eenig resul
taat van te wachten is?
En foch, er is gevaar in het dralen.
Dat wist, dat kon ten minste ieder arm-
verzorger weten, en wat mij het meest in
die enquête-commissie verwonderde, was
haar verwondering over zooveel nieuws als
zy hoorde. Dat zou haar niet zoo vreemd
in het oor hebben geklonken, als de nooden
des volks haar leden, toch ook regeerings-
personen, steeds waren ter harte gegaan.
Want het waren geen nieuwe of pas ont
stane toestanden. Integendeel, zij waren
meerendeels zoo oud, dat ze voor velen
onder de arbeiders een gewone zaak ge
worden waren. Maar f 100.000 te ge
bruiken van het kapitaal der diaconieën
om luchtige, frissche, nette woningen te
bouwen, en die te verhuren voor den minst
mogelijken prijs, dat ware om maar
even iets te noemen ondanks de vele
wezenlijke voordeelen, die daaruit voor den
werkman zouden voortvloeien, een roekeloos
heid zonder wedergade, al zijn er in iedere
gemeente geheele wijken aan te wijzen, die
door de enquête-commissie onmiddellijk zou
den moeten worden afgekeurd. Het weg
geborgen [en saamgehoopte kapitaal (mil-
lioenen schats over het geheele land)
dienstbaar te maken aan het welzyn der
arbeidersklasse en der armen van onzen
tyd, wie denkt daar aan? Wie spreekt er
voor?
Indien geen ander het doet, dan doe ik
het. Mannen broeders, diakenen der her
vormde kerk vooral, let op den nood der
tijden; en vindt gij daarin vrijmoedigheid
om den strijd aan te binden tegen het
kapitaal, dat, door u niet gebruikt, twee
maal dood is, grijpt dan diep in uw kassen
en zegt het der regeering, dat reeds lang
de tijd aangebroken is, die u dwingt mach
tiging te vragen tot losmaking van kapitaal
ten behoeve van het lijdende volk. Zegen
zult gij verspreiden in de woningen der
armoede en blijdschap by den nederigen
werkman, indien gij maar hun nood lenigt
of hen den strijd om het bestaan helpt
voeren. Meer nog dan dit zult gy bere'
kenmen zal moeten erkennen, dat
t