lburg.
ERK
(8)
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
UGrUSTUS.
delaar.
A 110. 82.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ek,
1888. No. 140.
Dinsdag 28 Augustus.
Tweede Jaargang.
WERK.
ht."
DER WERELD,
Hl IJSKN.
Bergervoet.
ELDER,
ortretten?
Meliskerke.
t hij zijne zaak
naar de
vertrouwen be
ng, het maken en
ort.
is van alle soorten
<fc Co.,
EN verkrijgbaar Uj
e letten.
hie Instantane.
VERSCHIJNT
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Neemt dit ter harte.
I 34 MIDDELBURG.
ECHTS f 2.50.
1588 DE,,ONOVERWINLIJKE" VLOOT 1888
£°i i0 k«* «km Yens
na te gaan hoe de toestand van ons vader
land was in 1588 - om daarna de u7t-
rusting, uitzeiling en thuiskomst der on
overwmnelijke vloot te bezien - en wat
.door een en ander werd veroorzaakt.
lebben tot Candidaat
hunne stemmen bij
KOU ÏÏEPOLBE»,
lESE, Yoorz.
LST, S e c r.
OED.
lANSE.
EERE.
iIJN, V o o r z.
STER.
EE, S e c r.
iTERS.
CK.
No. 82.
IDDELBURG.
Fabrieksmerk.
en aan.
es bij den Heer
DË ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,025
UITGAVE VAN
G. M. Klemfeerk, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
TRANSVAAL.
Wij lezen in het N. v. d. D. van 17
dezer
Over Transvaal en de toekomst van dat
land had de redactie van het Londensche
(radicale) blad The Star met den Zuid-
Afrikaanschen journalist Mathers een
Schot van geboorte een gesprek, waar
aan wij het volgende ontleenen zonder na
tuurlijk voor de waarheid in te staan.
Nu het diamantenland een goudland wordt,
nu het land der boeren door de schatten
van den bodem tot groote welvaart komt,
zei de Heer M., wordt het langzamerhand
1-)
FEUILLETON.
WAAL F
en standhoudende kleuf
end, ook op feestdagen
ondags
Wie zich aangordt beroeme zich
niet, als die zich losmaakt.
Koning Achab.
Wanneer onze lezers wel eens een kaart
van de wereld, of van Europa alleen hebben
gezien zal het hun zeer zeker wel zijn
opgevallen welk een klein, klein plekje
ons vaderland, Nederland daarop beslaat
En toch is dit kleine plekje alom vermaard,
doordat het 't tooneel geweest is, menig
maal, van zeer gewichtige gebeurtenissen
van wereldhistorische beteekenis. En welke
waren die? We mogen zeker aannemen
dat geen der lezers van ons christelijk-
historisch blad onbekend is met dien strijd,
den 80 jarigen oorlog tegen Spanje ge
noemd. Een strijd, waarvan zelfs de on-
geloovige Duitsche dichter en geschied
schrijver Schiller moest zeggen, dat; zoó
er sprake is van Gods hand in de geschie
denis, deze hand dan zeker in Nederlands
geschiedenis uitkomt.
En deze tachtigjarige strijd, tusschen
een machtig en groot volk bestuurd door
koningen, in wier rijk de j zon niet onder
ging, Karei en Filips ter eene zijde en
een volk vroeger als klei vertreden onder
den voet, zooals eea schrijver het uitdrukt,
maar thans gloeiend gemaakt in den oven
van een nieuw geloof ter andere zijde, was
daarom zoo gewichtvol, wijl het ging tus
schen Rome en het Protestantisme in den
engen zin, tusschen tyrannieke alleenheer
schappij en vrijheid van geweten en hand
having van verkregen rechten in ruimeren
zin. En in dezen strijd; de barensweeën
der wedergeboorte van ons nationaal bestaan,
treden enkele gebeurtenissen meer dan alle
andere aan het licht, wegens den grooten
invloed dien zij hadden voor de volstrekte
vrijmaking van ons Vaderland in die bange
tijden. Een dier zoo zegenrijke feiten is de
vernieling der vlootdoor Filips reeds bij
voorbaat «de onoverwinnelijke» geheeten.
Kn vooral wij, Zeeuwen, wier voorouders
°°r Gods genade, de eer hadden zulk een
«tik deel in de vernietiging der vloot
■Dr„t'e l zouden ons over onszelf, als
k at)ten, als Nederlanders, als Zeeuwen
■wipr ^'en> als we zoo'n gebeurtenis
wordt S eeuwfeesl dit jaar herdacht
wordt, met eens van naderbij bezagen We
Engelsch. De Regeering van de Transvaal
is Hollandsch de offieieele taal is Hollandsch
maar de vloed van landverhuizers, welke
het land binnenstroomt, is te machtig voor
de Boeren en maakt het land feitelijk En
gelsch. Alles wat met den handel in ver
band staat is Engelschgeld, maten, cou
ranten enz.
Boeren en Engelschen werken er nu
vreedzaam naast elkander. Weid er nu
gestemd over het al of niet onderwerpen
aan het Britsch gezag dan zouden geen 10
percent der inwoners daarvoor stemmen.
Maar de toekomst der Transvaal is,volgenshen,
dat het land een Britsch gemeenebest wordt.
Toen vader Willem door de hand eens
sluipmoordenaars gevallen was in 1584
teekende koning Filips op den brief, die
hem de tijding bracht aan«Beter laat
dan nooit, ware dit 2 jaar vroeger ge
beurd het zou mij veel moeite hebben
gespaard.» Nu intusschen was dan de man
gestorven, die meer dan iemand de plannen
van den eindeloozen briefschrijver, zooals
Filips genoemd wordt, doorzag. En in
Nederland begreep men den ontzaglijken
slag. De man met den neerhangenden
rand van den flaphoed, met zijn eenvoudig
wambuis tot aan den hals toegeknoopt, oud
vóór zijn tijd, en met het voorhoofd door
ploegd van zorgen voor ons volk de man
die zich op trekschuiten en markten als
een burger onder burgers bewoog en
dien men liefhad en vereerde, zooals niemand
voor of na hem, was door een verrader ge
dood. Daar ligtzoo zong men
Daar ligt de hoop van Staatwie stuit
nu Spanjes woeden
De handen hangen slap, de held is bleek
van schrik.
Wie leeft er, die na hem ons Neerland
kan behoeden
Zoo sprak liet moed'loos volkmaar
Neerlands God zeiIk.
Doch er was reden tot moedeloosheid.
De grootste veldheer en staatsman zijner
eeuwAlexander F.irnese, hertog van
Parma, was als Filips' krijgsoverste in ons
vaderland en wist zich den algemeenen
schrik ten nutte te maken waardoor
hij sterkte op sterkte innam. En wie
stond tegenover hem Nog niemand.
Wel was aller oog op den jongen Maurits
gevestigd maar wie hoopte toen, of
durfde denken dat deze leeuwenwelp zóó
alle hooge verwachtingen die men van hem
koesterde, zou voorbijstreven. Nu, in 1584
althans achtte men andere hulp noodig,
wilde ons vaderland niet reddeloos verloren
gaan en alles, wat het ten koste van zoo
veel jammer en ellende had verworven,
door Parma en Filips zien verstikken.
En daarom werd de hoop gevestigd op Frank
rijk. Men verlangde dat de koning van dit
verdeelde rijk zich over ons zou ontfermen
en ons tegen Parma zou beschermen.
Men deed daartoe onzerzijds de voor ons
meest vernederende aanbiedingen. Geluk
kig, de Fransche koning was er niet van
gediend. En ondertuschen viel Antwerpen
na de heldhaftigste verdedigingden
Spaanschen veldheer in handen. Alle moeite,
zelfs door de bekende helsche machines,
aangewend, om Parma te noodzaken het
merkwaardig en kostbaar beleg op te breken
waren vruchteloos. Antwerpen vielen
De oorzaak van dat alles ligt in de steeds
overvloediger blijkende goudvelden, welke
bijna geheel in handen van Engelschen zijn,
aan wie de Boeren, niet geneigd tot ont
ginnen van die gt onden, ze voor aanzienlijke
prijzen verkochten.
De heer Mathers schat de boeren-bevol-
king van de Transvaal op 25,000 en is van
oordeel, dat de Engelschen al reeds aanmer
kelijk talrijker zijn. (Volgens opgaven van
verleden jaar telde het land 800,000 inwo
ners, waaronder 50,001 blanken.)
«De Engelschen» zegt hij, «hebben tot
dusverre nog geen staatkundigen invloed,
daar de Volksraad onlangs een wet heeft
Marnix van St. Aldegonde, de toenmalige
burgemeester heeft heel wat over die over
gaaf moeten hooren. Doch wie Gods vin
ger in de historie opmerkt, kan niet anders
dan besluiten Antwerpen moest in handen
van den Spanjaard vallen. De beste voor
zorgen die de onzen hadden 'genomen, wer
den door hun eigen, ook door Marnix on
voorzichtigheden en fouten verijdeld.
Frankrijk wilde ons dus niet als aanhang
sel van zijn rijk opnemen. Later, twee
eeuwen daarna zou dit gebeuren, nu niet.
Waarheen dan Op eigen oeenen staan
Maurits toonde reeds welke talenten, welke
gaven van geestkracht hem waren toever
trouwd. Maar neen we moesten hulp en
bescherming hebben, zoo oordeelde iedereen.
Dan het oog op Engeland geslagen. Op En
geland, dat toentertijd in veel minder bloei
verkeerde dan nu, dat geheel open lag voor
den vijand, en dat niet bijzonder scheen
aan te bevelen om onze bescherming op
zich te nemen. Toch, men waagde het;
want «.queen Bety>, koningin Elisabet regeerde
en zij was protestanteja haar persoon en
regeering werden geacht bolwerken tegen
het Pausdom te zijn. Doch van verdraag
zaamheid had Elisabet evenmin verstand als
een harer tijdgenooten behalve Willem van
Oranje, die dan ook trouwens door zijn
beste vrienden' als Marnix op dit punt niet
werd begrepen.
Maar Elizabeth had niet veel lust in de
haar bijkans opgedrongen Souvereiniteit.
Niet omdat het ook niet in haar belang
was de Nederlanden vrij te zien. O ze
ker. Ook waren de zeehavens van Neder
land voor Engeland van onschatbare waarde.
Maar verbond zij haar lot met dat van
de rebelleerende Nederlanden, dan was de
vredebreuk met Filips volkomen, en had zij
zich tot hardnekkigen wederstand te berei
den. Eindelijk geeft zij toe en zendt in den
uitersten nood haar gunsteling, haar ver
troeteling, Robert Dudley, Graaf van Leices-
ter, met een aantal manschappen. Doch
voor Antwerpen was het reeds te laat.
Leicester werd met uitbundige vreugde
ontvangen. Hij werd bekleed met de hoogste
macht. Aangezien als de beschermer der
ware gereformeerde religie en als de redder
der Noord Nederlandsche gewesten. Want
helaas de zuidelijke waren in Spanjes han
den gevallen. Daar was het licht des Evan
gelies uitgedoofd, en doodsche stilte heerschte
waar vroeger welvaart en leven te aan
schouwen viel. De inneming door de Span
jaarden maakte van de steden als Antwerpen
en Gent enz. schaduwen van wat ze vroeger
waren, ja bijna ruïnen.
Daar was dan de held Leicester in Neder-
aangenomen, waarbij ieder, die niet jaren
lang in het land gewoond heeft, van het
stemrecht wordt uitgesloten. Maar ook in
dat opzicht wordt de toestand] beter.»
Wat is er tegen een annexatie van] dien
aard te doen.
Naar aanleiding van bovenstaande komt
in het IV. v. d. D. van 20 dezer het volgende
ingezonden stuk voor:
Mijnheer de Redacteur
In het N. v. d. D. van 17 dezer werd
de hoofdinhoud medegedeeld van een gesprek
gehouden door de redactie van The Star,
land. Doch wanneer ooit iemand tegenviel
dan was 't deze licht geraakte, grillige eigen-
lievende en opbruisende Graaf. Staatsman
was hij niet, vooral niet om met den schran-
deren Barnevelt, en de op hun rechten zoo
naijverige Hollandsche regenten om te gaan.
Veldheer was hij evenmin en jaloersch was
hij zonder voorbeeld. Heel dat tusschenspel
van Leicester's bestuur is één periode van
verwarring en misleiding geweest. Leicester
had kwestie met de koningin over het aan
nemen der Souvereiniteit, wat Elizabeth,
zijn hartsvriendin, hem zeer euvel duidde
met de Staten die met hun eene hand het
gezag gaven, en met de andere weer namen;
met de bevelhebbers van ons leger, die hij
niet, althans de voornaamsten van hen, kon
dalden noch dragen kortom met iedereen
had Leicester last en moeite. En de Koningin
trok dan partij voor haar gunsteling en be
handelde de Staten niet malschzond veel
te weinig krijgsvolk, en was onhandelbaar.
Ten overvloede van smart werden Zutfen
en Deventer door Leicesters onderbevelheb
bers, verraderlijk in Spanjaards handen ge
speeld waardoor het wantrouwen, reeds
lang gaande, niet meer was weg te nemen,
zoodat Leicester het verstandigst oordeelde
eens naarj zijn koningin te gaan, haar te
voet te vallen en haar knien met zijn
tranen te besproeien klagende over die
jammerlijke Hollanders. Barneveld en
Maurits niet te veageten.
En Nederland was de
cie voor, de andere] tegen
zoodat onze vaderen toen
konden zingen«Vest op
vertrouwen.» Waarbij nog kwam dat er
geruchten liepen van vredesonderhandelin
gen tusschen Elisabeth en Spanjes koning.
En de Nederlanders begrepen wel dat zij
dan het kind van de rekening zouden wor
den waarom ze daarvan tot geen prijs wil
den hooren. Doch ook de Staten gedroegen
zich alles behalve zoo het hoort. Waarom
Leicester de Souvereiniteit opgedragen, als
men van plan was hem zooveel mogelijk
het gezag te beknibbelen Er moge aan
leiding geweest zijn tot mistrouwen, toch was
de dubbelhartigheid niet alleen bij Leicester.
Intusschen had er in Engeland eene ge
beurtenis plaats die aller aandacht tot zich
trok, en Elisabeth gansch in beslag nam niet
alleen, maar ook door Parma endoorFilip*
in zijn leuningstoel met spanning werd gade
geslagen, en welke gebeurtenis aanleiding
gaf, tot het vormen van 't plan, dat in de
vloot van Filips werd uitgewerkt.
Welke die gebeurtenis was zullen we de
volgende maal vernemen.
Wordt vervolgd.)
eene provm-
Leicester
uit het hart
prinsen geen