NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
CHRIST ELIJK-
HISTORISCH
LOEM
MACHINES
8 Knechts
L no 6 7,
SBEVRACHTER,
1888. No. 124.
Zaterdag 21 Juli.
Tweede Jaargang.
iravenhaagsche
otheekhank
de NESTING:
IANSE Goes.
i, Gerst enz
MEETJWSE,
.berij de Jonge Goes.
S. Schuman,
DE LEEUWEN,
s Pillen en Zalf.
VERSCHIJNT
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
EÏÏAÏÏDEN:
Heine Erwten, Gerst, i
a vei', Ma is, Voer-
Rijstmeel enz.
Buitenland
*1
J.
IN(Prij scourant gratis.)
idergeteekende maakt zijnen
landgenooten bekend, dat
heeft als
anig beleefdelijk aanbeveelt
en recommandatie.
St. Jacobstraat no. 108.
1888.
erheid. Onzuiver bloed
werking van het eene of
verccrzaakt ziekte; zuiver
breng de laatste weder in
wijderi zich de ziekte en
idheid terug. In het uil-
ze heelkraeht hebben Hol-
zich een wereldheroemden
i, en de juistheid van den
door zij de ziekte verdrijven
leid herstellen, is door een
>eden uitslag van ruim der
en. Een paar pillen voor
gaat ingenomen, wanneer
zwaarmoedigheid ons over-
de lever tot krachtdadige
nsperen en een vroolijk
llen. Als Pil na het eten,
rtsenij zonder wederga. Zij
k al de lastige opgeblazen-
en onplezierigheid na het j
meest vervelende teekenen
hjsvertering zijn.
BE ZEEUW,
ELKEN MAANDAG- "WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden Iranco p. p. f0,95
Enkele nommers -0,025
UITGAVE VAN
G. M. Kleinkerk, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ter leen onder eerste hy-
nd op Landerijen en Huizen
terug te betalen in eens, in
annuïteiten.
en inlichtingen te bekomen
J. E. GERLACH, te Mid- 1
merken en nummers.
curreerende p r ij z e D-
lorhanden verschillende
Schoolgeldheffing.
Mer. geeft in Nederland van staats- en
gemeentewege niet te weinig voor onderwijs
uit, maar de uitgaven worden slecht be
steed, verkeerd verdeeld.
Het zuiver bedrag dier onderwijs-uit-
gaven was in 1885
Voor Universiteiten f 1,321,000
Opleiding godsdienstleeraren - 67,000
Gymnasia en Lat. scholen - 572,000
Middelbaar Onderwijs. - 2,149,000
Lager Onderwjjs - 11,107,000
Te zamen
Oostkerkplein Middelburg.
VOOR
ermakers, Schoenmakers,
cers, Hoedenmakers,
luifabrikanten enz.
BENOODIGD,
METSELEN verstaande, blJ
SEROOSKERRE
ist tnssclien Middelburg en
Viissingen. .n
vm. 6.20f,8,-,9,15t,16.
12-rim 1,40-}-,2,30, 3,
>,30, 7,30-}-, 8.30.
vm. 8..+,9,10,k'qo
1.,2.30j-, 3,30, 4,301,5,3°,
dt' 'reizen aan waarbij aa"
'ouburg wordt aange eg - .3
ooten leggen aan de Ke
f 15,216,000
Hoeveel zoude van deze bedragen vrij
vallen, .indien zij, die werkelijk betalen
kunnen, het onderwijs genoten tegen den
kostenden prjjs
Hoeveel zouden de lagere klassen meer
kunnen profiteeren, als aan de hoogere
niet zulke buitensporige vrijstellingen wer
den verleend
In die vragen ligt voor ons het hart
van de onderv/ijs-kwestie
Aldus de Amsterdammer in een zijner
belangrijke artikelen over Schoolgeldheffing.
De aan het slot gestelde vragen zijn
inderdaad klemmend.
Der liberalen liefde tot het onderwijs
zou dan vrij van alle nevenbedoeling zijn
gebleken, wanneer zij het eerst en meest
bezorgd hadden aan hen die het niet kun
nen betalen. Maar de ondervinding leert,
dat op het stuk van onderwijs de gegoeden
door de liberalen steeds het ruimst wor
den bedeeld.
Lezenswaard is daarom ook wat de
N. Prov. Gron. zegt
«De behoefte der lagere volksklassen
werd niet opgemerkt, niet gekend. Men
dacht er doodeenvoudig niet aan, tot men
op het onverwachtst bij de [een of andere
gelegenheid, door het een of ander voorval
gedwongen werd zijn oplettendheid er aar.
te wijden. Zoo werkten o. a. de socialis
tische bewegingen in binnen- en buitenland,
zoo het paling-oproer en de werkstakingen
hier en elders. Toch ondanks zooveel dat
onze staatslieden nopen moest een blik
naar een anderen kant te richten, dan
tot dusverre gewoonte was, bleef het zoo
genaamd hoogere veel meer een voorwerp
van zorg en liefde dan hetgeen de lagere
klassen betrof. Of was het niet kenschet
send voor den gedachtenkring, waarin de
Minister Heemskerk leefde, dat hij, gereed,
zijn portefeuille neer te leggen, als laatste
daad van hooge staatsmanswijsheid, in
allerijl nog een theologisch hoogleeraar aan
een der universiteiten benoemde, als vreesde
hij, dat na zijn aftreden ernstige belangen
der natie gevaar zouden loopen, indien
b- v. de kerkelijken geroepen mochten
worden zulk een docent aan te wijzen
Kortom, het geringste, dat de wetenschap
etreft wetenschap opgevat in den zin
van hooger onderwijs, wekt bij onze
staatslieden belangstelling, maar
e grootste nooden des volks, een aantal
'behoeften der lagere klassen worden zoo
bedachtV°° l;isezien' of slechts karig
V Ter navolging.
In iedere provincie is een Comité (een
bestuur, zou men het kunnen noemen) ge
kozen uit do antirevolutionaire kiesvereeni-
gingen, dat zich ten taak stelt den volksgeest
te leiden, niet alleen bij verkiezingen, maar
ook op andere tijden. Het Geldersche Co
mité was Donderdag te Arnhem met de
afgevaardigden der kiesvereenigingen saam,
om de uitvoering van zijn taak vast te
stellen enteregelen. Dit is een goed plan.
Onze Provinciale Comité's moeten voort
durend waak- en werkzaam zijn. Zoo
onder anderen moet gezorgd worden voor
eene gedragslijn bij de verkiezingen voor
de provinciale staten. Zal er over zes jaar
een der onzen naar de eerste kamer kun
nen gaan, dan moeten de kiezers nu reeds
beginnen het groote belang te kennen, dat
zij hebben bij de verkiezingen voor de
provinciale Staten.
"Wacht men daarmede tot 1889, dan gaat
de politieke winst zeker hun neus voorbij
dan blijven de zaken, onder anderen in
Zeelands Staten, zooals zij waren en verliezen
wij nog op den koop toedan gaat de
winst, die zij bij de verkiezingen voor leden
der Tweede Kamer behaalden, voor goed
verloren; en maakt men, naar der libéralen
wensch, aan ons van God afgebeden mini
sterie, het regeeren onmogelijk.
Er bestaat immers ook in Zeeland zulk
een Provinciaal Comité van Antirevolutionaire
Kiesvereenigingen
Moge het weldra van zich doen hooren
Net als bij onsl
Het Nieuw Nijmeegsch Schoolblad, waar
van onlangs het le nummer verscheen, be
vat onder zjjn berichten het volgende:
«Het Christelijk onderwijs verkeert in de
stad Groningen in kwijnenden toestand.
Eens was dat geheel anders. Eenlöjaien
geleden, gold Groningen naar buiten [als
een der brandpunten van 't Chr. Onderwijs.
De vier scholen der Vereer,iging v. Chr.
O. bloeiden. Allengs is dit anders geworden.
De burgerij, ik bedoel hier dat gedeelte,
dat nog behoefte toont te gevoelen aan de
prediking van Gods Woord, zendt slechts
bij uitzondering hare kinderen naar de Chr.
School. Trouwens, zij volgt daarin slechts
het voorbeeld harer herders en leeraars,
door wie de openbare school ter opleiding
hunner kinderen verkieselijk geacht wordt.
Het gevolg is, dat de Chr. scholen voor
het grootste deel door minvermogenden
bevolkt worden.
Met weinige gunstige uitzonderingen kan
men zonder overdrijving zeggen, dat te
Groningen enkele aanzienlijke familiën en
zeer vele kleinen naar de wereld, hart toonen
voor de Chr. school, maar dai de groote
massa kerkgaande christenen de Chr. school
ongeschikt aclit voor hare kinderen.»
Is het in Zeeland niet evenzoo gesteld
Waar zijn ook in Zeeland de aanzienlijke,
de toongevende christenen, die openlijk de
christelijke school als onmisbaar aanbevelen,
en deze heerlijke stichting bij den steun
hunner contributiën vereeren met den steun
van hun woord?
Zijn er zelfs niet, die, hun christelijk
historischen naam ten spijt, hunne kinderen
aan de Staatsschool toevertrouwen en door
hun niet te verdedigen voorbeeld de menigte
in den waan brengen, dat de christelijke
schoolopvoeding toch nog zoo noodzakelijk
niet is?
In Spanje zijn weer tal van oproerige
bewegingen ontstaante Madrid werden
bij huiszoekingen 3000 wapenen in beslag
genomen. De ontmoetingen tusschen de
beide keizers heeft gisteren plaats gehad.
Na de begroeting voeren de beide kei
zers op het Russische jacht Alexandria
onder het lossen van saluutschoten Kroonstadt
voorbij, naar de landingsbrug te Petershof.
Keizer Wilhelm snelde de Russische Kei
zerin tegemoet, en kuste haar de hand.
Aan de landingsbrug stond een schitterend
gevolg, alsmede een eere-compagnie van de
garde der marine, wier muziekkorps het
Duitsche "Volkslied speelde. Den Keizer werd
op Rusische wijze het welkom toegeroepen.
Daarna begaven zij zich naar het keizerlijk
kasteel. Volgens de N. R. C. heeft gisteren
te Plymouth de onthulling plaats gehad
van het armadamonument, dat is een ge-
denkteenen ter herinnering aan het groote
feit van 1588, toen Engelsche en Neder-
landsche moed de spaansche «onoverwinne
lijke» vloot tot terugtocht dwong, waarop
stormen en onweders de nederlaag der
Spaansche dwepers voltooiden.
Bij de onthulling van het gedenkteeken
waren burgerlijke overheid, leger en vloot
ruim vertegenwoordigd. Er werd een
«historische optocht» gehouden voorstel
lende verschillende groepen uit het
tijdvak van koningin Elizabeth meer bepaal
delijk in verband met de Onoverwinnelijke
vloot. Een tentoonstelling van daarop betrek
king hebbende voorwerpen wordt geopend.
Wat het Nederlandsche volk met dezen
nationalen gedenkdag zal doen
20 Juli 1888.
BANKOCTROOl.
De hr. v. B y 1 a n d t had gaarne dit
ontwerp later ingediend geziendan had
men in dien tijd ons gebrekkig muntstelsel
kunnen verbeteren. Toch zijn er in het
ontwerp vele aangebrachte verbeteringen,
die hem nopen er voor te stemmen. De
staat moet geen meerdere voordeelen bedin
gen; anders vervalt men in het beginsel
eener staatsbank.
De heer A. v. Dedem meent dat de
Regeering meer acht geslagen heeft op de
bevoegdheden dan op de verplichtingen der
Bank. Men had meer kunnen doen voor
den landbouw de Bank had als hypotheek
bank kunnen optreden. Hij vraagt: welke
waarborg is er dat het goud niet wegvloeit
van de Bank Bij aanneming van dit ont
werp zal de staat een groot verlies lijden.
Feitelijk legt men de sleutels van de schat
kist in de handen van de Ned. Bank. Spr.
gelooft dat wij den zilveren standaard moes
ten fan nemenhet zou den landbouw ten
goede komen.
De heer Sanders tracht door becijferingen
aan te toonen dat kapitaalvergrooting niet
anders dan edelmoedig kan zijn voor den
Staaten niet de waarborgen verschaftdie
men er van verwacht. Hij wijst voorts op
mogelijkheid dat aan vreemde wissels meer
uitbreiding wordt gegeven dan in de be
doeling der Bank ligt. Hij is tegen lang
durige verlenging van het Bankoctrooi.
Door den heer C 1 e r c x is een motie
voorgesteld «De Kamer, doordrongen van
de wenschelijkheid dat de Ned. Bank in het
belang van landbouw, kleinhandel en nij
verheid het bedrag harer beleeningen stelt
ver beneden de som hij haar in usantie,
gaat over tot de orde van den dag.»
De lieer Mees acht de bank een in
stelling van groot publiek belang, en wijst
op den grooten steun, dien de bank mid-
delijk door credietvereenigingen aan den
kleinhandel verleent. Hij betoogt de nood
zaak om de Bankquestie te behandelen, onaf
hankelijk van de Muntqnaestie.
De heer Domela Nieuwen huis
verklaart; dat dit onderwerp langen tijd zij n
ergernis heeft opgewekt. Hij waarschuwt
tegen het spelen met de belangen des volks
en wil dat die eindelijk zullen worden be
hartigd.
Bij dit onderwerp is het zeer zeker moei
lijk, de algemeene var. de persoonlijke be
langen te scheiden.
Spr. vraagtkunnen alle leden onpartijdig
oordeelen, ook die leden der Kamer, die
aandeelhouders der Bank zijn? Hij wijst
op het ontslag van het lid der eerste kamer
den heer Sitter bij wien de liefde voorde
Bank grooter was dan die voor het belang
van den staat, en die het commissarisschap
aannam. Ook de heer Gleichman voelde, dat
hij niet onpartijdig zou kunnen oordeelen,
en nam zijn ontslag als commissaris, al heeft
hij zijn aandeelen waarschijnlijk gehouden.
De heer Gleichman: Neen mijnheer.
De heer N ieuwenhuis. Des te
heter. Hij acht het wenschelijk, dat de
aandeelhouders bij dit ontwerp zich ont
houden, en betreurt dat men, in plaats van
te gaan verbeteren, den roof, jarenlang aan
de schatkist gepleegd, bij de wet wil gaan
regelen. Dit mag niet geschieden.
Spr. wenschte, dat de Staat overging tot
niet verlenging van het octrooi en tot stich
ting van een Rijksbank. Ook dit (ontwerp
is te genereus voor de aandeelhouders. Spr.
verzoekt stilte, en zegt, dat zij, die praten
willen, naar de koffiekamer met vergunning
kunnen gaan.
De Voorzitter verzoekt den heer
Nieuwenhuis, zijn rede voort te zetten.
De heer Domela Nieuwenhuis betoogt,
dat de uitbreiding vanhet kapitaal alleen
dient, om aan enkele personen nog grootere
winsten te bezorgen. Dit ontwerp is strijdig
met het algemeen belang en onaannemelijk.
Laat de minister niet te veel rekenen op
het geduld der Natie. Het. zou met zijne
partij dan evenzoo gaan als met de liberale.
Hij stelt een motie voor strekkende dat
dit ontwerp verder niet behandeld worde,
on dat de Regeering een ontwerp voor de
stichting eener Rijksbank indiene. Hij be
geert tevens dat ieder lid, alvorens te
stemmen, in handen van den voorzitter
verklare dat hij er geen bezit noch denkt
te zullen krijgen.
De heer Gleichman meent dat de heer
Nieuwenhuis niets te maken heeft met des
sprekers beweegreden, om ontslag te nemen
als commissaris der Bank. Die beschuldi
gingen (insinuaties) van den heer D. N.
zijn het oprapen niet waard.
De hr. Schaepman hoopt dat deze laatste
woorden den heer D. N. zullen leeren dat
men het karakter van zijn naasten moet
eerbiedigen. Hij vraagt hem een wets
ontwerp op een Rijksbank in te dienen.
Weet hij, die zoo schermt met het geduld
des Volks, dat de Regeering hem en de
