it GOES.
CHRIST ELIJ K-
NIE U WSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
Schelde.
sum,
iMANDEN, 1888. No. 122.
Dinsdag 17 Juli.
Tweede Jaargang,
ten en kleuren,
CORSETTEN.
ergen-op-Zoom.
en,
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Atjeh.
Groeniana. (1)
Buitenland
Twee ministers, moordenaars.
ZEEUW,
verkjes met groot genoegen Enkele nommers
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p, f0,95
- 0,026
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent;
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
gemeene vergadering van
der Nederlandsche Land-
zatschappij the Netherland
e Co) op den 4 Juli jl. te
en, werden met algemeene
directeuren der maatschappijn
inoernd de heeren J. A. van
■ma Van Heel Co te Goes,
Harison te Rilland-Bath.
ezer dagen een landbouwer
zoon te Renkum aan het
heeft een brutale diefstal
plaats gehad. De dader is
gestolen geld had hij sigaJ
schuit, enz. gekocht, alles
ïst te bevredigen.
is Dinsdag doordien bij het
ikken, de vlam in de olie
van een landbouwer een
amen geworden,
heeft men den vorigen nacht
breken in het station.'
te
igen
net
chef,
en
mislukten is
medeneming
de diet
an acht
te Amsterdam die de aar
vijftig meter hoogen fabrieks-
eklimmen, viel van deze hoog-
od opgenomen,
uize Dordwijk te Dnbbeldain
ïacht in vollen bloei de Nacht
zeldzaam groote aantal van
le is een meisje van 2 jaar
it zeer iheet zeepwater ge-
ig daarna overleden,
ig meisje, wonende aan den
ildweg te Nijmegen is door
inslikken van een suikerbal,
en van haar vader gekregen
oepwinkeltje had gekocht, om
men. Alle pogingen om den
ren of met warm water in
kleine te doen smelten waren
te Marseille hoorde gerucht -
Overtuigd dat er werd
m hij een revolver en vuurde
te, welke bleek zijn achttien-
te zijn. De ongelukkige had
iet hart gekregen.
bij M. BOUWMAN.
bijJ. BOS,
le Directie.
te Rotterdam Nieuwe
Pakkenbrug.
a.
- nm
30
insdag,
Vrijd.
6,30
(D 6,50
u. m. u. m. u.m.
12,30 4,— 6>?0
1-
4',30 6^0
0 4,30
»0 4,50
Woensd. en Zat.
7,30 2,20 6,30
7,50 2,40 6,50
10,30
16,— 12.30 4,30
6,20 12,50 A50
(Slot.)
Aan dit alles moest een einde komen.
De Nederlandsche christenen mogen niet
langer de Europeerche en de Indische sol
daten (allen kinderen van eenen Vader)
verstoken laten van die middelen, welke
onder 's Heeren zegen kunnen medewerken
tot uitbreiding van Zijn Koninkrijk.
Hoe wenschelijk zou het zijn dat er onder
die duizenden iemand was aan wien zij het
gemoed eens konden uitstorten, die hun
raadsman, hun steun wilde zijn op hun
verderen wegl Hoe heerlijk ware het,
wanneer voor het oprukken eener colonne
in het bivouac een korte predikatie ge
houden werdwanneer hun daar gewezen
werd op den Heiland, en tevens op een
ander en beter leven.
Ik weet bij ervaring, hoe toegankelijk
het gemoed is op zoo'n oogenblik, niemand
toch weet wat de dag van morgen brengen
zal. Men heeft dan geen keuze dan de ge
nade van den Heere Jezus in te roepen.
Als daar in het hospitaal te Panteh-
Perak, waar honderden ziek liggen of
herstellende zijn, het Evangelie werd ge
bracht, de kranke getroost, met den «er
vende gebeden werdvoorzeker, daar
is de soldaat beter te bereiken dan wan
neer hij zieh in zijne ruwe omgeving
bevindt.
Als daar eens in Atjeh (terecht het
kerkhof der blanken genoemd) een chris
telijk Militair Tehuis werd opgericht, dat
het middelpunt kon worden van verschil
lende werkzaamheden op christelijk terrein
waar de soldaat zich kon afzonderen van
zijne ruwe omgeving, waar hij zich weder
mensch kon gevoelenhoevelen die nu
medegesleept worden, door den stroom van
ellende en zedeloosheid, zouden daar een
keerpunt vinden en steun op hun verderen
weg.
Men heeft in Atjeh twee bedehuizen
het eene is de reeds genoemde kleine
roomsche kerk, door den priester Verbraak
achter diens woning gebouwd. Het andere
is de prachtige Mohamedaansche tempel, door
het Gouvernement aan de bevolking ten
geschenke gegeven en welks bouw drie
ton gouds heeft gekost, maar een bedehuis,
of iets van dien aard voor den Protestant
bestaat er niet. Is het niet treurig?
Als daar nu eens te Kotta Radja aan
den Europeeschen of Amboineeschen sol
daat het Evangelie gepredikt werd en op
dien eenzamen post, vrij van Mohame-
daansch priesteilijke invloeden, de Javaan
iets vernemen kon van den eenigen Naam
onder den hemel gegevenals ook hij eens
kon opgaan naar een bedehuis, waar hij
in zijne taal, in het Maleisch, den vollen
raad Gods mocht hooren verkondigen, zou
het niet heerlijk zijn
Ik sprak daar van den Mahomedaanschen
priester. Deze toch verzet zich steeds met
alle macht tegen de evangelieprediking. Dit
doet hij uit eigenbelang. Waar het chris
tendom in de plaats trad van het bijge-
Joovig Mohamedanisme, daar verliest hij
zijn invloeden, wat meer zegt zijne in
komsten, want christenen koopen zijne
bezwerings-formulieren niet. Christenen ge-
looven niet aan zijne macht, over allerlei
goede en kwade geesten, gelijk hij beweert
te bezitten, en laten zich niet door hem
op allerlei wijze geld afpersen.
Brengen wij ook tot den inlander het
Evangelie. Hij zal zich te vaster aan ons
gouvernement verbinden. Breekt dan
wat God genadig verhoede een opstand
op Java uit, dan zal althans hij de wapenen
niet tegen ons keeren. Een volk door God
aan onze zorg en hoede toevertrouwd,
waaraan wjj zeer veel verplicht zjjn, dat
millioenen bij millioenen ;sc!iats opbrengt,
heeft recht op gelijke zegeningen ,als die
ons ten deel zijn gevallen.
De blanken in het leger moeten beginnen
den inlander een goed voorbeeld te geven;
hem toonen dat zij christenen zijn en weg
doen alle zedeloosheid, wereldszin en alle
ongerechtigheid.»
Tot zoover volgen wjj den geachten rede
naar. Het restant van zijn merkwaardige
lezing is gewijd aan het Jaava-Comité dat
hem heeft aangezocht, voor zijne rekening
naar Atjeh te gaan en die ongelukkige sol
daten te hulp te snellenterwijl ook zijne
vrouw met evenveel beslistheid en blijmoe
digheid de reis wagen zal, om de arme
vrouwen, die slavinnen der soldaten, mag
het zijn op te heffen uit hare gezonkenheid
en haar te brengen onder den invloed des
Evangelies. Hij eindigt met een krachtige
inroeping der belangstelling voor het Java-
Comité en het dringende verzoek dat alle
Gods kinderen hem en zijne trouwe echtge
noot, bij de moeielijke taak, die hun wacht,
zullen gedenken in den gebede.
't Geheim van allen zegen
Oranje en Neerland 1 hoort 't)
Ia in Gods vrees gelegen,
Zijn dienst, zijn gunst, zijn Woordl
Da Costa.
„Uw zonde, 0 liberalen!"
Dr. Bronsveld sprak in vroeger dagen
ach! waarom voorheen en nu niet meer
dikwijls kostelijke woorden. In den strijd
tegen het liberalisme was hij toen een niet
te versmaden bondgenoot.
Bladerende in zijne vroegere geschriften,
vonden wij ook dit uitnemend woord van
hem. Het is bepaald der moeite waard het
nog eens te herlezen.
«Ons volk kent zijn verleden niet meer.
«Hoe langer hoe minder is het geslacht,
«dat de scholen bezocht, bekend gemaakt
«met het waarachtig karakter van onze
«geschiedenis, met het verband tusschen
«de Hervorming en de wording van onze
«nederlandsche natie. Honderden en dui-
zenden hebben een voorstelling gehoord
«van de opkomst der Nederlandsche re-
«publiek, waarin Alva van zijn roode
«bloedvekken zooveel mogelijk was ge-
«reinigd en er even onschuldig uitzag als
«een plattelandsch veldwachter; waarin
«Filips' grimmigheid en sombere ketter-
«haat was verbleekt tot Spaansche anti-
«pathie tegen Vlaamschen vrijheidszin
«waarin de Beeldstormers van alle gods-
geestdrift waren beroofd en getooid met
«vlammende Jacobijnen-mutsen; en ein-
1 Onder dezen titel geeft de geleerde redacteur
van de Graafschapper af en toe ecnige aan
halingen uit de werken van wijlen onzen grooten
Groen van Prinsterer, den grondlegger der anti
revolutionaire, of, wilt gij, der christelijke historische
partij.
«delijk de ernstige gestalte van den ge-
«lootsheld "Willem van Oranje terugge-
«bracht tot de proportiën van een modern
«demokraat, die dweept met de vage be-
«grippen van vrijheid {en verdraagzaam-
«heid. En onze jeugd heeft die kleur-
«looze verhalen, onder duizend vreezen
«door den angstigen onderwijzer meège-
«deeld, vervelend gevonden en er niet
«naar geluisterd. Zjj kan geen geestdrift
«gevoelen voor die povere figuren en heeft
«niets leeren begrijpen van den waren
«aard onzer grootsche worsteling tegen
«het roomsch Spanje. Zij weet niet meer,
«dat het niet alleen «Neerlandsch» maar
«ook «gereformeerd» bloed was, dat onze
«vaderen door de aderer.heeft gevloeid,
«en dat de groote beginselen der Hervor-
«ming het aanzijn hebben gegeven aan
«den Nederlandschen Staat. Dat is uwe
ergste zonde, 0 liberalen, dat gij scholen
«hebt gesticht, waarin niet alleen de
«Bijbel maar ook onze nationaliteit is
«verloochend, en dat gij een geslacht hebt
«opgekweekt, dat niet weet hoe het ge-
«loof aan het evangelie de hefboom is ge-
«weest, die de looden macht van Spanje
«heeft afgewenteld van onze roemrijke pro
vinciën.
«Ons volk moet terug tot zijn Bijbel en tot
«zijn historie. Aan Rome moet het recht
«worden ontzegd, om te spreken van een
«katholiek Nederland. Zulk een Nederland
«is er evenmin als een zonnig Kamschatka.
«Als dit land katholiek zal zijn geworden,
«heeft het opgehouden Nederland te zijn.
«Voor de Unie van Utrecht heeft er ner-
cgens ter wereld een Nederlandsche staat
«bestaan. Wil men dus onze nationaliteit
«handhaven, dan zal men het gereformeerde
«karakter van ons volk weêr dienen te
«herstellen en daarin alleen zou de waar-
«borg gevonden zijn tegen annexatie van wei
sken aard ook en van welke zijde dreigend I»
Groen van Prinsterer boekte deze woor
den van Dr. Bronsveld als een echt chris
telijke gereformeerde, als eene echt Neder
landsche gedachte, in zijne Nederlandsche
Gedachtenover
«Dat is uwe zonde, o liberalen, dat gij
«scholen hebt gesticht, waarin niet alleen
«de Bijbel maar ook onze nationaliteit is
verloochend.
Arme moeder. Reeds hebben wij gemeld
dat de koning van Servie zich van zijne
gemalin heeft doen scheiden, Koningin
Nathalie werd als vorstin afgezet, en of dat
niet genoeg ware, ook als moeder. Want
gij moet weten, waarde lezerdat zij ook
nog een zoon had, een knaap van twaalf
jaren, die haar in hare ballir.gschan steeds
en overal vergezelde. Niet zonder reden dat
moeder en zoon teederf aan elkander gehecht
waren, en dat de jeugdige Kroonprins meer
met zijne moeder dan met zjjn vader ophad.
En toch werden deze twee de vorige
week wreed van elkander gescheiden. Door
zijn vader opgeeischt, weigerde de knaap
volstandig, zijne lieve moeder te verlaten
ook zou hij wel altijd bij haar gebleven
zijn, indien de Duitsche regeering, gebruik
makend van het recht van den sterkste,
voor koning Milan niet in de bres gesprongen
was en den kroonprins met geweld van
Nathalie's moederhart had gescheurd.
Op de volgende wijze heeft zich alles
toegedragen. De Servische regeering riep
de hulp der Duitsche regeering in (de konin
gin vertoeft namelijk te Wiesbaden,) om de
zoon aan den vader terug te geven. De
Duitsche regeering liet daarop aan Nathalie
weten dat zij het land uit moest, want dat
de vriendschap tusschen Duitschland en
Servië om harentwil gevaar liep. Tevens dat
de Kroonprins den volgenden morgen
aan den generaal zaakgelastigde van koning
Milan zou worden overgeleverd, om naar
Belgrado (Servië's hoofdstad) te worden op
gezonden. Een sterke politiemacht omsin
gelde daarop terstond de villa der koningin,
bewaakte den ganschen nacht de uitgangen
en liet niemand in cf uit. Des morgens
drongen twintig politieagenten de villa bin
nen en eischten den Kroonprins op, die
zich weenend aan zijne moeder vastklemde.
De Koningin weigerde, waarop de inspec
teur dreigde met geweld. De zusters der
Koningin smeekten haar deze geweldpleging
te voorkomen, waarna zij toegaf. De Kroon
prins werd daarop snikkend weggevoerd, en
terstond per spoor naar Belgrado gebracht.
De verweeuwde Vorstin en beroofde moeder,
ontroostbaar achtergebleven, werd gevangen
gehouden. Niemand werd bij haar toege
laten. Zelfs haar biechtvader werd afge
wezen. Des avonds werd zij over de grenzen
geleid en naar Oostenrijk gebracht. Wat
men daar met haar doen zal
Arme Vorstin i Arme VrouwArme
moeder I Wie telt het leed, dat in de paleizen
geleden wordt De doornen in een vorsten
kroon? Slechts deze wetenschap kan hen
troosten, die Victor Hugo in zijn «aan Lode-
wijk XVII» aldus vertolkt en ook ^enigszins
voor den vorstelijken knaap uit Servië gel
den mag
«Kind, zuchtend boogt gij neer voor d' ijze
ren last van 't leven,
En toch, eens mocht de Hoop rondom uw
wiegje zweven,
Dat heel een juichend land met rozen-
blaan omgaf,
Maar zie, uw Heer zelf leedde Hei
land der verloornen
Mijn Zoon een Vorst als gij, gediadeemd
met doornen,
Droeg eens een riet tot koningsstaf!»
Keizer Wilhelm is te Kiel met geestdrift
ontvangen, en naar Petersburg vertrokken.
Op zijne terugreis zal hij een bezoek brengen
aan de hoven te Stockholm en te Kopen
hagen.
Treurig is toch de houding van sommige
Fransche ministers. Verbeeld u, daar heeft de
ons welbekende oud-ministerBoulanger,thans
vertegenwoordiger der Fransche ontevre
denen, geljjk bij ons Domela Nieuwenhuis
het is van de Nederlandscheeen voor
stel .n de Kamer ingediend, om de Kamer
te ontbinden, wijl zij een onnut ding is.
De tegenwoordige minister Floquet, een
radicaal, hield toen een redevoering, waarin
hij Boulanger, plat gezegd, eens flink de
ooren waschte. Hij verweet hem onder
anderen, dat hq (Boulanger) nooit in de
Kamer kwam, en dus allerminst recht had
op de Kamer te schimpen.
Ook wat (dat betreft, heeft Boulanger
veel overeenkomst met den leider der socia
listen, Alleen verschillen zij daarin veel.