EN.
CHRIST ELI JK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
YOOR ZEELAND.
he Boet
IJLER,
T PHz.
1888. No. 93.
Dinsdag 8 Mei.
Tweede Jaargang.
ergervoet.
E LOOG,
feeksoda,
Stoomtjaik
EN-VLAKE.
4 DB A ART PHz.
ajeeérden begun-
t hij van nu af
enoemde slreek
taan alle
bij voornoemde
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
Middelburg.
otdienst
dienst.
De Clericalen en de Bijbel.
Kerk- en Schoolnienws.
DE ZEEEW,
Fabrieksmerk.
ELKEN MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
f0,95
-0,02=
Prijs per drie maanden franco p.
Enkele nommers
UITGAVE VAN
en
van i 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
aan.
bij den Heer
stel ƒ10.
pakjes
00
50
is de prijs
f 4.
ƒ2.
hooger.
naar BOTTERDAM
's morg. 8.u.
ERDAM naar GOES
's morg. 3.u.
naar ROTTERDAM
*8 morg. 9,30 u.
TTERDAM
s morg. 2,30 u.
Rotterdam bij den
LANGE, op "tHa-
BOUWMAN.
BOS,
ectie.
otterdam Nieuwe -
leembrug.
L IJ K S
vm.6 en 9. nam. 3. u.
7.35, nam. 4. en 4.45'
vm. 7,15 ennm. 1.15.
iddellijk na aankomst
vm. en 5,36 u. nam-
n en naar het Spoor-
ijden.
genMiddelburg.
uren
5, Zeilm. 6.30, 8,
,30. 5. 6.30 8. 10.15-
0, 7.15, 8,45, 10,15
.15,5,45,7,15, 9, R
clieu Middolbnrg en
singen.
Of, 8-,9,15f, 10.
m. l,40f,2,30,3,3üf
f,9,-10,-f,H."'
Of, 3,30, 4,30f 6
en aan waarbij aan
wordt aangelegd,
gen aan de KeerslW
Men hoort in den laatsten tijd nog al
eens zeggen, dat wij thans een clericaal
ministerie hebben.
Dit nu is niet zoo.
In Nederland kan geen sprake zijn van
een «clericale» partij, dus ook niet van een
«clericaal» ministerie.
Die het onderstaande leest, zal dit on-
j getwijfeld met ons eens zijn.
Clericaal 1
Sinds ruim tien jaren doet deze benaming
de ronde in de Nederlandsche pers. Zij
was overgenomen uit het spraakgebruik in
België. In België is die naam voor de par
tij welke haar draagt, volkomen gepast,
i Clericaal komt van Clerusgeestelijkheid,
en van clericus, priester. Het beteekent
een aanhanger van de partij der geestelij
ken iemand die den Staat en de Maatschappij
wil bestuurd zien door de Kerk.
In België nu bestaat een partij die dit
wil, en daarom terecht de «clericale» ge
noemd wordt. Tegenover haar staan de
liberalen, die dit pogen met hand en tand
bestrijden en meestal beslist ongeloovig zijn.
Deze partijen zijn altijd in strijd. Thans
is de clericale partij de baas. Wie weet
hoe spoedig ook zij weer plaats maakt voor
de liberalede partij der geloovigen voor
die der niet-geloovigen.
In België is het woord «clericaal» geen
scheldnaam want hij drukt juist uit, wat
die partij welke tegen de liberale over
staat, w il.
Maar in Nederland is het iets geheel
anders. Daar bestempelt men ons met den
naam clericalen zoi.derdat wij 't zij met
den clerus, hetzij met den clericus, ook
maar iets te maken hebben.
Clericaal noemt men in Nederland bij
voorbeeld de menschen die ijveren voor een
school met den Bijbel.
Zoo zeggen de anderen gij wilt dan
den Bijbel op de school, en het onderwijs
daaraan ondergeschikt. Juist wat ook de
roomsche in België wil. Den priester in de
school en het onderwijs aan hem onderge
schikt. Gij zijt dus ook clericaal!
Maar eilieveis die vergelijking wel juist?
Is een antirevolutionair, die den Bijbel op
de school wil, net hetzelfde als een roomsche
die den priester in de school wengcht te zien?
Maar dit kunt gij niet meenen.
Of weet gij niet, dat in de dagen der Her
vorming de Bijbel in de hand der leeken,
den doodssteek gaf aan het oppergezag van
den priesteren dat wij daaraan onze
staatkundige en maatschappelijke vrijheden
te danken hebben 1
Lijnrecht tegenover elkander dus, staan
de partijen, de Bijbelpartij en de priester
partij. Awti-clericaal in beginsel is de echte
antirevolutionair, de voorstander van den
Bijbel op de school.
Aanschouw den invloed dien Gods Woord
in vroegere eeuwen heeft uitgeoefend in ons
land en elders.
Neen, juist gij die den Bijbel uit de han
den uwer kinderen weert en er een voor
het volk onbekend Boek van maakt, gij zijt
de ergerlijke clericalen. Of zoo niet, gij
bereidt ongetwijfeld hun weg.
In N. Brabant en Limburg is het trou
wens meer dan eenmaal gezien Het arme
ledige, gloed- en pit- en Bijbellooze moder
nisme maakt rijp voor Rome.
Velen hebben de laatste maanden op al
lerlei wijs geschetterd tegen Rome en uit
den protestantschen toonaard gezongen dat
het zoo'n aard had. Het Pr otestantisme
hing het Damocleszwaard boven het hoofd,
wachtend op de roomsche hand die het
draadje afbreken zou. Al wat niet
roomsch was, ook al had het nog niet zoo
heel vaak een protestantsche kerk van bin
nen gezien, schreeuwde luide dat wij pro
testanten ons dierbaar kleinood te verdedigen
hadden tegen roomsche indringers.
Een dierbaar kleinood. De Bijbel?
O, neen 1 dat verouderde Boek heeft bij
dit soort protestanten uitgediend. Hun
kleinood wasde vrijheid van geweten.
En die leus nu was fout, wijl zij niet
protestantsch was in den zin, dien Luther
er aan gaf, maar geijkt door den geest
van ontkenning en wegcijfering van datgene
wat juist in vroeger dagen de kracht van
het protestantisme had uitgemaakt.
De moderne «protestant» roemt in de
vrijheid van onderzoekdoor Luther be
vochten, terwijl de antirevolutionair de
vraagHoe een mensch gerechtvaardigd
wordt voor Godals het hoogste beschouwt,
waarvoor Luther heeft gestreden.
Niet de vrijheid van onderzoek die
was slechts gevolg der hervorming, maar
de rechtvaardiging door het geloof was de
drijfveer die de oude protestanten van der.
echten stempel uitdreef naar de mannen
der^ hervorming.
rin nog in onze dagen, lezerzeg 't zelf,
wie is wel de eigenlijke, de echte protestant,
hij die zingt van gewetensvrijheid, of
hij die klaagt om zijne rechtvaardigstelling
voor God
Het antwoord op die vraag had Luther
in den Bijbel gevonden. En daarom gaf hij
dan ook dien Bijbel in aller handen, ook
al dreigde de Paus met zijne bul, en al
verbrandden de priesters de zoo duur ge
kochte Testamenten.
Zij waren clericaal. Luther daarentegen
was oprecht liberaal. Hij gaf den volken
den Bijbel in de hand, die hun de raadse
len des levens oplosie en aan de Goddelijke
instellingen herinnerde, naar welke een
staat moet worden geregeerd.
Neen, de protestanten van 1888 zijn liet
spoor bijster geweest. Tegen Rome te velde
trekkende met hunne valsche leuzen, toon
den zij veel meer roomsch te zijn dan
hunne tegenstanders. Meenende Rome uit
te drijven, haalden zij den roomschen zuur-
deesem met handen vol, weder binnen.
't Was Luther om den Bijbel, en door
dien Bijbel geleerd om gewetensvrijheid te
doen. In onze dagen kan men het echter
met gewetensvrijheid zonder "Bijbel af. Let
wel, den Bijbel, die de inmenging der
geestelijken, het oppergezag der priesters,
in één woord die het clericalisme bant.
Niet wij zijn clericalen, ook zelfs al onze
roomsche staatslieden, voorzoover zij in de
school van v. Gerlach gevormd zijn, niet.
Wilt gij clericalen zien, dan moet gij naar
België.
En in ons land zijn «clericaal» al zulke libe
ralen, die (zooals de antirevolutionaire Gro
ninger eens zoo schoon uitdrukte), in
plaats van ieder ouder zijn kind naar zijne
eigene overtuiging te doen opvoeden, hun
ongeloovig geloot of geloovig ongeloof
wat is het? reeds op de lagere school
aan de geheele Natie willen opdringen.
Maar nooit, tenzij men de geschiedenis
in het aangezicht slaan en het taalgebruik
op de schroomelijkste wijze vervalschen
wil, zal men hen «Clericaal» kunnen noemen,
die op het voetspoor der Hervormers, het
srevaar voor Nederland om ooit weer in de
clericale boeien te worden geslagen, willen
voorkomen, door van hare vroege jeugd aan,
de Natie ook op de school, te beademen met
den Bijbel
7 Mei 1888.
Donderdag 3 Mei had in het gebouw
der bijzondere school te Goes de gewone
jaarlijksche vergadering der leden en be
gunstigers van die school plaats. De presi
dent opende de samenkomst met gebed na
het zingen van Ps. 843 daarna las hij
de eerste elf verzen van Psalm 78 en nam
daaruit aanleiding om een hartelijk, op
wekkend woord tot de aanwezigen te spreken.
Hij herinnerde in korte trekken aan de
geschiedenis, die onze school in 35 jaren
had doorleefdaan overleden en nog levende
oud-bestuurders der, school, pom ten slotte
te eindigen met een bemoedigend woord
aan allen, die nu aan en voor de school
arbeiden. Daarna kreeg de secretaris
penningmeester gelegenheid verslag uit te
brengen. Hieruit bleek, dat de school in
dit jaar gemiddeld door 175 leerlingen werd
bezocht, de Fransche avondschool door 20
en de Hollandsche des winters door 13
leerlingen. Aanvankelijk was er dit jaar
een te kort van plus minus f200, maar
de bestuurders hadden zich de moeite ge
troost door persoonlijk bezoek bij enkele
voorstanders der school deze som bij elkaar
te brengenzoodat er met inbegrip van deze
giften ontvangen was f3025 en uitgegeven
f'3021 dus een batig saldo van f4.
De hoofdonderwijzer wordt thans terzijde
gestaan door een onderwijzer, eene onder
wijzeres en vier kweekelingen. Ook schijnt
het, dat het bestuur en het onderwijzend
personeel het volle vertrouwen der ouders
bezitten, althans velen achten het| niet eens
noodig de openbare les en de algemeene
vergadering bij te wonen. Maar juist om
dit vertrouwen te versterken is het zeker
noodig, dat ouders, bestuurders en onder
wijzers zoo dikwijls daartoe de gelegenheid
is, elkander ontmoeten.
Waar de school nu 35 jaren bestaan
heeft, konden alle aanwezigen zeker wel
instemmen met de dankzegging aan God,
waarmede een der leden de vergadering
sloot.
Blijkens een telegram van den gou
verneur-generaal van Nederlandsch-Indië
van 3 dezer wordt de gouvernements-koffie-
oogst op Java voor dit jaar geraamd op
468.360 pikols.
Zierikzee. In de jongste zitting van den
gemeenteraad is het kohier van den hoof-
delijken omslag voor 1888 behandeld en op
f 21845.60 vastgesteld.
Donderdag hield de N e d. v e r e e n i-
gingtotbevorderenvanZondags-
rust hare zevende algemeene vergadering.
Volgens de uitgebrachte verslagen is de-
toestand der vereeniging niet ongunstig. Haar
ledental is klimmende en het finantieel ver
slag wees op een batig saldo in 1887 van
614,137s. De uitgaven in dat jaar bedroegen
949,07 V2
De vergadering nam aan een voorstel van
de afdeeling Leiden, luidende „de alg. ver.
spreke den wensch uit, dat het hoofdbestuur
mocht goedvinden aan eene commissie de
zaak op te dragen, in den vorm van een con
cept-Zondagswet met toelichting, de inzichten
en wenschen onzer vereeniging te formuleeren
wat betreft alle of enkele soorten van arbeid."
Het hoofdbestuur werd opgebragen de ver
schillende maatschappijen van vervoer liier te
lande te verzoeken bij hare dienstregeling te
zorgen voor geregelde rust op Zondagen voor
hun personeel.
Grijpskerke. De verkiezing van een lid
voor den Raad dezer gemeente, in de plaats
van P. Francke zal plaats hebben, Dinsdag
den 15 Mei a. s.
Benoemd tot brievengaarder te Waarde
de heer A. Kou»emaker van 's Gravenpolder,
Benoemd tot gemeente-geneesheer te
Kruiningen de heer H. Godshelp, arts te
Franeker.
Ter voorziening in de geneeskundige
hulp en armenpraktijk enz. te Koljjnsplaat
is het vroegere accoord met dr. Janssen van
Wissenkerke weder in werking getreden.
Burgemeester en wethouders zijn gemachtigd,
voor het geval in de vacature Dunnewold
niet spoedig voorzien wordt, een tijdelijke
vroedvrouw op te roepen.
Bij de Presidentskeuze in de Trans
vaal heeft, volgens bericht aan «De Wereld
burger», Paul Kruger 4300 stem men gehad
en Jonbert 5 a 600.
De heer A. C. Verloop, chef van dienst
bij de Gooische Stoomtram-maatschappij,
heeft met ingang van 1 Mei zijn ontslag
uit den dienst der maatschappij genomen,
en zich als zoodanig verbonden aan den
stoomtram Ant werpenBergen-op-Zoom
Tholen.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Schoonhoven, ds. F. Kijften-
belt te Hoevelakente Varik de heer P.
Snoep, cand. te Goes.
Bedankt voor Scherpenisge door ds. J,
Willemse te 's Heerenhoek.
Chr. Ger. Kerk.
Ds. J. Boss, predikant bij de Chr.
Ger. gemeente te Meliskerke, heeft het
beroep naar de Vrije gemeente te Ostende,
aangenomen.
In eene te Utrecht gehouden verga
dering is eene vereeniging opgericht, die
trachten zal een fonds te scheppen, waaruit
jaarlijks beurzen kunnen verleend worden
aan mingegoede jongelieden, zoowel zoons
van particulieren als van predikanten, om
tot het predikambt in de Ned. Herv. Kerk
te worden opgeleid.
Het bestuur, dat benoemd is met het recht
om zijn ledental te vermeerderen, bestaat
uit de heeren dr. A. W. Bronsveld, te
Utrecht, voorzitter; dr. J. Th. de Visser, te
Rotterdam, secr.; rar. M. J. van Lennep,
te 's Gravenland, penningrn.; jhr. mr. Martens
van Sevenhoven, te Zutfen, en dr. Van
Gheel Gildemeester, te 's Hage.
