CHRIST ELI JK-
NIEÜWSBL AD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
mg
1888. No. 73.
Dinsdag 20 Maart.
Tweede laargang.
ergervoet
Veevoeder
3n-Generaal, op
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. Dhuy, te Middelburg.
Het
wetsvoorstel op
Leerplicht.
den
Zeer te betreuren.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
itrict Oostburg op
wrzitter.
STBURG
stelijk deel.
S te
itter.
'WEN,
cr.
ïior,
ester.
lbubg, zijn voorhanden
p.
COHEN enz. zonder
en VISITEKAARTJES
Litt. fant. DaCHSEL
Fabrieksmerk.
bij den Heer
ten.
f 4,40, Erwten f6,20,
Platteboonen f5.20
er Mud.) Tarwe voer-
fijn kort of grove
Zemelen 57* cent per
(G. f 7,25 Zeeuwsche
50 KG. f 6.voorts
iver f4,25, zeer zwaar
rwten f 6.50 alsmede
50, per Mud bij
EGT, Molenaar,
KOUDEKERKE.
t 5,21
5,52
.3
,14
6,2
,21
,34
6,9
6,22
,43
6,81
.51
6,39
,58
3
6,46
6,51
,13
7,1
,19
7,8
,32
7,21
,42
7,81
54
7,4»
3
6,30
7,52
50
38
8,7
9,14-
3
7,48
9,41
13
9,51
t daartoe de
te Viissiiigen
r-
I
t
elken MAANDAG- "WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,026
UITGAVE VAN
EN
Zij die zich met 1 April aan
staande op „da Zeeuw" abonneerew,
ontvangen van nu af tot 1 April ons
blad gratis.
Wij herinneren er aan, dal de
eerste i'oorjaars-veemarkt te Goes zal ge
houden worden DINSDAG 10 APRIL a.
i.
De kiezers, voorzoover zij oudeis zijn en
nog schoolgaande kinderen hebben, beseffen
maar halt aan welk groot gevaar zij thans,
nu de liberale partij minderheid werd, zijn
ontkomen.
Reeds vroeger trok de lieer J. W. Vader,
oud-lid van Zeelands staten, aan de alarm
klok om de Zeeuwsche landbouwers en ar
beiders op te roepen, teneinde bij de tweede
kamer te protesteeren tegen het ontwerp
van wet tegen den kinderarbeid.
Dat zoo weinigen op zijne roepstem zich
opmaakten tot het indienen van een protest
tegen deze tirannieke wet, bewijst maar
al te zeer óf dat velen niet gevoeld hebben
wat hun boven het hoofd hing, óf dat zij
het in ons blad geplaatste request van den
heer Vader ongelezen hebben ter zijde gelegd.
"Niet hun duiden wij dat in de eerste plaats
euvel. De partij toch die gedurende veertig
jaren aan het roer van staat stond, en
doof was voor 's volks klachten, is in deze
het meest schuldig.
Tegen de wet op de verplichte vaccine,
een wet die den huisvader dwong op straffe
van anders domme kinderen te zullen na
laten, zijn kroost te c'oen inenten, is ook
op Zuid-Beveland luide geprotesteerd. Maar
inet de gemoedsbezwaren dezer lieden werd
de spot gedreven, en ondanks veler verzet
tegen zulk een ongehoorden dwang dreef
de liberale partij als één man deze vrij heid-
doodende wet door.
Tegen de afschaffing der doodstraf gingen
ook in Zeeland vele stemmen op, en naar
den wensch van velen die zich nog aan den
Bijbel houden, werd bij de beraadslaging
over minister Moddermans strafwetboek
voorgesteld de doodstraf weder in te voeren
Doch ook hier was de beslissing der libe
rale partij sterker dan de uiting der volks-
conscientie. De doodstrafFoei, neen, dat
mocht niet. Die arme menschen moest men
trachten verbeterd aan de maatschappij terug
te geven. Een meening waarvan men, o
zoo weinig meende. Want op gezag van
de afschaffers der doodstraf werd in 1886
op een tachtigtal onschuldige Amsterdam
mers de doodstraf toegepast.
De schoolwet var, 1878, ons door de li
berale partij in haren overmoed bezorgd,
zou nooit door Z. M. den Koning zijn be
krachtigd geworden, zoo de Koning alleen
had te luisteren gehad naar zijn volk. Want
vierhonderd en vijftig duizend, zegge 450.000
Nederlanders vroegen toen aan den Koning
«Sire, o, wat wij u bidden mogen, teeken
toch die ongelukkige wet die zulk een ont
zaglijken greep in onze beurzen doet, en met
onze heiligste beginselen spot, niet.-»
Doch ook toen was de liberale partij h< t
weer, die zich tusschen ons Volk en zijnen
Vorst in plaatste en hem toeriep«Luister
niet naar hen, o Sire! zij weten tr
niets
van, Het is in hun eigen belang zoo gij
hunne bede afwijst.»
Lezer, let dus eens wel op. Onder meer
heeft de nu geslagen meerderheid u bezorgd
a. een vaccinewet, die u noodzaakt uwe
kinderen dom te laten blijven, zoo gij hen
niet laat inenten; b. eei strafwet die zelfs
voor den Koningsmoorder nog de mogeh.k-
heid openstelt, dat hij na eenige jaren
brommens weder als man van eer in de
maatschappij rondwandeltc. een schoolwet,
die zeer veel geld kost en door alle partijen
afgekeurd wordt.
Ware de liberale partij meerderheid ge
bleven, dan zou zij u daarenboven nog
gezegend hebben met een wet, die allen
arbeid aan uwe kinderen beneden de 12
jaren verbood.
Wat behelst deze wet
In hoofdzaak zooveel, dat gij uw eigen
kinderen niet meer zoudt hebben kunnen
bezigen voor eenigen huiselijken of veldarbeid,
zonder schriftelijke toestemming van den
burgemeester. En die had dan toch altijd
nog het recht behouden, die gevraagd'"
toestemming te weigeren.
Had b. v. uw elfjarig zoontje voor u een
kruiwagen mest gehaald, of op het land
de erwten gekeerd, of in het voorjaar u
geholpen de aardappelen te poten of welk
ander licht werk voor u verricht, zonder
verlof van den burgemeester, dan had de
veldwachter van een en ander proces
verbaal moeten opmakenen gij zoudt
met een geldboete of gevangenisstraf zijn
gestraft.
Dit alles hebben onze landbouwers, en
vooral onze boerenarbeiders in het request
van den heer Vader, opgenomen in de Zeeuw
no. 51 kunnen lezen, en ziet, zij hebben
dit niet doorzien. Alleen op Noord Beveland
steunde men den requestrant krachtig.
Zuid Beveland bleef als Ruben nederzitten
bij de stallingen.
Het gevaar is nu afgewend. Want van
de wet op den kinderarbeid in den voor
gestelden vorm zal zeker wel niets komen;
maar zoo het volk niet tot wat meer
politiek besef geraakt, en vooral de nieuwe
kiezers niet wat meer belangstelling over
hebben voor wat daar in Den Haag gedaan
wordt, is er alle kans dat de partij die nu
geslagen is, over eenige jaren terugkeert,
en u de duimschroeven nog vaster aanlegt
dan ooit te voren.
Wat toch leert de ervaring?
Dat elke consciëntiekreet wegsterft, zoo
zij niet ernstig gemeend is; en dat men
ten laatste zich nog dieper dan anderen
buigt onder het juk, waartegen men met,
den mond geschreeuwd heeft.
Tegen de vaccinewet protesteerde men
en eindigde met zich er aan te onder
werpen.
Tegen de schoolwet kwam men op, tot
zelfs vóór den troon des Koningsen waar
zijn in Zeeland de christelijke scholen, die
als protest tegen deze verwoestende, de
natie verdeelende wet, werden opgericht.
En de wet op den kinderarbeid? Zij
zou zoo God het niet verhoed had
er door gegaan zijn, zonder dat de meer
derheid der boerenarbeiders, die er door
getroffen waren geworden, er eerder van
zouden gehoord hebben, dan bij monde van
den veldwachter, die hen kwam verbaliseeren.
Dat is uwe schuld, lezer en de schuld
uwer vrienden, die door middel der pers
niet vroeg en niet luide genoeg u tegen
i deze dingen hebben gewaarschuwd.
Maar het is bovenal de schuld der partij,
die u er zoolang heeft onder gehouden.
Mee gaan stemmen mocht gij niet. Tegen
een en ander iets inbrengen hielp u niet,
want de heeren gingen toch hun gang.
Wat bemoeide men zich in Den Haag met
het volk achter de kiezen. En bovendien
uw burgemeesters en schoolmeesters, ambte
naren die de wet moesten uitvoeren, over
reedden u met de alles afdoende bedreiging
van het moet. En zoo legdet gij het hoofd
in den schoot.
En zoo had u dan len slotte zelfs de
meest tirannische wet niet meer kunnen
schelen.
Wat de heeren «wijsden», zoudt gij
«geprezen» hebben. Immers, wat baat uw pro
test, als men toch zijn gang gaat.
Maar die tijd is nu voorloopig voorbij.
Ontwaakt nu, en leest, en ziet om u, en
houdt u op de hoogte, en schept moed,
<>n vereenigt u met uwe broeders, en kijkt
d e vraagstukken van den dag eens in de
oogen, en spreekt er met uwe vrienden
eens over: en maakt een goed gebruik van
het u geschonken voorrecht, kiezer te
mogen zijn. Kiezers zijn geen schapen,
die slechts den herder te volgen hebben;
maar mannen die door eigen oogen zien.
Die in de laatste dagen de dagbladen
gelezen heeft over de verkiezingen, die heeft
gewalgd over veel onmannelijks en oneerlijks,
in de houding der candidaten; in het op
treden der verkiezingsapostelen; in de
uitingen der persin de handelingen van
de leiders der verkiezingen.
Inzonderheid was het de liberale partij,
die hier en daar bij ingezonkenheid van
kracht ook volslagen wegsterving van de
edelste beginselen vertoonde. Zeker «bederf,»
waarvan de groote Thorbecke reeds in
1865 sprak, heeft zeer cnrustbare verhou
dingen aangenomen.
Hier en daar viel eene zekere mate van
karakterloosheid waar te nemen, die
elke goede poging tot een eerlijken strijd
in de toekomst onmogelijk dreigt te maken.
Hier was een wortel der bitterheid
daar kroop de laster, ginds vleide het fa-
rizéisme of scheen de logen te zegevieren,
elders zat de onbeschaamdheid ten troon of
vierde de heerschzucht hare triomfen,
alles om maar de partij van het aangematigde
gezag op de been te houden en het «clericale
spook» van de vaderlandsche erve te weren.
Laten de feiten spreken.
In Groningen moedigen drie orthodoxe
predikanten en evenzooveel dito hooglee
raren met enkele liberalen in hond, de
kiezers aan hun stem uit te brengen op
den radicaal-liberaal Veegensen vooral
niet te stemmen op onzen candidaat Brum-
melkamp, wier.s bezadigd optreden der
laatste dagen zelfs boven liberalen lof ver
heven was.
In Amsterdam waar een conservatief
liberaal met een radicaal liberalen tegen-
candidaat in herstemming komt, vertelt
deze laatste rondweg dat hij niet gekozen
wil worden, en dwingt zijne kiezers op
zijn tegencandidaat te stemmen.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel i
meer 10 cent. r.
In Schoterland belooft een liberaal aan
de kiezers, als loon wanneer zij den socialist
weren, dat hij voor hun district zitting zal n
nemen en oefent dus zijdelings invloed uit
op de stemming. jgj|
In Fianeker, waar de radicalen uit af keer. j
voor de politiek van den modernen dominé
Lieftinek een flinken eigen candidaat gesteld
hebben, helpen deze mannen uit één stuk
bij herstemming de overwinning bezorgen
aan den eerst verfoeiden ex-dominé.
In Breukelen en andere districten wordt
om den roornschen candidaat te weren het I
vuur van den papenhaat aangeblazen om ï-
te Katwijk, teneinde Donner te weren, een
dier gehate roomsch-katholieken aan te '1
bevelen. a|
Op Zuid-Beveland beveelt men een can
didaat aan die niet doleert en zijn kerk
getrouw bleet, en bestrijdt den ander, «wijl j
hij de roornschen op het kussen helpt», en
laat bij herstemming tusschen zulk een
roomsche en een man die «niet doleert,
maar zijn kerk getrouw bleef» dezen laatste
in den steek, waardoor noodwendig de ver- J|
kiezing van den roomsche bevorderd wordt.
In Utrecht trommelt een handjevol ortho- 1
doxen, met Bronsveld aan het hoofd, de
goê gemeente op voor de liberale candidaten,
en ontziet zich niet daarbij de grofste
onwaarheden rond te bazuinen.
In Schiedam vleit de anders zoo nobele
liberaal Patijn (candidaat) de anti-revolu
tionaire kiezers met de mededeeling dat nj|
hunne levensbeschouwing niet ver van de
«liberale» afwijkt, en zij dus geen roomsche
kunnen stemmen.
In doch waartoe nog meer van die 1
treurige staaltjes van karakterbederf u 0
opgesomd en dat van candidaten.
Zullen wij ook spreken van de kwade 5j
praktijken onzer verkiezingsapostelen
Wat werd er al niet gedaan over hst,'
monsterverbond. Wat manoeuvreerde men (j?i
niet handig met dat woord «godsdienst-
oorlog». Zelfs de afgezaagde reeds lang ;g
weerlegde leus van «het vaderland ten ;o
verderve» moest hier en daar nog dienst
doen.
Op wat smalenden toon werd van een
der onzen gezegd, dat hij het een vloek J
achtte, dat onze prinses geen j mgen isr.
en dat de liberalen ons voor de wilde
beesten wilden werpen.
Hoe menig liberaal voorlichter van «hetyl
denkend deel», wel wetende dat zij er toch^
niets van wisten, maakte zich in die dagen
schuldig aan openbare geschiedvervalsching j
En de leiders der verkiezingen
Schandelijk was soms hun houding.
Het Gentrum verhaalt dat in Enschede
de fabrieksarbeiders niet mochten gaan r
stemmen, op straffe van te zullen worden o
weggejaagd. En dat in datzelfde districto:
de heeren hun werklieden meest roorn
schen op het kantoor lieten komen omnj
daar hunne briefjes te doen invullen metc
den naam van den liberalen candidaat. Diec
candidaat werd gekozen met vijf stemmeni,
boven de meerderheidZijn naam isal
Geertsema. En de namen dier «liberale»
patroons zijn Blijdenstein en Gelderman, de
eerste te Lonneker; de tweede te 01denzaal.n|
En de pers?
Van haar kunnen wij zwijgen, sinds der®