che Boot
CHRISTELIJK-
NIEIJWSBLAD
HISTORISCH
YOOE ZEELAND.
lelde.
DERVOET,
ergervoet.
1888. No. 70.
Dinsdag 13 Maart
Tweede Jaargang.
DEN-VLAKE.
Stoomtjalk
inkel te Goes
ren, Sterkedran-
ren, Tabak
)otdienst
idienst.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Onze schuld aan Indië.
Buitenland.
Fabrieksmerk.
aan.
bij den Heer
ten.
u. m. u. m.
ïm 12,30 3,45
1,— 4,15
W oensd. en Zat.
7.30 2,45
7,50 3,05
10,30
11
6,— 12,30
6,20 12,50
DE
JRHANDEN
Veevoederskooktoe-
Wiegen, Vlechtwerk,
cules, Petroleum -
n, enz. enz.
r lage Prijzen.
itraat, GOES.
adres aldaar voor
wante Artikelen.
LIJKS
evm.6en9. nam. 3. u.
7.35, nam. 1. en 4.45.
i: vm. 7,15 ennm. 1.15.
middellijk na aankomst
u. vm. en 5,36 u. nam
an en naar het Spoor
rijdep
ingenMiddelburg.
kuren
;m. 5, Zeilm. 6.30, 8,
3,30, 5. 6.30 8. 10.15.
30, 7,15, 8,45, 10,16
.15, 5,45, 7,15 8,45,11
isclieu Middelburg eu
ssingen.
|20f,8,-,9,15f,10,-
nm l,40f,2,30, 3,30f
f,9,—'10,\M—
30f, 3,30, 4,30f,6,—
izen aan waarbij aan
q wordt aangelegd.
eggen aan de Keersluis
naar ROTTERDAM
's morg. 10.30 u.
TERDAM naar GOES
art 's morg. 5.30 u.
naar ROTTERDAM
aart 'smidd. 1,u.
OTTERDAM
rt 's morg. 4,u.
s Rotterdam bij den
E LANGE, op 'tHa-
I. BOUWMAN.
BOS,
irectie.
-{.otterdam Nieuwe
tkeubrug.
EEW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,02s
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
{Ingezonden.)
De groote Bismarck, de man die met
onverdroten ijver, in de laatste dagen voor
het behoud van den vrede in Europa heeft
geijverd, gevoelde het onhoudbare, van een
staat te willen besturen, zonder van een
.vast standpunt uit te gaan, alleen in God
te zoeken, en sprak als zoodanig in het
Duitsche parlement, deze zoo belangrijke
woorden
„Elke staat moet, wil hij van zijn voort
bestaan verzekerd zijn, of zijn recht van
bestaan, waar het bestreden wordt bewijzen,
op Godsdienstigen grondslag staanvoor mij
zijn die woorden bij Gods genade
daarom geen holle klanken, maar ik zie
daarin de erkenning, dat de vorsten den scep
ter- door God hun toebetrouwd, naar Gods
w i 1 z waaien willenals den wil van
God kan ik echter datgeen alléén erkennen,
wat in het Christelijk Evangelie geopenbaard
isen ik geloof in myn recht te zjjn, onder
Christelijke Staat, zulk een te verstaan,
die zich tot taak heeft gesteld, de leer
van het christendom in practijk in het
werkelijke leven te brengen; slaagt men
ook niet altijd daarin, zóo ver te komen-, toch
geloof ik, dat het in praktijk brengen der
Christelijke leer de taak der Regee
ring blijft."
Zoo sprak de man, wiens staatsmans-
wijsheid en diep inzicht, thans door geheel
Europa geëerbiedigd wordt. En wanneer
wij nu aan deze het staatsbeleid onzer
liberale regeling in Indië toetsen, hoe zeer
vinden wij het dan in strijd met de begin
selen van dien staatsman. En behoeven
wij ons dan wel te verwonderen over de
rampen en tegenspoeden, die ons daar tref
fen, en waarin wij op eene kennelijke wijs
bewaarheid zien, wat het Bijbelboek zoo
treffend leert«Die mij eeren zal ik eeren,
maar die mij versmaden zullen licht geacht
•worden.»
Java, dat men met recht vroeger noemde
de parel aan Neêrland's kroon, en als de
kurk wel eens beschouwde waarop Nederlar.d
dreef; dat bij afwerpen van millioenen
schats, tevens een welvaart deed kennen,
die de verbazing van den vreemdeling wekte,
terwijl het de bevolking in welvaart en
ontwikkeling zag toenemen onder de heil
zame werking van een bestuursstelsel, door
den genialen Gouverneur-Generaal Van den
Bosch in [werking gebracht, een man bezield
met liefde voor de bevolking, en een hel
deren blik in 's lands belang, dat Java is
thans een lastpost voor Nederland geworden,
dat zijn ondersteuning behoeft, in stede
van zooals vroeger, schatten af te werpen.
En behoeft men zich hierover wel te
verwonderen? Is dit niet een natuurlijk
gevolg van de liberale regeeringswijs Hoe
heeft Nederland beantwoord aan de zege
ningen dit onder een beleidvol bestuur, de
zoo viuchtbare bodem van Java opbracht?
Heelt men zich beijverd de kennis van
het Christendom, in ruil voor dit alles,
onder de bevolking te verspreiden, uit er
kentelijkheid aan God door wien wij dit
alles genoten Heeft men zich beijverd de
bevolking, verzonken in den nacht van
heidendom en islamisme, met de zegeningen
van het christendom bekend te maken, en
dus te beantwoorden aan deszelfs roeping
als Christen Staat?
Men heeft scholen opgericht op Java, tot
beschaving en ontwikkeling van den Inlan
der, en zelfs schatten hieraan verspild, maar
heett zich zorgvuldig onthouden aan dat
onderwijs,die bezielende kracht toe te voegen,
die alleen het christelijk onderwijs geven
kon. Thorbecke, zich hierover eens uit
latende, zeide, dat hij dat onderwijs, tot
beschaving van den inlander, beschouwde
als een droppel in den emmer en dat er
wel een eeuw kon verloopen, eer dat onder
wijs de bevolking kon doordringen; dat
het beginsel van den Islam zich hiertegen
verzettedat, als een afgesloten geheel was
en dat zoolang dat beginsel, niet door den
geest van het christendom verbroken was.
alle pogingen van beschaving hierop moesten
alstuiten, terwijl dat onderwijs slechts dienen
kon, om wapens te smeden, waarmede men
wellicht later ons zelfs zou bestrijden.
Zoo sprak de man, die als geschiedvor-
scher toonde de kracht van den Islam te
kennen. En desniettegenstaande is de
regeering op den ingeslagen weg blijven
voortgaan, en vaardigde zelts de minister
van Bosse een besluit uit, op 3 Mei 1871,
waarbij alle ondersteuning, welke vroeger
van Rijkswege plaatsvond, aan instellingen,
waar zendelingen of particulieren zich met
het geven van christelijk onderwijs aan de
bevolking bezig hielden, werd verboden.
Terecht moest men zich verwonderen
over zóódanig besluit, daar nergens bleek
van eene vijandige ot oproerige stemming
bij de bevolking tegen het christendom, en
de zendelingsscholen zelf meei bezocht wor
den dan de Staatsscholen, en men ook
zonen van inlandsche hoofden onder de bezoe
kers dier zendingsscholen kon tellen.
Terwijl de zendingsscholen in de Mir.ahasse
in den bloeiendsten toestand verkeerden, en
bewij'en leverden van de groote kracht tot
beschaving, die het christendom bezitpro
fessor de Vrieze, Indië doorreizende, als
zijnde belast met den gang van het onder
wijs gade te slaan, was bij het zien van
die inrichtingen in verbazing opgetogen, en
zeirle dat dit de ware wijs was, om de
bewoners van Java te beschaven, en welvaart
onder de bevolking te verspreiden. Dat dit
besluit ten nadeele van die en ook andere
christelijke inrichtingen, die tot dien
tijd, van Staatswege onderstand genoten,
strekken moest, laat zich begrijpenen dat
zulks, gevoegd bij de belemmeringen welke
onze Christen-zendelingen vaak moeten ver
duren, zeer ten nadeele werkt voor ons
overwicht op eene bevolking die van zijn
vroegste jeugd in priesterscholen godsdienst
onderwijs ontvangt, laat zich gemakkelijk
gevoelen, daar de gedachte bij velen veld
wint, dat de Staat geen Godsdienst bezit.
Het liberalisme, dat alleen door uitwen
dige middelen de bevolking tracht te be
schaven,meent dat te kunnen bereiken, «Ween
door het 'doen verhoogen van dagloonen
door den Staat, in het afschaffen van
Heerendiensten, zonder op die wijze echter
de ware volkswelvaart te ontwikkelen.
DE LAAT >TE OOGENBLIKKEN VAN
KEIZER WILHELM.
De dood van den Duitschen Keizer is nog
spoediger gevolgd dan men eerst verwachtte,
de geneesheeren hadden reeds plan gemaakt
om Vrijdagmorgen te negen uur nog een
bulletin uit te geven.
Nadat de keizer
Donderdagavond eenigszins rustiger was ge
worden, bleef te vijf uur plotseling de pols
weg, de geneesheeren meenden, dat het
einde reeds was gekomen, maar de pols
kwam weer terug. Nu las de opperhofpre-
diker Kogel gebeden voor, die uit bijbel
teksten bestonden. De keizer hoorde klaar
blijkelijk toe en viel hier en daar met het
juiste woord in. Toen de groothertogin
van Baden hem vroeg, of hij de woorden
van den geestelijke verstond, antwoordde
hij bevestigend. Spoedig daarop begon de
keizer, tot niet geringe verbazing van zijne
omgeving, met prins Wilhelm te spreken,
en wel over den politieken toestand, als
voortzetting van een, enkele dagen geleden
door hem met den prins gevoerd, gesprek.
De keizer sprak met volkomen helderheid
over de gebeurtenissen in Frankrijk over
de inrichting van het Fransche leger, ook
ot r Rusland, hij zeide, dat er geen oorlog
met Rusland zou komen, enz. De groot
hertogin van Baden verzocht haren vader
zich niet, door veel spreken, te vermoeien,
waarop de keizer met luide stem antwoordde
ik heb nu geen tijd meer om moede te
zijn. Te acht uur 's avonds verliet hij nog
eens het bed, geheel zonder hulp kleedde
hij zich aan, en later weer uit. Toen de
keizer weer te bed was gegaan, deed zich
het verval van krachten duidelijk bemerken.
Te vier uur des nachts meende men,
dat liet einde nabij was. Men zond om
vorst Bismarck, graaf Moltke en den hof
prediker Kögel. Een moeielijke doodsstrijd
was niet waar te nemen. Men meende,
dat het overlijden in den loop van den
dag zou plaats hebben, en daarom verlieten
vorst Bismarck en graaf Moltke, tusschen
zeven en acht uur, het paleis. Alle
leden der keizerlijke familie waren
met de keizerin om het sterfbed van
den Keizer vereenigd, toen deze te half
negen voor altijd de oogen sloot. Kort
daarna vertoonde zich de keizersstandaard
op het paleis halfmasttegen negen uur
werden de rouwvlaggen aan alle openbare
gebouwen uitgestoken spoedig werden ook
de meeste groote winkels gesloten, en zoo
was de treurmare weldra door de geheele
stad bekend.
Bij het balsemen van het lijk moest na
tuurlijk een lijkopening plaats hebben. De
geneesheeren vonden toen den steen in de
blaas, die den Keizer bij zijn leven steeds
zulke bijna ondragelijke pijnen had veroor
zaakt. De steen had de grootte van een
duivenei. De beide lijfartsen hebben ieder
de helft daarvan behouden als aandenken aan
den beroemdste hunner patiënten.
De bijzondere nalatenschap des Keizers
wordt op 60 a 70 miljoen mark geraamd.
De deelneming is algemeen. In de straten
van Berlijn vertoont zich niemand zonder
uiterlijk teelten van rouw. De meergegoeden
zijn allen in het zwart gekleeddearmeren
en de kinderen dragen rouwrosetten.
Omtrent de ontmoeting van Keizer Fre-
derik met Koning Humbert van Italië, in
de nabijheid van Genua, meldden oogge
tuigen
De vorstelijke personen omarmden elkaar,
zichtbaar diep bewogen, in den ziekenwagen,
staande, gedurende langen tijd, terwijl het
gevolg daarbuiten stond met ontbloot hoofd.
De Keizer onderhield zich daarop schriftelijk
met Koning Humbert, en overhandigde ook
een papier aan den heer Crispy, den eersten
minister des konings van Italië, waarop hij
zijn innigen dank betuigde voor de deelne
ming van het volk van Italië.
Keizer Frederik stond wel is waar nog
rechtopmaar zijn gelaat is bleek als was.
Toen de spoortrein wegreed, bedekte Koning
Humbert het gelaat met zjjn zakdoek en
zeide met bewogen stem tot den heer
Crispi«Ach hij is ziek, zeer ziek I»
De Kroonprins van Duitschland, thans
Keizer Frederik, is gisteren te middernacht
te Charlottenburg aangekomen. De over
brenging van het lijk van Keizer Wilhelm
naar den Dom heeft waarschijnlijk morgen
plaats. Vrijdag ot Zaterdag zal de bijzetting
plaats hebben in het koninklijk mausoleum.
Keizer Frederik en de prins regent Luit-
pold van Begeren, na Pruisen de grootste
en machtigste staat in het Duitsche rijk,
hebben de volgende telegrammen gewisseld
«ln het oogenblik van de diepste smart
wegens het verlies, dat ik geleden heb,
vertrouw ik op uwe vriendschap bij de
zware zorgen, welke thans op mij overgaan.
Friedrich.»
De prins-regent antwoordde onmiddellijk:
«Diep getroffen door uw zoo roerend
telegram, is het mij eene dringende behoefte,
u en der Keizerin mijn innigste deelneming
in het onherstelbaar verlies te betuigen en
u te verzoeken, uwe trouwe vriendschap te
doen voortduren.
12 Maart 1888.
De heeren J. H. Geselschap, Dr. Jj
van der Beke Callentels en I. C. Reesse,
uitmakende het bestuur van de school met
den Bijbel te Vlissingen, doen mededeeling,
dat indien niet binnen drie maanden de
thans tot f1100 geklommen schuld dier
school gedekt en haar voortbestaan door
jaarlijksehe contributiën verzekerd is, de
school zal moeten worden gesloten. Ten
einde dit te voorkomen, doet genoemd be
stuur een beroep op de medewerking van
de vrienden van de school met den Bijbel.
Naar wij vernemen staat de benoeming
van de heeren Van Houten, Huber, Ruys
van Beerenbroek, baron De Vos van Steen-
wijk en De Ruyter Zylker, leden van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal tot
ridders van de orde van den Nederl. Leeuw,
in verband met hun medewerking als rap
porteurs aan het tot stand brengen van de
wijzigingen in het wetboek van strafvorde
ring en ile overige wetten, strekkende tot
invoering van het strafwetboek. V.
Het was den 4n Maart 25 jaren ge
leden, dat de heer Van Kerkwijk beëedigd
werd als lid der Kamer. Die afgevaardigde
had onafgebroken zitting voor Zierikzee.
Vrijdag vierde de heerViruly Verbrugge
datzelfde jubilé.
Te Amsterdam is tot lid der Prov-
Staten van Noord-Holland gekozen de heer
mr. C. M. J. Willeumier (lib.! met 4829
stemmen gekozen; de heer W. Hovy (antirev.)
bekwam 2335 stemmen.
Benoemd tot griffier bij het Kan-
tongeregt te Woerden Mr. Jentink te Ter-
neuzen, en te Terneuzen Jhr. Mr. Coenen
van 's Gravesloot, te Utrecht,
