OOP,
Boot
CHRIST ELIJK-
NÏEÜWSBLAD
HISTORISCH
V 0 0 E ZEELAND.
elft.
2,50.
3,00.
4,00.
2.50.
ill.
1,-
Vinkel,
itjalk
1
1887. No. 20.
Dinsdag 15 November.
Tweede Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
De openbare school neutraal
II.
Een kijkje bij de Socialisten.
I 9
d 'sZon-
voor
e
mide
afzetting
i. m.
3,45
4,15
d. en Zat.
2,45
3,15
12,30
RSWA-
I en GE-
GOES.
PTERDAM
9.u.
aar GOES
5.— u.
FTERDAM
11,u.
5,u.
n bij den
op 'tHa-
VIAN aan
je JONG
Nieuwe
-
DE ZEEUW,
elren MAANDAG- "WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
P/ip per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,025
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Herinnert gij u nog den Uniedag Den
eersten Zeeuwschen Uriiedag te Goes ge
houden? Toen wees ook de heer Mulder
van Zierikzee op het feit dat men in Zee
land op vele plaatsen nog zoo weinig op
heeft met de christelijke scholen. En waarom
Ook en wij voegen er bij vooral, wi,l
in het orthodoxe Zeeland het openbaar
onderwijs nog wel eens wat orthodox gemaakt
wordt.
Een liberale verkiezingsagent weet dit
zelfs zeer goed. Hij zal zijn rede b. v. te
Aardenburg anders moeten inrichten dan
te Kortgene en te lerseke anders dan te
Ellewoudsdijk. Te St.-Annaland anders dan
te Hoedekenskerke, en op het eiland Wal
cheren weer anders dan in het moderne
land van Zierikzee. Doch over 't geheel ge
nomen heeft het openbaar schoolonderwijs
in Zeeland de groene kleur der orthodoxie.
Wij spraken reeds vroeger over de kaart
van Nederland, zooals een geestig kenner
van het openbaar onderwijs in de verschil
lende provinciën, die teekende, en waaraan
ds. Laan ons herinnerde op den eersten
Zeeuwschen Uniedag.
Ziehier de kleuren van deze kleurlooze
(neutrale) openbaar-onder wijskaai't.
Ultramontaansch zwart in Limburg
kloostergrauw, sterk hellend naar het zwart
in Noord-Brabantin Groningen en tries-
land tamelijk hoogrood modern een weinig
lichter getint in Drenthe en Overijselin
Gelderland (Veluwe en Betuwe) lichter of
donkergroen Protestantschin Noord- en
Zuid Holland ietwat meer de eigenlijke
officiëele mode- of mengelkleur, zwaarder
of lichter aangezetin Zeeland groenachtig
bijgemt ngd.
Dit groenachtig bijmengsel geeft een ont
kennend antwoord op de vraagof de open
bare school neutraal is, zooals in artikel 16
en art. 33 der Wet op het lager onderwijs
van 17 Aug. 1878 duidelijk bevolen wordt.
Art. 16 zegt
«In elke gemeente wordt voldoend lager
onderwijs gegeven in een genoegzaam aan
tal scholen, welke voor alle kinderen zonder
onderscheid van godsdienstige gezindheid
toegankelijk zijn.»
Nu zeggen wel sommigen, vaststellende
dat hier «natuurlijk de kinderen uit die
gemeentebedoeld worden: «Wanneer nu
een gebed geen der kinderen in die gemeente
belemmert in het schoolbezoek, gelooven
wij dat het vrij kan uitgesproken worden
zonder de wet te overtreden.»
Maar moeilijk valt het toch te bewijzen,
dat eene wet, die volstrekte gehoorzaam
heid, volstrekte neutraliteit eisc' t, uitzonde
ringen zou toelaten voor plaatsen waar
slechts ééne godsdienstige gezindte vertegen
woordigd is.
Eene staatsschool moet toegankelijk zijn
voor allen, en dat kan zij niet. De heer
Mieras te Beesd, op zijn standpunt van
volstrekte neutraliteit, had groot gelijk, dat
hij Gods naam uit de schoolboekjes weerde.
En toch, joeg hij door die neutraliteit heel
Beesd tegen zich in het harnas.
Zelfs het kleurlooze kan niet neutraal zijn.
Het is nietshet stuit et. krenktniet door
hetgeen het geeft, maar door de totale af
wezigheid van wat het volk er van verwacht
Neutraal zijn wil zeggenniemand kren
ken. Het kind van den ongeloovige mag
op de voor allen toegankelijke school niet
hooren bidden. Een kind van roomsche
ouders mag van Lulher en Prins Willem
I niet op dezelfde wijze, hooren verhalen,
als het kind van den protestant. Niemand
mag er ook ir. missen, wat hij naar zijne
leer er in wenscht.
De openbare school kan niet neutraal
zijn, en zij is het dan ook niet. De moderne
Hoogleeraar Rauwenhoff erkent dat de
openbare school is secteschool der modernen.
Hij schreef eens
„De wereldbeschouwing der Schrift is ge-
héel tegenovergesteld aan die van onzen tijd
de Bijbel maakt het godsdiénstlg leven arm
en ongezond. De begrippen van eene schuld
der menschheid tegenover God, van ver
zoening daarvoor door Jezus' kruisdood
teweeg gebracht, van eeuwige zaligheid voor
de geloovigen, tegenover eeuwige rampza
ligheid voor de ongeloovigon, al die begrip
pen, in ons oog zoo onwaar, zoo schadelijk
voor eene zuivere godsdienstige ontwikke
ling, leert de gemeente altijd opnieuw uit
den Bijbel. Wij modernen die deze be
grippen verwerpen hebben onder de on
derwijzers een aantal geestverwanten. Wij
kunnen dus op school een niet onbelang-
rijken invloed uitoefenen."
En de moderne ds. Hugenholtz zegt
„Laten de zaden van kennis en ontwik
keling steeds milder worden uitgestrooid,
maar vergeten wijdaarbij nooit
onze roeping, om in die scho
len, n. 1. die van het lager onderwijs,
te brengen nieteen arke Gods,
een onbegrepen dogmatiek, een
B ij bel als het tooverboek,
waarmee alle booze geesten
zouden worden uitgedreven,
maar wel het opvoedkundig element, de
vorming van gemoed en karakter, gelijk
onze beginselen ons daartoe dringen."
De Graafschapper herinnerde eens terecht
aan de verklaringen van heeren liberalen.
O. a. de heer De Beaufort zei het ronduit,
dat vele onderwijzers der openbare school
volgelingen zij n van den goddeloozen spotter,
den ongeloavigen Multatuli.
Rondborstig heeft de Spectator het uit
geroepen: Ach laat men het toch inzien,
en ingezien het erkennen, het onderwijs
kan niet volstrekt neutraal zijn en het is
onkerkelijk, ja kerkondermijnend.
Het «liberale» Nieuws van den Dag
heeft zich eens laten ontvallenDe Staats
school moet dienst doen om de heerschappij
der kerkelijke leerstellingen af te breken.
En het «liberale» Vaderland heeft het
eens verklapt, hoe vrees voor de macht
der kerk het. noodzakelijk maakte om zich
in de Staatsschool te wapenen.
En de Zutfensche Courant, niet minder
openhartig, zei eens
De moderne Staatsidee, de
vrucht der beginselen van
'89, staat en valt met de e r k e|n
ning „der rechten van den
lensc h."
Op dat idee is onze Volksschool ge
bouwd; zij is er als 't ware de practische
belichaming van."
Zeer juist, zoo gaat de Graafschapper
voort.
Maar niemand vei'gete daarbij, dat de
erkenning van «de rechten van den mensch»
in 1789 tevens de volstrekte loochening
was van de rechten Gods.
Zeer consequent hebben daarom dan ook,
onze «liberalen» gehandeld met te verbieden
om op de Staatsschool in den naam van
Jezus te spreken of te leeren.
De lezer zal wel weten, dat de socialisten
nog lang niet op het standpunt staan, waar
over zij zoo vaak praten. Eerst heeft Van
R. ay, de eens zoo vurige socialistische dwe
per, die naar zijn eigen zeggen, zich voor
Domela Nieuwenhuis zou hebben laten ver
branden, in een brochure de holheid der
socialistische theoriëen aangetoond. Thans
schrijft een oud partijganger, Oosterhout,
een aantal beschuldigingen neer, die. als
komende van iemand die met de inwendige
huishouding dier «burgers» bekend is, wel
waard zijn gelezen te worden. Het volgende
nemen wij er uit over
„De eerste aanleiding, die ik had, om de
leden er op te wijzen, volgens zuiver
democratischen grondslag te handelen, was
het verslag door de commissie tot het be
heer der gelden voor de slachtoffers der
oranje-furie uitgebracht of juister gezegd
„niet" uitgebracht.
Na de vernieling van het bierhuis van
P. J. Penning had men door het geheele
land inzamelingen gehouden en ver boven
de verwachting waren die geslaagd. Er
had zich intusschen te Amsterdam een
commissie opgeworpen, die later in haar
functiën door het bestuur van den be-
stuursbond bevestigd werd, om de gelden,
die te Amsterdam inkwamen, te beheeren
en onder de slachtoffers te verdeelen. Na
sluiting der lijsten werd weder door het
bestuur van den bestuursbond een tweede
commissie benoemd om het beheer van de
eerste commissie na te zien en goed te
keuren, betgeen dan ook ondanks het ver
zet van enkelen plaats vond.
Er was hier dus bij dit bij uitstek democra
tisch bestuur geen sprake niet al de be
langhebbende leden hierin te bemoeien,
maar zelfs werd het verslag niet operbaaar
gemaakt. En waarom Omdat twee be
stuursleden der afdeeling Amsterdam, Pen
ning Co liefst niet voor hun partijge-
nooten wilden weten, hoeveel zij getrokken
hadden van de stuivers door den werk
man bijeengebracht.
P. van der Stad ,Tbz., een der firmanten,
toch heeft vijf-en-twintig gulden genoten voor
een blauw oog, dat hij op 19 Februari opge-
loopen heeft.
Hoeveel P. J Penning, 2e voorzitter, te
vens de andere der firmanten, genoten
heeft, is natuurlijk zonder inzage dier re
kening op honderd guldens na niet te
schatten. Wel weet ik, dat die burger van
af het verwoesten van zijn bierhuis tot
opening na de Aprilfeesten geheel ten koste
van den werkman geleefd heeft, waarop hij
geen recht had, daar hij niet gewond zijnde
öf een paar dagen later zjjn zaak weder had
kunnen openen, öf werk zoeken. In geenen
deele mocht hij uit het fonds voor de
slachtoffers onderhouden worden.
Stelt men hiertegenover dat leden der
partjj, die weken lang zwaar ziek zijn ge
weest tengevolge der mishandelingen, afge
scheept zijn geworden met enkele guldens,
dan geloof ik dat de geheimhouding vol
doende begrepen wordt!"
V Axel voorop.
Zaterdag aanstaande worden alle antire
volutionairen in het land van Axel uitgel
noodigd tot hij woning eener vergadering
waarin naar wij hopen eene kies-
vereeniging zal worden opgericht.
Wij danken onze Axelsche vrienden voor
dit moedig initiatief.
De mannen uit Neuzen en Axelland
stonden nooit van achteren.
Welk een verschil, daar, of als men recht
oversteekt, aan den rechteroever der Wes-
terschelde. 't Is of Zuid-Beveland maar niet
wakker te krijgen isl
Maar neen, dat is te veel gezegd. Men
is met de oprichting eener kiesvereeniging
op èén der dorpen al een heel eind gevorderd.
Mannen van verschillende kerkelijke belij
denis sloegen daar de handen ineen.
Zoo behoort het ook.
Broeders, houdt toch de kerkelijke
quaestie uit de staatkundige kiesver-
eenigingen.
Men lette slechts op het goede voorbeeld
van Axel, schrijve om inlichtingen aan be
kende woordvoerders in Zeeland, en doe
verder, wat de hand vindt om te doen.
De koe moet bij de horens gevat.
Nu er zooveel nieuwe kiezers bijkomen,
nu mag men niet meer met onder-onsjes,
dat wil zeggen in den donker werken.
Laten oude en nieuwe kiezers nu eindelijk
eens weten, wat gij zijt. De tijden zijn
zoo ontzaglijk ernstig. Van schipperen kan
geen sprake meer zijn. Vóór of tegen den
Christus
Ook op staatsgebied.
Onder deze leus hebben oude en nieuwe
kiezers zich te vereenigen.
V De Oost.
De ellende, waarin wij van nature ver
zonken liggen, is oorzaak, dat wij zoo spoe
dig aan zonden gewoon raken.
Wij wisten wel, dit het er inlndiëvuil
naar toeging, dat Keuchenius (een voorbeeld
van het recht met God) en Douwes Dekker
of Multatuli (een voorbeeld van het recht
zonder God) door de regeering geslacht
offerd werden, omdat zij met kloeke trouw
voor de uitgezogen Inlanders opkwamen
maar wij hadden het al zoo vaak gehoord
Daarom is het zoo goed, dat de heer Otto-
lander in de Standaard nog eens duchtig
op het oude aambeeld klopt.
Wij wenschen, dat de aanhouder hier
spoedig winnen moge; dat Keuchenius en
Douwes Dekker op Christelijke wijze gewro
ken wordenwaarom wij onzen Kiezers op
het harte binden toch overal, en altoos door
hunne stem plechtig re protesteeren tegen
het verderven van onze Oost.
N. Zw. Courant.
14 Nov. '87.
Goes. 1.1. Vrijdag avond hield de kader
vereeniging (Oefening kweekt kennis) der
d. d Schutterrij alhier haren tweeden
huishoudelijken Schietwedstrijd welke werd
vertegenwoordigd door de beide nieuw be
noemde officieren de Heeren Baron Schim-
melpenninck v. d. Oije en de Luit. a la Suite
de heer A. S. Fransen v. d. Putte.
Met recht mag gezegd worden dat de
strijd hevig was zoodat korp. J. Delnaaij
zonder tegenpartij den len. prijs won met 44
punten. Om den 2den prijs moest worden
gekampt daar Sergt. Majoor W. Temper
man en korp. B. den Boer ieder 43 punten
behaalden de uitslag was dat W. Temper-