Boot
CHRISTELIJK-
NIEUW SBLAD
I
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
1
WE,
\iS.
rvoet.
Delft.
f 2,50.
f 3,00.
f 4,00.
i f 2,50.
OTTERDAM
m tjalk
ai Nieuwe
Dinsdag II October.
Tweede Jaargang,
VERSCHIJNT
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Moedgevend.
BRIEKSMERK.
Heer
bij
11 Maten,
bderd 's Zon-
terwijl voor
0-
3.30 u.
naar GOES
42.— u.
OTTERDAM
11,30 u.
M
112,u.
am bij den
E, op *tHa-
rMAN aan
de JONG
(ldelbnrg en
9,15+10,-
f 2,30 3,30f,
0,-f 11—,
D4.30f 6.—
waarbij aan
aangelegd,
de Keersluis
Ut» WililliiiJMtiiiigeaMMaaniM
IM
1887. No. 5,
ELKEN MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
f 0,95
- 0,02
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nommers
UITGAVE VAN
G. M. Klemkerk, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De lezers zullen zich nog wel herinneren
dat ir. den verloopen zomer te Goes onder
voorzitterschap van den Weleerw. heer ds.
Laan, de eerste Zeeuwsche Uniedag gehou
den werd.
Over de vruchten van dien Uniedag spre
ken wij nu niet. Toch mag veilig vastge
steld worden, dat door deze samenkomst
van voorstanders van christelijk onderwijs
het doel en de beteekenis van de Unie
«een school met den Bijbel» meer bekend
zijn geworden onder de bewoners van Goes
en omstreken. Wat dan ook hier of daar
in zijne onwetendheid de eene of andere
d rij vei' moge beweerd hebben, als zou de
Unie voor kerkelijke doeleinden te gebrui
ken zijn, de overgroote meerderheid van
het christelijk-historisch publiek begreep
het beter dan die wijzen en onttrok zich
aan de Augustus-collecte voor de school met
den bijbel niet.
Reeds meermalen wezen wij er op dat
de Unie uitsluitend is opgericht, om aan
het protest tegen de barre schoolwet een
blijvend karakter te geven. Opgericht ook
om de voorstanders van christelijk ondei wijs
nader tot elkander te brengen, en het
streven tebevorderen, om met inachtneming
van de verplichting om, zij het ook een
geringe gave, af te zonderen voor de Unie,
het collecteeren voor de christelijke scholen
in de plaats der inwoning zooveel mogelijk
te bevorderen.
Een schoon doel voorwaar, wat de Unie
beoogde, en waaraan zij. dank zij de uit
stekende leiding van ons geacht kamerlid
den heer De Savornin Lohman, dun ook
tot den huidigen dag getrouw bleef.
De Unie was en bleef het terrein, waarop
Luthersehen en «gescheidenen», «ethischen»
en gereformeerden, «synodalen» en «dolee-
renden», doopsgezinden en «darbysten» kort
om lieden van allerlei kerkelijke kleur of
indeeüng, elkander konden ontmoeten.
En na de Unie-vergadering, die Donderdag
te Utrecht gehouden werd, mogen wij met
dankbaarheid en blijdschap erkennen, dat de
Unie, als staande buiten den kerkelijken
partijstrijd, voortdurend dit gewenschte ver-
eenigingsterrein zal blijven.
Welk een onwaardeerbare zegen
Waar bij zooveel aangelegenheden de meest
ingrijpende geschilpunten worden waarge
nomen, daar blijven zoo enkele belangen,
namelijk die onzer krankzinnigen (Veldwijk)
en die onzer kinderen (de Unie) van den
vloek van den partijstrijd vrij
Toch had het niet veel gescheeld, of ook
de Unie ware in den kerkelijken strijd in
getrokken en de arbeid van ontslapenenen
nog levenden, voor de eere Gods bij de
volksopvoeding, zoo g >ed als ongedaan ge
maakt.
Hier en daar riepen r^eds enkele kerkelijke
beethoofden, nu Lohman als voorzitter der
Unie aftrad, dat men hem den doleerman,
niet moest herkiezen!
De Unie zoo meenden ook enkele
slecht ingelichte leiders in Goes' omstreken,
werkte voor de scholen der doleerenden
Nota bene, alsof er zulke scholen reeds zijn
En dat booze spel van de Unie was op
touw gezet door een man als «.dien»
dr. Kuyper en zijn blinden volgeling Lohman.
Wat heeft memg christen zich al niet
bezondigd, als hem een van deze beide
gehate namen te binnen schoot. Zelfs de
gemoedelijkste keuvelaar denk aan den
heer Verweij verloor den eerbied voor
zich zeiven, wanneer het gesprek op een
dier twee staatslieden viel.
Johannessen zag men Tertullussen worden 1
Gelukkig bleek hun getal geringer dan
men vreesde, dank zij den goeden zin en
de teederheid van consciëntie, die zoo menig
anti-doleerend medestrijder deden besluiten
antirevolutionair te zijn en af te blijven
van kerkelijke zijpaden.
Waarlijk, dit is moedgevend. Het geeft
goede hoop, dat de meerderheid onzer kie
zers op den duur hun kerkisme bij de
stembus het zwijgen zullen opleggen.
Een tweede gevaar dat afgewend werd,
namelijk gevaar voor scheuring in den boezem
van «christelijk nationaal onderwijs» laten
wij huiten bespreking om alleen nog te
wijzen, op het verblijdende feit, dat een
tweede aanval, nu niet op het kamerlid
maar op den voorzitter Lohman in de Uriie-
vei'gadering van jongstleden Donderdag, ge
lukkig is afgeslagen.
Met algemeene stemmen (721 werd Jhr.
mr. A. F. de Savornin Lohmen als voorzitter
der Unie herkozen.
Wat bij zijne verkiezing als kamerlid niet
kon gezegd worden, is bij deze verkiezing
toch waar gebleken, dat er nog een zeker
soort marktgeschreeuw is, dat de ooren dei-
vrienden van christelijk onderwijs nog niet
heeft kunnen bereiken.
Met algemeene stemmen
En dat ondanks deze dingen: 'lo. Zeker
deel der christelijke pers had Lohman's
herkiezing ontraden. 2o. Er waren onder
de aanwezigen in de vergadering ook mannen
die verre waren van doleeren. En 3o.
Lohman zelve had dringend zijne herkiezing
ontraden, voor het geval men hem niet
meer vertrouwdeja zelfs voor het geval
dat men hem ondanks persoonlijken of ker
kelijken tegenzin, toch wou stemmen.
De heer Lohman sprak het onbewimpeld
uit, dat hij doleerman wenscht te blijven,
gelijk hij het feitelijk reeds was, vóór daar
eene Unie bestond en dat hij ofschoon
het verband tusschen de Unie en de kerk
beslist ontkennende uit den weg wenscht
te gaan voor elk votum van wantrouwen.
Hij riep den afgevaardigden toe: Stemt
mij niet met de gedachte: er isop'toogen-
bli'k geen betere. Want dat is wel zoo. In
het bestuur zitten nog genoeg bekwame
presidenten. Stemt mij ook niet, om mij te
believen, ik begeer geen enkele stem van
wie 't niet met mij in deze onderwijszaak
eens zijn. En zelfs toen dr. Gerth v. Wijk
uit den Haag gezegd had, dat hij tegen
het doleeren is, maar het niettemin betreu
ren zou, als de Unie haren voorzitter niet
herkoos, toen nog stond dhr. Lohman
op, om te verklaren dat niemand ter wille
van dit woord, al waardeerde spreker het
uit den mond van een «synodalen» broeder
zijn stem mocht veranderen 1
Het tegendeel, niet waar, van pressie
En de uitslag was dat Jhr. mr. A. F.
de Savornin Lohman met algempene stem
men kerkozeu werd als Voorzitter van de
Unie «Een school met den Bijbel.»
Zoo komen wij met de goede zaak van
het christelijk onderwijs verder 1
Een muisje met een staartje
Toen in het voorjaar de Grondwetsher
ziening behandeld werd, wezen onze vrienden
in de Tweede Kamer er op, dat de verbete
ringen, die de* minister invoerde, heel
weinig om het lijf hadden. Ja zelfs be
weerden zij dat de zoogenaamde verbetering
van de artikelen over de troonsopvolging
een verslechtering was.
De troonsopvolging was volgens Lohman
en ook volgens den liberaal Farncombe
Sanders als lid der Staats-eommissie, in de
oude wet voldoende geregeld. Er was geen
verbetering of verduidelijking noodig.
De minister Heemskerk, het was toen
al te zien, en nu wordt het nog meer
duidelijk dat Z.Exc. van de oude artikelen
raken de de troonsopvolging nietveel begrepen
heeft. Noch de minister, noch professor
Buys konden er ééne onduidelijkheid in
aanwijzen. Dit heeft eigenlijk de geheele
Kamer erkend. Ook de liberalen voelden
en erkenden het, maar zij waren in een
lastig parket. Zij hadden toen nog wel
den dreigenden vinger van minister Heems
kerk niet gezien, maar goedschiks zfjn
voorstel afstemmen durfden zij dan toch nog
niet.
Drie rechtsgeleerden uit hun midden
hadden het voorstel onderzocht, en zij
moesten ook zeggen dat het oude ontwerp
beter was. Tegenover die drie knappe
liberale rechtsgeleerden (De Ranitz, Sanders
en v. Houten) heriep zich de minister
ter elfder ure op een zeer onbeduidende
specialiteit als wijlen mr. Lenting. Toch
stelden de liberalen, hoewel zij beter wisten,
den minister in 't gelijk, daarmee liever
zichzelven dan de beste regeling der troon
opvolging bergende.
Maar dat er iets niet in den haak
was, -bleek wel uit het feit dat de drie
rechtsgeleerde raadgevers der liberalen al
zeer onderscheiden handelden.
De Ranitz liep weg toen de stemming
begon; v. Houten stemde tegen; terwijl
Sanders slechts voorstemde ter wille van
het partijverband. Deze laatste had trouwens
reeds vroeger duidelijk genoeg aangetoond
dat de oude regeling onverbeterlijk, voor
treffelijk was.
En nu?
Niet onmogelijk dat de heeren nu wel
een weinigje berouw zullen hebben. Want
om voor het oog der natie een antirevo
lutionair als b. v. Lohman met schouder
ophalen voorbij te loopen, wanneer hij de.
aanneming van Hoofdstuk II ontraadt, -
zie, dat is niets. Hij is toch maar anti
revolutionair.
Maar nu daar waarlijk huiten de Kamer
door liberalen een lang niet malsch oordeel
wordt uitgesproken over het dwaze bedrijf,
om juist de zaak, die het Huis des
Konings raakt, op zulke losse schroeven
te zetten, waarlijk, nu wordt het tijd dat
men de zaak nader onderzoeke.
Reeds hebben drie knappe liberale rechts
geleerden hun waarschuwende stem doen
hooren. Het zijn de advocaat mr. Muller,
de vicepresiclent van den Hoogen raad.
mr. Liefsting en de oud-minister mr. Kap-
peijne. Alsmede de oud-minister mr. v.
Goltstein. Het is ons natuurlijk om het
even of men naar Lohman, dan wel naar
Kappeijne hoort.
Doch het Nederlandsche volk mag eischen
dat de overheerschende partij wake voor
een goede regeling der troons opvol
ging.
Wij wandelen naar de revolutie. Neer-
land's laatste koning wordt oud. Een
kind zal ons misschien spoedig regeeren.
Onze koloniën en koopsteden zyn zoó'n
verleidelijk lokaas voor de politieke grijp,
vogels. Pruisen is onze nabuur, met het
oude koninkrijk Hannover als waarschuwer
en als grensprovincie. Teekenen te over,
om in dezen hoogst voorzichtig te zijn 1
10 Octobej*1887.
Eenige heeren te Kampen hebben het
denkbeeld geopperd, om, onmiddellijk nadat
de Tweede Kamer het hoofdstuk der defen- 1
sie heeft aangenomen, aan de Eerste Kamer
een adres aan te bieden, teneinde, zoo mo
gelijk, te voorkomen dat dit hoofdstuk door 1
de Eerste Kamer verworpen worde. Zij
n eenen, dat het van veel nut zou wezen,
indien het Nederlandsche, volk in dit beslis
send oogenblik, te bewegen ware zijn stem te
doen hooren ten aanzien der belangen,
waarmee de verdediging van der. geboorte
grond op het nauwst is verbonden.
De genoemde heeren hebben reeds een
concepladres opgemaakt Onder hen is ook
de docent dr. H. Bavinck.
Blijkens een van het Deparlement
van Koloniën ontvangen telegram van den
Gouverneur Generaal van Ne erlandsch-Indië
van den 8n October, is een vijandelijke
bende, sterk 400 man, onder Tengkoe di
Tirou in den nacht van den In October
binnen de postenlinie van Groot Atjeh ge-
komen en wilde een even sterke bende in
den nacht van den 2n October volgen, doch
werd deze door een hinderlaag verdreven,
terwijl de eerste bende, die genesteld was 1
tusschen Moesapi en Kotta Radja Bedil,
den 2n dezer werd aangetast en verjaagd
met achterlating van 41 dooden ons ver
lies bedroeg 4 gesneuvelden en 17 gewonden,
De heer dr. C. A. Pekelharing, hoog
leeraar aan de rijks universiteit te Utrecht,
is benoemd tot ridder der orde van den i
Nederl. Leeuw. i
Kolijnsplaat. Aan net Telephoon-kantoor p
zijn, gedurende de maand September, ver
zonden 52 telegrammen, en ontvangen 80
telegrammen. Totaal behandeld 132 tele
grammen.
Te SlieJrecht overleed de heer J. A.
v. Hattem, oud-burgemeester.
Kleinzielig! Dr. Smit, eervol ontslagen j
leeraaraan de hoogere burgerschool te Apel
doorn wilde de adviezen van Burgemeester
en Wethouders en van den inspecteur voor
middelbaar onderwijs, die tot zijn ontslag
geleid hadden, publiek maken en vroeg
daarom inzage van deze in den raad pu
bliek voor elezene adviezen. De burgemees-
ter en wethouders van Apeldoorn hebben
deze inzage geweigerd.
Zaterdag werd te Ylissingen met
gunstig gevolg de officieele proeftocht ge-
houden van de nieuwe op de fabriek der
kon. vnaatsch. «de Schelde» gebouwde rader
stoomboot Walcheren, gebouwd voor reke
ning der provincie Zeeland en bestemd voor
den prouncialen sloombootdienst op de
Wester-Schelde.
De proefvaart werd op de gemeten mijl
aangevangen en daar op eene vaart van
13.27 mijl behaald, zijnde 1.27 meer dan
bij contract bepaald was.
Daarna werd de reis naar Terneuzen
ondernomen, en in driekwartuur vèör stroom
volbracht.
Tot algemeen secretaris der maat-
schappij t. N. v. 't A. is gekozen de heer
