CHRISTELIJK-
NIEUW SBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
1887. No. 106.
Dinsdag 9 Augustus.
Eerste Jaargang
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy. te Middelburg.
PRIJS DER ADVËRTEXT1EN:
Klare Wijn.
Buitenland.
Binnenland.
7-t-2T^
//^y
yy?
DE
EU W,
eu.en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,95
Enkele nommers-0,02'/,
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 40 cent.
Het debat door de Roeper uitgelokt, heeft
onder meer die goede zijde, dat niemand
der kiezers voor ,de rest behoeft te twijfe
len wat hij aan het Kamerlid den heer
Lohman heeft. De heer Lohman heeft
klaren wijn geschonken. Een vorige maal
reeds verdedigde hij de houding der anti
revolutionaire club tegen de beschuldiging
van prof Lindeboom, als zou zij het onrecht
dat artikel 168 den christelijker! gerefor
meerden aandoet, zonder protest dulden.
De afkeuring die Ihans tegen dat kerkegoed-
en tractementen-artikel bestaat, is een ge
volg van het aldoor weer hameren der
antirevolutionairen op deze harde rots, lang
voor er een Marnix bestond.
De tweede vraag van prof. Lindeboom
beantwoordt de heer Lohman al even on
bewimpeld als de eerste
«Op de vraag «of de doleerenden zich
hebben losgemaakt van art. 168», antwoord
ikongetwijfeld. Zij hebben door het feit
van losmaking zelve bewezen, den Koning
der Kerk te willen gehoorzamen, al moet
hun dit al hun keikelijke goederen kosten.
Op de meeste plaatsen zijn die voor goed
voor hen verloren. Op andere hangt het
behoud al van eene rechterlijke uitspraak;
doch ieder is steeds gewaarschuwd, dat op
den goeden uitslag daarvan, om welke re
denen dan ook, niet te rekenen viel. Van
daar de gelukkig betrekkelijk geringe door
werking der beweging. Die aan de goe
deren hangt, blij ve thuis. Maar de rechts-
beschouwi.ig der doleerenden brengt mee,
dat zij nooit anders dan ged vongen afstand
doen mogen van wat aan de gereformeerde
kerk, naar recht of krachtens de Grondwet,
zoolang die nog bestaat, toekomt,»
De christelijke gereformeerden zouden
nooit anders dan gedwongen hun recht op
de kerkegoederen hebben doen varen.
«En de heer jL. L. zal wel niet beweren,
dat ooit de Chr. geref. anders dan gedwon
gen hun goed zouden hebben laten varen.
Ik waag het zelts te vermoeden dat, indien
de wetgever alsnog hun recht op de trac-
tementen erkende, en wel op grond dat z j
uitmaken de gereformeerde kerken van Ne
derland, hun lijver te yen gemeld grondwets
artikel merkelijk zou bekoelen.»
Maar als de heer Lindeboom in de Kamer
was, zou die het hem niet anders leveren
en ruimen dat gehate artikel zoo spoedig
mogelijk op?
«Op de mededeeling dat de heer L. L.,
ware hij lid der Kamer, de leden zal nood
zaken zich uit te spreken over art. 168,
antwoord ikdat de heer L. L., eenmaal
daar zittende, wat ik hem gaarne gun, al
heel spoedig zou bemerken, dat hem dit
onmogelijk zou zjjn. Voorts, al ware dit
mogelijk, het onzinnig en dwaas is, vrienden,
die men op het ééne stuk dat aan de orde
is noodig heeft van zich te verwijderen enkel
ter wille van een verschil over een ander
stuk dat niet aan de orde is, en onder deze
Grondwet niet aan de orde kan komen.
Hij zou inzien dat hij even dwaas zou han
delen, als dr. Bronsveld, ds. Buytendijk en
tutti quanti. die, uit bezorgdheid voor hunne
positie, mannen, die hen op ander gebied
van dienst kunnen zijn, willen verwijderen,
nog vóór dat die mannen feitelijk in stuat
zijn die positie aan te vallen 1»
V Beginsel of Kans van slagen.
De verkiezing voor de provinciale staten
in het district Goes heeft D. V. plaats op
Woensdag over 14 dagen. Reeds zijn door
de liberalen enkele candidaten genoemd.
De Middelburgsche Courant houdt het er
voor, dus geeft bedektelijk den raad, dat de
Goesche kiezers den heer v. d. Bilth la
Motthe kandidaat stellen.
Om het beginsel
Neen, daarom nu zoo direct niet. Maar,
althans dit meent de Middelburgsche, wjjt
men niet hem de meeste kans van slagen
heeft.
De meeste kans van slagen, het hoog
ste ideaal der liberalen
Dan zouden wij als wij ook eens onge
vraagd wat zeggen mogen aan de Goesche
liberalen willen voorstellen: Stelt dan den
heer v. d. Bosch uit »den Polder» kandi
daat. Die is nog al orthodox, weetje
Zie, een liberaal candidaat, die voor de
openbare school, en tevens van de godsdiens
tige orthodoxe richting is, zoo een is
hier, mits hij maar aanbidders van 't open
baar onderwijs en onderdrukkers van de
vrije school naar de Eerste Kamer helpt af
vaardigen, goud waard.
Hoe vromer de Goesche liberalen zich aan
stellen, hoe heerlijker de slag is, dien zij
weldra voor de Provinciale Staten en voor
de Tweede Kamer slaan zullen.
Kans van slagen, o iiberalenneemt
dezen bescheiden raad van een tegenstan
der aan, hebt gij gewis, als gij uit den
orthodoxen hoek een vriend van de openba
re school kunt ophalen. Zulk een man is
de heer v. d. Bosch., wiens candidatuur wij
u bij deze ootmoedig aanbevelen.
De antirevolutionaire kiesvereeniging »Voor
Nederland en Oranje» dacht er anders over.
Zij vroeg niet in de eerste plaatsKunnen
wij slagen Maar, gelijk h t mannen van
beginsel voegt, kunnen wjj op dezen
man als op ons zeiven rekenen
Daarom koos zij den heer C. J. Huvers,
notaris te Kolij nsplaat.
t',De Antirevolutionaire leus.
Alles, wat antirevolutionair is of heet, ver
klaart de leus te beamen: «tegen de Revolutie
het Evangelie.»
Men zou evenzeer ook kunnen zeggen:
«tegen de aanbidding van het lk en de hul
diging der menschelijke Rede als de God
heid, de erkenning der Souvereiniteit van
den levenden God-, gelijk de Heilige Geest,
als de eigenlijke auteur, Hem ons in den
Bijbel leert kennen.
Voor de Revolutie alleen te houden die
van 1789, is ons beginsel op zeer losse
schroeven zetten. De Revolutie, verzet te
gen Gods Souvereiniteit, dagteekent van den
Zondeval en is uit Satan. Alleen in en na
1789 trad zij in Kerk en Staat onverholen,
elfs onder den schijn van Godsdienst, als
beginsel en leer openlijk op, en vervult de
gemoederen der meerderheid onder de men-
schenklnderen.
Tegenover die Revolutie, staat het Evan
gelie van Gods genade en Openbaring.
De vraag is echter: zouden allen, die de
antirevolutionaire lêus«.tegen de Revolu
tie het Evangeliezeggen aan te nemen,
ook als Evangelie erkennen den geheelen
Bijbel, zonder dat het snoeimes dercritiek
door de godin der Rede scherp gemaakt,
geheele Bijbelboeken of gedeelten daarvan
als onecht uitsnoeit, en historiën voor tra
ditie en legenden uitmaakt
Wie dit laatste doet is, al heet hij or
thodox, al wil hjj antirevolutionair zijn,
volgens onze overtuiging, een Revolutionair,
die wel de eene hand naar den levenden
God uitsteekt, maar de andere aan de go
din «de Rede» reikt.
Nieuwe Zwolsche Courant
Op het gevoel.
De heer prof. Allard Pierson (modern, niet
te verwarren met zijn orthodoxen broeder,
ds. H. Pierson, directeur der Heldring
gestichten), heeft in een zeer gemoedelijke
redevoering de noodzakelijkheid betoogd dat
de hr. Domela Nieuwenhuis opstaanden
voet dient vrijgelaten te worden. Onder
de hoorders was een knaap, die den mi
nister van justitie wilde afzetten. Nog
enkele socialisten voerden het woord om te
betoogen dat Domela Nieuwenhuis geen
gratie noodig had. Daar was hij te rein voor
Maar hoofdschotel was dan toch de rede
van Pierson. Zijn woord was erop aange
legd de hartstochten in beweging te brengen.
Let wel, niet opzettelijk. De professor kon
het niet helpen, maar zijne gevoelige,dweep»
achtige rede was dan toch oorzaak dat
honderden zingend en dreigend door de
straten trokken en de politie beleedigd en
gewond werd!
Toen eenige jaren geleden de heer v.
Wassenaar in de Tweede Kamer voor het
volk achter de kiezers pleitte, dat nog hecht
aan de overleveringen der vaderen en aan
de kracht van het Woord Gods, toen zeiden
de liberalen: «Gij ruit het volk op. Uw
beroep op 't volk achter de kiezers bedoelt
oproer.»
En nu Ja een vriendelijke opmerking
in sommige bladen daar gelaten, hoort men
van een dergelijke snauwende beschuldiging
aan het adres van den modernen professor
Pierson niets.
Maar Pierson behoort ook niet tot die
gehate antirevolutionairen Nooit heeft ech
ter een onzer vrienden zijn hoorders tot op-
roermaken gebracht.
Vijandschap tegen de lijnen, en schroom
valligheid van burgemeesters heeft altijd
nog meer kwaad gedaan. Van Groen werd
gezegd dat hij met vuur speelde. Doch 't
volk van Groen greep .niet naar de straat-
steenen. Professor Pierson heeft verleden
week in Maison Stroucken ongetwijfeld
met vuur gespeeld, en met welk gevolg?
Dat het volk, dat God niet meer vreest,
en de Overheid niet meer eert, in verzet
kwam. Heel Nederland mag God wel
danken, dat deze gemoedelijke rede van
Prof. Pierson geen doodelijke uitwerking
gehad heeft. Gods hand beschermde
Amsterdam.
Want in die rede stak een beginsel. Een
beginsel dat het grauw van Parijs in toe
passing bracht, teen het de Bastille openliep.
Een beginsel door een der aanwezige rechtsge
leerden zeer terecht in herinnering gebracht,
toen hij zeide: Als wij op grond van Pierson's
rtde handelen zullen, dan moeten wij alle
gevangenissen open zetten en alle gevange
nen vrij laten.
Het kan ook niet anders.
Het liberalisme heeft alle besef van zonde
uitgewischt. Waarom zou het nog langer
het begrip van straf erkennen. Alle mis
daad is een vergissing. Elk misdadiger een
ontoerekenbaar krankzinnige. O, wij sid
deren voor het Beest dat uit den Afgrond
weer opdoemt, doch gehuld als het is in
het deftige kleed van den vrijdenker, die
den schuldige onschuldig houdt, en den
goddelooze rechtvaardigt.
■>1 III III III— 'ft7HTI7HireiMgTITWIÏ——a—
V Een Ivrijmagon in den ban.
Te Utrecht is de heer Witteveen tot lid van
den gemeenteraad gekozen. Deze heer is on
verdacht liberaal, want hij is lid van de
loge. Nu heeft deze heer het nooit onder
stoelen of banken gestoksn, dat hjj het
eens is met Gleichman en de zeven andere
liberale heeren, die artikel 194 der Grond
wet hielpen wijzigen en aan het voortrek
ken van de openbare school boven de bij
zondere een einde willen gemaakt zien.
Nu hebben de vrijmetselaars te Utrecht
dezer dagen een vergadering belegd om
bovenbedoelden broeder Witteveen in
den magonieken ban te doen.
Ook de vrijmetselaars hebben hunne hei
ligen en hunne heilige huisjes. Een dier
«heilige huisjes» is artikel 194, waarin staat
dat de overheid voldoend lager onderwijs
geeft in scholen, waar de Christus niet
mag gepredikt wordenzoogenaamd neu
traal onderwijs, maar dat rijp maakt voor
het ongeloof. De geschiedenis met broeder
Witteveen bewijst het: Wee den vrijmet
selaar, die het in zake de «heiligheid» van dat
huisje niet met zijne broederen eens is. Hjj gaat
in den ban. Want ook de vrijmetselaars
zjjn clericaal.
Naar aanleiding van een gerucht, als zou
de hereeniging van alle liberalen in Engeland
onder Gladstone aanstaande zijn, heeft een
der afgescheiden liberalen, Lord Hartington,
op een feestmaal gezegd dat deze zich met
de Tories althans niet spoedig zullen ver
eenigen, wijl zij nog geen geneigdheid be
toonden het pad van den vooruitgang te
betreden.
Een laatste samenkomst met den prins
van Coburg heeft het regentschap zeer ont
moedigd. De prins schijnt namelijk ge
noegzaam blijken te hebben gegeven van
ongeschiktheid voor de hooge taak waartoe
men hem riep. Hij is een goed jager, meer
niet. Zijn vader is er tegen dat hij naar
Bulgarije gaat. Het Bulgaarsche volk zou
met hem bepaald slecht cf zijn geweest,
tejmeer daar de herinnering aan den ge
liefden held van den Dragoman-pas nog niet
is uitgedoofd.
Depretis, de nuj overleden staatsman,
leider der gematigde liberalen in Italië, heeft
wijs gedaan zjjn bekwamen tegenstander
Crispi in het ministerie te roepen. Deze zal
nu president in het ministerie worden.
Aardig, als het welgemeend is. De keizer
van Oostenrijk is Zaterdag aan de badplaats
Gastein aangekomen. Hij begaf zich dade
lijk naar het badslot, waar hjj den keizer
van Dnitschland hartelijk de hand drukte.
Daarna omhelsden de beide Vorsten elkan
der hartelijk, en hadden een langdurig
mondgesprek.
De antirevolutionaire kiesvereeniging
te Goes »Voor Nederland en Oranje» heeft
met algemeene stemmen weder candidaat
gesteld voor de tweede kamer in geval van