ie Boot
NIEÜWSBLAD
VOOR ZEELAND-
I
CHRISTELI JK-
HISTORISCH
1887. No. 74.
Dinsdag 24 Mei.
Eerste Jaargang.
stmeid
ftoomtjalk
r
Ge
worden
rnet en vlug
daar gemkt.
lieuwe veer
fen Cylinder-
ige fl. Ook
;n alle fijne
Itiën gemaakt
icurreeronde
Horloges
n met 1 jaar
Intie.
tterdaiu bij den
iNGE.op 'tHa-
)UWMAN aan
jij J de JONG
>8,
lie.
ardam Nieuwe
Ibrug.
-
s
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
De Uniedag.
Omstandig besproken.
Buitenland.
5.
1
TEN te Driewegen.
u ROTTERDAM
Igens 41,30 uur.
DAM naar GOES
argens 6,uur.
ar ROTTERDAM
Imidd. 12,u.
ERDAM
Jorgens 5,u.
t>n Middelburg en
8,00 9,10 10,00
f. 1,35, 2,30 3,30
9,00 10,00 11,00
jlO 3.30 4,30 6,00
[i-Middelburg.
18,009,30 11,00
5,— 6,30 8,—
7,15 8,45 10,15
4,15 5,45 7,15
7,26
7,8è
7,48
7.66
8,5
8,13
8,20
8,25
8,35
8.12
9,3
9.13
9,25
9,34
9,45
10,50
11,12
11,20
rtoe de
l.ingea
0 -
J /ifar*
s*
ZEEUW,
elk EN MAANDAG' WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Trijs per drie maanden franco p. p. f0,95
1 nkele nommers-0,02>/s
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Woensdag 8 Juni Uniedag. De eerste
Zeeuwsche Uniedag te Goes.
Maar wat is de «Uniedag?»
Gij kent het woord Unie dat vereeniging
beteekent. Onder de vele vereenigingen in
ons land behoort de Unie «Een school met
den Bijbel.» Deze Unie werd gesticht 23
Januari 1879. Eere-voorzitter is Jhr. mr.
Elout van Soeterwoudevoorzitter Jhr. mr.
de Savornin Lohman, penningmeester de
heer J. C. Fabiussecretaris de heer Derk-
sen. Uit onze omgeving zijn o. a. leden
van de Unie Jhr. J. L. de Jonge van Zie
rikzee en de heer Rubs&am van Bergen
op Zoom.
Waartoe is de Unie opgericht
Ik zal het u zeggen. Toen den 17 Au
gustus '1878 de dure schoolwet van Kap-
peijne, ondanks het verzet onzer vrienden,
door eene overmoedige liberalistische meer
derheid was aangenomen, en niettegen
staande het smeekschrift van meer dan
400000 Nederlanders van boven de 20 jaren
aan den Koning opgezonden door den
Koning bekrachtigd was geworden toen
was het dat velen voorstanders van Chris
telijk onderwas de oogen opengingen voor
het groote gevaar dat nu onze christelijke
scholen dreigde. Toen was het dat boven
genoemde mannen en anderen zich vereenig-
den om de christelijke scholen met Gods
hulp te beschermen. Zoo kwam dan de
Unie tol stand.
Haar motto was «Een school met den
Bijbel.» Doel van haar optreden was de
verschillende vereenigingen die christelijke
scholen gesticht hadden, of wilden stichten,
met geld te helpen. Den bloei der vrije
school te bevorderen. Zich met niets an
ders dan met christelijke scholen te bemoeien.
En lest niet minst de vereenigingen
die in 1878 tijdelijk waren opgetreden om
het volkspetitionnement, het smeekschrift
aan den KoningJ te bezorgen, blijvend te
doen optreden.
Jaarlijks, in Augustus, offert ook gij, lezer
uw penningske voor het onderhoud dei-
christelijke school in uwe plaats, of ter voor
bereiding van de stichting, als er nog geene is.
Dit optreden der verschillende vereenigingen
met hunne besturen, waaronder vooral decor
respondenten moeten genoemd worden, om
oprichting van christelijke scholen, ook door
uwe gaven, voor te bereiden of te bevorde-
deren, is een gevolg van het optreden
van «de Unie». De Unie stelt ook sommige
mannen beschikbaar, die desgpvraagd lezin
gen komen houden om ons volk te vertel
len, wat, christelijk onderwijs is, en hoe
noodig en goed het is als protest tegen het
openbaar onderwjjs zonder Bijbel en zonder
Christus, christelijke scholen op te richten.
Dank zij Gods genade, heeft het de Unie,
met mannen als Elout en Lohman aan het
hoofd, mogen gelukken vasten voet te krijgen
in vele streken van ons vaderland. Helaas
in Zeeland is de belangstelling in hetchris-
lijk onderwjjs zeer gering. Achteraan als
zij kwamen, die goede Zeeuwen, o. a. ook
in het verkrijgen van vlugge reisgelegen heden
(het staatsspoor), doen zij dit ook thans op
godsdienstig en geestelijk gebied (de chris
telijke school).
Het is bedroevend en onverantwoordelijk
dat in Zeeland nog zoo vele orthodoxe ge
meenten zijn, waar eenvoudig aan de nood
zakelijkheid van het christelijk onderwijs
niet gedacht wordt. De ouders zenden hunne
kinderen naar de openbare school, de do-
miné geeft hun een uur 's weeks cateche
tisch onderwijseenmaal 's weeks zenden
sommigen hen ter zondagschool, als er
een is; en voorts, laat men het water
over den akker loepen. De kin leren ver
vreemden van den godsdienst; bet opko
mende geslacht weet van al deze dingen
niet af; en de kans om hen van de nood-
zakelijiuieiu der christelijke opvoeding te over
tuigen, vermindert elk jaar.
Dat het wiet de zaken minder goed gaat
dan vroeger, is helaas, een onloochenbare
waarheid. Maar deze beproeving van Gods
wege mag geen voorwendsel zijn om ons
van den eiseh Gods af te maken «Leer
den jongen de eerste beginselen; voedt en
vermaant uwe kinderen in de leer en in de
vreeze des Heeren.»
Maar laten wij niet vooruitloopen. Laten
wjj alleen zeggen dat de Augustus-collecten,
ook in Zeeland, niet verminderen, al kon de
opbrengst hooger zijn. Ruim honderd elf
duizend gulden werd verleden jaar gecol
lecteerd. Van deze collecten was «de Unie»
de ziel. Hier en daar traden sprekers op.
Laatst sprak nog ds. Notten te Kloetinge.
Dit, en nog meer is het werk van de Unie.
Tal van christelijke scholen zjjn door hare
bemoeiing, in ons land opgericht of gesveund.
Jaarlijks heeft men in sommige provin
ciën een Uniedag. Dan komen de vrienden
van christelijk onderwijs bij elkander, om
de belangen en vrijheden des volks te be
hartigen; om elkander te sterken in den
strijd om de scholen met den Bijbel; om
den Heere vereenigd te bidden, dat Hij ons
voorga en onze pogingen zegene, opdat vele
kinderen met Zijnen dierbaren naam bekend
gemaakt worden.
Zulk een Uniedag zal het o. a. den 8
Juni a. s. te Goes zijn. Wat daar besproken
zal worden, wordt per circulaires meege
deeld. Allen die de christelijke school lief
hebben, komen daar samen. De heeren
Wirtz, Mulder en anderen, mannen van
het vak als zij zijn, zullen daar de belangen
van de christelijke school bepleiten. De
vraag van den heer Mulder uit Zierikzee
worde vóór dien tijd door alle vrienden
overdacht. «Wat kan er in Zeeland nog
gedaan worden tot bevordering van den bloei
der school met den Bijbel.»
Wij zullen ze niet noemen, de plaatsen waar
men sinds jaren het evangelie in de kerk
gebouwen hoort, terwijl men zich over het
evangelie in de schoolgebouwen niet be
kommert. Waar men jarenlang met prij-
zenswaardigen ijver gestreden en gestreefd
heeft om een orthodoxen leeraar te krijgen,
en aan een orthodoxen, christelijken onder
wijzer niet dacht. Waar men wel voor
zich zei ven den Bijbel wenschte te bezitten,
doch aan zijne eigene kinderen de zegenin
gen des Bijbels onthieldMag dit zoo
blijven?
En nu de christelijke scholen in Zeeland.
Haar aantal bedraagt 23. En wel te
Middelburg 5 (hoofden de hh. v. Linschoten,
v. Genderen, v. Kluijve en Rademaker, en
mej. Jonk); te Vlissingen de heer Merckens
te Veere de hr. v. d.Kleijn; teAagtekerke
dhr Overweg; teBiggekerke de hr. Happee
te Domburg de hr. Weeda; te Camperland
de hr. Los; te Wissenkerke de hr. Swart;
te Zierikzee de hr. Mulder; te Bruinissede
hr. Bastmeijerte Goes de hr. Wirtzte
Nieuwdorp de hr. Boon; te Ierseke de hr.
Staalte Axel de hr. Van Vliette Ter-
neuzen dhr. Koelmanste Zaamslag de heer
De Rijckete Groede dhr. Ligtbelmte
Oostburg de hr. Vergouwen en te Sluis de
heer Hondius. Zeker een klein getal, als
men nagaat, dat er in Z. Holland 104, in Fries
land 80, in N. Holland 64, in Utrecht 34, in
Gelderland 60 christelijke scholen zijn; zelfs
het dorre N. Brabant met zijne overwegende
roomsche en moderne bewoners treft men
nog 15 christelijke scholen aan.
Zeer hopen wij dat op den aanstaanden
len Zeeuwschen Uniedag door vele wakkere
Zeeuwen een kort en goed besluit zal ge
nomen worden, om, in de mogendheid des
Heeren, niet te zullen rusten voor ook in
de plaats hunner woning eene christelijke
school is verrezen. Met de toekomst onzer
kinderen hangt de toekomst van ons dierbaar
vaderland samen.
Onze zonen zijn onze toekomstige burgers,
iundverdedigers, wethouders, raadsleden,
ambtsbekleeders op maatschappelijk en ker
kelijk gebied. Zullen zij eenmaal, mede
door onze schuld, van den Christus naar de
schriften vervreemd, wandelen naar het
goeddunken huns harten, de ontzettende
verantwooi delijkheid daarvan zal op het
tegenwoordig geslacht rusten. De Heere
verhoede dat zij eenmaal in den grooten
Dag tegen ons zouden getuigen!
Nog zij meegedeeld dat in onze provincie
56 locale comité's zijn, dat wil zeggen ver
eenigingen, afdeelingen van «de Unie.» Wij
laten hier de namen volgen en de namen
der correspondenten, te beginnen met Zuid
en Noord-BevelandBaarland, ds. R. O.
C. Aitton Bath, W. van Strien Biezelinge,
dr. van der Beke Callenfels Camperland,
A. Los; ColijnsplaatW. C. Barentsen
Cortgene, J. F. Gelner; Gjes, J. C. Wirtz;
's Gravenpolder, J. Rem ij n's Heer Abts-
kerke, *P. Rêjjnoudt's Heer Hendrikskin
deren, A. Zandee; 's Heerer.hoek, ds. J.
WillemseIerseke, D. SchipperKloetinge,
C. Beenhakker, Krabbendijke, ds.J. de Koning:
Kruiuingen. ds. B. WielengaNieuwdorp,
ds. W. SchockNisse, ds. J. M. Conradi
Wemeldinge, A. PaauweWilhelminadorp,
J. Stamperius; en Wissenkerke, C. D. van
Noppen. Genoemde voor standers derjSchool
mot Jen Bijbel zullen u zeker gaarne meerdere
inlichtingen geven.
De lieer Lohman weerlegt nu de mee
ning van de regeering als zou men hier
kunnen spreken van aanspraken. Uit een
bestendig genot van een weldaad vloeit niet
voort dat men er recht op heeft.
«De Regeering spreekt van eerbied voor
verkregen aanspraken. Ik begrijp niet
hoe dat vol te houden is, hoe men ooit
spreken kan van publiekrechtelijk ver
kregen aanspraken. De overheid besteedt
toch 's lands goederen in het belang van
allen. Als zij denkt: ik moet het doen
ten behoeve van een zeker deel der be
volking, dan doet zij dat; en meent zij
daarna dat het beter is de goederen ten
behoeve van een ander deel des lands te
bezigen, dan is zij er evenzeer toe ge-
re. htigd. Maar nooit kan hjj die, hoe
lang ook, die weldaad genoten heeft,
zeggenik heb er aanspraak op verkregen.
De bevoegdheid der overheid om te hande
len met hare goederen ten eigen nutte
is onverj.iarbaar. Als niet bewijsbaar is
dat de kerk civielrechtelijke aanspraak
heeft op de goederen, kan de omstandig
heid dat de Regeering die goederen ge
geven heeft aan deze of gene kerk, die
Kerk nooit gerechtigd maken om die
goederen voor zich te l ischen.»
Wal kan men dan wel doen en is dan
ook in 1798 geschied?
Wel kan men uit billijkheid overgangs
bepalingen maken. Wij hebben dit meer
malen alzoo beslist, o. a. ten aanzien va i
scholen, als het subsidiën gold; daarbij
werd dan wel eens het subsidie niet plot
seling ingetrokken, maar nooit kan de
genieter beweren recht te hebben op dat
subsidie. De wetgever van 1798 heeft dan
ook het woord aanspraak in geheel juisten
zin gebezigd: blijvendenogthandsonver
let de aanspraak, welke eenig Lichaam
of Gemeente daarop mogt maken en met
de nodige bewijzen voorzien, aan het Ver
tegenwoordigend Ligchaam ter beslissinge
zal moeten inleveren.»
«Van die bevoegdheid is een ruim ge
bruik gemaakt. Het schijnt wij vin
den dit vermeld in ee.i adres der alge-
meene Synode van de Nederlandsche Her
vormde Kerk dat met de meeste gulheid
de archieven der ontvangers en admini
strateurs op last der Regeering voor de
reclamanten geopeud zijn en de termijn
van inlevering der bewijzen met zes
maanden verlengd is. Dat doet alleen
eene overheid die bedoelt alle rechtmati
ge aanspraken te eerbiedigen. Dit ge
schiedde ten opzichte van de aan de ker
ken behoorende goederen.
Brussel, 22 Mei. Gisteren avond heeft
er eene algemeene vergadering der Brus-
selsche af ieeiing van de Ligue ouvrière in
het «Volkshuis» plaats gehad om over eene
algemeene werkstaking te beraadslagen.
Maandag zal eene vergadering gehouden
worden van afgevaardigden van alle deelen
uit het land om de quaestie te overwegen.
Gisteren avond moeten, naar het heet, reeds
verscheiden werklieden-syndicaten tot de
werkstaking besloten hebben. Voor heden
worden socialistische manifestaties in ver
scheidene steden aangekondigd.
Na het eindigen der vergadering doorliep
een stoet van ongeveer 'J00 werklieden de
straten van Brussel, de Marseillaise zingende
en roepende: leve de amnestie! leve de
algemeene werkstakingDe politie bilette
den stoet langs het koninklijk paleis te
gaan. Wanordelijkheden zijn er niet voor
gekomen. N. R. C.
Te Muhlhausen (Duitsche Rijksland)
is een merkwaardig man gestorven. Wij
bedoelen Jacques Dolfus, lid van een uitge
strekt handelshuis. In 1853 stichtte hij
een werkliedenstad, die later aanzienlijk
uitgebreid werd. Zij bestaat uit huisjes
met tuinen waarvan de werklieden na een
zeker aantal jaren eigenaar kunnen worden
In 1859 stichtte hij een asyl voor behoeftige
reizigers, die er kosteloos een nachtverblijf
en een avondmaal vinden. Zoo noodig
worden hun ook kleederen verschaft.
Na de inlijving van den Elzas bij
Duitschland heeft hij in den Rijksdag als