SKHEGHT
CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
i I D
L no 6 7.
1887. No. 43.
Zaterdag 26 Februari.
Eerste Jaargang*
intenis f300.
10.
Mestputlooper
IM1N G,
IAAT.
TSTHAAT.
30TDIENST
telegraaf:'
VERSCHIJNT
F. P. D'huy. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Binnenland.
Kerk- en Schoolnieuws.
Rechtszaken.
Gemengde Berichten.
Prijscourant gratis.)
er Plaatselijke of Gar
ot.
n, ongejrankeerd, aan
3, KINDERMAN-
OKKEN, PELTE-
OFFEN, ZWART
INETS.
GOEDEREN, alslM
1, WATERTWIS-
en FRANSCHE
artikelen worden
'eeuwsch ras,
1UW, Wilhelmmadorp.
)EN AAN EEN
OMENDE
of drie jaren op het
eref. Godsdienst. Bij
F. DE JONGE,
Bakker, Oud-Vosmeer.
a. s. EENE
streeks 18 jaren, die
bevragen bij den UIT-
d te Goes.
30TDIENST
burg en Zierikzee.
ikzee Spoorweg Goes,
aruari.
Van Zierikzee
Dinsd. 22 's mor. 6,30
Dinsd. 22's mid. 2,30
Woen.23 1,
10 Dond. 24 2,
Vrijd. 25 2,
Zat. 26 12,
Zond. 27 2,—-
gen, Middelburg en
terdam.
.rek in Februari.
fan
isingen
:aar
tterd.
Van
Middelb.
naar
Rotterd.
Van
Ro tterd.
naar
Middelb.
en
Vlissingen
7,30
v.
8,45
v. 9,—
9,
7,30
8,45
9,
iruari.
van Antwerpen
Dinsd. 22 's mor. 6,
10 Dond. 24 6 30
10 Zond. 27 7,30
0
ZEEUW,
elken MAANDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,65
Enkele nommers- 0,02 "/s
UITGAVE VAN
G. M. Klemkeik, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit Nummer behoort een Bijvoegsel.
Een gewichtig volksbelang.
Bij het lezen, dezer dagen van het Dag
blad, waarin werd medegedeeld een kort
verslag van een, dezer dagen, uitgekomen
werk van den heer Buijs, getiteld «Grond
wet-toelichting en kritiek», trok het mijne
bijzondere aandacht, daar vermeld te vinden,
dat de Grondwet het vestigen van openbare
scholen in alle deelen van Nederland, had
voorgeschreven, ten einde waarborgen te
hebben tegen de overheersching der bijzondere
school, en het dus eene ongerijmdheid moest
beschouwd worden, om die overheersching,
door geldelijke ondersteuning nog te be
vorderen. Nu erkent de Schrijver wel dat
sedert het jaar 1848 de maatschappelijke toe
stand verandering heeft ondergaan,en, uitdien
hoofde, thans alleszins termen bestaan tot
wijziging van art. 194 voornoemddoch
dit neemt niet weg, dat 't geen door den
schrijver, aangaande het ontstaan van art.
194 wordt vermeld, van invloed zou kunnen
zijn op de denkwijs van de zoodanigen die,
tengevolge van de bovengemelde verklaring,
1 aangaande den zin van gedacht artikel, uit
liefde voor de openbare school, huiverig
misschien zouden zijn, in eene wijziging,
in milderen zin, van hetzelve toe te geven
en het is daarom, dat wjj ons gedrongen
gevoelen, om betrekkelijk den zin, waarin
gedacht art. 194 in de grondwet is opge
nomen, mee te deelen hetgeen de Minister
Bosscha, verdediger der grondwet, waarbjj
vrijheid van onderwijs geproclameerd werd,
destjjds zeidedat de Regeering het als
rechtvaardig beschouwde dat ieder, naar
zijne meening, zijne kinderen kon opvoeden
en dat de Regeering dus alleen voor zich
behield toezicht te houden over dej scholen,
en te waken, dat bekwame onderwijzers
dat ambt bekleedden.
«Naast dit recht der Regeering staat
geen ander recht» zeide hij «want dat zou
«dwang zijn, in strijd met de volkomen
«vrijheid, welke de Regeering wilde.»
«Dat wijders art. 194 in de grondwet
«alléén was opgenomen om te voldoen nan
«den wensch van die leden, die bevreesd
«waren, dat de verleende vrijheid van on-
«derwijs, nadeelig zoude werken voorzoover
«de kerk of particulieren te kort mochten
«schieten om op alle plaatsen in het on-
«derwijs te voorzien.»
Er bestond dus geen grond van vrees
voor onze overheersching, maar integendeel
vrees dat het bijzonder onderwijs zou te kort
schieten om te voorzien in de behoeften der
natie. Het was er zoo verre van af dat
men destijds eenige vrees koesterde tegen
het bijzonder onderwijs, dat de Minister
verklaarde dat het bijzonder onderwijs ge
heel vrij zoude zijn, en wel zóódanig dat
men in de concurrentie met de vrije School
een waarborg meende te vinden voor de
doelmatige inrichting van de Staatsschool.
Kan er wel sterker bewijs worden aange
voerd, dat men met het woord vrijheid,
ook bedoelde gelijkheid, waardoor alle mo
nopolie voor de staatsschool of bevoorrech
ting van dezelve tegenover de vrije school
moest komen te vervallen.
Ja, zóóverre was men verwijderd van
eenige vrees te gevoelen voor de bijzondere
school, dat Thorbecke, die een zóó belang
rijk aandeel in de grondwetsherziening van
1848 heeft gehad, zelfs zeide dat hij het
de roeping van den Staat achtte, het bij
zonder onderwijs, zoovéél mogelijk te be
vorderen en later sprak dat hij het wen-
schelijk zoude achten, dat het bijzonder
onderwijs overal verspreid mocht worden,
en het Staatsonderwijs slechts tot aanvul
ling strekte.
Zóó dacht en sprak een man die wel ten
volle bekend was met de bedoeling van art.
194, en zóó weinig vrees bestond bij de
ontwerpers der grondwet voor overheer
sching der openbare school, dat de minister
Bosscha verklaarde dat het de bedoeling der
wetgevers was, een wedijver te doen ont
staan, tusschen de vrije school en de staats
school, ten einde dus het onderwijs tot
meer volkomenheid te brengen.
Men ziet dus uit deze woorden wat de
wetgever met het woord vrijheid bedoelde,
namelijk: gelijkheidwaardoor alle bevoor
rechting van de staatsschool meest vervallen,
zonder dit toch moest het denkbeeld van
onderlingen wedijver van beide seholen als
geheel illusoir beschouwd worden.
En i« dit nu de ware bedoeling geweest
waarmede de vrijheid van onderwijs gepro
clameerd werd, dan mogen de voorstanders
van de vrije school zich met recht beklagen
dat de Regeering zóó weinig getrouw hier
aan is gebleven, en door bevoorrechten der
staatsschool op een wijze, als plaats vindt,
alle denkbeeld van te kunnen wedijveren,
voor de bijzondere school illusoir heeft ge
maakt, en dus die ouders, welke hunne
kinderen in de vreeze des Heeren wenschen
op te voeden, gedwongen van de openbare
school gebruik te maken, voorzoover zij
buiten staat zijn, op eigen kosten scholen
te stichten en te onderhouden.
En hebben de antirevolutionairen dan
geen recht zich te beklagen dat men voort
durend blijft te kort doen aan de vrijheid
van onderwijs welke de grondwet hun heeft
toegekend om hunne kinderen naar hunne
zienswijze te doen opvoeden: en zulks te
meer, daar de liberalen zeiven bij monde
van hun woordvoerder, hebben erkend, dat
de staatsschool voor het meerendeel besmet
is met den geest van ongeloof, zooals zich
de bewijzen hiervan dan ook vaak openlijk
doen kennen.
Heelt de Christusbelijder, als staatsburger,
dan geene gelijke rechten met hen, die zich
aangaande die leer van het christendom of
onverschillig of vijandig zelfs gedragen; of
zou men durven beweren dat die leer zijne
kinderen tot minder getrouwe staatsburgers
zou vormen Verre zij deze gedachte vari
ieder die het christendom in deszelfs ware
beteekenis kent!
Moge dus art. 194 bij eene toekomstige
herziening zoodanig worden gewijzigd, dat
recht worde gedaan aan die duizenden in
den lande die het heil hunner kinderen
beoogen en het waar belang van het va
derland, in de verbreiding van het christen
dom; als grondslag der opvoeding beschou
wen en als het eenige middel om de ge
vaarlijke stellingen van socialisme en anar
chisme in deszelfs hartader te treffen.
S. V.
Middelburg. In de jongste zitting van
den gemeenteraad werd een schrijven voor
gelezen van den burgemeester Pické, waarin
hij zijn mandaat neerlegt en een hartelijk
afscheid neemt. De brief werd op waardige
wijze beantwoord. Een verzoek van dr. Bolle
c. s. om aankoop van gemeentegrond aan
den Peminghoeksingel, tot het bouwen van
woningen werd aangehouden, alsmede een
voorstel van B. en W. tot aanschaffing van
de noodige desinfectiemiddelen voor rekening
van de gemeente.
Benoemd tot dijkgraaf van den Wes-
landpolder, G. De Jager; tot dijkgraaf
van den Sluispolder, G. J. de Graaf Az.
Lotelingen der lichting 1887, die
wenschen ingelijfd te worden bij het korps
en in het garnizoen hunner keuze, moeten
zich vóór den 20en Maart schriftelijk wen
den tot den kommandant van het bataljon,
in hunne woonplaats in garnizoen.
In de schriftelijke aanvrage moet worden
vermeld naam, voornaam, woonplaats, als
mede het wapen of korps waarbij en het
garnizoen, waarin zij bij voorkeur hunnen
militieplicht wenschen te volbrengen.
Zij zullen zich daartoe aan een examen
moeten onderwerpen waarvoor het volgende
programma is vastgesteld1. kennis van
de gronden der spelling van de Nederland-
sche taal, 2 sehrij ven van een goed leesbare
hand, 3. de vier hoofdregels der geheele ge
tallen, 4. kennis van het Nederlandsche
stelsel der maten en gewichten, 5. eenige
bekendheid met de vaderlandsche geschiede
nis en 6 voldoende kennis der aardrijkskunde
van Nederland.
Wolfertsdijk 24 Februari. Heden is onze
gemeente zonder Secretaris, doordien aan
den heer Ribbiusop zijn verzoek met ingang
van 20 dezer ontslag is verleend. Van het
beleggen eener raadsvergadering tot het
benoemen van een ander hoort men niëts.
Met spanning wordt die dag tegemoet ge
zien. Ten gunste van den heer P. van der
Voorde circuleert een adres ter teekening, 300
handteekeningen zijn reeds daarop geplaatst,
doch verre de meesten kunnen beter oor-
deelen over de geschiktheid van een goeden
meedelver of dorseher dan van een Secretaris.
Den vorigen secretaris, den heer Ribbius,
waren door de. deelnemers aan den optocht
op 18 Febr vóór zijn woning eenige liederen
toegezongen met muziek, welke ovatie hij
met een hartelijke toespraak en een glas
wijn aan de commissie beantwoordde.
Hetzelfde was ook te voren door den
Burgemeester geschied, toen de heer C.
Philipse, lid der commissie, hem op Oud-
Sabbinge eenige toepasselijke en hartelijke
woorden had toegesproken, en de 450 school
kinderen en vele volwassenen ZEd. aanzijn
woning een ovatie hadden gebracht.
De commissie Voor bovenbedoelde feest
viering bestond uit de heeren W. F. K.
Lenshoek (voorz.), C. P. Lenshoek, C. Phi
lipse. I. Allaart, J. Spruijt, J. P. Platteeuw,
C. v. Damme Jz., J. Thorenaar Jz., F. Ver
burg, J. Caan, C. dePuijt;en had trots
tegenwerking van enkele personenvoordat
deel f 230,00 kannen inzamelen. In al deze
dingen hebben de heeren Lenshoek de ge
hechtheid aan hun geboortegrond en woon
plaats opnieuw getoond en de burgerij een
onvergetelijken dag bezorgd.
Ned. Herv. Kerk.
Bedankt voor Kolijnsplaat, door J. G.
Klomp te 's Graveland.
Ds. P. J. W. Klaarhamer predikant
te Middelburg hoopt 9 Maart a. s. eene
Unielezing te Zaamslag te houden.
Ds. Post te Charlois, vroeger te Goes,
heeft geweigerd als ringpredikant dienst te
doen in de zoogenaamde vacante gemeente
van ds. Fortuin te Barendrecht.
Ook de kerkeraden van de Lemmer
en Buitenpost hebben zich van de Synode
van 1816 iosgemaakt, Beide gemeenten
zjjn vacant.
Naar de Standaard verneemt, heeft
het Classicaal Bestuur van Arasterdam den
godsdienstonderwijzer Ph. Deijs ontslagen
zonder pensioen of wachtgeld, omdat hij
het Gereformeerd Congres zou heb
ben willen bewonen.
Het tractement van den te benoemen
hoofdonderwijzer aan de openbare school te
Veere is op f 910 gebracht.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg
Ter openbare terechtzitting van Dinsdag
22 Februari 1887 zijn veroordeeld:
Wegens b e 1 e e d i g i n gJ. J. 41 j.,
werkman te Yzendijke, tot f 3 b. s. 3 d. h.
wegens oplichting: A. W. 17 j., ar
beider, en P. W., 18 j., arbeidster, beiden
te Ter Neuzen, de le tot 7 en de 2e tot
14 d. gev., en
wegens mishandeling: H. B.14 j.,
arbeider te Waterlandkerkje, tot 7 d. gev.;
C. B., 57 j. gepensioneerd kommies bjj
's rijksbelastingen, te Sluis, tot f10 b. s. 8
d. h., en J. R., 22 j., zonder beroep te
Schoondijke, tot f8 b. s. 8 d. h.
Allen tevens in de kosten.
Vrijgesproken zijn: P. F., 43 j.,
schoenmaker te Hulst, beklaagd van belee-
diging, en M. M., 28 j., vrouw van J. de V.,
zonder beroep, te Vrouwepolder, beklaagd
van het door onvoorzichtigheid doen ontstaan
van brand.
Het O. M. bij het gerechtshof te
's Gravenhage eischte bevestiging van het
vonnis der Zierikzeesche rechtbank tegen
den koetsier te Zonnemaire, beschuldigd van
diefstal.
De Zaterdag- en Zondagavonden zjjn
hier en daar te Amsterdam onrustig voorbij
gegaan. De boekhandelaar socialist Fortujjn
had de onvoorzichtigheid op 19 Februari
voor zijn ruiten uit te stallen het portret
van Domela Nieuwenhuis met een onder
schrift van zeer beleedigende strekking. Een
groote troep Oranjevrienden, onder aanvoe
ring van Mens, den kleinzoon van den acht
baren Willemstraterdie om zijn koene
houding tegen de socialisten en het weg
rukken der roode vlag op 26 Juli '86 door
den Koning met een vaste jaarwedde werd
begiftigd, vernielde de ruit en verscheurde
het portret.
Daarop trok het opgewonden volk, onder
het zingen van voor den socialist beleedi
gende liedjes naar de herberg van den socia
list Penning en vernielde de lantaarn en
de ruiten. Ook de ruiten van Bos, venter
van Recht voor allen werden ingeworpen.
De socialisten namen daarop hunne maat-
