NIEUWSBL AD
VOOR ZEELAND.
CMRISTELIJK-
HISTORISCH
1887. No. 34.
Dinsdag 25 Januari.
Eerste Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
's Konings Verjaardag.
Buitenland.
Binnenland.
ZEEUW,
elken MAANDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,65
Enkele nommers- 0,02
UITGAVE VAN
fn
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere reg[e
meer 10 cent.
Er zijn met het oog op den 170en jaardag
van ónzen geëerbiedigden Koning reeds vele
plannen ontworpen en voorstellen gedaan
en besproken.
Die wij onder de oogen kregen, kwamen
uit den kring der zich noemende liberalen.
Geen wonder dan ook dat die plannen
en voorstellen van uitsluitend ïaterialistische
of wereldsche strekking waren. Bij zeer
vele heeft men feesten op het oog, die, naar
de ervaring ons, helaas! leerde, bijna altijd
eindigen in brooddronkenheid en bestialiteit.
Van hoogere wijding, van vreugde voor
Gods aangezicht, weet men in die kringen
niet meer en wil men niet meer weten.
Doch het is daarom, dat wij, willen we
niet met een beschuldigd geweten naar huis
g?,an, schier geen feest, zelfs geen nationaal
ftjst met hen meer houden kunnen. En
zij zullen het niet met ons doen.
Ten minste niet wanneer we het houden
gelijk we dat verschuldigd zijn en de tijds
omstandigheden het van ons vragen.
Naar het ons toch voorkomt hebben we
vóór alles op dien dag reden om den Heere
te danken, dat Hij ons den eenig overge
bleven mannelijken Telg uit het huis van
Oranje nog heeft willen sparen.
En voorts reden om ons met onzen Ko
ning voor Godes heilig aangezicht te ver
ootmoedigen, dewijl bij ons, vanwege den
afval of althans vanwege de verachtering,
tegenover alles wat Hij, de Heere, gaf, zoo
veel beschaamdheid des aangezichts is.
Maar ook om ons met het oog op 's Ko
nings vaak wankelbare gezondheid met
beven te verheugen.
Ja reden is er, gedachtig aan 's Konings
ouderdom, om den Heere ernstiglijk te bid
den, dat Hij den Koning nog mocht believen
te sparen en zóó te [zegenen, dat Zijner
Majesteits laatste jaren de meest vruchtbare
mogen zijn voor land en kerk'de meest
vruchtbare, voor eigen hart en huis en leven.
Licht en wijsheid en kracht van Boven
heett onze Koning noodig met het oog 5 op
den socialen, kerkelijken en staatkundigen
toestand van ons dierbaar Vaderland.
Een zekere fractie toch oefent heilloozen
en onrechtmatigen invloed uit op sociaal,
kerkelijk en staatkundig gebied.
En het moet ons van het hart, de vraag
namelijk, of van zooveel uitwendig vreugde
betoon bij deze gelegenheid sprake zou zijn
bij die fractie, indien de regeering des lands
niet zoo in hare zeilen blies.
Wij herinneren ons den tijd ten minste
nog zeer goed, het was in den tijd der conser
vatieven, dat bedoelde fractie van Konings
gezindheid zoo bijster weinig, zoo niet het
tegendeel, blijken deed.
De omstandigheden maken den mensch,
zegt ons een spreekwoord. Laten de omstan
digheden óns tegenover den Koning opzijn
70en jaardag christenen doen zijn.
Laten wij in eene echt christelijke feest
viering voorgaan, en daartoe de liberalen
uitnoodigen.
Zoo'11 Bismarck.
De gedenkschriften van graaf Beust, den
7®s overleden Oosteni ij kschen eersten minister
in 1866, bevatten eenige anecdotes omtrent
Bismarck. Een er van deelen wij u mede,
om te doen zien, hoe weinig men op de
verzekeringen van sommige staatslieden aan
kan.
Beust en Bismarck spraken eens over de
Duitsche provinciën van Oostenrijk. Beust
zei«Die zou je, vrees ik, wel willen heb
ben.» Maar Bismarck zei: «Ik dank je, ik
zou maar last hebben van die Slavische en
roomsche bevolking. Eerder zou Nederland
kunnen ingelijfd worden.»
Eenigen tijd later sprak Beust onzen ge
zant te Londen, v. Bylandt. En verbeeldt u.
Bijna het eerste wat deze laatste hem mee
deelde, was dat Bismarck tegen v. Bylandt
gezegd had: «Ik zou Nederland niet willen
hebben. Men zou van de bevolking maar
last hebben. Ik zou liever de Du'tsche pro
vinciën in Oostenrijk wilen hebben.»
Dus, let welTegen den Nederlander zegt
hijIk heb zin in Oostenrijk. Tegen den
Oostenrijker heet het: «Ik heb liever Neder
land.» Zoo'n Bismarck.
Verbroedering
In Duitschland zal men het wonder zien
gebeuren dat liberalen, conservatieven en
anti-revolutionairen (om hun nu maar eens
den naam te geven, dien zij in Nederland
zouden dragen) broederlijk samengaan bij
de verkiezingen. Het schibboleth, het wacht
woord zal zijn: het septennaat, dat wil zeg
gen de uitbreiding van het leger voor den
tijd van zeven jaren toestaan. De Keizer
hoopt een verkiezingsbrief te schrijven. Ra
dicalen en roomschen zullen zich met de
socialisten vereenigen om mannen te kiezen
die slechts voor drie jaar deze verhooging
willen toestaan.
Volgens een telegram uit Weenen is de
aartshertogin Stephanie, de 22jarige dochter
des Konings van België, gehuwd met den
Oostenrijkschen troonopvolger, ernstig ziek.
Goes, 24 Jan. '87.
Zij die zich aan het examen ter verkrijging
van akten van bekwaamheid voor huis- en
schoolonderwijs in de nuttige en fraaie
handwerken voer meisjes (in één der vakken,
of in beide,) hetwelk op 28 Februari e. k.
een aanvang zal nemen, verlangen te onder
werpen, gelieven zich vóór 14 Februari e. k.
aan te melden bij den voorzitter der com
missie of de voorzitters der commissiën,
voor ^relke zij wenschen te verschijnen,
onder overlegging van: a. geboorte-akte;
b. getuigschrift van zedelijk gedrag.
De voorzitters der commissiën zijn: Voor
de nuttige handwerken: te Breda, de in
specteur van het lager onderwijs in de
eerste inspectie te 's Hertogenbosch; te
's Gravenhage, de schoolopziener in het
district Goes, te Goes; te Utrecht, de school
opziener in het district Utrecht, te Utrecht
te Groningen, de inspecteur van het lager
onderwijs in de derde inspectie, te Zwolle.
Voor de fraaie handwerken: te Breda,
de schoolopziener in het district Bredate
's Gravenhage, de inspecteur van het lager
onderwijs in de t weede inspectie, te 's Gra
venhage te Groningen, de schoolopziener
in het district Groningen, te Groningen.
Zij die het examen in de beide vakken
wenschen af te leggen, gelieven van dat
voornemen te doen blijken aan ieder der
beide voorzitters bij wie zij zich aanmelden.
Arbeidersenquête.
Het verslag der eerste verhooren is ver
schenen. Het onderzoek wordt bemoeilijkt
door de vrees van vele werklieden dat zij
door hunne patroons zullen weggejaagd
worden, als zij te veel zeggen aan de
commissie. Treurige dingen kwamen aan
het licht.
Dr. Dozy heeft verklaard dat de inspecteurs
van het Geneeskundig Staatstoezicht het
veel te lastig vinden 6000 fabrieken te
bezoeken; zoodat de overtredingen van de
wet op den kinderarbeid slechts toevallig
aan het licht komen. De mededeelingen
van dr. Dozy over het weinige wat hij ge
durende 10 jaren dat hij lid van het genees
kundig staatstoezicht was in Zeeland, Lim
burg en N. Holland gedaan heeft, om op
de hoogte te komen Wan de toestanden in
fabrieken, hebben op de Commissie een on-
aangenamen indruk gemaakt.
Ellendig is de toestand in de fabrieken,
te Amsterdam. Meisjes en vrouwen werken
soms 24 a 36 uren achtereen en blijven
toch arm en ellendig. Werken zij 's nachts
over, dan dient eene plank haar tot ligplaats
in het uur van rust. Het is voorgekomen,
dat eene gehuwde vrouw twee dagen na
hare bevalling reeds weer op de fabriek was
Eene rilling van afschuw vaart u door
de leden, bij de volgende mededeeling, ge
daan door den heer Kater, voorzitter van
het werkliedenverbond Patrimonium. Een
man valt dood; wanneer de vrouw komt
loopen, krijgt zij misschien een paar gulden
van de kantoorheeren, de werklieden houden
eene collecte en daarmede uit. Zoo
kreeg een werkman op eene grofsmederij
een klap met den stoomhamer, zijn arm
was er af; hij was dus onbruikbaar en
werd weggezonden. Het huishouden is ook
weg, de kostwinner is tot den bedelstaf
gebracht. Niets wordt erin ons Nederland
voor gedaan.
Dit gebeurde op de Kon. fabriek van
stoom- en andere werktuigen te Amsterdam.
En de smid Ansing voegde er nog bij dat
het eerste ongeluk gebeurde om kwart voor
drie en de vrouw het loon uitbetaald kreeg
tot 3 uur, meer niet.
Omtrent overmatigen kinderarbeid wer
den ook merkwaardige verklaringen afgelegd
door den Smid Ansing. Hij verhaalde,
dat aankomende jongens van 's morgens
vijf tot 's avonds tien uren vermoeiend
werk moesten verrichten en dan geheelen
dag aan de blaisbalk trekken, of in de
ketels moesten zitten, om de nagels aan te
reikenloon 4 a 5 cent per uur voed
sel een boterham in een zakje. De pa
troon gaf niets. «Tegenhouders» noemt
men de jongens, die zoo den ganschen dag
in stoomketels zitten, als die benageld wor
den: Ansing zei, dat het daarin een ge
raas was, om gek te worden. Hij zelf is
tamelijk doof.
Op de drukkerij van eender grootste li
berale bladen, het Handelsblad, moeten de
jongens reeds om 5 uur in den morgen
present zijn, zoodat zij reeds midden in den
nacht soms om 3 uur het bed ver
laten en de straat opgaan naar hun werk.
Op de drukkerij van Ellerman, Harms
Co. wordt ook van de jongens te veel ge
vergd. Daar bestaat de gewoonte bij drukte
's avonds terug te komen en soms den ge
heelen nacht door te werken de jongens
evenzeei als de volwassenen. Op de druk
kerij kunnen enkele jongens 's nachts weg
blijven, maar op de zetterij nietdaar moe
ten zij altijd medewerken. Die jongens
van 12, 14, 16 jaren komen 's morgens 7
uren te werk, schoften dan van 87a tot 9
uren, werken dan door tot 1 uur, hebben
dan éen half uur tijd om op den winkel
hun boterham op te eten, en werken dan
weer door tot 6 of 7 uren in den avond.
En dan gebeurt het nog al dikwijls dat zij
om 8 uren in den avond terug moeten ko
men. 's Nachts om 12 uren mogen zij dan
een half uur schoften om op te eten wat
zij bij zich hebben, zonder dat hun op den
winkel iets wordt verschaft. Om half 1
gaan zij dan weer aan het werk. Als zij
dan 's morgens om 7 uur weggaan, komen
zij om 9 uren terug, of als zij om 9 uren
weggaan, om 8 uren. En dan volgt weer
de gewone dag, en dan gebeurt het; dat zij
dienzelfden avond niet teruggaan vóór 9 of
10 uren
Waarlijk, de liberale en conservatieve
regeeringen in Nederland der 19e eeuw heb
ben veel bedorven door op deze dingen geen
acht te geven.
Door Z. M. is aan C. Plas, gewezen
bewaarder in de strafgevangenis te Goes,
verleend een pensioen van f273 'sjaars.
De minister van marine, de heer
Gericke, blijft in het ministerie, terwijl de
Koning zijn verzoek om ontslag niet heeft
ingewilligd. Zie echter telegram.)
In de Zaterdag te Delft gehouden
buitengewone algemeene vergadering der
Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek, werd
besloten, voortaan met ingang van 1887
jaarlijks aan de leden van het personeel
der gistfabriek een pensioen te verzekeren,
onverschillig de winst of verlies; bovendien
werd de bepaling betreffende de uitkeering
van 10 pCt. der winst aan het personeel
gehandhaafd.
Zaterdagavond 8 uur werd den heer
v. Marken door de kapel en door 't personeel
der fabriek een serenade gebracht, uit
dankbaarheid voor zijn welgeslaagde poging,
Men schrijft ons uit Den Haag:
Het socialistische schimpblad «Recht voor
allent) gat dezer dagen in een reeks hoofd
artikelen een verhaal over zekeren koning
dien zij Gorilla noemde. Thans vermeldt
dit blad eenige giften, 0. a. een van Croll,
teneinde dit verhaal op 's Konings verjaar
dag te verspreiden. En voorts eenige bij
schriften, die alle een verdacht en verdacht-
makend karakter vertoonen. B. v. «Wjj
hopen dat aan het 45ste kruis één gorilla
hangt.»
«Steek gerust een gekroonden gorilla
dood.»
«Dood aan alle ongedierte, ook aan Go
rilla's en gekroonde zwijnen.»
Maar genoeg, om te doen zien hoe door dit
volksblaadje de pers en de natie fvergiftigd
worden.
Voorts komen aan het einde van een op
ruiend hoofdartikel over het afscheid van
Domela Nieuwenhuis de volgende woorden
voor: «En gij tegenpartij ook aan U
een woord: gij hebt den man des volks,
geheel onschuldig zelfs aan het feit waar
voor hij veroordeeld is, in uwe macht. Wee
U zoo in gij hem een haar op het hoofd durft
krenken! Wee U, indien ge hem ons niet
geheel ongedeerd weer uitlevert!»
