CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
CTÜREN.
JOT Co.,
/an
LLENGOEDEREN
1887. No. 31.
Zaterdag 15 Januari.
Eerste Jaargang.
ISSER,
New-York.
L no 6 7.
NIEUWSBLAD
tot en met DI N S-
den eene OPRUIMING
APPEN, KATOENEN,
tot buitengewoon
n, Wollen Doeken,
loorden,
inderbroekjes,
Manskousen, Dames-
laponstoffen, Sitsen,
JZEN.
ERIJ DE JONGE.
BERNARD.
Gr.
lEN.(Prijscourant gratis.)
Dmbootdienst
VERSCHIJNT
G. 3R. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Betrekkelijk of Volstrekt
Buitenland.
Binnenland.
Nog eenige ex. van „Het
de Zeeuw" van Maandag II.
218, te Goes.
TIJ
Klokstraat, GOES.
ichappij zijn te GOES uit-
Kosteloos onderricht.
EU W
OOMBOOTDIENST
Middelburg en Zierikzee.
tie Zierikzee Spoorweg Goes.
Januari.
Van Zierikzee
Dinsd. 11 'smid. 1,
Woen.12 1,—
Dond. 13 1,—
Vrijd. 14 1,—
Zat. 15 12,—
Iburg
ar. 8,
8,-
6,30
8-
8-
8-
id. 1,
Maan. 17 'smor. 7,30
aan uypojt -
ten. l)e potsierlijke
sren trekt ook ons
den in onzen afkeer
e niet zoo ver willen
in een kort buis in
rlijk te vinden.
1 is eene oude vrouw,
dronkenschap den
gaande maakte, na
looten hemel gelegen
mte, in een toestand
Iming aan dè gevol-
men haar gevontien
had, leefde zij nog
N. R, C.
Steenstraat te Arn-
n arm meisje, naar
stukken als aalmoes.
in vergissing daarbij
^even te hebben, en
jolitie aangifte. De
vas hem echter reeds
iede kennis gegeven
ire eerlijkheid werd
loond.
ZEEUW,
cJ^^e
ELKEN MAANDAG- EN VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,65
Enkele nommers-0,027a
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere rege
meer 10 cent.
1 te Nes, bij Ouder-
Amstel, eene nieuwe
leverd door de firma
lee.
tekend, daar de spuit
I.
Zal het onderwijs aan de openbare school
neutraal zijn in betrekkelijker! of volstrek ten
zin?
Deze vraag wordt misschien door sommi
gen onzer waai de lezers niet begrepen. La
ten wij haar door een voorbeeld mogen
verduidelijken.
Het openbaar onderwijs moet zijn neutraal.
Dat wil zeggenhet mag niet strijden met
de begrippen van andersdenkenden. Wordt
hiermede nu bedoeld dat de ouderwijzer
niets mag leeren wat de godsdienstige over
tuiging krenken mag van de onders der op
zijn school aanwezige kinderenof wordt
er ook gelet op de godsdienstige overtuiging
van kinderen, die niet bij hem school gaan
In het eerste geval is er sprake van een
betrekkelijkein het tweede geval van een
volstrekte neutraliteit.
Neem bijv. esns aan dat eene openbare
dorpsschool alleen door kinderen van gere
formeerde ouders wordt bezocht, mag dan
de onderwijzer daar met zijne leerlingen in
den Bijbel lezen?
Stel ook dat in eene school ook alleen
streng katholiek opgevoede kinderen aanwe
zig zijn, mag de onderwijzer daar ook het
crucifix en de aanroeping der Heilige Maagd
aanbevelen?
Of denk u eens een oogenblik in, dat
ergens in N. Holland de openbare school
alleen bevolkt werd uit hen, die door de
huiselijke opvoeding alleen moderne leerbe
grippen ontvangen, mag daar niet door den
onderwijzer op den onzin gewezen worden
van wat den roomsche en den orthodoxen
protestant heilig is?
Die op deze drie vragen bevestigend ant
woordt, die is met den wetgever van 1857 en
de roomsche Staatspartij van vroegeren tijd
voor betrekkelijke neutraliteit. Deze zeiden
ook, voor eerbiediging van godsdienstige
overtuiging te zijn, maar alleen van de school
gaande kinderen.
Groen v. Prinsterer we zullen dit later
aantoonen was het in dezen niet met
hen eens. Zijne volgelingen in en buiten
de Kamer hebben na hem ook steeds voor
volstrekte onzijdigheid van het Staatsonder
wijs gepleit. Hardhoorende tijdgenooten had
den lang werk, om het in dezen met den
anti-revolutionair eens te worden, doch van
lieverlee kwam het er toe. Thans is er dan
ook geen enkel anti-revolutionair meer die
Groen geen gelijk geeft, dat het neutraal
onderwijs, zal het geen wassen neus zijn,
volstrekt neutraal moet zijn en dus ook in
uitsluitend orthodoxe of roomsche gemeenten
zoo Bijbel als Mariabeeld van de openbare
school dienen geweerd.
Nog in 1881, dus drie jaren na de aan
neming van Kappeyne's schoolwet, aarzelde
minister Six, de uitvoerder dier wet, des-
aangaande door den toenmaligen afgevaar
digde voor Middelburg, den heer De Jonge,
aan den ministeriëelen pols gevoeld, een be
sliste wetsuitlegging te geven.
De roomsche Staatspartij, en met name
de heer Schaepman, toen nog op gelegen-
heidsstaatkunde uit, waren het met de heeren
De Jonge en Lohman lang niet eens, ge
sterkt als zij zich gevoelden door de zwakke,
weifelende houding van minister Six, den
eersten Staatsdienaar, den geroepen hand
haver en aangewezen uitlegger van 's Konings
wetten.
Toch verdwenen, dank zij De Jonge's
woord en Pynackers optreden langzamerhand
de Bijbels en kruisbeelden van de openbare
school, zoodat men eene aanmerkelijke schrede
nader kwam tot de volstrekte neutraliteit
der staatsschool.
Ook werd, dank zij der roomschen ge
lukkig veranderde zienswijze, in het voorstel
der Rechterzijde deze lijn doorgetrokken,
zoodat, ware dit voorstel niet verworpen,
het standpunt der openbare school aan
zuiverheid veel zou gewonnen hebben.
Is echter de heer Schaepman in zijn
voorgestelde redactie van artikel 194 der
Grondwet, aan het beginsel der Rechterzijde
getrouw gebleven?
Deze vraag worde in een volgend artikel
beantwoord.
Memente mori: Gedenk te sterven I
Aan dit ontzaglijke woord werd het En-
gelsche hof en de Engelsche regeering
Woensdag zoo treffend herinnerd.
Al sinds eenige dagen heerschte er, ter
wille van sommiger buitenlandsche staat
kunde, in het ministerie ernstige verdeeld
heid. Churchill en anderen liepen heen,
terwijl enkelen bleven. Onder de eersten
behoorde ook lord Iddesleigh de minister
van buitenlandsche zaken, misschien beter
bekend onder zijn ouden naam van Sir
Nortlicote. Naar men zegt nam hij zijn
ontslag na een zeer heftige woordenwisse
ling. Hij had zich zeer gegriefd gevoeld
door de smadelijke zinspelingen der pers op
zijn hoogen leeftijd. Tegelijk met hem trad
ook zijn zoon uit het leger. Woensdag
jongstleden, toen hij een bezoek aflegde bij
den minister Salisbury, werd hij door een
beroerte getroffen, en was bijna onmiddellijk
een lijk.
Welke gevolgen zijn sterven voor Enge
land en voor den vrede van Europa zal
hebben, is nog niet te zeggen.
Dat vele staatslieden in Europa voor oorlog
vreezen, is een opmerkelijk teeken des tijds.
in de jongste zittingen van den Rijksdag
verklaarden Möltke en Bismarck eenparig,
zoo de legerversterking niet naar hun wensch
werd toegestaan, dat de oorlog dan zeker
komen zal.
Ook een gewezen Engelsch minister, Dilke,
die om een zeer leelijke persoonlijke zaak
voor goed van het staatstooneel gebannen
werd, heeft zich in dien geest uitgelaten.
Hij stelt zich België voor als het tooneel,
waarop de eerstkomende oorlog zal uitge
speeld worden.
Voeg daarbij de tartende houding die
Ruslands Czaar, steeds op vergrooting van
zijn gebied zinnende, tegenover Engeland
aanneemt en de eigendunkelijke schending
van het Berlijnsch tractaat door dien Vorst,
wat door de overige mogendheden met leede
oogen wordt aangezien, en de vrees voor
naderende onheilen wordt er door gerecht
vaardigd.
In den Rijksdag te Berlijn hield Bismarck
een lange rede, waarin hij zeer beslist uit
sprak dat Duitschland, in geval van oorlog
op geen bondgenooten behoeft te rekenen.
Frankrijk heeft van daag een vredelievende,
morgen een oorlogszuchtige regeering. Oos
tenrijk is wel met Duitschland nauw ver
bonden, maar niet al de belangen van het
Duitsche rijk zijn tevens Oostenrijksche be
langen. Zeer voorzichtig liet Bismarck zich
over Rusland uit, blijkbaar om den Gzaar
van Rusland zelfs den schijn van krenking
te sparen. Wat het lot der legerwet zal
zijn, is onzeker. De roomsche staatspartij
gaat van haar voornemen niet af de leger
versterking slechts voor drie, in plaats van
voor zeven jaar toe te staan. Krijgt zij
haar zin, dan zal de Keizer den Rjjksdag
ontbinden. Want de negentigjarige held
wil de laatste dagen zijns levens gerust zijn,
en wie zou hem om zijnentwil en om den
vrede van Europa, deze spade rust mis
gunnen
De bekende madame Ratazzi, de klein
dochter van Lucien Bonaparte, en thans
getrouwd met een Spaanscb hoofdambtenaar,
den heer de Rute, is tot vjjftien dagen ge
vangenisstraf en 200 francs schadeloosstelling
veroordeeld geworden. Zij is namelijk re
dacteur van een blad waarin zij van vele voor
name personen zeer leelijke dingen heeft
verteld.
Zij is echter niet verschenen, maar is! in
hooger beroep gekomen. Te Parijs waar
haar blad uitkomt zal de zaak behandeld
worden. Zij had van de infante Josefa
(dochter van de vroegere koningin van Spanje)
verteld dat zij te Parijs noch rang noch
crediet meer kon ophouden, zelve in een
vuile japon gekleed de deur opendeed, en
zelfs door hare kinderen in den steek ge
laten werd.
En de schrijfster èr. de beleedigde wer
pen een treurig licht op de zeden van een
verbannen vorstenhuis.
Het Alcazar te Toledo, een gebouw van
1500 jaren oud, d t achtereenvolgens als
vesting, paleis van Karei V, kazerne en
kadettenschool dienst deed, is Maandag ge
heel afgebrand. De verwoesting is uit ge
schiedkundig en nationaal oogpunt een groote
ramp te noemen. De stoffelijke schade be
draagt tr. 7 miljoen.
Onder de nieuwe gevaren die Bulgarije
dreigen behoort ook de mogelijke terug
komst van Kaulbars. De man schijnt met
eene nieuwe zending te zullen belast worden.
Goes. Heden herdenkt de heer Joncquiêre
Rijks-ontvanger, zijn 25 jarige ambtsbe
diening.
Woensdag j. 1. vergaderde het lokaal
comité der Unie (Een school met den bij
bel) alhier in een der lokalen van de Bij
zondere School. Na ernstige besprekingen
werd daar besloten, onder inwachting van
's Heeren zegen, te trachten in Juni a. s.
alhier een provincialen Uniedag te houden.
Bijzonderheden kunnen eerst later gemeld
worden.
De heer Den Boer hield zijne lezing
over Veldwijk woensdagavond ook te Ierseke
voor een belangstellend publiek, wat o. a.
blijkt uit de flinke collecte van f32,83. Uit
het verslag van den heer S. die ons ten
goede moge houden dat wij zijn vorig ver
slag eenigszins en dit zeer bekorten moes
ten, nemen wij alleen nog over, dat de
Vereeniging tot christelijke verzorging van
krankzinnigen en zenuwlijders thans 2174
leden telt, 47 begunstigers, 87 corporatiën
en 106 correspondenten. In 1886 bedroeg
de opbrengst voor Veldwijk f 4812,75. Ds.
van Vlaanderen dankte den spreker, en ds.
de j Pree sloot de vergadering met dank
zegging.
Naar wij vernemen zal de heer Den
Boer daartoe uitgenoodigd, ook te Nieuwe-
dorp zijne lezing over Veldwijk komen
houden.
Te Kloetinge hield ds. Notten van
Rotterdam dinsdagavond, daartoe door het
Locaal Comité van de Unie een School met
den Bijbel uitgenoodigd, een treffende rede,
naar Efez. 6 4b. Zij ne rede werd gekruid
door vele toepasselijke geschiedenissen uit
het leven. Een der leden dankte den spre
ker. Onze correspondent heeft goede hoop
dat deze lezing niet onvruchtbaar zal zijn,
vele weifelaars zal opgewekt hebben en vele
goedgezinden in het geloof aan het goed
recht van de zaak van de christelijke op
voeding onzer kinderen zal hebben versterkt.
Te Kloetinge had in de zaal van W.
Ackenaar een samenspreking plaats van
29 vari de 36 personen, daartoe uitgenoodigd
door den Burgemeester, over de vraag hoe
den aanstaanden 70sten verjaardag onzes
Konings te zullen vieren. De burgemeester
wijdde een warm woord aan Oranje en de
nagedachtenis van den godzaligen Prins
Willem I, die een verbond gesloten had met
den Vorst der Vorsten, en door wiens op
trede i Nederland groot geworden was. Hij
vroeg het oordeel der aanwezigen over een
te bereiden feest. Behalve een schoolfeest
(waartoe door den gemeenteraad reeds be
sloten was) wenschte ZEd.Achtb. ook een
avondfeest georganiseerd te zien. Een der
aanwezigen wees er op, nu de voorzitter
zich in zoo vromen zin had uitgelaten dat
hij er nu wel niet tegen kon zijn
dat deze feestdag met God diende be
gonnen, wijl Hem in de eerste plaats de
eere der zegeningen toekomt, die wij onder
het bestuur van Koning Willem III genoten
hebben. Hij wenschte dien dag met een
godsdienstoefening te beginnen. De burge
meester antwoordde dat dit niet gaan zou.
Een ander stelde voor een extra-bedeeling
aan alle armen (bedeelden en niet bedeel
den) te doen uit de kas der diaconie, aan
gevuld door bijdragen der burgers, welk
voorstel met algemeene stemmen werd aan
genomen. Aan den burgemeester werd
na eenige bespreking overgelaten een com
missie te benoemen, die hiervoor zorg drage.
De heer B. Birkenfeld, die ruim 58
jaren te Kolijnsplaat als geneesheer geves
tigd is, heeft tegen 1 April a. s. bedankt
als gemeente geneesheer. Het voornemen
schijnt te bestaan om langzamerhand een
welverdiende rust te nemen. M-.ge men
er spoedig in slagen een geneesheer te
vinden bereid, om zich ia die aanzienlijke
gemeente te vestigen.
Kolijnsplaat 13 Jan. Ook hier heeft zich
een commissie gevormd om 's Konings jaar
dag «feestelijk» te vieren. De commissie,
de hh. De Jonge, Vermeulen, Vink, Over
man en V. d. Moer, zal gelden inzamelen,
waarvoor eene bedeeling zal plaats hebben
en bij gewenschte deelneming volksverma
ken zullen georganiseerd worden.
Wolfortsdijk. Op 12 dezer des namid-
