iutsjes.
CHRISTELIJK-
NIEUW SBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
ORGELS,
n Emanuël
EN,
<1 LAKE.
1886. No. 14.
Dinsdag 16 November.
Eerste Jaargang.
lag azijn van
Orgels,
ienst
HENST
VERSCHIJNT
G. M. Klemkerk, te Goes
F. P. D'huy, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Buitenland.
Binnenland.
ÏES,
IG.
JIME KEUZE
115.
MENTEN worden
;arantie geleverd.
;ht op hare uit
sctie
LANDA (21/,cents
en aftrek,
ruim rabat.
KS
6 en 9, nam. 3 u.
nam. 12 en 4.36.
IlSt.
7,15 en nm. 1.15.
llijk na aankomst
en 5.36 u. nam.
naar het Spoor-
ENST
en Zierikzee.
Spoorweg Goes,
r.
in Zierikzee
13 'smid.12,
1.15 's mor. 9,30
1.16 7,—
n.17 7,30
118 6,30
19 6,30
iddelburg en
November.
Van
Van
Rotterd.
Nfiddelb.
naar
naar
MiddtU.
ïotterd.
•n
Vlisaingen
8,45
8,15
8,15
8,15
8,15
v. 8,—
8,
8,-
8,
8,
7,25
7,86
7,48
7,66
8,5
8,13
8,20
8,25
8,35
8,42
9,3
9,13
9,25
9,34
9,45
10,50
11,12
11,20
toe de
gingen
DE
EUW,
elken MAANDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. f0,65
Enkele nommers-0,027a
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent;
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Suiker.
Onze schoone, eens zoo schatrijke
Oost heelt in vroeger jaren ons een
schat van winsten in den schoot ge
worpen, die niet te berekenen is.
Het- moet gezegd worden, dat Ne
derland voor zijne koloniën zoo goed
als niets deed, toen daar de miljoenen
uit het door God zoo rijk gezegende
Java ons letterlijk toevloeiden.
Helaas, Nederland en Java zijn
schromelijk achteruitgegaan. Stoffe
lijk en zedelijk zijn moederland en
koloniën, sinds de God van Neder
land niet meer geteld werd, uitge
gleden van de hoogte waarop der
vaderen God hen gebracht had.
Om van den Atjeh-oorlog niet te
spreken, trof Indië de laatste jaren
slag op slag. Aardbevingen, verdeeld
heden, misgewas, ziekten aan men-
schen en dieren en planten, kortom
alle denkbare rampen kwamen het
oogenblik verhaastenwaarop de
Indische baten in tekoiten moesten
overgaan.
Met vei mindering van inkomsten
ging de verhooging van druk gepaard.
Om maar van Indië te kunnen trek
ken, werd elk gaatje doorzocht, waar
maar geld te halen vielen de Ne-
derlandsche regeering zag niet, dat
de veerkracht daardoor inzonk en de
lust om de rijksdaalders in eenige
onderneming te stekenbij velen
verminderde. Daar kwam de daling
der koffie-, thee- en suikerprijzen
bij, gelijken tred houdende met die
van de graanprijzen in Nederland;
en onderwijl bleef het uitvoerrecht
op de suiker zwaar, de marktprijs
laag; de kosten van voortbrenging
en verwerking van de suiker bleven
hoog, evenals het tarief voor het
spoorwegvervoer, terwijl jde andere
middelen van verkeer te gebrekkig
zijn om ze met voordeel te gebruiken.
Nu kwam er voor de suiker nog
wat bij.
In ons opstel over Landbouwbe
langen wezen wij er reeds op, dat
de daling der graanprijzen en andere
omstandigheden de boeren er toe
brachten om naar andere bronnen
van bestaan te zoeken. Zij gingen
zich toeleggen op de teelt van sui
kerbieten. Algemeen verrezen de
beetwortel-suikerfabrieken. De Staat
legde deze suikerbereiding geen hin
derpalen in den weg.
Geen drukkende belastingen ot
heffingen drukten haar. De b i e t-
suiker kon nu veel goedkooper ge
leverd worden dan de r i e tsuiker,
zoodat de invoer van deze laatste
verminderde en de marktprijs daalde.
Nu geeft de suikerteelt den Staat
volgens dr. Bruinsma een jaarlijksch
voordeel van 10 miljoen gulden.
Daarom is de regeering niet heel
happig om delasten, waaronder de
suikervoortbrenging in Indië zucht,
te verminderen. Maar nu heeft zij
er een ander middel op gevonden.
Zij heeft in het jongste suikerwetje
voorgesteld de suikerondernemers in
Indië kapitaal voor te schieten, om
te kunnen voortgaan met de suiker
teelt. Velen toch hebben den aan
plant gestaakt of hun geld terug
genomen of verminderd, terwijl na
tuurlijk niemand aan uitbreiding
zijner zaak denkt. Men vertrouwt
zijn geld niet dat men in de onder
neming steekt. Wellicht zullen zij
't dan met het Staatsgeld wel willen
probeeren.
01 nu het Staatsgeld de veerkracht
aanbrengt of verhoogt, mag betwij
feld worden. De voorstanders der
openbare scholen, in sommige plaat
sen die van Staatsgeld genieten,
kunnen nog niet eens zonder ge
meentehulp jaarlijks de beste leer
lingen hunner scholen beloonen.
Voor volksonderwijs geven zij o zoo
weinig uit eigen beurs uit. Ook in
zaken, de kerkgenootschappen be
treffende, komt het zoo vaak uit, dat
Staatshulp de veerkracht verlamt.
De voorstanders van Christelijk
onderwijs en de Christelijke ge
reformeerden in hunne zorg voor
de kerken zijn zonder Staatsgeld
in mildheid en veerkracht steeds
vooruit-, althans niet achteruit
gaande. Dit tusschen haakjes.
Maar de minister zal zorgen dat
de veerkracht niet sterft, door na
melijk het staatskapitaal uit te keeren
tegen 6 percent en eerste hypotheek
Voorwaar een harde, daardoor een
hard, geldschieter. Weet namelijk
dat de Staat tegen 872 percent zoo
veel geld kan krijgen als hij wil.
Dus 6 372 27a percent winst
geniet de Staat van eene leening
aan zijne koloniën, ja wij mogen
wel zeggen zooveel winst geniet de
vader van een leening aan zijne
eigene, door z ij n schuld aan lager
wal geraakte kinderen
Is het te verdedigen De minister
meent van ja. Hij zegt er heel on-
noozel van dat het hem niet te doen
is om de schatkist te vullen, maar
(lacht niet vrienden!) om de lui te
prikkelen dat zij voor de aflossing
zorgen.
Dus i n het belang van de schul
denaars, buiten het belang van
den Staat.
Zoo de Nederlandsche Staat niet
al zijn best deed om do Mohameda-
nen te vrind te houden, zouden wij
geneigd zijn te zeggen, dat deze
Christelijke Staat Joodsch is ge
worden.
Of de maatregel dan ook de goed
keuring der Kamer zal kunnen weg
dragen, valt te betwijfelen. Een der
liberale bladen zei zeer terecht, dat
de kwijnende suiker-nijverheid niet
is te redden dan door opheffing van
drukkende lasten. Gebrek aan kapi
taal doet wel een suikerfabriek be
zwijken evenals gebrek aan adem
den mensch sterven doet. Maar ge
lijk nu niemand aangegeven wordt,
als van gebrek aan adem gestorven
te zijn, zoo mag ook de dood der
suiker-industrie niet aan geldgebrek
geweten worden. Aan het tekort
aan adem gaat eene ziekte vooraf;
evenzoo is ook het verstijven van
het ondernemings-kapitaal geen op
zich zelf staand feit, maar het gevolg
van de vele lasten, die de rietsuiker
drukken.
Londen. De Socialistenbond heeft besloten
aanstaanden Zondag een nieuwe samenkomst
te zullen houden van werklieden met of
zonder werk, teneinde te protesteeren tegen
de minachtende houding, door de regeering
tegenover den handwerksstand aangenomen.
Eenige leden zullen den minister Salisbury
gaan vragen ot hjj nog langer het honger
lijden der werkloozen onverschillig kan aan
zien.
Bulgarije. De koning van Denemarken
heeft bericht, dat zijn zoon Waldemir de
benoeming tot Vorst niet mag aannemen.
Rusland schijnt het oog te hebben op een
prins van Montenegro.
Frankrijk. In het Zuiden hebben vreese-
ljjk3 overstroomingen plaats. De Durance
staat 50 centimeter hooger dan bij de over-
stiooming in 1843. De dijken zijn doorge
broken. Men vreest den spoorweg naar
Marseille niet te zullen kunnen behouden.
Gelukkig is er nog niemand bij de ramp
omgekomen.
Italië. Evenals het zuiden van Frankrijk
wordt thans ook het noorden van Italië
door het water geteisterd. Zoowel de
Po als de Etsch zijn buiten hun oevers
getreden. Uit Genua wordt gemeld, dat
bij Aibenga een brug instortte, waardoor
een goederentrein in het water viel en vijf
personen het leven verloren. Ook de streek
tusschen Marengo en Alessandria staat, door
het buiten hare oevers treden der Eormide,
geheel onderwater. Zutfensche Crt.)
Als voorbeeld van lage verkiezings-prac-
tijken deelt men mede, dat bij de laatste
verkiezing te Sneek, toen de antirevoluti
onair Brantsen in herstemming kwam met
den vrijmetselaar Van Diggelen, den kiezers
in Sneek door de liberale bladen is aange
raden, Van Diggelen te stemmen, want dat
Brantsen ook vrijmetselaar was. Na de
verkiezing heeft de heer Brantsen verklaard
geen vrijmetselaar te zijn en het ook nooit
geweest te zijn. Deze verklaring kwam
nadat de leugen weder dienst gedaan had.
Het is geen nieuws meer voor ons, maar
het kan geen kwaad het nog eens
te herhalen. Van een strijd voor beginse
len bij verkiezingen kennen de liberalen
niets. De schoonste proeve van bezieling
leveren de toongevers wanneer zjj den
tegenstander met een leugentje kunnen on
schadelijk maken.
Waarlijk, de liberale partij vliegt maar
achteruit I
Onder veel uitstekends in de rede van
mr. Keuchenius in de Kamerzitting van
Vrjjdag, komt ook voor zjjne mededeeling
dat er in Indie ambtenaren zjjn, «die door
hunne hartstochtelijkheid en de weinige
edele middelen die zij tot bereiking hunner
oogmerken soms aanwenden, niet toonen dat
het lot der bevolking de eenige drijfveer is
hunner handelingen,» gelijk blijkt uit het re-
geeringsverslag. Inzonderheid wijst hij op
den heer Lankier, die wel eens overgeplaatst
moest worden wegens laakbare handelingen.
De heer Keuchenius zegt van hem:
«Later is evenwel die ambtenaar wederom
in 's lands dienst getreden. Ik weet niet
ot hij door den tegenwoordigen Gouverneur-
Generaal is benoemd tot adsistent-resident
van Buitenzorg, dan wel of de Gouverneur-
Generaal hem daar gevonden heeft, maar
dat die ambtenaar toen ook nog weinig be
antwoordde aan datgene, wat men van een
ambtenaar, hoofd van gewestelijk of plaat
selijk bestuur, te recht mag vorderen, bljjkt
uit de eerste verklaring, waarmede de rjj
der bij die gedrukte stukken overgelegde
verklaringen aanvangt. Daar lezen wjj dat
de genoemde adsistent-resident, niet tevre
den met een door een inlandschen getuige
gegeven antwoord, hem gevraagd heeft:
«Zjjt gij bevreesd voor den Tjamat en voor
den landheer of diens zoon (toewan Ketjil)?
Denkt gij dat uw landheer God of de Gouver
neur-Generaal is?» De getuige antwoordde:
«Ik ben niet bevreesd voor den Tjamat,
noch voor den landheer of diens zoonmaar
ik durf geen leugentaal spreken, want vóór
dat ik sprak heeft u m(j beëedigd». «Daarop
z,eide de heer adsistent-resident(hier wordt
net in het Hollandsch medegedeeld; dat
mag ik toch wel zeggenin de ongedrukte
stukken, in het rapport van den officier van
justitie, vindt men die woorden ook in het
Maleisch teruggegeven.) Jouw eed, daar
veeg ik mijn meê af. De bliksem
mag je treffenDaarop ontsloeg de heer
adsistent-resident mfj uit mijne betrekking
van mandoor van de kampong in Tjiomas,
omdat ik niet bekennen wilde.»
Die adsistent-resident, met zulke antece
denten achter zich, is niettemin kort daarna
benoemd geworden tot resident van Bali,
waar nij in gedurige aanraking komen moest
met ons dikwijls vijandige en ons gezag
bestokende vorsten en hoofden, en later nog
eens bevorderd tot resident van Bagelen.
Wenscht de Regeering eerbied in te
boezemen voor het gezag, en dan ook de
drukpers te bewegen om dat gezag te eeren
en haar lof toe te zwaaien, dan behoort z\j
ook ta zorgen dat hare ambtenaren zich
waardiger gedragen, dan de ambtenaar, van
wien hier sprake was, gedaan heeft.»
De heer A. Schimmslpenninck v. d.
Oye, antirevolutionair afgevaardigde voor
Goes, heeft in eene korte, doch merkwaar
dige rede, waarop wij Vrijdag a. s. terug
komen gewezen op de onwettigheid van een
besluit van den Gouverneur-Generaal, waar
bij inlandsche hulpzendelingen |of helpers
