^proef
rit
Wiegen van de wereld
Honderden jongeren
maken samen weer
Jeugdfestival Velp
dan
met de
IOOO
Nederland het
onveiligst in
het verkeer
D-day gereconstrueerd tot in alle onderdelen
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pag. 7
van
Prins opent expositie
UNIEKE VERZAMELING UIT VELE
LANDEN OP „3 x A" IN ENSCHEDE
IMAX TAILLEUR1
in LEXI-TIME
Zaterdag 25 augustus 1962
DE LANGSTE DAG"
T^e inwoners van het Norman-
dische stadje Ste. Mère Eglise
hebben voor de filmproducent
Darryl Zanuck opnieuw het ang
stige eerste etmaal van de in
vasie beleefd. Weer vulde zich
de hemel met vuur, terwijl hon
derden parachutisten neerdaal
den. Weer geraakte het huis van
Madame Pommier in brand, zo
als in die nacht van de zesde
juni 1944, en was het een fakkel
voor de opgeschrikte Duitsers,
die de G.I.'s konden zien ver
schijnen uit de donkere lucht als
volmaakte schietdoelen. - Ste.
Mère Eglise werd een slagveld,
waar de doden als gruwelijke
versieringen in bomen en aan
elektriciteitsdraden hingen.
Het huis van Madame Pommier
werd voor de film opgebouwd, het
plein kreeg zijn oude aanzien en de
bomen op het plein werden opnieuw
geplant. Het was zoals op die onver
getelijke zesde juni. ,,De werkelijk
heid wil ik'', had Zanuck gezegd en
de machtige sigaar was met de tong
naar de hoek van de mond geschoven.
Leven en dood
Aan de kerktoren van Ste. Mère
DEN HAAG (ANP). In Nederland
z.jn in 1960 bij verkeersongelukken 1962
mensen gedood. Het aantal gewonden
bedroeg dat jaar 48.358. Met die aan
tallen is ons land het onveiligste order
de kleine Europese staten. Zo was het
dodental in België in hetzelfde jaar
1097. Het aantal gewonden was m dat
land echter dertigduizend hoger
(78.650).
Het grootste aantal slachtoffers eiste
het verkeer in West-Duitsland: 14.109.
Daarop volgden Frankrijk en Italië met
ruim achtduizend en Engeland met ze
venduizend doden. In West-Duitsland
vielen ook de meeste gewonden: 438.221.
De cijfers staan in een publikatie van
de economische V.N.-commissie voor
Europa. Uit een specificatie blijkt dat
in Nederland 530 voetgangers veronge-1
lukten. 417 fietsers, 390 bromfietsers,
165 motor- en scooterrijders en 336 au
tomobilisten.
Darryl F. Zanuck: „Eisenhower had
het gemakkelijker."
Eglise hangt een parachute en daar
aan bungelt een Amerikaanse soldaat.
Achttien jaar geleden was dat John
Steele. Hij was in een been geraakt
en hield zich dood om verdere be
schieting te voorkomen. Onder zich
zag hij de strijd op leven en dood
worden gestreden. Nu hangt de Ame
rikaanse komiek Red Buttons in de
zelfde positie. Hij heeft zijn ogen stijf
dichtgeknepen. „Ik heb hoogtevrees",
kreunt hij. „Zo lang ik maar niet
naar beneden kijk, gaat het wel". Dat
is dan ook het enige komische in zijn
vertolking en men zal het niet op de
film zien.
Niet ver van Ste. Mère Eglise ligt
de Pointe du Hoe, een rots die steil
uit zee oprijst. Boven op de rots had
den de Duitsers zware bunkers laten
bouwen en de geallieerde inlichtingen
dienst Was te weten gekomen dat er
zes kanonnen stonden, die de naburige
stranden beheersten. Een troep Ran
gers werd ingezet om de kanonnen te
veroveren voordat de invasievloot ver
scheen. Na een fel bombardement
werden de Rangers aan land gebracht
en bestormden zij de dodelijke rots
om tot de vreselijke ontdekking te ko
men dat de honderden doden voor
niets waren gestorven: de kanonnen
waren nog niet gevechtsklaar.
Een tot op het bot vermoeide Ran
ger zit! nu boven op Pointe du Hoe.
Zijn gezicht is van vuil doortrokken,
zijn handen zijn geschaafd. Het is de
populaire zanger Paul Anka, die de
gemakkelijke microfoon heeft geruild
voor de touwladder en onder explo
sies de rots is opgeklommen. „Ik
snap niet hoe zij het ooit hebben ge
haald", zegt hij en staart wezenloos
voor zich uit. Nog twee zangers, die
anders de harten van de teenagers
verscheuren, hehben de zware tocht
moeten volbrengen'. Tommy Sands en
Fabian. Men zou bijna denken aan
een sardonisch trekje van Zanuck om
juist deze jongens, wier enige kleer
scheuren in hun leven zijn veroorzaakt
door enthousiaste bewonderaarsters,
de helse Pointe du Hoe te laten be
klimmen.
Duizelingivekkend
De bezetting van de film is overi
gens duizelingwekkend in namen van
sterren: Henry Fonda, Mel Ferrer,
John Wayne. Stuart Whitman, Peter
Dawford, Sal Mineo, Richard Burton
en Robert Mitchum wat de Amerika
nen betreft, Jean-Louis Barrault,
Bourvil, Daniel Gélin, Christian Mar-
quand, George Wilson, Jean Servais
en Madeleine Renaud als Franse spe
lers. Richard Todd en Kenneth More
als Britten, en Peter van Eyck, Curd
Jürgens en Gert Froebe voor de Duit
se kant.
Zes regisseurs hebben onder het
alom toeziend oog van Zanuck aan
„De langste dag" gewerkt: Andrew
Marton (de man van de fascinerende
wagenrennen in Ben Hur), de Brit
Ken Annakin. de Duitser Bernhard
Wicki (van Die Brücke) en de Ame
rikanen Gerd Oswald en Elmo Wil
liams. En tenslotte Darryl Zanuck
zelf. die de binnenopnamen maakte
en daarmee voor het eerst de produ-
cersstoel verliet om zich daadwerke
lijk met de regie op te houden.
Dat was echter slechts een deel van
zijn bemoeiingen met de film.
„Soms werkten er vier filmgroepen
tegelijk", vertelt Zanuck, en dat
maakte het toezicht soms moeilijk.
Maar alles was in details voorbereid
en ik gebruikte een helicopter om van
opname naar opname te gaan. Om
een dergelijke film als „De langste
dag" waarachtig te maken moet je
wel de historische plaatsen gebruiken.
Slechts een derde van de film is in
de studio opgenomen en dat beteken
de dat we in de studio Boulogne zo
wel het interieur van een zweefvlieg
tuig als van een Duitse bunker, zowel
een stuk zee als de gevolgen van een
bombardement moesten maken."
Alle onderdelen
De sigaar in Zanucks mond maakt
een onverwachte kwartslag. „De
grootste moeilijkheid was echter al
het materiaal bij elkaar te krijgen.
Eisenhower had het betrekkelijk ge
makkelijk. Hij beschikte over de uit
rusting. Ik moest alles bij elkaar la
ten zoeken. Gelukkig heb ik de mede
werking van de Amerikaanse, de
Franse, de Engelse en de Duitse re
geringen gehad voor uniformen, ge
weren, kanonnen, schepen, vliegtui
gen, tanks en wat al niet meer. Ik
moest een stel Spitfires en Messer-
schmidts te pakken krijgen die op de
zesde juni waren gebruikt. Een Brits
Piat-kanon. dat op een Amerikaanse
bazooka lijkt, leenden we van een mu
seum in Londen en ook Duitse kanon
nen kwamen uit oorlogsmuseums.
Een Duitse Maxim een zwaar machi-|
negeweer, werd ontdekt bij een
Fransman in Parijs, die het als sou
venir mee naar huis had genomen...."
Zanuck zucht een heel lange zucht
bij de herinnering aan de talloze
moeilijkheden, die moesten worden
overwonnen voordat de eerste film
opnamen konden beginnen. Een zucht
die zowel de veldmaarschalksstaf van
T")E WIEGEN VAN DE WERELD staan in Enschede
deze maand en dat heeft allemaal heel veel met
het toen, het thans en de toekomst van Twente te
maken. Op de tentoonstelling 3 x A koos men de wieg
in al haar historische en internationale verschijnings
vormen als symbool van de contacten, die dat bedrij
vige industriegebied onder andere via de textiel
nijverheid met de hele wereld heeft. Via een dames
comité onder leiding van mevrouw C. F. L. van
Heek-van Heek kwam de top van vrouwelijk Twente
er aan te pas, om deze wiegenverzameling tot stand
te brengen. Ze begrepen direct wat ik op het oog had
zei Jac. Kleiboer, die we toen 3xA nog maar net
was geopend, tussen die wiegjes van de wereld aan
troffen. „Ik had al van heel in het begin toen ik met
tentoonstellingen organiseren begon, het plan eens iets
op internationaal gebied met wiegen te doen, zei de
man die de afgelopen jaren hele fabrieken en oceaan
stomers op exposities liet opbouwen. Hier kreeg ik er
eindelijk de kans voor, want via die wiegjes konden
we op 3 x A de verbindingen met de wereld van
Twente in beeld brengen." De heer Kleiboer bleek
tot onze verbazing, van al die vertederende en met
zorg opgestelde wiegjes, ook heel precies de bijzon
derheden te weten.
Wiegen uit alle delen van de wereld zijn er inderdaad
te bekijken op deze expositie en ook wiegen uit vele
perioden van de historie. Uit het idee de wieg als sym
bool te kiezen is daar in Enschede, een voor Europa unieke
verzameling gegroeid.
Het overtreft inderdaad al onze verwachtingen vertelt
jkvr. M. Calkoen, die aan de voorbereiding van die
wiegententoonstelling lang heeft meegewerkt. „Wij ont
dekten toen we eenmaal begonnen waren, dat er juist
over wiegen weinig historische gegevens zijn overgeble
ven. Toen we met buitenlandse contacten aan het werk
waren gegaan, begon ons ook de grote verscheidenheid,
die er op dit gebied in de wereld ook nu nog bestaat
steeds meer te boeien."
Een van de oudste wiegen in deze
verzameling is een wieg uit 1600, door
een antiquair uit Denemarken als een
van zijn kostbaarste bezittingen naar
Enschede gezonden.
Lang voor wij hier op het idee van
reiswiegjes kwamen, waren die prak
tische toebehoren van de babyuitzet
al bekend in heel koude en heel war
me streken. Voorbeelden daarvan zijn
tie draagbare wiegjes uit Lapland en
de mooie, met kralen geborduurde
wiegjes, die Indiaanse vrouwen voor
hun kindertjes maakten. Die wiegjes
zijn op een plank gemonteerd, zodat
ze rechtop gezet kunnen worden. Dat
was om baby al van het begin af, he-
Zo gingen Paul AnkaTommy Sands en Fabian de
beruchte rots Pointe du Hoe op.
Peter Lawford, Richard Todd en de Britse stuntman
Frank Howard spelen een scène bij de brug over de
Orne.
Rommel geldt (die moest worden nage
maakt) als de medailles van Von
RundiStedt, de Duitse pakjes sigaret
ten als de machetemessen, die de
Maquis gebruikten. Want D-day moest
worden gereconstrueerd tot in alle on
derdelen.
Voor meer dan zeventig uur opna
men zijn er gemaakt. Die zijn nu te
ruggebracht tot de drieëneenhalf uur,
die „De langste dag" zal duren. Een
derde daarvan is gewijd aan de strijd
tussen Amerikanen en de Duitsers. De
rest van de film wordt in beslag ge
nomen door de persoonlijke belevenis
sen van Amerikaanse en Duitse sol
daten en van de Franse bevolking,
die in het gevecht werd betrokken.
Ook in schooltassen is er een mo
de. 'de laatste- tijd. De nieuwste
schooltassen zijn uitgevoerd in een
grote waterdichte geruite stof en wor
den gedragen als schoudertas. Deze
mode kwam uit Parijs overgewaaid.
-H- Vele praktische schoolartkelen gaf
men trouwens dit jaar een plezierig
tintje. Voor het bijeenhouden van pa
pier zijn er kleine knijpertjes van ge
kleurd ijzerdraad in de handel. Pa
perclips zijn nu onder andere van
plastic in allerlei kleurtjes verkrijg
baar. Heel handig zijn pen-en-potlood-
ringen. die aan een boek, tas of
schrift geklemd worden. Ze zijn rek
baar en er passen potloden, linealen,
kwasten en dergelijke in. De moderne
leerling schrijft zijn lessen niet meer
in schriften maar op losse velletjes in
een ringmap. Er zijn leuke ringmap
pen met afwasbare gezellige plastic
kaften verkrijgbaar.
Deze mand is een reiswieg en een
rijstwieg. Een mandwiegje uit het
noorden van Japan dat zodra baby
er te groot voor is, als hooikist voor
de porties rijst wordt gebruikt.
Van een onzer verslaggevers
YELP 438 Middelbare scholieren, 330 meisjes en 108 jongens, gaan
komende week weer samen het Jeugdfestival Velp maken. Voor hen
klaar staan vijftig kunstenaars om in groepsgesprekken de beeldende
kunsten, de dans, film, literatuur, muziek, toneel en voordracht uit de
windselen van on- of wanbegrip te wikkelen. De meer recreatieve kant
van hun kunsthonger kunnen de festivalvierders stillen aan de toneel
uitvoeringen en andere voorstellingen die elke avond worden gegeven.
De deelnemers hebben dit keer
extra duidelijk hun stempel op de
inrichting van het festival gedrukt.
De belangstelling voor de artistieke
onderwerpen kon op het aanmel
dingsbiljet worden vermeld. De in
schrijvers deden dit zo geducht dat
de organisatie ijlings moest worden
aangepast. Film en architectuur
kregen een grotere plaats, het aan
tal gespreksleiders voor literatuur
werd verdubbeld en van vijf op
tien gebracht. Toneel blijft met
veertien gespreksleiders echter toch
nog koploper.
MEER VERSPREID
Er staan dit jaar in het algemeen
meer gesprekken en minder bezoe
ken op het programma. Desgewenst
kunnen de liefhebbers 's ochtends
naar het rijksmuseum Kröller-Mül-
ler of het Arnhemse gemeentemu
seum (Zadkine). Het grootste deel
van het programma wordt echter
afgewerkt in, en als het weer even
meewerkt vooral óm. het Rhedens
lyceum te Velp, In die, op een be
boste helling gebouwde school ligt
het centrum van dit vierde festi
val.
De festivalvierders komen dit
jaar meer verspreid uit het land
dan voorgaande jaren. Toen kwa
men hele klassen en bloc naar
Velp om voor enkele tientjes een
hele week de crème van de kunst
te drinken. Zonder uitzondering wa
ren dat meisjesklassen, vaak on
der aanvoering van lerares of le
raar. Ook hieruit bleek duidelijk
dat de medewerking van het lera
rencorps op de (middelbare) meis
jesscholen over het algemeen veel
en veel groter is dan die op de ge
mengde of jongensschool. Vandaar
ook het jongenstekort op de ver
schillende festivals. Toch zit er een
groei in: vorig jaar 68 deelnemers
met de baard in de keel of vlassig
aan de kin, dit keer 108.
„Waarschijnlijk te danken aan de
opneming van de architectuur in
het programma", meent algemeen
secretaris J. Moora. „Het is op
merkelijk zoals de jongens zich
voor architectuur interesseren".
ACHTERSTAND
De indeling naar vaderlandse
schoolzuil geeft een typische sprei
ding aan. Van elke tien deelnemers
zijn er vijf afkomstig van openba
re scholen, vier van katholieke en
slechts een van een protestantse
middelbare school. Vorig jaar, met
een iets geringer aantal deelne
mers, studeerde slechts een op de
twintig festivalvierders aan een
christelijke school. Er zit dus eeu
opmerkelijke vooruitgang in de
protestantse belangstelling. Maar
de achterstand is zeer groot.
Behalve debatteren kunnen de
deelnemers gaan kijken en luiste
ren. Maandagavond voert uitslui
tend te hunnen gerieve de Neder
landse Comedie „Een midzomer-
naehtsdroom" in de Arnhemse
schouwburg op.
Dinsdag, wanneer prinses Bea
trix het festival zal bezoeken, wordt
besloten met twee korte Nederland
se films en de rolprent „Si tous les
gars du monde" van Christian-
Jacque.
Woensdag een concert door het
Gelders Orkest, donderdag weer to
neel (Molière's „Heer van Pour-
eeaugnac" door De Nieuwe Kome
die) en vrijdag een Spaanse dans
avond door Susana y José.
Als tegenwicht tegen de officiële
opening door Commissaris mr. H.
W. Bloemers maandagmiddag,
volgt zaterdagochtend een oificieuze
sluiting met vijf kwartier Dutch
Jazz Quartet.
lemaal in de familiekring op te ne
men. Van de Indianen is ook net
wiegje afkomstig, dat op een soort
ski's is vastgemaakt. Zo'n wiegje werd
over de wijde grasvelden van Ame
rika, achter de als trekdieren gebruik
te paarden en honden meegevoerd.
Eenvoudig en kostbaar
Er staan mooie boerenwiegjes uit
Gelderland, Twente, Hindelopen en
Staphorst op deze tentoonstelling, en
uit Bretagne, Normandië, Noorwegen,
Zweden en Ierland. Er zijn echter
ook wiegen te bewonderen die uit pa
leizen en kastelen komen. Wiegen bij-
Ingezonden mededeling
KRANT
UIT?
DEN HAAG. Prins Bernhard opent
dinsdagavond 4 september in het Haag
se gemeentemuseum een expositie van
kunstschatten uit Iran. Het is de eerste
manifestatie in een reeks herdenkingen
bij het 2500-jarig bestaan van de Per
zische monarchi die wordt geacht te
zijn begonnen in 539 voor Christus, het
jaar van de val van Babyion. Op 5 sep
tember houdt prof. Ghirsman een le
zing over de Perzische kunstgeschiede
nis.
Er werden druk wiegjes opgemaakt
de afgelopen weken in Enschede,
waar nu de wiegen van de wereld
staan. Fraai genoeg voor een vor
stelijke baby wordt hier de wieg
gedekt, die koningin Juliana voor
3 x A afstond. In die wieg lag onze
koningin zelf als baby en daarna,
behalve prinses Margriet die in Ca
nada werd geboren, drie van onze
vier prinsessen.
voorbeeld, die op de landgoederen
van bekende Nederlandse families
nog werden aangetroffen.
Toen men voor Twente in ons land
eenmaal naar wiegen ging speuren,
kwamen er telkens fraaiere exempla
ren voor de dag. Er staat bijvoor
beeld uit de tijd van de O. I. Com
pagnie een rijk bewerkte ebbenhouten
wieg. Een kostbaar pronkjuweel voor
baby, met dekentjes van gebatikte stof
fen. Met fraai beeldhouwwerk versierd
is ook de Renaissance wieg, die uit
Italië hierheen kwam. En de Zweed
se wieg die in de lengte schommelt,
wat heel bijzonder is. Bijna overal
wordt de huilende baby, en dat al
vele eeuwen lang, met een beweging
van links naar rechts of omgekeerd in
slaap gewiegd. Niet met een schom
melende beweging van het hoofdein
de naar het voeteneinde, zoals in Zwe
den.
Reis en rijst
Het pronkstuk van de tentoonstel
ling is de wieg, die koningin Juliana
voor 3 x A afstond. Dat is de wieg,
die in 1909 aan koningin Wilhelmina
werd aangeboden, door de vróuwen
en meisjes van Amsterdam. Die wieg
werd naar een ontwerp van architect
De Bazel vervaardigd. In die wieg
lag koningin Juliana als baby en
daarna ook drie van onze vier prin
sessen. Het is een hemelwieg met gor
dijnen van champagnekleurige zijde.
Een reiswieg en een rijstwieg is
het wiegje uit het noorden van Ja
pan. Dat is een eenvoudige ronde
mand met een kleurig dekentje er
in. Die wieg wordt, zodra de baby-
er uit is gegroeid, als een soort hooi
kist gebruikt, voor het warm houden
van de porties rijst. Uit het land van
koningin Sirikit komt een wiegje, dat
op een hangmat lijkt. Een heel kleu
rig meubelstuk in dat genre is ook
de wieg uit Pakistan, vervaardigd
van rijk beschilderde palen, waartus
sen een hangmatje is gespannen.
Van bont en palmblad
Uit Nieuw-Guinea komt een heel
simpel wiegje van gevlochten riet, be
stemd om baby aan een boomstam
in slaap te wiegen. En de wieg van
■bont die op deze tentoonstelling staat,
is de meest natuurlijke wieg die er
maar te bedenken is. Tussen de wie
gen van de wereld draagt een opge
zette kangeroe haar baby in de bui
del mee. Buidelwiegen zijn er ook uit
Afrika en Liberia. Het eenvoudigste
wiegje is een groot palmblad, waarop
een negerbaby ligt te spartelen.
Tussen deze vele facetten van de
„bakermat" der Europese cultuur, is
ook een echte bakermat te bekijken.
Dat is een soort zitmat vpor baker
en baby, in België gevlochten naar
het voorbeeld van de bakermat, die
op de tekening „De Magere Keuken"
van Bruegel voorkomt.
Tussen de wiegen staan kinderen en
moeders, gekleed in costuums uit de
verschillende landen en tijdperken,
waaruit die babymeubelen afkomstig
zijn.
Met zorg
Zelfs de eenvoudigste wiegjes zijn
door liefdevolle moederhanden met
zorg bekleed en van dekentjes en la
kentjes voorzien. Dat valt bijvoor
beeld op bij de heel sobere wieg ge
vlochten uit ongepelde twijgen, die
van de Ierse Aran-eilanden naar En
schede kwam en bij de Twentse
mandwieg uit de tijd. toen dat ge
west nog niet door de industrie tot
grotere welvaart was gebracht.
Er zijn druk wiegen gedekt de afge
lopen weken daar in Enschede, want
de ..babybedjes" uit vele landen
moesten er ook nog allemaal in de
juiste stijl aangekleed worden. Vele
vrouwenhanden hebben zich daarbij
met toewijding verdienstelijk ge
maakt.
Alle wiegen van de wereld zijn daar
op 3 x A nu zo keurig van alle toe
behoren voorzien, dat men er vele
baby's goed verzorgd in slaap zou
kunnen wiegen. Wie stelt van deze
unieke wiegententoonstelling een bro
chure met foto's samen? Dat zou een
nuttig begin zijn van een uitgebreider
documentatie over de allereerste „bed
jes" van de mens, door de eeuwen
heen en in verschillende landen en
werelddelen.
(Ingezonden mededeling)
elke zaterdagavond 18.15
^^c>p Radio Veronica
1