VERLATEN
EILAND
Boeiend, ruw, maar vooral eeht
VEERTIG JAAR RI0SC00P IN GOES
TRISTAN DA CUNHA
5Crió kraó door 2,eeiand
Nederlandse steun aan
resolutie in de Uno
Vrijdag 27 oktober 1961
ZEEÏJWSCH DAGBLAD
Pag. 11
DOOD BRITSE
VROUW VOL
RAADSELS
Dienst jubilea op
„Vrederust"
OCEAAN- T
Kantongerecht
Bergen op Zoom
MINISTER LUNS OVER KERNPROEVEN:
Jaarvergadering van
vrouwenbond CNV
Ondernemend
Explicateur
Clinge kwam
In de rij
Aan de voet van de vulkaan lag een
verzameling armoedige hutten van
stenen, plaggen, leem en wrakhout:
Edinburgh. Er woonden 260 mensen
in een zestigtal gezinnen, die alle
familie van elkaar waren. De be
woners kenden slechts zeven familie
namen: Glass, Green, Hagan, Lava-
rello, Repetto, Rogers en Swain,
allen van gemengd Engels, Italiaans,
Amerikaans en Nederlandse afkomst.
Van onze correspondent
LONDEN. Een meisje van ne
gentien jaar deed gisteren in Lon
den een gruwelijke ontdekking:
toen ze in de garage bij het huis
van haar broer een stukje speel
goed zocht voor diens zoontje van
vier, zag ze daar een grote koffer
die doorgaans open stond. Het viel
het meisje op dat de koffer nu ge
sloten was.
Ze deed de koffer open en vond er
het lijk van haar schoonzuster in, de
dertigjarige Mevrouw Stella Blay, die
sinds enkele dagen werd vermist. De
koffer is nog geen meter lang en nau
welijks 70 cm breed. Het lichaam van
de vrouw lag volkomen ineengekron
keld in de koffer.
Hoe?
De politie werd onmiddellijk na de
ze verschrikkelijke ontdekking ge
waarschuwd. Vanzelfsprekend dacht
iedereen meteen aan moord, maar na
enkele uren deelde Scotland Yard mee
dat de vrouw waarschijnlijk door het
Innemen van te veel slaaptabletten is
overleden.
Blijft nog de klemmende vraag hoe
mevrouw Blay, die met een Grieks-
Cyprioot was getrouwd, in de koffer
is terecht gekomen.
"Waarom
Kan de vrouw die in nachtgewaad
was gekleed, zonder hulp van anderen
in de koffer zijn gaan liggen? De kof
fer stond al maanden lang in de ga
rage van het huis in de Londense
buitenwijk Wembley. Waarom is ze
in de koffer gaar. liggen? Hoe kon ze
zich er in wringen? Allemaal vragen
waar het antwoord nog niet op gevon
den is.
Het meisje dat de dode vrouw vond,
Sophula Blay, woont bij haar broer
in huis. Ik weet niet waarom ik de
koffer open deed, zei Sophula giste
ren. Diep in mijn hart wist ik.
daar vind ik Stella.
BERGEN OP ZOOM. Woensdag
15 november a.s. hoopt de heer J. Koen
gediplomeerd verpleger op de inrich
ting Vrederust, zijn zilveren dienstjubi-
leum te herdenken. Van drie tot zes
uur is er een receptie in het ontspan,
ningslokaal. Op vrijdag 3 november en
op donderdag 16 november herdenken
broeder J. Schuitman, le verpleger op
de inrichting, en broeder C. Louisse, ver
pleger-barbier, hun 40-jarig dienst jubi
leum. De eerste recipieert in het Ont
spanningsgebouw van drie uur tot half
zés.
Hit de goede ouwe tijd op Tristan
da Cunha. De aanvoer van nieuwe
voorraden kleding en blikvoedsel
over de ruwe zee was allerminst
een sinecure. Met kleine bootjes
moest men de branding trotseren om
de pakken over te kunnen reiken.
door Bettie M. Janssen
TOEN ik vier jaar geleden voet aan wal zette op Tristan da
Cunha nam dit eenzaamste oord ter wereld juist afscheid
van een korte periode van voorspoed. Het had er even
van herfst 1949 tot 1956 op geleken dat deze kleine buiten
post van het Britse Gemenebest een welvaartsperiode tegemoet
zou gaan zoals het handvol eilandbewoners nimmer tevoren had
gekend.
EEN Zuidafrikaanse visconservenfabriek was in overleg met
het Ministerie van koloniën in Londen op het eiland een inleg-
gerij voor vis begonnen, waarbij men zich vooral toelegde op het
inblikken van krab en kreeft. Dat betekende niet minder dan een
omwenteling in het leven op dit bijkans vergeten vulkanische
eilandje midden in het zuidelijke deel van de Atlantische Oceaan.
Volgens de hooggespannen ver
wachtingen zou de fabriek als enige
industrie op deze buiten alle scheep
vaartroutes gelegen plaats zeker
driekwart van de bevolking werk
verschaffen en alle 260 primitieve
eilandbewoners ongekende gemak
ken en moderniteiten brengen.
Tegenslagen
Het viel anders uit. De tegenslagen
van de nieuwe industrie waren niet
gering: de moeilijkheden om bij
slecht weer het eiland te bereiken ble
ken als altijd onoverkomelijk; er ont
stonden dus grote vertragingen in de
aan- en afvoer van de vaak aan be
derf onderhevige benodigdheden en
produkten. Zo zakte het eiland spoe
dig terug in de vergetelheid van
waaruit het tijdelijk was opgedoken.
Merkwaardig genoeg liet, in tegen
stelling tot wat men zou verwachten,
nagenoeg geen eilandbewoner een
traan om de verkeken kans op een
grotere welvaart. Zij die meenden
dat de, helaas, niet levensvatbaar ge
bleken industrie een wissel op de
toekomst had kunnen zijn waren sterk
in de minderheid. De meesten ble
ven erbij dat het nieuwe tijdvak ten
slotte het eind zou hebben betekend
van hun idyllisch bestaan.
gvfpgor
SI PLCBJ)
-» (PorUSaö Tome»~7 j?j
AnnobónfSp.j$
:brazilie:m?
TfTnidadfBrazT1
Kaap de
Goede Hooj
Pr. Ei
- SleenöokskeerUnngt^
f I 4
Tristan da Cunha (Br)
l
Gough-Eil.(Bn)»
Falkland- Eil(? (Br.
(Malwinen)j Zuid-Georgië(Br.)
feaap Hoorn I vZuïd-Sandwfch-jiilO' Souvel-E.UNfl
Dat hun geliefde primitieve samen
leving nog eens op heel andere wij
ze verstoord zou worden, was toen nog
door niemand te voorzien. Men wist
immers niet beter of de vulkaan die
het eiland had gevormd, was dood.
Geld onbekend
De idylle had meer mensen verlokt.
Een samenleving zonder de twijfel
achtige genoegens van de moderne
maatschappij en nagenoeg zonder
contact daarmee, een samenleving
waarin men zelfs het geld niet ken
de en waarin de mens zuiver op de
natuur was aangewezen, ook al was
die vaak ruw en wreed, leek ook mij
aantrekkelijk althans voor een
poos. Zo werd ik een van de gelukki
gen die in de V.S. uitlootte voor een
verblijf op het eiland. Ik zou er met
enkele collega's-verpleegsters een half
jaar lang gaan werken. Op de Cana-
rische eilanden trof ik een Neder
landse kapitein die bereid was voor
ons een omweg te maken om ons op
Tristan da Cunha af te zetten. De
kapitein waarschuwde me echter
grijnzend dat het mijn zaak was hoe
ik ooit weer van het eiland af zou
komen wanneer ik naar „de bescha
ving" terug zou willen. Zijn schip
zou zeker twee of drie jaar niet in
de buurt komen zo al ooit weer!
Echt
Het werd een onvergetelijke erva
ring. Het leven op Tristan da Cunha
was ruw maar boeiend en vooral echt.
Het eiland, dat zich nooit zelf heeft
kunnen bedruipen, bestaat uit een
immense rots met bovenop een vul
kaankrater die in de loop der tijden
door regenwater tot een meertje is
geworden. Tot voor enkele dagen
meende men dat de vulkaan was uit
gewerkt. De eilandrots is omgeven
door een 700 meter hoge steile rand,
slechts op twee plaatsen doorbroken
door een laagte die naar de beide
kleine zandstrandjes voert. De men
sen woonden op een nauw plateau van
vijf kilometer lengte, dertig meter
boven de zeespiegel. Op een enkele
vruchtbare plek verbouwden zij aard
appels en verder leefden zij van een
overvloed van vis en van enkele koei
en. schapen, ganzen en kippen. Zij
hielden veelvuldig honden en katten
als huisdieren.
Op een andere plek van dit eiland,
het grootste van de Tristangroep en
het enige dat bewoonbaar was, kweek
ten zij appels. In de zomermaanden
als de zee kalm was voeren de .Tris-
tanites, zoals de eilandbewoners heten,
in hun canvasboten om de eilanden
groep heen en raapten pinguineieren
op de twee kleinere onbewoonde
eilandjes, Nightingale en Inaccesible,
die dertig kilometer verder in zee la
gen.
Ratten
De grond van Tristan is arm en
troepen ratten, afstammelingen van
scheepsratten van oude wrakken, leis-
terden de magere oogsten van de
Tristanites. Meer dan eens gebeurde
het dat een koe te ver afdwaalde en
van een klip stortte. Niet zelden zelfs
werden de koeien door brutale ratten
aangevreten. Zonder reden was de
maatregel dan ook bepaald niet om
na de jongste volledige ontvolking van
het eiland de achtergebleven katten-
schaar in leven te laten. Zo heeft men
tenminste een kan» om al* ar ooit
weer bevolking op het eiland wordt
toegelaten, de rattenplaag binnen de
perken te houden. Of het eiland dan
door een kattenplaag zal worden ge
teisterd? Wie zal het zeggen. Voorlo
pig zijn kat en poes heer en meeste
res over het eiland.
Achtergebleven
De kolonie Tristan da Cunha, die
nu haar bestaan als zodanig heeft
beëindigd, was in 1816 gesticht door
een Engels soldaat, korporaal Wil
liams Glass, die met zijn gezin ach
terbleef toen het garnizoen werd te
ruggetrokken. Dat garnizoen was er
korte tijd gelegerd om te voorkomen
dat aanhangers van Napoleon het
eiland als basis zouden gebruiken voor
de bevrijding van de Franse keizer
op het eiland St. Helena, 1800 km
noordelijker. Later kreeg Glass ge
zelschap van wat zeelui, enkele emi
granten van St. Helena en een paar
schipbreukelingen.
Het contact van Glass en zijn na
zaten met de rest van de wereld
was zeer spaarzaam tengevolge van
het overheersende ruwe weer, de
mist, stormen en hoge zeeën. Meer
dan eens was de bevolking de honger
dood nabij als de aardappeloogst weer
eens was mislukt. Maar ondanks dat
«SKgpij
en het harde leven op het eiland lie
pen alle pogingen van de Britse rege
ring om de bevolking naar bereik
baarder en levenswaardiger oorden
over te brengen dood. Het eiland heeft
geen haven, en als er eens een schip
langs kwam moest dat buitengaats
op veilige afstand van de rots wach
ten op kalm weer om een klein boot
je te kunnen sturen. Nog in het begin
van dit jaar had de Union Castle Li
ne aangekondigd dat zij niet langer
de verbinding met het eiland wilde on
derhouden.
Niet ongelegen
De uitbarsting van de doodgewaande
vulkaan kwam de Britse regering als
beheerder van de kolonie dus eigen
lijk niet ongelegen. In al de jaren
dat men vruchteloos getracht had de
koppige bevolking te bewegen om te
emigreren had de Britse staat vele
gelden aan het eiland gespendeerd.
In de jongste tijd was daar nog bij
gekomen het onderhouden van een
tweejaarlijkse verbindingsdienst door
de marine sedert de scheepvaartmaat
schappijen daar geen brood meer in
zagen. Commercieel was dit een on
mogelijkheid gebleken: de rots met
zijn albatrossen, pinguins, zeehonden
en ratten had passagier noch koopman
iets te bieden.
Zo was Edinburgh, het dorpje op
het plateau, grotendeels op zichzelf
aangewezen. Er was één produkt
waarvoor de buitenwereld nog enige
belangstelling had en dat men van
tijd tot tijd tegen kleding, thee of
zeep had kunnen inruilen: microcys
tis, een soort zeewier dat rijk is aan
algenzuur. Het arme Tristan da Cun
ha had geen eigen muntstelsel: wel
vaart werd er afgemeten aan de voor
raad aardappels die men bezat. Mis
daad was er ook onbekend en er be
stond geen gevangenis. Er was zelfs
geen school: het enige onderwijs dat
er gegeven werd was in handen van
een missionaris. In de laatste jaren
hadden de Zuidafrikaanse luchtmacht
en de Britse marine er een weerkun
dig station en een radiozender opge
richt. Het was dank zij deze vestiging
dat men de Tristanites nog tijdig
heeft kunnen evacueren toen hun
eiland op 10 oktober begon te explo
deren.
Gevaar
Dat was de gebeurtenis waardoor
dit vergeten eiland plotseling in het
nieuws kwam. Uit Kaapstad vernam
de wereld dat de lang doodgewaande
vulkaan op Tristan da Cunha was
gaan werken en dat de 260 bewoners
In direct gevaar verkeerden. De vol
gende dag al begonnen twee kleine
scheepjes de eilandbewoners aan
boord te nemen. De hele nacht tevo
ren had de bevolking samen in angst
en vreze buiten doorgebracht, zover
mogelijk weg van de lava brakende
vurige kraterrand. De kans was niet
De vrouwelijke bevolking van Tristan werkte hard om de gezinnen goed
gekleed te houden. Het spinwiel en de zelf geschoren wol van de kleine
kudde schapen bewees daarbij goede diensten.
De uitbreiding van het nieuwe be
staande Dorpshuis in de Kloosterstraat
te Sint-Annaland, bestaande in de
bouw van een bergplaats voor de ma
terialen van de lichamelijke oefeningen
en de gymnastiek is gegund aan de
heer Abr. J. Soeters voor de prijs van
4750, waarvoor deze aannemer had
ingeschreven.
De heer A. J. Kaland uit Middel
burg zal vrijdag 27 oktober a.s. des
avonds om 8 uur in het ver. gebouw te
Westkapelle in een openbare vergade
ring der chr. hist, kiesvereniging te
Westkapelle spreken over „De chr. hist,
unie en de komende verkiezingen".
Op de Raiffeisendag werd bij de
poöp. Boerenleenbank in Veere aan
spaargeld ingelegd een bedrag van
19.751,43. Tevens werden elf nieuwe
spaarders ingeschreven. Het totale te
goed van de gezamenlijke spaarders
steeg tot ƒ2.505.485,05.
Geslaagd'te 's-Gravenhage voor het
voorlopig diploma schéepswerktuigkun-
de, J. J. J. N. Bossc'haart Vlissingen;
W. H .de Jonge Souburg; H. W. Lange-
jan Haamstede, P. W. Moelker Duiven-
dijke; G. de Pree Vlissingen; W. C.
Schroevers Vlissingen; W. F. Tieleman
Terneuzen; W. E. Verdoorn Souburg.
De collecte voor de Hemafa heeft
te Borssele opgebracht 62,47 gulden.
De 82-jarige J. A. te St. Philips-
land werd tijdens het oversteken van
de Rijksweg met zijn rijwiel door een
personenwagen gegrepen. Dokter Men
ger, die eerste hulp verleende, consta
teerde slechts enkele schaafwonden aan
gelaat en hoofd.
De PIT collecte bracht in Zoutelan-
de 37,34 op.
De eerste Ringvergadering op vrij
dag 27 oktober van de Ring Schouwen
Duiveland van het C.J.V. zal gehouden
worden te Zonnemaire. Door de heer
Sinke wordt een toespraak gehouden on
der het motto „Geroepen".
De heer M. Luteijn uit Bruinisse,
ambtenaar bij de Deltadienst zal een
causerie houden over het Deltaplein.
Onder leiding van mej. C. A. v. d.
Graaf hield de afdeling Kapelle-Bieze-
linge van de Ned. Bond van Platteland
vrouwen haar maandelijkse vergadering.
Deze avond was gewijd aan het bloe-
menschikken en de mogelijkheden die
er zijn met deze kunst. Mevr. Van Lan-
gevelde-Hooyen uit Kruiningen sprak
uerover en liet zien wat er met eenvou
dig materiaal kan worden gedaan.
In „De Druiventros" te St. Philips-
land kwam de C.P.B. bijeen onder lei
ding van mevr. Boor-de Jager. Spreek
ster was mej. N. Onderdijk uit Rotter
dam over: „Problemen rondom het
geven van Zakgeld".
De volgende vergadering zal in decem
ber gehouden worden in „Ons Dorps-
huhis te Anna Jacobapolder.
De NCVB in Koudekerke hield
een maandelijkse vergadering onder lei
ding van presidente mevr. Barentse-
Kook. Mej. Hondius uit Grijpskerke
hield een lezing over haar reis naar het
heilige land.
Ruw en ongenaakbaar is de natuur
van het eiland. Hoge rotsformaties,
losse brokken lava en een onvrucht
bare grond karakteriseerden het
Atlantische eiland dat nu sinds de
jongste uitbarsting van de doodge
waande vulkaan helemaal een troos
teloze woestenij is geworden.
denkbeeldig geweest dat een uitbar
sting de hele rots zou hebben doen
barsten en Tristan in zee hebben doen
verdwijnen voor er redding zou zijn
komen opdagen. Kort daarna kwam
de Nederlandse vrachtvaarder Tsji-
sadane in de buurt die onmiddellijk
de koers wijzigde om de angstige
mensen van de kleinere scheepjes
over te nemen en voorlopig naar Kaap
stad te brengen.
Vandaar zullen de trieste Tristani
tes volgens het plan van de Britse
regering worden overgebracht naar
de Shetland-eilanden, noordelijk van
Schotland, waar men hun een nieuw
tehuis hoopt te bieden. Maar het is
er zoveel kouder en natter en boven
dien het is Tristan da Cunha niet.
BERGEN OP ZOOM 3. R„ koop
man op het eiland Tholen, zorgde don
derdagmorgen voor het kantongerecht
te Bergen op Zoom voor de vrolijke
noot, al was hij zelf dan „het lijdend
voorwerp" van de opvoering. Op 26 ju
ni had hij met zijn auto in de Lange
Parkstraat te Bergen op Zoom gereden
en geen voorrang verleend.
Hij had daarbij een wielrijder aange
reden wiens fiets was vernield. R. wil
de de kantonrechter een schriftelijke
verklaring van het gebeurde overhandi
gen, doch deze vond het beter dat R.
het maar vertelde. R. ging daarop do
„schriftelijke verklaring" voorlezen,
wat de lachlus: 1 de herein rechters
en het publiek c, kte.
Hoewel R. de iachers op zijn hand
had, bleek hij toch geen heer in het
verkeer geweest te zijn. Hoewel hij het
liet voorkomen of deze wielrijder maar
tegen zijn stilstaande auto was geval
len, was het geheel anders gegaan. En
toen deze wielrijder vertelde dat R.
daarna nog was doorgereden, was het
helemaal niet zo mooi. Toen de officier
de papieren inkeek en bleek dat R. al
meer dan 70 jaar was, vond hij dit een
reden om R. maar niet meer achter
het stuur te laten zitten. „In de veertig
jaar dat ik rijd heb ik nog geen kat
overreden en nooit een aanrijding of
overtreding gehad", zei R. Maar toen
bleek uit de papieren dat hij meerdere
malen in overtreding was geweest. De
officier van justitie eiste een boete van
30 subs. 6 dgn. hechtenis en betaling
van de civiele vordering. De kanton
rechter veroordeelde R. daarna con
form.
A. W. uit Oud Vossemeer was op de
Halsterseweg aangehouden met een
auto, die bijna geen auto meer genoemd
kon worden. De remmen waren niet in
orde, de knalpijp was lek, er was geen
kentekenbewijs en geen rijbewijs en de
handrem deugde ook al niet.
W. vertelde dat hij „het wagentje"
juist had gekocht en er mee onderweg
was naar een garage om het te laten
herstellen en naar Bergen op Zoom
ging om de nodige papieren er voor te
halen. En toen hielden ze .je juist aan.
zei de officier van justitie. Het had ook
nog heel wat voeten in de aarde gekost
eer hij alle papieren daarna voor dit
wagentje had gekregen. „Hij was van
het kastje naar de muur gestuurd",
vertelde hij en de ene instantie verwees
hem naar de andere. De officier eiste
echter een boete van 20 subs. 4 dgn.
en twee van 5 subs. 2x1 dag. De
kantonrechter veroordeelde hem daar
na tot 1 x 15 subs. 3 dign en 2 X 5
subs. 2x1 dg.
SINT-MAARTENSDIJK. De acht
tienjarige M. van H. had het ongeluk
bij het achteruitlopen op de eerste ver
dieping van de molen van Robbe door
het luik naar beneden te vallen inet
het gevolg dat hij zware kneuzingen
in zijn schouder opliep. Op medisch
advies moet hij enige tijd het bed
houden.
Van onze parlementaire redacteur
DEN HAAG. Nederland zal
niet rechtstreeks in Moskou protes
teren tegen de Russische proeven
met zware kernbommen. Minister
mr. J. M. A. H. Luns kondigde
gistermiddag in de Tweede Kamer
aan dat ons land zijn steun zou ge
ven aan de resolutie die de Alge
mene Vergadering van de Verenig
de Naties op dat ogenblik in behan
deling had genomen.
De regering verwacht meer van een
plechtig beroep van de meerderheid
van de leden der Uno op Rusland om
af te zien van de voorgenomen proe
ven.
Overigens betreurt en veroordeelt
de Nederlandse regering het optreden
van de Sowjetunie. Het betekent een
zijdige verbreking van de vrijwillige
afspraak van 28 maart 1958 over het
stopzetten van de kernproeven. Boven
dien is het een schending van de her-
BERGEN OP ZOOM. Door de af
deling Bergen op Zoom van de Vrou
wenbond van het C.N.V. zal op donder,
dag 2 november a.s. in het verenigings
lokaal van de Gereformeerde Kerk de
jaarvergadering worden gehouden.
Het bestuur heeft gemeend aan deze
vergadering een bijzonder cachet te
moeten geven door het laten optreden
van een forum bestaande uit de dames
mr. H Koenraads-Donga en M. Groe
nendijk-Kamphuis en de heren J. J,
Boon en K. Zuidema.
Ieder krijgt gelegenheid tot het stel
len van vragen aan het forum. Verder
zal de financiële situatie van de vereni
ging en een uitbreiding van het bestuur
tot 5 leden worden behandeld.
haalde verklaringen van Kroesjtsjef,
dat de Sowjetunie niet als eerste de
proeven zou hervatten.
Angst
Elk menselijk mededogen is vreemd
aan dit optreden, aldus minister Luns,
het enige doel is de wereld angst aan
te jagen.
De minister herinnerde eraan dat de
regering bij monde van prof. Munten
dam had laten weten dat er nu nog
geen reden is tot ongerustheid, maar
dat volgende proeven gevaarlijk zou
den kunnen zijn voor de gezondheid.
Alleen een waterdicht verdrag kan
een einde maken aan de kernproeven.
Een gentlemen's agreement met Rus
land biedt geen enkele waarborg.
De regering is daarom diep teleur
gesteld over het mislukken van de
conferentie in Genève, waar men is
gestrand op het onwrikbare en onre
delijke standpunt van de Sowjetunie.
De Nederlandse regering blijft er
evenwel op hopen dat het gezonde
verstand in de Sowjetunie zal zegevie
ren.
Minister Luns legde de verklaring in
de Tweede Kamer af in antwoord op
vragen van dr. W. L. P. M. de Kort.
De fractieleider van de K.V.P. sprak
mede namens de voorzitters van de
vier andere grote fracties.
Bruut
Op vragen van enkele communisten
en pacifisten zei minister Luns dat de
Russische proeven een brute veron
achtzaming zijn van de gezondheid
van de wereldbevolking. De onder
grondse proeven van de Amerikanen,
die na de hervatting door de Russen
ook weer zijn begonnen, zijn daaren
tegen ongevaarlijk.
De Fransen hebben in de Sahara
vier proeven van zeer beperkte om
vang genomen. Minister Luns hoop
te dat ook Frankrijk zich zou aanslui
ten bij een verdrag over het stopzet
ten van de proefnemingen.
OES. Veertig
jaar bioscoop in
GoesViei
november aan
staande is het
veertig jaar geleden dat
d vader vain de huidige
bioscoopexploitant, de
Iheer C. J. van Liere,
achter de melksalon, die
hij in 1912 had geopend,
het experiment waagde
om in Goes een bioscoop
te gaan openen. In 1921
draaide dus de eerste
speelfilm van de firma
Van Liere in Goes. „Het
verleden ener vrouw"
was de titelEn na
tuurlijk: Een stomme
film. Het tijdperk van
technicolor en stereofo-
nisch geluid lag nog in
een verre toekomst.
Een karakteristieke bij
komstigheid voor de tijd
waarin dit gebeurde is dat
de heer Van Liere zelf de
electriciteit benodigd voor
het draaien van de film
moest opwekken. Hij stelde
een dynamo en batterijen op
enbinnen korte tijd wa
ren er acht woonhuizen op
deze primitieve centrale aan
gesloten.
De ondernemende familie
had echter nog meer pijlen
op haar boog dan alleen een
eleotriciteitscentrale. Zonder
enige opsmuk vertelde de
heer C. van Liere, een van de
twee zoons van de stichter,
ons gistermiddag dat er ge
brek aan ijs in Zeeland was
en da, zijn vader in 1926 toen
maar een ijsfabriek heeft
opgericht.
Het spreekt vanzelf dat de
electrische centrale ook een
uitbreiding moest ondergaan
en na op het verzoek van
meerdere Goesenaars te zijn
ingegaan bleken er veertig
aansluitingen te zijn.
„We hebben ook wel eens
de kermis verlicht." Eveneens
was het ziekenhuis van die
dagen, St. Joanna, op het
„lichtnet van de familie Van
Liere" aangesloten!
De ijsfabriek floreerde
overigens best. Er werden
staven ijs vervoerd tot in de
uithoeken van Zeeland. De
productie bedroeg 10.000 kg
per dag. De heer Van Liere
was nu de bezitter van een
melksalon, een bioscoop, een
ijsfabriek en een electrische
centrale. De laatste moest
echter in 1929 zijn plaats in
ruimen voor de P.Z.E.M.
Draaide de heer Van Liere
van 1921 tot en met 1928
alleen rolprenten in Goes, in
1929 veranderde dat en kreeg
hij een concurrent. Deze
bouwde een eigen bioscoop:
„Slot Oostende". Dit pand is
nu het Grand-theater, want
na anderhalf jaar verkocht
deze exploitant zijn zaak aan
de heer Van Liere.
De oude „witte bioscoop",
achter de melksalon, werd
toen gesloten. En hiermede
verdween ook weer een
stukje van het verleden en
van de geschiedenis van de
film. Want in de „witte
bioscoop" gaven de stomme
films, met de explicateur,
die een verhaaltje bij de film
vertelde, de toon aan. De
heer Van Liere had een
explicateur in vaste dienst.
Voor het geluid zorgde een
pianola en een keer zelfs een
draaiorgel. Op 10 januari
1930 werd de eerste geluids
film in Goes gedraaid. Nadat
in 1933 het pand van de con
current was overgenomen en
Grand-theater was gedoopt
was de volgende sprong de
aankoop van de bioscopen
Alhambra en Luxor in Vlis
singen in 1935.
Alhambra moest worden
verbouwd. Aan de herope
ning op 4 november 1937
werd een bijzonder cachet
verleend, doordat Clinge
Doorenbos met een gedicht
denodige luistcir kwam bij
zetten aan dit festijn. In
1938 werd de oude melk
salon verkocht. Alleen de
ijsfabriek was nog over,
maar die moest in 1941 wor
den gesloten. De oorlogs
jaren waren moeilijk zei de
heer Van Liere nadenkend.
Maar het Grand-theater be
wees goede diensten als dis
tributiekantoor van het ille
gale blad „Ons vrij Neder
land". Voor de bezetter was
dit „fiimreclame!" In de
filmcabine luisterde de heer
C. van Liere naar Radio
Oranje. De bevrijding kwam
29 oktober 1944 en 11 no
vember draaide de eerste
Amerikaanse film: „Pimper
nel Smith".
Mevrouw Van Liere her
innert zich heel goed dat de
mensen drie uur van te
voren in de rij stonden om
deze te zien
Na de oorlog werd het
Grand-theater verschillende
keren vernieuwd en ver
bouwd. Het bioscoopbedrijf
bloeide als nimmer tevoren.
En nu na veertig jaar kun
nen de beide broers M. A.
Van Liere en C. Van Liere
die van jongs af aan mee
groeiden met het bedrijf,
trots zijn op hetgeen werd
bereikt. Donderdag 2 novem
ber geeft de firma Van Liere
een receptie in hot»l Cen
traal en 3 november wordt
in een iubilennivoorsMling
de film Ben Hur vertoond-
V
