1
MH
Ws
DE POOLSE VROUW
wonder
van fleur
en charme
RIJEN VOOR DE KERK
EN DE GROENTEBOER
AUREOOL ROND
SPIJKENISSE
IS VERDWENEN
HUIZEN NAAR KEUZE
VOOR
Bloeiende
bederft markt voor
zoekende Hagenaar
D'
TOPMANNEN
handel TE HUUFf
mu
Ruim tienduizend woningzoekenden, maar..
Zaterdag 8 juli 1961
ZEEUWSCH DAGBLAD
t e"
H. N. Appel
Legende van onstuimige
groei bestaat niet meer
LAGE LONEN;
PRIJZIG POLEN
GOEDKOOP WONEN
LAGE BELASTING
Pa* 9
ARSCHAU Als er in het
huidige Polen nog één lof
lied gezongen zou kunnen
worden, dan zou het moeten zijn op de
Poolse vrouw! Temidden van lage lonen en
hoge prijzen, van werken van man en vrouw
en van een kleine behuizing ziet zij kans
zich als een vorstin te klecfen. Het War-
schauer straatbeeld zou grauw en groezelig
zijn van de slechte herenkleding en het arm
zalige schoeisel, als de Poolse vrouw van
slechte textiel of van de spullen die Ameri
kaanse en andere in het buitenland wonen
de familieleden van Poolse afkomst geregeld
opsturen, niet op bewonderenswaardige wij
ze moderne fleurige kleding wist te maken.
En die op feestelijke wijze weet te dragen!
ZIJ vormt een eiland van charme, kleur en vrolijkheid in het
Poolse leven van alledag, dat bepaald niet opwekkend is.
Het in de rij staan zelfs voor de kerk, maar vooral voor
vlees, groente, fruit is aan de orde van de dag. Het wer
ken van een vrouw, omdat de man alléén niet voldoende kan ver
dienen, is al evenzeer normaal. Het wonen in een of twee kamers
met man, vrouw, twee of drie kinderen, grootmoeder en grootvader
is niet minder gewoon. Een watergolf kost 150 zloty 24,een
permanent 400 zloty 64,maar de Poolse vrouwen zien er
desondanks goedgekapt uit, de kappers hebben druk werk. De
vrouwen vormen de fleurige vlag op de moeizaam varende, armoe
dige schuit die de Poolse maatschappij is.
Wie naar Polen, zelfs naar het Pa
rijs van het Oosten zoals men War
schau noemt, reist, late alle Westelij
ke maatstaven maar thuis. Want hoe
valt het te rijmen, dat men hier mid
denin een communistisch bestuurd
land zit en toch steeds weer tot zijn
verwondering aanschouwt hoe de
nieuwe elite van deze Poolse staat
een dame begroet met een aristocra
tische handkus? Vluchtig weliswaar,
maar de charme ervan is er niet min
der om.
Hoe valt voorts met elkaar te rij
men de beslist grote Russische in
vloed op de economie, op het onder
wijs, op de politiek, met de niet te
verbergen hang-naar-het-Westen? Een
Poolse regeringsvertrouweling zei
ons met onverholen heimwee: „Polen
behoort tot de Westelijke beschaving.
Daarom voelen we ons in een goede
stemming als we onder Westerlingen
zijn."
Wel een mening
yOOR de doorsnee
War-
schauer zijn er overigens
andere dingen die het leven bepalen!
Hij heeft waarschijnlijk geen tijd om
te piekeren over de tegenstellingen
van het leven in zijn land. Hij is
zeker een vurige nationalist, maar
behoort ook tot een volk dat een der
grootste emigrantenkolonies ter we
reld is: er wonen in het buitenland
meer dan twintig miljoen Polen. Voor
de Warschauer doorgaans nóch
sjofel nóch elegant gekleed en veelal
geschoeid met armoedige sandalen
bestaan er grote materiële wen
sen, waarvan de vervulling onbereik
baar lijkt en waarnaar hij daarom
waarschijnlijk zo vurig verlangt.
Want hij heeft geen eigen auto, geen
eigen bromfiets, geen eigen huis. Hij
denkt en praat over een auto, zoals
wij in de oorlog fantaseerden over
grote diners. Hij heeft alleen een mé
ning, die hij voorzichtig uit, hoewel
Polen geen Oost-Duitsland is, waar
de knoet regeert.
„Voor 1956", zo zegt hij, „waren de
eenvoudigste spullen vaak niet te krij
gen. De regeringsgroep had echter
een stel eigen winkels met alle lu
xe artikelen. En je mocht uiteraard
een slechte minister geen beroerling
noemen."
..Vlak na de opstand van Poznan in
1956 werden de teugels gevierd. Het
aanbod aan goederen werd wat rui
mer. Je mocht een slechte minister
een beroerling noemen..."
„Thans, vijf jaar later, is het met
het beetje vrijheid van vlak na 1956 al
bijna weer gedaan. De controle is
weer scherper geworden. De kranten
zijn ja-broers van de overheid. Al te
harde kritiek kun je als eenling al
leen thuis of in de volle trams uiten.
Maar er komt meer in 'de winkels,
er is meer welvaart en de toekomst
lijkt materieel wat rooskleuriger."
Diezelfde Warschauer kruipt 's
avonds behaaglijk in een café of res
taurant om koffie te drinken. Want
hij is een soort Parijzenaar: hij leeft
graag op het terras en in de beslo
tenheid van een gezellig café en hij
is direct bereid tot gesprekken. Niet
in de dure restaurants vindt men
hem, waarin buitenlanders en partij
leiders uit andere landen en gasten
van ministers worden bewierookt.
Niet in het restaurant van het nét
niet Westelijk-luxueuze, maar toch
rijk aandoende Grand-Hotel met
eigen zwembad en 650 kamers. Niet
in de Krokodil, die vermaarde maar
peperdure eetgelegenheid. Wei in een
gezellig etablissement waar je thee
en ijskoffie en wijn kunt krijgen. En
waar steevast Amerikaanse muziek
uit de luidsprekers wordt gegild, waar
soms zelfs een juke-box staat met al
tijd weer Elvis Presley, Duitse zan
gers, Hawaiimuziek en nóóit Russi
sche volksmuziek....!
Jitterbug
WANT zonder Amerikaanse
jazz kan deze Poolse
maatschappij blijkbaar evenmin
meer leven als zonder de ja-broers
die het regime gedwongen toeknikken
en in hun hart misschien denken:
„Waren ze maar weg!" De Warschau
er jeugd, die in vriendelijke dansgele
genheden er op los jitterbugt alsof
het niet op kan, móet zo wel denken.
Wie zo geestdriftig draait en springt
op Amerikaanse klanken, die kan
men zich moeilijk als lid van een
communistische jeugdbeweging inden
ken! In de vele Warschauer dansca-
fé's, waar door de jeugd uiterst be
heerst wordt gedronken en waar zij
zich zeer netjes gedraagt, treft men
steeds weer diezelfde vrolijke Poolse
jeugd: studenten met westelijk kap
sel, meisjes met een grote charme,
kantoorbedienden die wachten op de
kans om te swingen en die „een da
me" vragen met dezelfde ernst waar
mee zulks in het Westen geschiedt:
een korte buiging, een paar woorden,
een uitnodigend gebaar. Waarop de
„Francaises van het Oostblok" even
vriendelijk en gedistancieerd plegen
op te staan als hun vaak minder ver
fijnde, maar in welvaart badende
westelijke soortgenoten.
De gewone, mooie Poolse vrouwen
in de winkels, de jeugd in de dans
gelegenheden, de licht kankerende
man in de tram naast hen doemen
ondervermijdelijk de bedelaar voor de
kathedraal, de hoge ambtenaren van
de ministeries en vooral de wande
laars op. De wandelaars! In War
schau wordt het straatbeeld name
lijk niét bepaald door auto's. Men
ziet ze weliswaar in Hinken getale,
maar het zijn in negen van de tien
gevallen taxi's van het type Warsza-
wa, een in onze ogen ouderwetse Opel
die door een slechtbetaalde chauffeur
met slechte benzine tot magere pres
taties wordt gebracht. Niet die auto's
bepalen het stadsbeeld, het zijn de
wandelaars. Te allen tijde tussen 's
morgens vroeg en 's avonds laat ziet
men ze: mannen en vrouwen die zich
ergens heenhaasten te voet. De
fietser en de brommer komt men nl.
in de Warschauer straten niet tegen.
Vloekende chauffeurs die zich ergeren
aan dwarrelende fietsers, zijn er niet.
Armoe en droom
HIER lopen mensen nog ge
woon menselijk en na
tuurlijk, maar uit armoede. Wel
iswaar zijn de trams en de bussen
zeer goedkoop, maar men moet lopen
om zijn huis, zijn werk of een winkel
te bereiken. Iets van de droom van
de westelijke autohater is hier ver
werkelijkt de maatschappij der
wandelaars, die eerder dan de auto's
behoren tot het traditionele stadsbeeld
van huizen, straten, mensen. Maar
het is een werkelijkheid die voort
spruit uit gebrek. Geen auto's en
veel wandelaars betekenen in onze
samenleving duidelijke armoede.
Ondanks de verademing over het
ontbreken van parkeer- en ver
keersproblemen.
Het stoort ons evenwel zeker
niet. Het oog van de westerling,
rondtrekkend door Warschau,
wordt gelukkig evenmin gestoord
door communistische spandoeken,
waarvan Oost-Berlijn, toch veel
meer westwaarts gelegen, wemelt.
Of door Russische militairen, die
men te Warschau niet ziet of opmerkt
zij liggen bij tienduizenden aan de
Pools-Oostduitse grens. Daarentegen
zien de Poolse militairen er met hun
machinepistolen en diepbruin gebrande
boerengezichten bepaald vreesaanja
gend uit! Zij vormen het enig militaire
element in de schone en heerlijk brede
straten van het nieuwe Warschau,
waarin nimmer baldadige jeugd, hoog
stens een paar dronkaards, tekeer gaan.
Zo ziet men in dit opgebouwde
Warschau, een der gezelligste steden
van het gehele Oostblok, de Pool als
een uitermate charmant mens leven.
Een Engelsman zei ons: „Als de Duit
ser vriendelijk is, heb je direct de
idee: dat is de correctheid van een
militair. Bij een Pool kom je echter
de charme van een Fransman tegen.
Van een onzer verslaggevers
SPIJKENISSE. Eind 1958 werd er een sensationeel plan bekend
gemaakt: het dorp Spijkenisse zou een stad worden. Wijk na
wijk zou uit de grond worden gestampt. In 1975 zouden er
ruim twintigduizend huizen bij gebouwd zijn en kerken, scholen
en winkels. In Spijkenisse zouden dan negentigduizend mensen
wonen.
En het zou gauw gaan. Op 1 januari
1960 zouden al elfduizend mensen in
het dorp wonen, er zouden al tweedui
zend huizen bij gebouwd zijn.
Nu schijnt de zomerzon van 1961 tegen
de geveltjes in het dorp, waar de hui
zen als kuikens om de kloek om het
voorzien, schreven zij, maar iets ver
der met een dikke streep eronder
staat: voor de periode tot en met 1960
bezit de prognose (van de groei van
de personeelsbezetting der bedrijven
in de Rijnmond) een zeer grote ma
te van betrouwbaarheid.
oude kerkje zijn gegroepeerd. Er wo- Spijkenisse heeft daarvan evenwel niets
nen 7200 mensen en er zijn twaalfhon- gemerkt. Waren de behoeften dan niet
derd huizen bijgekomen. Cijfers, die zo groot als was gedacht?
in het plan op respectievelijk twintig- Jawel, de vraag naar huizen was groot
duizend en drieduizend waren geschat. genoeg en er zijn er ook genoeg ge
bouwd. Alleen niet in Spijkenisse. Het
•#- Wandelaars, steeds en overal wan
delaars in Warschau. Geen fietsers,
geen bromfietsers en geen particu
liere auto's, ook niet in de nieuwe,
volgens oude tekeningen opgebouw
de fraaie stadswijken.
Dikke streep
De plannenmakers hebben dadelijk al
een slag om de arm gehouden: Het
ontwikkelingsprogramma geeft niet
aan wat zal gebeuren maar wat ge
beuren moet om in de behoeften te
Grapje
AL die charme on elegant
heid, al de humor en
geestigheid, verbergen niet dat deze
zelfde Pool een moeilijk bestaan
leidt. De Westelijke wereld is voor
hem afgesloten: samen met zijn
vrouw mag hij er beslist niet heen,
een visum voor zo'n trip krijgt hij
pas na weken en het kost dan nog
bijzonder veel. De gemiddelde Pool
is geen man van de partij. Hij is wel
zeker een goed katholiek, die vrij
geregeld de kerk bezoekt. Maar van
de door de staat toegestane abortus
provocatus wordt desondanks bijzon
der veel gebruik gemaakt.
Zijn armoede verbergt hij nimmer!
Geen kleine man in een tram, maar
een hoge ambtenaar ten departemen-
te vertelde ons daarover een grapje:
„Toen de Russen moeilijkheden
hadden met een raket, waarmee ze
een hond de ruimte wilden inschie
ten, kregen ze prompt een telegram
uit Polen.
Het Poolse telegram luidde: „Be
treuren Uw moeilijkheden. Willen
graag helpen".
Antwoord uit Moskou: „Graag. Maar
hoe?"
Poolse telegram nr. 2: „Wij hebben
een hond".
degens tijdelijk verblijf in buitenland op béste deel,.yd
portlaan met vrij uitzicht,VodrJnax. 2jaar'
MODERN FLINK HERENHUI?'
'art., grot'é sjgEfe grote keuken, voor- en laéhteHuin; A
kamer..vpHirbmadte aap vaorfalkon met-pergola, ach,
:rkamer, achterbalkon; 2é ét. Kamer volle
ichterkamers. Fraai gestóffeerd; c.v. olie. Inl.:
V"v
Van onze Haagse redactie
kEN HAAG. Bij het huisvestingsbureau van Den Haag staan zo'n dikke tienduizend gezin
nen als woningzoekend ingeschreven. Toch is het mogelijk binnen een dag in Den Haag een
woning te krijgen, en. daarbij aan te geven, zo niet in welke straat, dan toch in welke buurt
men wil wonen. De keerzijde is dat de portemonnee dan behoorlijk gevuld moet zijn, want al deze
woningen worden gestoffeerd of gemeubileerd buiten huisvesting en prijsbeheersing van de hu
ren om verhuurd.
De „topman" en de diplomaat kun
nen kiezen, de tienduizend woning
zoekende Hagenaars moeten wachten.
Den Haag als internationale stad
kent deze handel in woningen wel
licht als geen ander. De steeds wisse
lende staven van de diplomatieke mis
sies zorgen voor een constante vraag
naar woningen en de omstandigheden,
dat de huizen voor betrekkelijk kor
te tijd worden verhuurd (tussen de
twee maanden en twee jaar) en de
prijs veelal geen bezwaar is, heeft
de handel doen bloeien.
De diplomaten hebben de markt
bedorven, verzuchten tijdelijk uit het
buitenland terugkerende Hagenaars,
die geconfronteerd worden met huur
prijzen tussen de driehonderd en dui
zend gulden per maand (en soms ho
ger).
MOTTO: „Alle, dieren zijn gelijk, maar sommige dieren
zijn meer gelijk dan andere" (George Orwell in
Animal Farm).
De lonen en salarissen zijn in Polen bepaald aan
de lage kant. Ook al kosten de elementaire levens
behoeften (brood, gas, elektriciteit, huren e.d.) niet
veel en al is de loon- en inkomstenbelasting laag.
De staat subsidieert er dan ook vlijtig op los, maar
er is weinig keus in de winkels.
Neemt men voor een zloty een koers van 0.16
(zwarte koers overigens 0,040,10) en vergelijkt
men steeds met de prijzen hiernaast vermeld, dan
krijgt men uit de hieronder vermelde Poolse maand
lonen ongeveer een beeld van het geschipper waar
mee de Poolse huisvrouw door het leven moet komen.
Zloty guldens
Straatveegster 500 80)
Tramconducteur 700800 110130)
Taxichauffeur 1.200— 1.500 180— 240)
S5® Ongeschoolde arbeider 1.2002.000 180320)
fXT Gesch. industrie-arbeider
jjfejS en mijnwerker 2.5003.000 400480)
Gemiddelde maandloon 1959-1960 1564 Zloty 250)
fSn b(j 46-urige werkweek.
Zloty guldens
SsJ Majoor van politie 5.000 800)
Hoogleraar 6.000—10.000 (1000—1600)
Stadsarchitect van War
schau, lid van de Pool
se akademie 8.000 (1280)
Kleinkunstartiesten, kun
stenaars 10.000 en meer (1600)
Directeur grote onder- 10.000—20.000 (16002500)
neming
70 pet. der loontrekkers verdient tussen 1600 en
2400 Zloty 250380) per maand.
MOTTO: „Als Iemand zo dwaas is de hoge prij
zen voor sommige luxe-artikelen te beta
len, moet hij dat zelf weten. Snobs doen
dat en in de hoge prijzen zit dan ook een
soort snob-belasting" (Hoge Poolse ambte
naar).
LEVENSMIDDELEN
zloty
2
1,85
18
8,5
5,80
kg 40
40
kg 20
65
50—100
10
gulden
0,32)
0,29)
3,10)
1,36)
0,93)
(15,20)
4,80—8)
6,40)
6,40)
3,20)
(10,40)
(8—16!)
1,60)
4,—)
Maandhuur:
1 kamer, 1 keuken, 1
badkamer, verwar
ming en water
lichtprijs per kilowatt
gasprijs per kub. meter
Zloty gulden
270 (43,20)
brood per 400 gram
een ei
boter per pond
margarine per p.
slagroom per y4 1.
Nescafé per blikje 95
(Ned. prijs 1,80)
Emment. kaas p. kg 3050
Ser Edamski (in Po
len gemaakte
Edammer) p.
Ser Gouda
natte kaas per
Sunil per pakje
tomaten per kg.
aardbeien per kg
kleine komkommer 25
gemalen koffie per
100 gr22,50
suiker per kg 13
TEXTIEL e.d.
zloty gulden
kleermakerscostuum
(er is geen confec
tie) 20003000 (320480)
schoenen 600800 96128)
gewone stof v. jurk
per meter 3550 5.608)
zijden stof per m. 150 24)
overhemd 160 (25,60)
1 paar nylons 100 (16)
damesflats 100 (16)
iongenssandalen 160 (25,60)
1 paar sokken 32 5,10)
damesbadpak 500 (80)
deken 365 (58)
sigaretten (Poolse,
20 st.) 12 <1,92)
idem (Britse) 40 (7.20!)
AUTO'S e.d.
0,39
0,50
0,06!)
0,08
zloty
gulden
Van maandloon van 2000 Zloty: 5 pet.
Daarboven: tot een maximum van 15 pet. (tot 1961:
22,5 pet.)
Van particuliere ondernemers: veel hoger.
Kinderbijslag: per kind per maand 50 Zloty 8,
Premie sociale hulp per werknemer: iets meer dan
1 pet. van maandloon.
(19.200)
(22.400)
128)
Warszawa (4 cyl„
57 pk) 120.000
Volkswagen 140.000
kleine Poolse auto's 50-80.000 8.000-12.800)
televisietoestel 9.000 (1440)
kleine radio 800
benzine super (70
octaan) per liter 6
benzine 60 octaan 4,80
fiets 900-1000
tram en bus (70 rit
ten abonnement v.
een maand) 10,5
0,96)
0,77)
(144-160)
1,70)
De ambassadeur van een der bui
tenlandse diplomatieke missies is er
toe overgegaan, de tuinmanswoning
op het terrein van zijn (fraai) am
bassadegebouw in te richten voor zijn
eerste secretaris. Dit is een uitzonde
ring: diplomaten in het buitenland
krijgen een verblijfsvergoeding en de
hoge huren zijn meestal geen be
zwaar. Zevenhonderd gulden per
maand voor een maisonnette in een
groot flatgebouw aan de rand van de
stad is doodgewoon.
Deze vraag en dit aanbod hebben
al hele organisaties in het leven ge
roepen, die bemiddelen tussen ver
huurder en huurder.
Als een dergelijke organisatie per
advertentie bekend maakt, dat zij
zoekt „een representatief huis voor
gezin topman van grote buitenlandse
sales-organisatie" dan betekent dit
dat er bij de huur niet op honderd
gulden wordt gekeken.
„Topmannen" en buitenlandse di
plomaten zijn in dergelijke adverten
ties het wachtwoord. Zij genieten een
goede financiële reputatie.
NEDERLANDERS
Het internationale aspect van Den
Haag bestaat echter ook daarin, dat
Nederlandse of gemengd Nederlands-
buitenlandse bedrijven met buitenland
se vestigingen er haar zetel hebben.
Daar is in' de eerste plaats het Mi
nisterie van buitenlandse zaken, welks
buitenlandse dienst regelmatig de
Nederlandse diplomaten uit het bui
tenland naar Den Haag toe haalt om
hen tijdelijk op het departement te
laten werken. De oliemaatschappijen
hebben eveneens een grote aan- en af
voer van personeel.
De K.L.M. en tal van industriële
maatschappijen kennen het vraagstuk
eveneens: de Nederlander in het bui
tenland krijgt een verblijfstoelage,
maar zodra hij terug is in eigen land,
vervalt die. Nederlandse diplomaten
zien zich dan plotseling weer betaald
volgens de ambtelijke schalen, een sa
les-manager van een particulier be
drijf merkt dat zijn salaris op het ogen
blik dat hij voet in Nederland zet (in
guldens uitgedrukt) tot een kwart
slinkt. De maatschappijen hebben daar
begrip voor en helpen hun employees
met het financieren van koophuizen
of zij geven tijdelijke huurtoeslagen.
Een verschijnsel van de expansie
van deze markt is dat nieuwe of leeg
komende nuizen worden gekocht, ge
stoffeerd of gemeubileerd (dit laat
ste soms maar heel schaars) en ver
huurd.
dorp is de dupe geworden van een koe
koeksjong: Hoogvliet. Die woonplaats
juist aan de andere kant van de Oude
Maas ontwikkelde zich veel sneller.
Daardoor ging een flinke brok bevol
kingsaanwas aan Spijkenisse's neus
voorbij.
„Dat was niet voorzien", zegt burge
meester P.J. Bliek. „Rotterdam,waar
toe Hoogvliet behoort, had een veel gro
ter woningcontingent dan wij en het
had volop grond in Hoogvliet. Men
kan dat betreuren, men kan het ook
aanvaarden. Het is ten slotte de be
doeling dat Hoogvliet en Spijkenisse
een dubbelstad zullen worden".
Meer oorzaken? „Spijkenisse werd bij
de woningtoewijzing nog gezien als een
kleine gemeente", vervolgt de burge
meester. „Achteraf heb ik daar wel
begrip voor. Gedeputeerde Staten kon
den ons niet plotseling achthonderd of
duizend woningen gaan toewijzen. Dat
was met het oog op steden als Den
Haag, Leiden, Dordrecht politiek niet
te verkopen."
Het voordeel van het ontwikkelingspro
gramma is volgens de heer Bliek ge
weest dat Spijkenisse is geconfronteerd
met de vraagstukken, die zich zullen
voordoen. Kwesties die het hele gebied
bestrijken van de wieg tot het grafi
van zuigelingenzorg tot begraafplaats.
Wat later
Op de zolder van het raadhuis buigt de
burgemeester zich over een grote ma
quette van het toekomstige Spijkenisse.
„Zo wordt het. Alleen wat later. Ik
zeg maar zo: laten we eerst zien de
twintigduizend «vol te krijgen en daar
na de veertigduizend. Dat zal al een
harde dobber zijn."
Er wordt thans een vijfjarenplan op
gesteld, met berekeningen gebaseerd
op de ontwikkeling van de afgelopen
jaren. Verder worden alle zeilen bij
gezet om te zorgen dat het leven in
Spijkenisse meegroeit met het aantal
huizen. Het ontwikkelingsprogramma
had ook niet voorzien dat de vijfdaag
se werkweek er zo snel zou komen,
waardoor veel mensen twee dagen per
week thuis doorbrengen.
De legende van Spijkenisse's onstuimi
ge metamorfose bestaat niet meer.
Een aureool verdween. Nuchter bere
kenen zal nieuwe luister brengen. Even
indrukwekkend, maar minder specta
culair.
Advertentie
(Advertentie)
de sigaar die bij
een mooi boek
hoort.
SANTOSA (22 ct).
voor rokers
met smaakt
De cineast Walther Smith is op 67-
jarige leeftijd in de Ursula-kliniek te
Wassenaar overleden. Hij was reeds
lange tijd ziek.
Gehoord over muziek van Varèse:
„Als je een plaat van hem op zet dan
loopt iedereen weg. Moet je doen als
je thuis rust wilt hebben".
W/AS de regering van Periander voor de Korinthiërs een ze-
gen of een vloek? Daar zullen we wel nooit achter komen.
Het felst zal hij wel van leer getrokken zijn tegen de Bacchia-
den, de afstammelingen van het adellijke geslacht, dat door
zijn vader uit de regeringsmacht ontzet was.
Maar de stad als geheel bloeide
als nooit tevoren en dreef handel,
niet alleen met het westen, maar
ook met het oosten; twee havens
had ze, één voor de handel met
het westen aan de diep het land
indringende Korintische golf en
één aan de andere kant van de
landengte. Vaak werden handels
goederen in de ene haven aange
voerd en dan over land naar de
andere gebracht en daar weer in
geladen: zo vermeed men de gro
te en niet ongevaarlijke omweg
om de zuidpunt van Griekenland
heen, waar tegenwinden vaak de
scheepvaart ophielden. Voor klei
nere schepen was er zelfs over
de landengte een soort sleepbaan.
Op de inkomende en uitgaande
vrachten hief Periander tol, een
voorname bron van inkomsten. Hij
zou zelfs gedacht hebben aan een
kanaal dwars door de Isthmus
een werk, waarmee echter pas in
ernst begonnen werd in 1882 en
dat in 1893 werd voltooid.
Toch is in de Romeinse tijd on
der Nero ook al een poging ge
daan en, trieste bijzonderheid, de
latere keizer Vespasianus, toen
nog goeverneur van Judea, stuur
de 6000 joodse krijgsgevangenen
om als dwangarbeiders er aan te
werken. Eichmann had al vroege
voorlopers!
ARBEIDSPLICHT
In deze grote haven- en handels
stad heerste een grote luxe en
een intensief nachtleven. Als alle
despoten hoewel hij zelf wel
eens een drinkwedstrijd hield
trad Periander op als zedelijk
heidsapostel, beperkte de slaven-
stoeten en de luxe en liet vrouws
personen, die bij de vrouwenver-
huur actief of passief betrokken
waren, in zakken binden en in
zee gooien; of dit optreden meer
effect sorteerde dan de maatrege
len tegen het Amsterdamse walle-
tjesbedrijf, is niet bekend, maar
het zou ons verwonderen.
Er was blijkbaar ook al een
trek naar de stad, want er kwam
een vestigingsbeperking en hij be
streed ook de werkeloosheid van
rijke lanterfanters door een ar
beidsplicht voor hen in te voeren:
werkende mensen zijn rustige
mensen en voor een tiran min
der gevaarlijk.
De dood van Periander was een
hoofdstuk apart. Hij wist, dat er
door velen met smart op werd ge
wacht, en een grote vrees voor
wat hem zelfs na zijn dood nog
kon gebeuren, hield hem bevan
gen. De Grieken geloven immers,
dat de dode in de onderwereld ge
schaad kan worden door hem on
begraven te laten of aan zijn lijk
niet de vereiste zorg te besteden,
en Periander had meer dan
iemand anders reden voor die
angst. Was niet na de dood van
Melissa, zijn vrouw, haar schim
in het dodenorakel bij de Acheron
verschenen om hem te zeggen, dat
ze het boud had en naakt was,
omdat hij haar kleren had mee-
begraven, maar niet meever-
brand. Hij had die zaak toen op
echt despotische wijze opgelost
door de deftigste en rijkste vrou
wen van de stad op te roepen tot
een bezoek aan de tempel van
Hera. En die kwamen, in de me
ning, dat het een offerfeest zou
worden, in hun beste plunje. Maar
onderweg werden ze opgevangen
door Perianders lijfwacht en voor
zichtig uitgekleed, waarna Peri
ander al deze buit op Melissa's
graf plechtig verbrandde.
DIENSTREGELING
Hij wist daardoor, dat zijn eni
ge kans op rust in de dood af
hing van het onbekend blijven van
zijn graf. Toen zijn einde nader
de, gaf hij daarom twee jonge ke
rels opdracht 's nachts op een be-
paald uur over een bepaalde weg
te gaan en daar degene die hen
tegemoet kwam te doden en te be
graven. Vervolgens droeg hij vier
lui op wat later diezelfde weg op
te gaan en daar twee hen tege
moetkomende lieden te doden en
te begraven. Tenslotte kreeg een
hele ploeg bevel om weer wat la
ter nog steeds dezelfde weg op te
gaan en daar vier hen tegemoet
komende kerels af te slachten en
te begraven.
Nadat hij deze ingewikkelde
dienstregeling met zorg had sa
mengesteld, bracht hij zijn zaken
in orde en wandelde rustig de
stad uit op het uur en over de
weg waarheen hij de twee jonge
kerels had gedirigeerd. En de op
papier kunstig ontworpen dienst
regeling klopte in de praktijk ge
lukkig beter dan tegenwoordig wel
eens gebeurt: de twee jonge ke
rels deden in het donker hun
plicht en begroeven hem, waarna
zij weer iets verderop begraven
werden en hun vier moordenaars
i™rV verder, zodat niemand
kon navertellen, waar hij begra
ven lag. Een macabere list, mis
schien verzonnen door het nage
slacht, dat Perianders graf niet
kon terugvinden, maar in elk ge-
vaJ een list, die geheel paste bij
poot r van ^un êrote des-
Niettemin een triest einde een
waarschuwing voor alle mensen
met dictatoriale neigingen!
