Alan Shepard: doorzetten
ondanks teleurstellingen
De stunt van Jerry Cobb,
de eerste „ruimtevrouw
VEILIGHEID VAN
RUIMTEVAARDER
GAAT VOOR ALLES
RUIMTEVAART HEEFT
INVLOED ONDER ZEE
Wat voor zin heeft het allemaal?
Zakelijke waarnemer
poëtische avonturier
of
ssfer»
Betrekkelijk
Louise
E"
ZEEUWSCH DAGBLAD
Van onze redacteur wetenschappen
UfET grote moment waarop Alan Shepard van de Amerikaanse marine,
zolang heeft gehoopt is volgens de berichten van de vorige maand uit
Moskou de „cosmonaut" Joeri Gagarin te beurt gevallen.
jes heten Juliana en Laura). Hij maakt
zich er in af met een grapje: Virgil
Grissoms tweede voornaam is Ivan.
Dat was het moment waarop de in
zittende van een kunstmaan, door
TVE MAN had pretlichtjes in zijn
ogen toen hij ons vertelde over
de ruimtevaarster in spe, Jerry
Cobb, die hij precies dezelfde me
dische proeven zou hebben laten
ondergaan als de zeven Ameri
kaanse astronauten.
De diepere betekenis van die pret
ontging ons journalisten op dat mo
ment. Wij luisterden in de koffieka
mer van het beroemde Karolingska
Institut in Stockholm naar dr. W.
Randolph Lovelace, de man onder
wiens leiding de Amerikaanse astro
nauten medisch werden gekeurd voor
de zware vuurproeven die zij later
moesten doorstaan.
Fit
Dr. Lovelace was deelnemer aan
het tweede internationale Symposium
over marine- en ruimtevaartgenees-
kunde, dat werd gehouden onder aus
piciën van het Zweedse centrum voor
luchtvaart- en marinegeneeskunde.
Het viel samen met het congres van
de internationale ruimtevaartfedera
tie 1IAF).
De grijze Amerikaanse medicus had
pas een voordracht gehouden over de
wijze waarop onder zijn leiding de as
tronauten medisch waren geselec
teerd en daarna fit werden gehouden.
Als er een man was die veel kon
vertellen over de astronauten dan was
het dus wel dr. Lovelace. Wij gingen
dan ook gretig in op zijn uitnodiging
te komen luisteren naar het nieuws
dat hij ons wilde vertellen.
Jerry Cobb
Pretlichtjes
W
pen waarom generaal Flickinger die
middag in zo opvallend goede stem
ming was. En toen er al gauw berich
ten uit de Sowjetunie kwamen dat
men daar ook vrouwen zeer geschikt
achtte voor de ruimtevaart hadden
zijn periscoop kijkend, als eerste
mens de aarde onder zich langs zou
zien draaien en bekropen zou wor
den door het trotse gevoel: Wat ik
hier zie heeft geen mens voor mij ge
zien. Ik ben de eerste.
Toch is dit alles maar betrekke
lijk en is de teleurstelling voor She
pard niet al te groot. Joerl Gagarin
mag dan, in de stijl van Ehrenburg
of Dostojefski, in geuren en kleuren
hebben verteld over alles wat hij
door de patrijspoort of de peris
coop of wat dan ook van de Wostok
heeft gezien, ongeveer hetzelfde was
al eerder gezien door de Amerikaan
se invlieger Joe Walker, toen deze in
zijn raketvliegtuig, een X-15, een
hoogte van ruim vijftig kilometer be
reikte.
Shepard, hoewel teleurgesteld, heeft
zich evenmin als de andere astronau
ten door Gagarin van de wijs laten
brengen. Voor een man, die altijd
gewend is geweest zijn wil door te
zetten, als het moest tegen de ver-
drukking in, zou dat ook tegennatuur
lijk zijn geweest.
Liever praat hij, om zijn gedach
ten niet altijd bij de ..blikken bus"
de kunstmaan te hebben, over zijn
hobbies: golf, schaatsen en water
skiën. Daarvoor heeft hij de laatste
maanden veel te weinig tijd gehad.
De voorbereiding op de tocht in de
„blikken bus" eisten al zijn tijd op.
Als er iets is waarin Shepard goed
is dan is het concentratie op een ge
steld doel. Als je het kwaad te ver
duren krijgt, vindt hij, moet je je
door niets of niemand van de wijs la
ten brengen. Lukt je dat, dan kan je
ook niets gebeuren wanneer je alleen
maar gevaar loopt een beetje van de
wijs gebracht^te worden.
Dr. W. Randolph Lovelace
Zijn vrouw Louise denkt daar pre
cies zö over. Lang geleden, toen hij
rondliep met het plan. zich als can-
didaat-astronaut te melden, heeft zij
hem ook zelf laten beslissen. Het zou
niet anders gekund hebben.
Shepard haalt lachend de schouders
op als men hem er op wijst, dat hij,
net als Gagarin, twee dochters heeft.
Het is alsof hij wil zeggen: Het be
zit van twee dochters, maakt van een
astronaut nog geen Gagarin. (De meis-
Generaal Don Flickinger, deelne
mer aan zowel het symposium over
marine- en ruimtevaartgeneeskunde
als aan het ruimtevaartcongres en,
wat meer betekende, een van de ener
giekste voorstanders van de bemande
ruimtevaart in Amerika, woonde een
deel van de geïmproviseerde pers
conferentie bij.
U herinnert zich nog de verhalen
over Jerry Cobb, de Amerikaanse pi
lote die volgens dr. Lovelace zo
dolgraag ook ruimtevaren wou en
zich daarom vrijwillig had onderwor
pen aan verreweg de meeste van de
medische proeven die de astronauten
hadden ondergaan.
Pas veel later, nadat kranten in
een groot deel van de wereld het ver
haal van dr. Lovelace over Jerry
Cobb hadden gepubliceerd, kwam de
aap uit de mouw dat Jerry Cobb he
lemaal geen wonderpilote was die
echt wel even de astronauten in hun
tochten om de aarde kon gaan vol
gen, maar.... de publiciteitschef van
een Amerikaanse fabriek. Zeker, zij
had een vliegbrevet, maar dat was
ook alles.
Jerry Cobb was, toen iedereen haar
verhaal uit haar eigen mond wilde ho
ren, nergens te vinden. Zij was, zo
bleek toen. na de publicatie in Ameri
ka van het verhaal van dr. Lovelace,
snel ondergedoken.
EDERT het begin van het project-Mercury, het Amerikaanse
plan voor lancering van bemande kunstmanen, is herhaal
delijk bij de leiders van het project aangedrongen op vast-
Toen begrepen wij de pretlichtjes
die hadden geschitterd in de ogen van
dr. Lovelace, daar in de buitenwijken
van Stockholm. Dr. Lovelace wilde
ook wel eens in de krant, maar hij
mocht over zijn aandeel over de op
leiding van de astronauten niets meer
vertellen dan wat stond in de van
„hogerhand" goedgekeurde tekst van
zijn voordracht.
Zo werd het verhaal van Jerry Cobb
geboren. Achteraf hebben wij begre-
stelling van een tijdschema.
Die leiders hebben steeds gewei
gerd toe te geven en onder poli
tieke druk een tijdschema op te
stellen. Zij bleven op het standpunt
staan dat dat niet mogelijk was.
Zij gingen daarbij uit van de rede
nering dat wie een tijdschema opstelt
ook al het mogelijke moet doen om
zich aan dat schema te houden.
Het belangrijkste
Zij wisten dat zij zich niet aan een
schema zouden kunnen houden omdat
de allerbelangrijkste factor van het
gehele project-Mercury de maximale
bescherming van het leven van de
inzittende van de kunstmaan de
astronaut moest zijn en blijven.
Die factor zou nimmer aan een in
politiek opzicht wellicht wenselijk ge
achte handhaving van een tijdsche
ma opgeofferd mogen worden.
Er is nooit zo'n tijdschema opge
steld voor het projekt-Mercury. Van
daar dan ook dat het misbaar dat in
Amerika is gemaakt over een zoge
naamde achterstand bij de uitvoering
van „het tijdschema" het gevolg is
van jammerlijke misvattingen, waar
van in het politieke vlak misbruik is
gemaakt.
Zekerheid
George M. Low, de leider van de
afdeling bemande ruimtevaartuigen
van de Amerikaanse rijksdienst voor
luchtvaart en ruimtevaart (NASA),
zei in het begin van 1959 in een pers
conferentie:
„Wij zullen geen man in een Mer
cury lanceren eer wij er zeker van
zijn dat zijn vlucht niet gevaarlijker
zal zijn dan die van een invlieger in
een nooit tevoren beproefd vliegtuig."
Op 20 februari 1959 legde dr. Hugh
Dryden, de adjunct-directeur van
NASA over deze kwestie een al even
duidelijke verklaring af tegenover de
commissie voor luchtvaart en ruimte
vaartwetenschappen uit de Ameri
kaanse Senaat.
Aanvaardbaar
Een van de leden van de commis
sie, senator Stennis, vroeg dr. Dry-
den of hij de veiligheidsfactor van
overwegend belang achtte.
Dryden antwoordde dat die factor
zo belangrijk was dat hij, zolang het
risico dat de astronaut zou lopen niet
tot het uiterste minimum was terug
gebracht, niet zou kunnen of willen
zeggen wanneer de eerste kunstmaan
met een man erin zou moeten worden
gelanceerd.
Nu, ruim twee jaar later, blijkt het
risico aanvaardbaar klein geworden
te zijn.
Niettemin blijven de leiders van het
projekt weigeren voor de uitvoering
van het grootste en belangrijkste deel
ervan de lancering van een be
mande kunstmaan in een baan om
de aarde een datum vast te stellen.
Gagarin of geen Gagarin, zij gaan
voort in het tempo dat wordt bepaald
door deze stelregel: De veiligheid van
de astronaut gaat boven alles.
Hier ziet u, sche
matisch voorgesteld
door onze tekenaar,
Adriaan Meyers, elke
fase van de kogel-
baanvlucht van de
eerste Amerikaanse
astronaut.
J Op Kaap Canaveral
gaat de Redstone
een raket van het
Amerikaanse legervan
de start. De plaats van
de neuskegel is in*
genomen door de be
mande kunstmaan.
De snelheid stijgt in
twee minuten tot on
geveer 6.500 kilometer
per uur. De astronaut
ondergaat daardoor de
loodzware druk van een
schijnbaar veelvoud van
de normale zwaarte
kracht. Hij heeft het
gevoel dat hij zeker
500 kilo weegt.
O De lanceerraket
buigt af naar het
zuidoosten na een
geslaagde start.
o De bemande kunst
maan maakt zich
los van de uitgebrande
Redstone en de nood-
raket maakt zich van
de top van de kunst
maan los. De lanceer
raket en de noodraket vallen naar de
aarde terug.
De kunstmaan is op ongeveer 70 kilo
meter hoogte. Voor de astronaut treedt
de toestand van gewichtloosheid in.
J De bemande kunstmaan wordt, vijf
minuten na de start, 180 graden <">-
draaid, zodat de brede basis, met de
remrakettennaar voren gekeerd wordt.
De remraketten van de kunstmaan
komen in werking en vertragen de
de snelheidop ongeveer 120 kilometer
hoogte.
De uitgebrande remraketten worden
afgestotenongeveer zeven minuten
na de start.
*2 De terugkeer in de dichtere lucht
lagen begint. De wand van de kunst
maan wordt gloeiend heet. De astronaut
ondergaat een veelvoud van de druk van
de normale zwaartekracht. Hij kan
nauwelijks een vinger verroeren.
O De kleine remparachute gaat open,
waardoor de valsnelheid vermindert
van .6000 tot 600 kilometer per uur.
valscherm ontplooit zich.
de kogelbaan-
lucht zijn verstreken. De snelheid is
edaald tot 40 kilometer per uur.
p Het grote
Dertien minuten van
7/1 Het einde van de vlucht. De kunst-
maan plonst in de Atlantische
Oceaan, ongeveer zestien minuten na de
start, op 480 kilometer van Kaap
Canaveral.
trokken een paar diepe rim
pels in het voorhoofd van ge
neraal Anatali Blagonrawof.
De grijze Rus dacht razend snel
na, terwijl zijn blikken langs het
prachtige plafond van de Rode zaal
van het Florentijnse Palazzo Pitti
gleden.
Er was, in de haastig belegde pers
conferentie over de kunstmaantocht
van Joeri Gagarin, een vraag gesteld
waarmee hij in zijn maag zat. Deze
vraag: Had Gagarin tijdens zijn tocht
ook wetenschappelijke waarnemingen
moeten verrichten?
Blagonrawofs antwoord was ont
kennend. De wetenschappelijke waar
nemingen, zei hij, waren automatisch
verricht met instrumenten.
-#■ Alan Shepard tijdens de opleiding, zich oefenend in de bediening van
het instrumentenbord (rechts) van de kunstmaan.
Sommige aanwezigen, onder wie vrij
veel ruimtevaartdeskundigen van
naam, vroegen zich toen af of Gaga-
rins opleiding als ruimtevaarder wel
zo gedegen kon zijn geweest als die
van de Amerikaanse astronauten.
Die, immers, waren wel geoefend
in het verrichten van wetenschappe
lijke waarnemingen.
In het rapport over het projekt-
Mercury van de commissie voor
luchtvaart- en ruimtevaartwetenschap
volle wetenschappelijke waarnemingen
buiten de dampkring verrichten; on
der meer waarnemingen van het aard
oppervlak, de sterrenhemel en de an
dere planeten, alsmede van het wol
kendek en andere weerkundige ver
schijnselen."
Hadden de Amerikaanse astronauten
de taak op te treden als voorposten
van de wetenschap in de wereldruim
te en daarbij hun menselijke emo
ties zoveel mogelijk uit te schakelen
de mededelingen van Joeri Gaga
rin gaven blijk van een geheel ande
re instelling.
Gagarins verhaal was dat van een
dichterlijke geest die zich geheel door
zijn vervoering liet meeslepen en er
zodanig door werd overweldigd dat
hij als wetenschappelijk getrainde
waarnemer bepaald ongeschikt moet
zijn geweest.
Zelfs zijn aardrijkskundige kennis
moet hem, zo hij inderdaad door een
patrijspoort of een periscoop de aar
de heeft kunnen zien, als gevolg van
die vervoering in de steek hebben
gelaten.
Raadsel
Hij meldde, volgens in Moskou ge
publiceerde gegevens, namelijk een
kwartier na de start al dat hij zich
boven Zuid-Amerika bevond.
Het raadsel hoe hij meer dan de
helft van de omloopbaan van 89 minu
ten en zes seconden kon hebben af
gelegd in 15 minuten is tot nu toe nog
niet opgelost.
Tot het moment waarop men in
Moskou een aanvaardbare oplossing
van dit raadsel een van de vele in
Gagarins verhaal geeft kan hij niet
gelden als een geoefende en betrouw
bare waarnemer.
Zolang de Sowjetunie geen betere
verspieders de wereldruimte in zendt
behoeft niemand zich zorgen te maken.
Ademloos keek en luister
de de zaal vol medici naar
de film die kapitein J. L. Kin-
sey van de medische dienst van
de Amerikaanse marine Het
draaien en van commentaar
voorzag.
Het was de film Silent Sentinel
(Stille wachtpost), die de wordings
geschiedenis in beeld bracht van de
met raketten bewapende Amerikaan
se reactor-onderzeeërs die wekenlang
onder water kunnen blijven.
Voor die medici, luchtvaartgenees
kundigen, marinegeneeskundigen en
enkele ruimtevaartgeneeskundigen, was
het de film over een nieuwe grote
technische zegepraal van de mens in
Jerry Cobb
WAAROM is het nodig een
mens in een kleine cabine
een eind de wereldruimte in te
schieten of hem in een kunst
maan om de aarde te laten
draaien?
Deze vraag wordt de laatste
tijd steeds vaker gesteld en is
onder de geleerden een punt
van levendige discussie gewor
den.
Er zijn er die zeggen: Wij
zien het wetenschappelijke nut
er niet van in. Wetenschappe
lijke waarnemingen buiten de
dampkring kunnen veel beter
met instrumenten verricht
worden.
Een mens, opgesloten in een
kleine kunstmaan, gestoken in
een drukpak, verstoken van de
natuurkracht de zwaarte
kracht die voor het nor
maal functioneren van zijn
lichaam en geest essentieel is,
is in de wereldruimte de
slechtst denkbare waarnemer.
GAAT er iets verkeerd, dan
Is de kans zeer groot dat
hij zijn tocht door de wereld
ruimte niet overleeft. Gaat er,
anderzijds, iets mis met een
kunstmaan die alleen instru
menten bevat, dan is er alleen
wat geld en moeite verloren
gegaan.
Daarbij komt, dat een onbe
mande kunstmaan veel goed
koper is dan een bemande, al
zou het alleen maar zijn om
dat een onbemande lang niet
zo zwaar behoeft te zijn. Ster
ker nog. het wetenschappelijk
rendement van een onbeman
de kunstmaan overtreft per
kilo dat van een bemande
vele, vele malen.
Zo redeneren de tegenstan
ders van het lanceren van be
mande kunstmanen. Jen van
him voornaamste m>ordvoer-
ders is professor Sir II. Mas-
sey, de voorzitter van de com
missie ter voorbereiding van
de Europese organisatie voor
ruimteonderzoek.
De voorstanders delen, uiter
aard, de hierboven weergege
ven mening niet. Zij achten het
van essentieel belang dat we
tenschappelijk wordt onder
zocht hoe de mens zich tijdens
vluchten in kunstmanen en an
dere ruimtevaartuigen zal ge
dragen.
ZIJ erkennen, dat veel we
tenschappelijk onderzoek
in de wereldruimte kan worden
overgelaten aan knap gecon
strueerde automatisch werken
de instrumentjes, stuk voor
stuk juweeltjes van minitueus
precisiewerk, maar niet alles.
Zij wijzen er op dat die in
strumentjes altijd automaten,
robots, blijven apparaten
die zijn verstoken van denk
vermogen, apparaten die niet
bij machte zijn conclusies te
trekken uit bepaalde waarne
mingen en aan de band van
die conclusies te beslissen over
het nemen van andere waar
nemingen.
Alleen een mens zal die con
clusies kunnen trekken, die be
slissingen kunnen nemen.
Daarom alleen al zal op den
duur de bemande kunstmaan
ook goedkoper in het gebruik
worden dan de onbemande.
Geven de resultaten van
waarnemingen met onbemande
kunstmaaien de geleerden op
aarde aanleiding tot conclusies
die wijzen in de richting van
de noodzaak van een serie
nieuwe experimenten, dan zul
len nieuwe onbemande kunst
manen gelanceerd moeten wor
den om die experimenten uit
te voeren.
T^IT zal duidelijk worden zo-
dra over weinige jaren
al kunstmanen een belang
rijk hulpmiddel zijn geworden
bij het opstellen van weers
verwachtingen op lange ter
mijn en iets verder in de
toekomst om de aarde
draaiende telescopen en radio
telescopen de eeuwenoude
droom van de sterrenkundigen,
door de sluier van de damp
kring te breken, werkelijkheid
gaat worden.
Het is dan ook geen wonder
dat zich onder de voorstanders
van bemande ruimtevaart vele
meteorologen en astronomen
bevinden.
ER ZIJN, indien wü de mili
tairen en strategen buiten
beschouwing laten, nog andere
voorstanders. Dat zijn de juris
ten. Zij zien in de bemande
ruimtevaart de mogelijkheid
tot doorbreking van een impas
se, tot vastlegging van een in
ternationaal luchtrecht en
ruimterecht. Misschien is, af
gezien van het verband tussen
het streven naar bemande
ruimtevaart en het grote pro
bleem van onze moderne we
reld, het ontwapenings vraag
stuk, het juridische aspect het
allerbelangrijkste. Wie dit in
twijfel trekt denke aan de
zaak-Powers, de oorzaak van
het niet-doorgaan van de Pa-
rijse topconferentie, waarop de
hoop van de gehele mensheid
was gevestigd.
Die zaak-Powers, de tragi
sche climax van een reeks
verkenningsvluchten met toe
stellen van het type U-2 boven
de Sowjetunie, maakte de ge
hele wereld dit duidelijk:
T^R bestaat geen algemeen
■J-1 aanvaarde internationale
overeenkomst waarin is vast
gelegd waar hemelwaarts
de nationale souvereiniteit
eindigt.
Zodra de bemande ruimte
vaart werkelijkheid is gewor
den moet er zo'n overeen
komst komen, juist zoals er,
eeuwen geleden, een begin
werd gemaakt met de codifi
catie van het zeerecht toen de
mens de wereldzeeën was gaan
beheersen. Dat was in 1609
toen Hugo de Groot zijn be
roemde boek De Mare Libero
(Over de vrye zee) uitgaf.
de eeuwige strijd tegen de natuur.
Silent Sentinel was in hun ogen een
prachtige documentaire over de per
fectionering van een systeem dat het
de bemanning van een reactor-onder
zeeër mogelijk maakt lange tijd in
een kleine, geheel van de lucht afge
sloten ruimte, in leven te blijven en
wat meer is in goede gezond
heid te kunnen blijven werken.
Uit de toelichting van kapitein Kin-
sey bleek die medici, deelnemers aan
het tweede internationale symposium
over marine- en ruimtevaartgenees
kunde dat de vorige zomer in Stock
holm werd gehouden, hoeveel de
Amerikaanse marine in dit opzicht
te danken heeft aan het werk dat de
afgelopen jaren is verricht door de
ruimtevaartgeneeskundigen in hun la
boratoria.
Toen pas drong het tot velen van
hen door dat de resultaten van dat
werk al nuttig werden toegepast eer
de eerste vlucht van een mens in een
kunstmaan of ander ruimtevaartuig
was volbracht.
Verovering
Veel verschil maakte dat in hun
ogen niet, want de diepten van de
oceanen zijn voor de kwetsbare mens
als omgeving even gevaarlijk en vij
andig als de ijzig koude en luchtloze
wereldruimte.
Het argument van sommige tegen
standers van de bemande ruimte
vaart, dat de mens in de voor hem
vijandige wereldruimte niet thuis
hoort, hield voor hen evenmin steek
als de stelling, dat de mens de voor
hem even gevaarlijke diepten van de
wereldzeeën zou moeten mijden.
Vele van de voordrachten die zij
daar in Stockholm aandachtig beluis
terden gingen juist over de techni
sche verovering door de mens van
die vijandige diepten van de wereld
zeeën.
Het was opvallend dat zeer vele
van die voordrachten gehouden wer-
uit de Amerikaanse senaat staat hier
over:
„Een bekwame piloot kan waarde-
Joeri Gagarin
den door ruimtevaartgeneeskundigen,
onder wie de Amerikanen in de meer
derheid waren.
Daar, in Stockholm, bleek dat de
miljoenen die de laatste jaren in
ruimtevaartlaboratoria zijn besteed,
niet in de eerste plaats nut afwerpen
111 de ijskoude leegten die onze aar
de omgeven, maar op onze aarde, in
de elementen zonder welke het leven
ondenkbaar is, het water en de lucht.
