Vele vragen rond
affaire-Stalmann
Weren van
reclam etelevisie
betekent geestelijke dwang
Handel en wandel van
Oost-West syndicaat
Servatius overweegt dr. Globke
als getuige te dagvaarden
DEN HAAG EN BONN ZWIJGEN
AUSTRALIË:
I
Wapenstilstand in Laos
nog niet verwezenlijkt
NIET VEEL NIEUWE ZAKEN IN PROCES-EICHMANN
Steekpenningen
aangenomen"
„ALLEEN MAAR
VERMOEDENS'
STAATSSECRETARIS
SCHOLTEN
GEEN DRUK OP
NEDERLAND
Vijf
Vrijdag 28 april 1961
ZEEUWSCH DAGBLAD
vrouwen en
een manruzie
Van Acker voorzitter
Belgische Kamer
vandaag
Onwaarachtig stuk
werd goed gespeeld
vandaag
|ln het kortj
Programmawijziging
Pag. 1
ROTTERDAM De publieke opinie in West-Duitsland en in ons land
vraagt zich nu reeds enkele dagen af of de hoge Westduitse ambtenaar dr.
Stalmann steekpenningen van Nederlandse zijde heeft aangenomen öf het
slachtoffer is van een door Nederlandse en „Europese" persoonlijkheden
opgestelde politieke val. Stalmann zou als tegenstander van de politiek van
de E.E.G. en als voorstander van bilateraal landbouwoverleg weggewerkt
moeten worden.
In Den Haag zwijgt men in afwachting van het antwoord van de
ministers Luns, Marijnen en Beerman op vragen van vijf Kamerleden. In
Bonn hield het parket zich gisteren officieel op de vlakte, maar welinge
lichte kringen zeiden: „Stalmann nam steekpenningen aan". Neder
landse agrarische kringen, die in de zaak-Stalmann zijn ge
noemd, bagatelliseren dit alles echter en beschuldigen minister Marijnen
er van lichtvaardig te werk te zijn gegaan, waardoor hij thans in „een
weinig benijdenswaardige situatie" zou zijn gekomen.
BONN (D.P.A.) De verdenking,
dat dr. Stalmann, hoofd van de af
deling buitenlandse handel van het
Westduitse ministerie van land
bouw, steekpenningen zou hebben
aangenomen, is juist. Aldus deelden
gisteren welingelichte kringen in de
Westduitse hoofdstad mee. Zij
grondden deze mening op de tot nu
toe uit het onderzoek in Duitsland
en Nederland verkregen resultaten.
Zij ontkenden evenwel dat het hier
om „enorm hoge bedragen" zou
gaan.
Te Bonn zegt men voorts, dat er
miljoenen betaald zijn uit een
fonds van Nederlandse agrarische
organisaties, niet alleen aan Stalmann
maar ook aan anderen. Het onderzoek
van het parket te Bonn geldt dan ook
niet alleen dr. Stalmann, maar „Stal
mann en anderen" en met de
„anderen" worden dan andere ambte
naren in de Duitse hoofdstad bedoeld.
Men beweert te Bonn ook, dat het
onderzoek in deze zaak zo moeilijk is
geworden, omdat de voornaamste
Nederlandse getuige a charge zou zijn
„omgegaan". Eerst heeft deze getuige
verklaard zeker te weten dat er gelden
voor Stalmann naar een Zwitserse
bankinstelling zijn overgemaakt. Thans
weigert deze getuige om ook maar één
woord toe te voegen aan wat hij tot
dusver gezegd heeft. Te Bonn verwacht
men dan ook een voortzetting van het
onderzoek van de Duitse justitie in
Den Haag. De Haagse officier van jus
titie, mr. J. C. Maris, heeft hierover
gezegd dat zijn hulpverlening aan de
Westduitse justitie zal worden voort
gezet, indien zijn Duitse collega's dit
nodig achten. Te verwachten is nu, dat
de Bonner officieren van justitie dr.
Druegh en dr. Zug binnenkort op
nieuw naar ons land zullen komen
voor verdere onderzoekingen.
Voorbarig
Van (ie zijde van* de rechtbank in
Bonn wijst men de beschuldiging van
de hand, dat de arrestatie van dr.
Stalmann voorbarig zou zijn geweest.
De beschuldiging tegen de hoogste
ambtenaar is vergezeld gegaan van
documenten en andere bewijsstukken,
die een ernstige verdenking recht
vaardigden. Stalmann was gearresteerd
voordat de tegen hem geuite beschul
diging aan hem was voorgelegd. Door
het onderzoek, waarvan men te Bonn
zegt dat het „dank zij de steun van de
Nederlandse autoriteiten sneller is
verlopen dan verwacht was", was na
enige dagen de urgentie voor zijn ge
vangenhouding vervallen. Aan vlucht-
gevaar dacht men niet, omdat Zwitser
land verplicht is tot uitlevering aan
de Bondsrepublek als het om om-
kopingsdelicten gaat.
Motief
In een eerste officiële verklaring, die
de officier van justitie dr. Druegh te
Bonn over de zaak-Stalmann heeft
gegeven, wordt overigens heel voor
zichtig gezegd: „Het onderzoek duurt
voort; de tot nu verkregen resultaten
laten nog niet toe, nu reeds definitief
stelling te nemen tegenover de ver
denkingen."
De verdediger van Stalmann heeft
gisteren verklaard dat zijns inziens
niet meer bestreden kan worden dat
Nederlandse bureaus van het agrarische
bedrijfsleven „gelden in beweging heb
ben gezet''. Deze transacties moeten
volgens hem ook het motief zijn ge
weest voor de van Nederlandse kant
gekomen beschuldigingen. Volgens de
verdediger blijft dr. Stalmann hard
nekkig ontkennen ook maar iets van
deze gelden te hebben ontvangen.
Van onze speciale verslaggever
DEN HAAG. „Onze indruk is,
dat minister Marijnen nogal licht
vaardig te werk is gegaan toen hij
in West-Duitsland zijn twijfel aan
de integriteit van dr. Stalmann ken
baar maakte. Uit het onderzoek zal
nu wel zijn gebleken, dat hij alleen
maar vermoedens had. Wij zijn be
nieuwd wat de regering te zeggen
heeft op de vragen die enige leden
van de Tweede Kamer hebben ge
steld". Dit zei ons gistermiddag een
hoge functionaris van het Centraal
bureau van de tuinbouwveilingen in
Den Haag.
Hij staat, naar wij menen te weten,
met deze opvatting niet alleen. Ook
in andere kringen die nauw bij de
zaak betrokken zijn, zou men de over
tuiging hebben dat minister Marijnen
zich in een moeilijk parket heeft ge
werkt.
Public relations
Het Centraal bureau heeft in ieder
geval grote bedragen overgemaakt aan
het Oost-West syndicaat in Amsterdam,
zo is gebleken uit verklaringen van
de oud-directeur van het Centraal bu
reau, mr. L. Niemöller. Met dit geld
moest „Oost-West" voor het Centraal
bureau de export bevorderen. Het was
mr. Niemöller niet bekend of het syn
dicaat met steekpenningen heeft ge'
werkt.
Deze onderneming staat onder lei
ding van de heer H. Götzen uit Hil
versum. Een „woordvoerder" van hem
verklaarde, dat het syndicaat voor het
Centraal bureau de „public relations"
heeft verzorgd. Voor exportbevorde
ring en als betaling voor bewezen dien
sten heeft het syndicaat van 1949 tot
1953 ongeveer een miljoen gulden van
het Centraal bureau gekregen, aldus de
zegsman. Hij ontkende ten stelligste
evenals de heer Götzen dat heeft ge
daan voor de Westduitse officieren van
justitie, die in ons land een onderzoek
hebben ingesteld dat van dit be
drag steekpenningen aan bijv. dr.
Stalmann zijn gegeven.
Voortvluchtig
Een deel van het geld is inderdaad
overgemaakt naar Zwitserland, echter
niet op rekening van dr. Stalmann,
maar op rekening van de agent van
het syndicaat in Zwitserland, de heer
Winsefski, voor het werk, dat hij daar
verrichtte. Dit gebeurde met toestem
ming van de Nederlandse bank.
De woordvoerder van het syndicaat
noemde het miljoen gulden „eigenlijk
een schamele vergoeding", gezien het
grote belang dat voor de Nederlandse
agrarische export aan het werk van
het syndicaat vastzat. Hij sprak met
grote stelligheid het gerucht tegen, dat
de heer Götzen voortvluchtig zou zijn.
PURMEREND. In het zieken
huis te Purmerend is gisternacht de
driejarige Josee Visser uit Oosthui
zen overleden aan het letsel van een
verkeersongeluk.
Het kind was 's middags door een
auto overreden. Tijdens het spelen
was het er onder gekropen. De be
stuurder had daar niets van gemerkt
en was weggereden.
Mr. V. G. M. MARIJNEN
CANBERRA. Australië zal op Ne
derland geen druk oefenen om te onder
handelen over de overdracht van de
soevere.mteit op Nieuw-Guinea aan In
donesië. De Australische regering keurt
de Nederlandse politiek van uiteindelij
ke zelfbeschikking goed.
In deze geest liet de Australische pre
mier Robert Menzies zich uit, toen hij
aan het parlement verslag uitbracht
van zijn besprekingen met de Indone
sische minister van nationale veilig
heid, Nasution,
De premier had Nasution gezegd, dat
Australië de Nederlandse soevereiniteit
erkent en dat het niet redelijk zou zijn
te verlangen dat standpunt te herzien.
Pas wanneer het Internationale ge
rechtshof ten gunste van Indonesië zou
beslissen, zou Australië zijn houding wij
zigen.
Ofscnoon de Indonesische minister de
verzekering had gegeven dat Indonesië
geen geweld za. gebruiken om zijn aan
spraken op Nieuw-Guinea kracht bij te
zetten, verklaarde Menzies, dat een ge
wapend conflic Australië en andere lan
den voor een toestand zal plaatsen waar
aan de IJno niet voorbij zal kunnen
zien".
De heer G. Enderman die twee we
ken geleden door een verkeersongeluk
in Hilversum ernstig werd gewond, is
gisteren m het ziekenhuis overleden.
A MSTERDAM (ANP) „Het niet toelaten van commerciële
televisie is eigenlijk een vorm van geestelijke dwang. De in
voering er van is een zaak van democratie."
Dit zei gistermiddag staatssecretaris mr. Y. Scholten tijdens
een lunch van het departement Amsterdam van de Maatschappij
voor nijverheid en handel.
„De tegenstanders van de door de
regering voorgestelde reclametelevisie,"
aldus de staatssecretaris, „lopen met
een flinke boog om de principiële
grondslag heen. De regering onthoudt
zich van het exploiteren van staats
televisie en zij laat ruimte aan een in
de radio gegroeid particulier initiatief.
Indien er nu een nieuw particulier
initiatief komt, waarbij niet eens aan
spraak wordt gemaakt op de door de
staat geheven retributies, moet de
overheid dan zeggen dat nieuwelingen
niet meer aan bod komen?"
De staatssecretaris zei verder dat,
als men zegt dat de televisie naar zijn
Het voor velen nog onbekende Oost-West syndicaat is door de zaak-
Stalmann in het middelpunt der belangstelling gebracht. Tot onze ver
bazing hebben wij vernomen, dat sinds ongeveer twee jaar het Oost-West
syndicaat niet meer bestaat. Het werd na een ruim tienjarig bestaan
plotseling geliquideerd en omgezet in een technisch bureau.
In de jaren van zijn bestaan heeft
dit syndicaat in Amsterdam zich bezig
gehouden met wat men met een wijds
woord noemt „public relation op hoog
niveau". Achter deze nogal vage om
schrijving gaat een grote activiteit in
de buitenlandse handel schuil.
Het syndicaat werd opgericht in de
na-oorlogse jaren toen de Nederlandse
handel moeilijk op gang kon komen
en er een groot tekort aan deviezen
was; het ging zich bezig houden met
het aanknopen van handelsbetrekkin
gen in het buitenland. Daarbij werd
dienstbetoon verleend bij het leggen
van handelscontacten tussen Westerse
landen en landen achter het IJzeren
Gordijn. Hoewel het Oost-West syndi
caat zelf niets produceerde of zelf
enig handelsartikel had aan te bieden,
heeft het als schakel tussen produ
centen en consumenten belangrijke
transacties tot stand gebracht.
Deviezen
Het ging daarbij om exportorders
die in de miljoenen liepen en die de
zozeer begeerde deviezen in het laatje
brachten.
Voor het leggen van contacten met
afnemers trok het Oost-West syndi
caat invloedrijke mensen aan. Zelfs
wist men hiervoor een Amerikaanse
brigade-generaal te interesseren, die
hiervoor twee jaar op non-actief ging.
Hij betrok in het Gooi een villa'.
Voor de contacten met Amerikaanse
eenheden in Duitsland en Frankrijk
was deze generaal van onschatbare
waarde. Via hem kreeg o.m. Polynorm
grote leveranties bij de opbouw van
Chateaurou in Frankrijk.
Behalve de gevraagde provisie van
vier tot vijf procent over iedere trans
actie die tot stand kwam kreeg het
Oost-West-syndicaat voor propaganda
en reclame in het buitenland geduren
de tien jaar bedragen, die naar schat
ting meer dan tien miljoen gulden heb
ben bedragen.
Insiders vragen zich thans af of de
Nederlandse deviezencontroledienst, de
fiscus en de accountants van de Neder
landse Bank zich wel voldoende heb
ben gerealiseerd of er geen wanver
houding bestond tussen het inkomen
en de bedragen die met medewerking
van de Nederlandse Bank naar het
buitenland zijn overgemaakt. Naar
ruwe schatting moet dit ongeveer ze
ventig procent zijn geweest.
Ook vraagt men zich af en dit vormt
eveneens een punt van onderzoek bij
de justitie of de bedragen, die als on
kosten door de buitenlandse agenten
werden gedeclareerd wel in overeen
stemming waren met algemeen gelden
de normen.
Dit zijn vragen waarop zowel de
Nederlandse als de Duitse justitie thans
een antwoord zoeken. Begrijpelijk is,
dat de Nederlandse Bank in de periode
van 19471957 bereid was vergunning
te geven tot uitvoer van grote bedra
gen zolang daar de redelijke kans van
miljoenenorders tegenover stonfi.
Niettemin is het thans een vraag
punt in hoeverre daarbij toen niet met
groot optimisme is gehandeld. Het ant
woord op deze vragen wordt thans
naarstig gezocht.
VIENTIANE (Reuter) Er is nog
geen wapenstilstand in Laos. De wet
tige regering van prins Boun Oum en
de leider van de tegenregering, prins
Soevannah Phoema, hebben beiden
het voorstel voor een wapenstilstand
aanvaard. De pro-communistische re
gering schijnt echter niet veel haast
te hebben nu het aankomt op het tijd
stip waarop het staakt het vuren zal
moeten ingaan.
De regering van Laos heeft voorgesteld
de wapenstilstand vanmiddag om twaalf
uur te laten ingaan, maar he't is niet
waarschijnlijk dat dit inderdaad zal ge
beuren. Van de oproep om de wapens
woensdagmiddag om 12 uur neer te leg
gen was ook al niets terecht gekomen.
Het staat wel vast dat de regerings-
troeagn het meest gebaat zijn met een
wapenstilstand. Hun moreel heeft veel
geleden van de serie nederlagen, die zij
de laatste dagen hebben moeten incas
seren.
Volgens westelijke waarnemers zouden
de rebellen met enige inspanning iedere
plaats kunnen bezetten die zij wensen.
Het is echter niet waarschijnlijk dat zij
dat inderdaad zullen doen, omdat zij dan
het gevaar lopen van interventie door
Thailand of de Verenigde Staten.
Amerika heeft de aanvoer van wapens
voor de regeringstroepen sterk uitgebreid.
Er is een luchtbrug ingesteld tussen de
Philippijnen en Vientiane, welke onder
houden wordt door zes grote transport
vliegtuigen. Ook de Sowjetunie blijft
haar wapenleveranties voortzetten.
Er is intussen ook onenigheid uitgebro
ken tussen de leden van de controle
commissie die vandaag in New Delhi zul
len bijeenkomen. Polen is van mening
dat de commissie beslissingen moet ne
men over de toekomst van Laos.
Hiertegenover stelt Canada dat de taak
van de commissie alleen omvat het toe
zicht op de uitoefening van een wapen
stilstand. De Canadezen leggen de nadruk
op volledige bewegingsvrijheid die de
inspectiegroepen in Laos zouden moeten
bezitten. In 1958 is hierover ook onenig
heid ontstaan toen de Canadezen klaagden
dat zij geen gelegenheid kregen de com
munistische gebieden te inspecteren. De
bezwaren hiertegen van de communisten
werden toen gesteund doorPolen.
Eigen nieuwsdienst
ROTTERDAM. Vijf vrouwen heb
ben gistermiddag op de Kruiskade in
Rotterdam een fikse ruzie uitgevochten
Een van de strijdenden, J. G. V., moest
naar een ziekenhuis worden gebracht.
De 51-jarige mevrouw M. C. de H.-
van W. liep met haar drie dochters over
de Kruiskade, toen zij de aanstaande
vrouw van haar zoon ontmoette. Het
viertal was het met het voorgenomen
huwelijk kennelijk niet helemaal eens,
want na wat woorden van beide zijden,
ging mevrouw De H. tot de aanval over,
daarbij geholpen door haar dochters.
Van onze rechtbankverslaggever
JERUZALEM Als de Israëlische openbare aanklager de zaak tegen Eich-
mann voortzet zonder de rol van het Duitse ministerie van binnenlandse
zaken ten tijde van Hitier er bij te betrekken, zal dr. Servatius de tegen
woordige staatssecretaris te Bonn, dr. Globke, dagvaarden. Globke schreef in
1935 in zijn hoedanigheid van ambtenaar van het ministerie van binnenlandse
zaken de officiële commentaren op de Neurenberger wetten. Het is bekend
geworden dat hij herhaaldelijk contact heeft gehad met Adolf Eichmann.
Mr. Dr. J. C. MARIS
Van onze correspondent
BRUSSEL. De Belgische Kamer
heeft de socialistische oud-eerste minister
Van Acker tot haar voorzitter gekozen.
Hij volgt als zodanig de liberaal Kroon-
acker op. In de Senaat is Paul Struye als
voorzitter herkozen. Dinsdag verschijnt
de nieuwe regering voor het parlement
met de regeringsverklaring.
Het plan om Globke te dagvaarden
is hier bekend geworden door de publi-
katie van een interview dat de West
duitse correspondent van het Israë
lische avondblad Ma Ariv heeft gehad
met Dieter Weehtenbruch, de assistent
van dr. Servatius. Hij verblijft op het
ogenblik in West-Duitsland om te pro
beren getuigen décharge voor een
tocht naar Jeruzal ifn te interesseren.
Dr. Servatius heeft zelf enkele weken
geleden zulk een poging gewaagd.
Echter zonder resultaat.
De positie van de mannen op de
achtergrond van Eichmann begint nu
hachelijk te worden, want hun namen
staan op het punt genoemd te worden.
Gistermiddag heeft Gideon Hausner
in de zittingszaal van Beth ha'Am een
regeringsbesluit bekend gemaakt waar
bij wordt toegezegd dat alle middelen
zullen worden gebruikt om geschreven
en beëdigde verklaringen te verkrijgen
van mensen die door de verdediging
als gewichtige getuigen worden be
schouwd. Tot hen behoort o.a. een
zekere Von Thadden, tijdens het regiem
van Hitier „Judenreferent" aan het
ministerie van buitenlandse zaken. Hij
woont in Düsseldorf; de justitie heeft
hem bij gebrek aan bewijs steeds vrij
uit laten gaan, hoewel zijn positie, (zo
blijkt uit de overgelegde documenten)
vrij vitaal is geweest.
Overigens wordt hier ook gezegd dat
één van de vertegenwoordigers van
Eichmann in Nederland, Zöpf van de
S.D. te Den Haag, altijd op vrije
voeten is geweest. Er begint dus enige
beweging te komen in de wereld rond
om het proces.
In het Beth ha'Am zelf is er een
zekere stilstand ingetreden doordat er
een eindeloos aantal documenten moet
worden overgelégd en genummerd.
De enkele ooggetuigen die temidden
van de papierwinkel optreden hebben
nog niet veel nieuwe zaken verteld.
De vragen die hun worden gesteld
gaan allemaal over de eerste maat
regelen van de Duitsers tegen de joden
in Duitsland zelf, in Oostenrijk en in
Tsjechoslowakije. Af en toe duikt de
naam van Eichmann op, zoals in het
verhaal van de vroegere Tsjech Bor
ger, die beschreef hoe hij bij een
deportatie in 1939 de man op de
achtergrond was.
Twee hutten
Eichmann hield bij die gelegenheid
een speech waarin hij zei dat Hitier
de joden van Tsjechoslowakije in Polen
een nieuw vaderland wilde aanbieden.
Het nieuwe tehuis was een heuvel met
twee hutten er op zonder water in de
directe omgeving. Over de tocht naar
dit van alles verlaten oord met een
wintertemperatuur van veertig graden
beneden nul, vertelde Borger: „We
waren met duizend man en moesten
met onze zware bagage tientallen kilo
meters lopen. We mochten ons goed
niet op de wagens leggen die met ons
meereden. Halverwege moesten we de
bagage laten liggen. Bij de nederzet
ting aangekomen werden enkelen van
ons teruggestuurd om de pakken op
karren te laden. De paarden die de
karren trokken werden losgemaakt, en
de joden werden ingespannen."
Er waren ook getuigen die verklarin
gen aflegden over Eichmanns aan
wezigheid in Praag ten tijde van de
Duitse intocht. Een joods meisje dat
op het bureau van de Gestapo had ge
werkt bij de afdeling „emigratie",
vertelde dat zijn ondergeschikten
doodsbenauwd voor hem waren. In het
begin van de oorlog ging de „emigratie"
niet zo vlot omdat er weinig belang
stelling bestond van de kant van de
joden zelf. Als Eichmann kwam wer
den er leden van de joodse gemeente
opgetrommeld om met lege dossiermap
pen in de rij te gaan staan voor het
büreau, zodat de indruk werd gewekt
dat het bedrijf in volle gang was.
Het gerechtshof vertoont de laatste
dagen de neiging om de betogen van
het openbaar ministerie en van de ge
tuigen wat in te korten. De president
dr. Landau toont een lichte irritatie
als de zaken al te breedvoerig worden
behandeld. Gistermiddag zei hij op een
gegeven ogenblik over een bepaald
detail: „Dat mag goed zijn voor de ge
schiedschrijving: het kan buiten de
rechtszaal blijven". In deze geest maak
te hij nog enkele opmerkingen.
Rechter Halevy is er ook op uit alle
zaken die niet relevant zijn te weren.
Zo legde hij de openbare aanklager
moeilijkheden in de weg over een repor
tage in het Amerikaanse blad Life ge
schreven door de Nederlandse oud-SS'er
Sassen, en handelend over een gesprek
tussen de schrijver en Eichmann in
Argentinië. Eichmann heeft tegen deze
publikaties "die na zijn arrestatie ver
schenen, bezwaar gemaakt omdat ze
zijn woorden „niet volledig" weergeven.
Dezer dagen zijn de afleveringen van
Life aan het hof als bewijsmateriaal
overgelegd, maar dr. Halevy vond het
toch beter dat de originele tekst van
Sassens interview met Eichmann ter
tafel kwam. De openbare aanklager
voorzag moeilijkheden maar rechter
Halevy stond er op dat hij een brief
aan het Amerikaanse blad zou schrijven
met het verzoek de originele versie af
te staan.
Kennedy sr.
Er zijn nog meer gedachtenwisselin-
gen van die aard geweest. Zij wijzen
er op dat het openbaar ministerie dat
tot elke prijs in het proces-Eichmann
de totale historie van de jodenvervol
ging wil vastleggen, te maken kan
krijgen met verzet vanachter de rech-
terstafel, waar immers regels van be
wijsvoering moeten worden aangehou
den die strenger zijn dan die waarmee
de historicus pleegt te werken.
Er was gisteren een document dat het
gesprek in de wandelgangen van Beth
ha'Am voor korte tijd vermocht te
beheersen: een telegram van de vader
van de tegenwoordige president van de
Verenigde Staten Kennedy. Deze seinde
in 1938 als Amerikaans ambassadeur
in Londen naar zijn regering de in
houd van een gesprek dat Franse rela
ties van hem hadden gehad met de
Duitse minister van buitenlandse zaken,
Von Ribbentrop. Von Ribbentrop had
bij die gelegenheid gezegd dat de
joden in Duitsland „rovers, zakkenrol
lers en zwendelaars" waren. Hun ver
mogen hadden ze „op wederrechtelijke
manier" vergaard en het was duidelijk
dat ze als ze naar het buitenland gin
gen, alles moesten achterlaten.
Dit telegram roept een paar kolossale
vraagtekens op. Als dit soort redene
ringen in de diplomatieke kringen be
kend was, waarom is er dan niet scheu
tiger omgesprongen met visa voor joden
die Duitsland wilden verlaten? Men
kon toch begrijpen dat de voorstelling
van zaken die de Duitsers gaven uiL
sluitend bedoeld was als dekmantel voor
eigen sehurkachtigheden.
aard een technisch medium is met een
cultureel doel en dat reclame een com
mercieel doel heeft, dat juist is, maar
als men de televisie alleen wil gebrui
ken voor het culturele doel en niet
voor reclame, dan zal men eigen ar
gumenten moeten aanvoeren en niet
volkomen aprioristisch met de aard
van het medium moeten opereren.
„De terreinen van cultuur en com
mercialiteit mag men niet streng schei
den. De terreinen lopen voortdurend
door elkaar. Het toneelgezelschap, de
orkeststichting en de omroepvereni
ging moeten voortdurend commercieel
handelen."
De heer Scholten kon daarom niet
begrijpen waarom een instelling, voort
gekomen uit het bedrijfsleven, die als
doel heeft televisieprogramma's en tus
sendoor reclames uit te zenden, niet
tot uitstekende prestaties in haar pro
gramma's kan komen. „Men ziet daar
bij dikwijls twee feiten over het hoofd,
namelijk dat het hoge peil in haar
eigen belang is en dat een laag peil
onder de kritiek bezwijkt."
Niet te bewijzen
Mr. Scholten betoogde dat de tele
visienota geen doorbreken van het be
staande systeem beoogt, maar een aan
vulling en vernieuwing op basis van de
principes, waarop dit systeem zelf rust.
Invoering van de reclametelevisie kan
volgens de staatssecretaris een stimu
lans voor de omroepverenigingen zijn.
„Competitie leidt tot hogere pres
taties, men kan dus programmaverbe
tering verwachten. Nu de materiële
voorwaarden voor een gezonde wed
ijver aanwezig zijn, zou men toch
eigenlijk mogen verwachten dat de be
staande televisie-instanties zouden zeg
gen dat zij hun innerlijke kracht juist
bij verwezenlijking van de plannen
kunnen en willen tonen."
In het vervolg van zijn rede zei mr.
Scholten: „Indien men beweert dat een
tweede programma verzorgd op basis
van commerciële televisie, zedenbeder
vend, a-cultureel of sensationeel zal
zijn, dan poneert men een stelling die
niet te bewijzen is."
televisie
VRIJDAG. „Mussert en de Duit
sers" is de titel van de vijfde afleve
ring van de documentaire serie De be
zetting. (8.00). Een prachtig filmpje
van Bert Haanstra, Panta rhei, volgt
om 9 uur waarna do camera's m Haar
lem in werking komen voor een pro
gramma rond Godfried Bomans. Een
half uur later is het nog tijd voor
de actualiteitenrubriek Attentie.
België Vlaams presenteert in de ru
briek „Première" weer fragmenten
uit nieuwe films en de laatste film
nieuwtjes (8.30). „Ten huize van
brengt u thuis bij prof. oé Keyzer
(9.15). Het vrouwenprogramma „Pene
lope" is voor de tweede keer gewijd
aan de aanstaande moeders. Monique
Delvaux zelf ook in blijde verwach
ting presenteert een causerie over
de voeding en de zwangerschapsgym-
nastiek (10.00).
België Frans: „In het land van de
zon" is een operette van Vincent Scotto,
en gaat over een zekere Tintin uit
Marseille, d'ie verliefd is op het bloe
menmeisje Miette. Miettes vader geeft
zijn goedkeuring niet en dan probeert
Tintin langs slinkse wegen zijn geliefde
toch te veroveren (8.30). Na de film-
rubriek ,,Le carrousel aux images"
(10.10) wordt het avondprogramma ge
sloten met het laatste journaal (10.40).
Duitsland: De honger in Congo is nog
steeds een nijpend probleem. In sa
menwerking met de Wereldgezondheids
organisatie verzorgde de BBC een re
portage over deze pijnlijke wonde der
mensheid (8.20). „Die rote Optiek"
brengt televisie van achter het IJzeren
Gordijn (8.50). Welke zuilen de „Schla
gers van morgen" zijn? Vanavond de
tweede selectie voor het Duitse Schla
gerfestival in Baden-Baden. Tot besluit
ziet u de ronde van Duitsland' voor
beroepsrenners, die vandaag begon met
de eerste etappe Keulen—Bad Schwal-
bach (10.15).
DAS .IN het melodramatische slot
van „Het grote mes", het televi
siespel, dat de AVRO gisteravond
onder regie van Walter van der
Kamp heeft uitgezonden, bleek iets
van de bedoeling van de schrijver
Clifford Odets. In een reeks van
scènes, die door onwezenlijke licht
beelden onderbroken werden, poogt
Odets een beeld te geven van de
Hollywoodse filmwereld, waarin
geen plaats is voor menselijkheid.
In die wereld, waarin alleen de dol-
lar waarde heeft, tellen noch de mens
noch de kunstenaar. De filmmagnaten
gaan er letterlijk over lijken. Welnu,
die lijken hebben ook de televisie
kijkers gisteravond gekregen bij de
zelfmoord van de hoofdpersoon en de
dood van een onbelangrijk maar voor de
dollarkoningen gevaarlijk filmsterretje.
Misschien dat het spel van Odets het
op het toneel wel kan doen, maar voor
de televisie is het tenminste op de
wijze waarop Walter van der Kamp
het bracht ongeschikt. In een decor
dat de luxe van Hollywood moest ver
beelden, wisselden zich de beelden af
van mensen die elkaar beurtelings grof
heden of hoogdravende en onwaarach
tige boekentaal naar het hoofd slin
gerden.
Ondanks uitstekend acteren van Paul
Cammermans, konden wij niet geloven
in de eerlijkheid van de kunstenaar
die hij moest verbeelden, de kunstenaar
die echt lijdt onder het filmsucces dat
zijn kunstenaarschap kapot maakt. Ook
de rol van diens vrouw bleef vaag en
onaanvaardbaar, hoewel Ina van Faas-
sen al evenzeer uitstekend acteerde.
Alleen Ko van Dijk als de filmmagnaat
en Cor van Rhijn als diens assistent
slaagden er in de keiharde en geweten
loze filmmakers te typeren. Zij zorgden
ervoor dat tenminste enkele malen iets
van de kritiek op Hollywood duidelijk
werd.
Mr. Y. SCHOLTEN
radio
VRIJDAG Er is heel wat aan
trekkelijks te vinden in de ether van
vanavond, zowel voor de minnaars
van de lichte muze als voor hen die
haar ernstige zuster bij voorkeur om
helzen. Het trio van Fim Jacobs opent
om tien over zeven de rij. In het café
chantant „De bonte zebra" worden
nieuwe Nederlandse liedjes en een
paar buitenlandse aan o'e luisteraars
voorgesteld. Wat de Duitse jazz-hax-
pist Jonny Teupen hierbij doet is met
duidelijk. Trouwens, reden om hem
voor de Nederlandse radio te halen
zien wij toch niet. (9 uur).
In Pirouette (10.55) draait alles om
o'e hchte muziek. Hans Bik en Ton
Kool hebben die gekozen.
Vanavond om negen uur onder de
titel „Gouden stemmen van deze
eeuw" een Italiaans bel canto-pro
gramma. Eveneens over de zender
Hilversum I om tien over elf Everard
van Royen en Rutger Schoute met
hun rubriek „Wat brengt het podium?"
Hilversum 2 brengt vanavond om
vijf voor tien de bariton Léon Combé
voor de microfoon met een serie zel
den uitgevoerde liederen van compo
nisten als Strawinsky, Warlock, de
Klerk en Lamirault.
Voor de strijkkwartetliefhebbers
brengt Brussel 1 om half negen
's avonds opnamen van het Amerikaan
se Juliardkwartet van het Festival
van Salzburg 1960. Op het program
ma staan Beethovens opus 135 en het
kwartet van Ravel.
De zenders van de N.D.R. bieden de
liefhebbers van oude muziek om vijf
over elf een programma met werken
van Couperin, Leclair, Rameau en de
onbekende de Saint Georges.
programma's
ZATERDAG 29 APRIL
RADIO
HILVERSUM I. 402 M
VARA: 7.00 Nws; 7.10 Gym; 7.20 Gram;
8.00 Nws; 8.18 Gram; 8.50 Voor U en Uw
gezin, praatje; 9.00 Gym v d vrouw; 9.10
Gram; (9.35—9.40 Waterst). VPRO: 10.00
Samen thuis, lezing; 10.05 Morgenwijding.
VARA: 10.20 Gevar progr; 12.00 Lichte
muz; ,12.30 Land- en tuinb meded; 12.33
Nieuwe gram m comm; 13.00 Nws; 13.15
VARA-Varia; 13.20 Sportact; 13.45 Lichte
muz; 14.05 V d jeugd; 14.40 Promenade-
ork koor en sol; 15.30 Boekenwijsheid; 15.50
Radio-Pilharm ork en solist; 16.45 Van de
wieg tot het grat, vragenbeantw; 17.00 Jazz-
muz; 17.30 Weekjourn; 18.00 Nws en comm;
18.20 Jazzmuz; 38.35 Zigeunerork en zang;
19.00 Artistieke staalkaart. VPRO: 19.30
Passepartout, lezing; 19.40 Tussen Pasen en
Pinksteren, lezing; 19.55 Deze week, lezing.
VARA: 20.00 Nws: 20.05 Gevar progr; 21.15
Tekst en uitleg, comm; 21.30 Lichte muz;
22.00 Omdat alles slechts tijdelijk is, hoor
spel; 22.30 Nws; 22.04 Licht progr; 23.05
Oude gram; 23.25 Gram; 23.55—24.00 Nws.
HILVERSUM H. 298 M
KRO: 7.00 Nws; 7.15 Gewijde muz; 7.30
V d jeugd; 7.40 Gram; 7.45 Morgengebed
en overweging; 8.00 Nws: 8.18 Gram; 8.50
V d huisvr; 10.00 V d kleuters; 10.15 Gram;
11.00 V d zieken; 11.45 Gram; 12.00 Mid
dagklok noodklok; 12.04 Gram; 12.30 Land
en tuinb meded; 12.33 Gram; 12.50 Act;
13.00 Nws; 13.15 Zonnewijzer; 13.20 Platen-
nws; 13.30 Lichte muz; 13.50 V d jeugd;
14.00 Amateursprogr; 14.25 Lichte muz;
14.50 Jazz-Express; 15.10 Franse les; 15.30
Sopr, tenor en piano; 15.50 Gram; 16.00
Gregoriaanse zang: 16.30 Instr octet; 16.50
Sportperiseoop; 17.00 V d jeugd; 18.00
Kunstkron; 18.30 Gram; 18.45 Vragenbe
antw; 19.00 Nws; 19.10 Act; 19.25 Zang;
19.30 Amateursprogr; 19.50 Lichtbaken, le
zing; 20.00 Kamerork en solist: 21.00 U bent
toch ook van de partij?, lezing; 21.10 Ge
var progr; 22.25 Boekbespr: 22.30 Nws;
22.40 Wij luiden de zondag in; 23.00 Reli
gieuze muz; 23.5524.00 Nws.
TELEVISIE
NEDERLAND
NTS: 15.5517.45 Voetbalrep Tsjechoslo
wakije—Mexico. VARA: 17.45 V d kind.
NTS: 20.00 Journ en weerber. VARA: 20.20
Act; 20.50 TV-Toto.
DUITSLAND
16.00 Spel; 16.25 TV-film; 16.50 Gewicht
heffen, rep; 17.55—18.30 Modeshow; (Regio
naal progr: NDR: 18.35 Progr-overz; 18.45
Die Nordschau; 19.25 Dat zou ik graag wil
len zien. WDR: 14.00 Die Woche - Hier und
Heute; 18.40 Hier und Heute; 19.15 Wens
wat); 20.00 Journ en weeroverz; 20.20 Re
vue; 21.55 Laatste nws; 22.10 Het woord
voor de zondag; 22.20 Intern wielerwedstr
voor beroepsrijders; 22.30 Duitse danskam-
pioensch.
BELGlë VLAAMS
14.30 V d jeugd; 15.55—17.45 Voetbalrep;
19.00 Film; 19.30 Weekoverz; 20,00 Nws en.
weeroverz; 20.30 Quiz; 20.50 Gevar quiapro-
gramma; 22.20 Lichte muz; 22.50 Nws.
HILVERSUM. Het radioprogram
ma van zondagmiddag is in verband
met de wijziging van de voetbalwed
strijd veranderd.
Het verslag van de wedstrijd begint
om tien voor vier. Van twintig over
twee tot vijf over drie speelt het Om
roeporkest onder leiding van Henk
Spruit en van vijf over drie tot het
begin van de wedstrijd kan men luis
teren naar het zangduo Marais en Mi
randa en naar Peter Yorke en zijn
orkest.
MOSKOU (Reuter). Een onbekend
gebleven Rus heeft gisteren op de stoep
van de Amerikaanse ambassade in
Moskou geprobeerd zich de keel door
te snijden.
In de ambassade had hij een ogen
blik eerder gevraagd om asiel. Dat was
hem geweigerd.
Na zijn poging tot zelfmoord is de
man behandeld door de arts van de
Amerikaanse ambassade. Later is hij
door een Russische ambulance afge
haald en meegenomen.
