TOREADOR IN KLEEDKAMER FILOSOOF
Arena wordt bloedig circus
Aanmoedigingskreien van Picasso
en Hemingway bij een dodelijk duel
Zaterdag 4 juni 1960
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pag. 13
Drieste zwagers
Overwinnaar
Voor 't publiek
Spektakel
Duel
TEGENSPRAAK
NERVEUS
Onverwachte keuze
Als een vader
JDiertjesvrienden
rond de arena
STIEREN STERVEN ALS PIASSEN
an onze correspondent
MADRID. Er wordt gefluisterd dat niemand minder
dan Ernest Hemingway er achter zit.
De grijze Amerikaanse schrijver, die noch zijn haren
noch zijn streken verliest, zou zijn boezemvriend, Spanjes
stierenvechter nummer twee, Antonio Ordonez ertoe hebben
aangezet eenmaal openlijk te laten blijken dat hij zonder de
zo dikwijls verguisde en gehate picadores wil en kan vechten.
Een dergelijk voornemen vormt een regelrechte obstructie
tegen het strenge en geheiligde reglement van het stierengevecht
en de poging van Ordonez, die steun gevonden had bij zijn jonge
collega Miguel Mateo „Miguelin", is in de kleine arena van de
feestende hoofdstad van La Mancha, Albacete, uitgelopen op een
enorm schandaal, dat in Spanje het gesprek van de dag vormt.
Het aangekondigde gevecht werd na herhaalde weigering van
Ordonez afgelast. Het land is verdeeld in twee partijen.
De officiële wereld, de justitie
en de gemeentelijke en provinciale
overheid van Albacete hebben de
twee stierenvechters zonder pardon
in de gevangenis gestopt en hun
enige uren later onder politiegeleide
uit de provincie gezet.
Zij hebben de twee knapen ieder
een boete van niet minder dan
75.000 pesetas, ofwel 5.000 gulden
opgelegd en hen verboden geduren
de een maand in Spaanse arena's
op te treden.
Dat is de maximale straf die tegen
ongehoorzaamheid aan het reglement
van de Oorrida kan worden gegeven.
Maar de oprechte aanhangers van het
stierengevecht, de echte „afficionados"
ha doen het Ordonez en Miguelin wel
eens willen zien doen een stier doden
zonder dat hij door Don Quichotte-
rige picadores zou zijn gemarteld,
met een lans in zijn nek zou zijn ge
stoken en daardoor in zijn stootkracht
voor de helft verlamd.
Voor hen zou dat een herleving van
het ritueel van de corriida zijn, die
in hun ogen, voornamelijk ten behoe
ve van de toeristen, al te zeer is ont
aard in een circusachtige vertoning,
waarbij het alleen nog maar gaat om
spectaculaire uitbarstingen van ge
veinsde dapperheid en niet langer
meer om het mysterieuze spel met
niets minder dan de gehoornde dood.
In ieder geval heeft idit schandaal
nog meer leven gebracht in de Spaan
se arena, waar dit seizoen het wild
ste spectakel heeft getierd dat de tau-
romachie ooit heeft gekend. Maar de
oude afficionado zegt: klatergoud. De
echte tragiek van de corrida is er
niet tot leven gekomen, noch het eer
lijke drama van de ten dode opge
schreven stier.
Antonio Ordonez, momenteel in
een strijd op leven en dood gewik
keld met zijn oudere zwager; de in
zet vormt de titel koning der arena.
De schrijver Hemingway, met zijn
revolutionaire verleden, heeft zich
thans tot doel gesteld de jonge torea
dor Antonio Ordonez via een verhaal
tot (nog meer) roem te brengen.
Hij verzucht: ..Manolete is al
twaalf jaar .dood. Achtentwintig
augustus hebben wij voor de twaalf
de maal bloemen naar zijn graf ge
bracht en Missen voor hem laten le
zen. Er is in die twaalf jaar veel ver
anderd in de arena, die te dikwijls op
een ongecontroleerd abattoir is gaan
lijken.
DE grote attractie van dit seizoen
is geweest de plotseling toege
spitste rivaliteit tussen de twee eer
ste toreros van het land, de al ouder
wordende Luis Miguel Dominguin en
zijn drieste zwager Antonio Ordonez-.
Deze twee hebben de Spaanse arena's
beheerst en alle anldere stierenvech
ters definitief naar een tweede plan ge
drongen.
Eerst werd Dominguin met een gapen,
de buikwond in de speciale stieren
vechters-kliniek in Madrid binnenge
bracht. Twee dagen later belandde
daar Antonio Ordonez, met een stoot
in zijn dij.
Binnen vier weken waren zij her
steld en accepteerden een gevecht
,,mano a raano" hand aan hand. Dat
is het gevaarlijkste dat een stieren
vechter kan doen; in hetzelfde gevecht
optreden met zijn gruotste rivaal. De
plaats van dit treffen was Malaga en
zelden hebben vijf en dertig duizend
toeschouwers een fascinerender corri
da gezien.
/Ardonez was de grote overwinnaar.
^Hij werd beloond met vier oren,
twee staarten en twee hoeven, het
maximum aantal trofeeën dat een ma
tador voor het doden van twee stieren
kan krijgen. Luis Miguel kreeg ook
vier oren en twee staarten, maar
slechts een hoef. Daarmee schonk het
publiek zijn sympathie aan de jong
ste, aan Antonio.
In een poging om zich te wreken,
werd Luis Miguel vier weken geleden
opnieuw op de horens genomen. Ern
stiger ditmaal. De horens waren zo
diep in zijn onderlichaam doorgedron
gen, dat men vreesde voor zijn le
ven. Onmiddellijk operatief ingrijpen
in de verbandkamer van de arena
redde hem.
Maar men zal hem dit jaar niet
meer in de arena terug zien. Hij is
met zijn twee zoontjes en zijn vrouw,
de Italiaanse filmster Lucia Bosé
naar zijn vriend Pablo Picasso in
Zuid-Frankrijk getrokken om er uit te
rusten en te overwegen of hij nog
ooit de stieren tegemoet zal treden.
Dominguin is een rijk man en hij
heeft het beslist niet nodig telkens op
nieuw voor een klein fortuin zijn leven
te wagen.
TT IJ is een. van de vijf zonen van
Domingo Gonzales, die rond de
eeuwwisseling onder de naam Do
minguin tot de allergrootsten in de
Spaanse- en Zuidamerikaanse arena's
behoorde.
Na een aantal ernstige verwondin
gen keerde hij het gevaarlijke beroep
van Matador de rug toe en legde zich
toe op het ook al in die tijd nog lu
cratiever organiseren van gevechten
op de Plaza de Tetuan in de buiten
wijken van Madrid. Daar is de fami
lie Gonzales rijk geworden.
Het was dan ook beslist geen zucht
naar geld die de jonge Luis Miguel
reeds op elfjarige leeftijd naar de are
na dreef. Het stierenvechten zat hem
in het bloed, hij kon er niet aan ont
komen. Onmiddellijk bleek het grote
talent van dit kind voor het wrede
beroep. Hij was nauwelijks veertien
jaar toen hij onder het wakend oog
'van niemand minder dan ..Manolete"
de Alternativa" deed. het beslissen
de examen, waarbij de torero van
leerling tot meester wordt.
DOMINGUIN bracht een nieuw ele
ment in de arena. Hij voerde er
de bijna ongelooflijke roekeloosheid
in door zich soms te gedragen alsof
er helemaal geen stier in de arena
was, en hij. Dominguin. daar rustig
naar het publiek kon wuiven en zelfs
vlak voor de horens met zijn rug naar
het verbaasde dier. kon knielen voor
een door hem aanbeden vrouw.
Voor Manolete bestond het publiek
niet. Voor hem bestond alleen de
stier, het dramatische dier dat door
hem met een tot tragische hoogtepun
ten opgevoerd ritueel werd gedood.
Manolete was in zijn mysterieuze vak
een kunstenaar zonder weerga.
Een nauwgezet man heeft met een
chronometer eens opgenomen hoeveel
tijd mannen als Ordonez, Luis Miguel
en Chamaco zich tot hun publiek wen
den van de zeven of acht minuten die
zij achter elkaar in de arena zijn. Hij
kwam tot meer dan twee minuten.
van onachtzaamheid en hun val kan
dodelijk zijn. Alleen: de stier is geen
ding, zoals een trapeze, het is een le
vend dier dat, zo men het dan al do
den wil, recht heeft op respect en niet
te worden mishandeld als een zielige
Picasso, Luis Miguel Domin
guin en de Italiaanse filmster
Lucia Bosé, die de vrouw van
Luis werd, op de eretribune tij
dens een stierengevecht.
GTEGENWOORDIG worden de horens
L van de stieren steeds minder afge
vijld dan dat vroeger het geval was.
Er is namelijk door de chirurgen die
aan de arena's zijn verbonden vastge
steld dat de verwondingen door afge
stompte horens veel ernstiger kunnen
zijn. Velen nemen zelfs aan hoewel
het nog steeds een strijdvraag is,
dat de horens van „Islero", de stier' die
Manolete heeft gedood, ook „gescho
ren" waren. De chirurg die Manolete
direct na het ongeluk heeft geholpén,
moet hebben verklaard, dat de stoot
niet dodelijk geweest zou zijn, indien
de horens hun volle lengte zouden
hebben gehad, omdat hij dan lager
was terecht gekomen.
IAAT dingen naar de gunst van een
-L' opgezweept publiek heeft de
sfeer van de corrida ontkracht. De
stier is alleen nog maar een middel
om die gunst te verwerven en de ri
tus is een formule geworden. Men weet
precies welke passen het ..doen" en
welke niet. Men maakt er een spek
takel van. dat kwalijk naar het cir
cus begint te rieken.
Trapezewerkers riskeren ook elke
voorstelling hun leven. Een ogenblik
pias.
Picasso, de Franse kunstschilder,
heeft in de strijd de partij van Luis
Miguel Dominguin gekozen. Hij zal
voor deze toreador, die na een roem
rijke carrière stierenfokker werd,
doch weer terugkeerde in de arena
om Ordoiïez te bestrijden, een affi
che ontwerpen.
YY'IE Luis Miguel Dominguin vlak
voor een belangrijke corrida in1
een van de vertrekken van de arena
opzoekt, treft daar geen woesteling aan,
die zich voorbereidt op een drieste ont
moeting met het gevaar, maar een
nerveuze man. een filosoof. Hij heeft
een scherp gesneden gezicht; zijn neus,
zijn kin en samengeknepen lippen ver
raden wilskracht; zijn diepliggende
ogen zijn daarbij wonderlijk zacht, tra
gisch bijna. Hij geeft in niets de in
druk een waaghals te zijn.
HEEL het leven is een tegenspraak"
zegt hij. „Het geluk ligt niet in
het materiële en ook niet in de eer.
Het geluk is eenvoudig iets meer zoe
ken dan je hebt. Het is ambitie heb
ben en ambitie is datgene dat de men
sen beweegt. De mens die een gezonde I
ambitie koestert is gelukkig. Ik ben
niet teruggekeerd om te demonstreren j
dat mijn plaats door niemand anders
kan worden ingenomen; alleen om aan 1
mijzelf te demonstreren dat ik nog be-1
ter kan zijn dan ik geweest ben en
dan ik nu ben. Of ik er aan denk dat ik I
twee zonen heb? Wis en waarachtig!
Die gedachte geeft me nog meer j
kracht."
TTIJ rookt de ene sigaret na de an-j
*-■*- dere. Hij zegt de stieren tegen
zijn gewoonte in voor het gevecht te
hebben gezien. Zij bevallen hem niet. I
Hij drinkt een glas cognac en zegt
niets meer. Hij is altijd stil voor een j
gevecht. En nerveus. Hij zal er nooit
aan wennen.
Rivieren volgen vanzelf hun loop,
maar mensen zijn geen rivieren en
hollen hun lot niet achterna met de ge
lijkmatigheid van een stroom. Zij den
ken en voelen en worden geremd. Zij
streven en sterven niet zomaar
EVEN later barsten de ovaties rond
deze -man los en knielt hij roeke
loos met zijn rug naar de stier gekeerd
voor zijn publiek, de gemene massa
die deze, ondanks alles eenzame man.
tot een hopeloos duel gedwongen heeft
Helden moeten sterven. En de affiches
van Picasso zullen nog feller schetteren
in de meedogenloze Spaanse zon, die
verkwikkend is, maar tevens verdroogt
die doet groeien en tegelijk doet ster
ven, die het Spaanse gemoed heeft vol
gestort met diezelfde wrede tegenstel
lingen.
TAOMINGUIN daagde Manolete uit
en deze serene matador be
ging de fout zich tot een duel te la
ten verleiden. Hij stierf twaalf jaar
geleden in een kleine arena in Lina
res in een vlaag van overmoed die
hem fataal werd.
Dominguin eiste de eer op de op
volger van Manolete te zijn, maar hij
is door geen van de vele critici van
de corrida ooit officieel als zodanig
erkend. Toch vierde hij de ene triomf
na de andere. Hij werd het idool van
alle beroemde en verveelde vrouwen
in de wereld, voornamelijk van wat
ouder wordende Amerikaanse film
sterren, die ervan droomden aan de
zijde van deze overmoedige waaghals
wat nieuw vuur in hun steriele leven
te blazen. Geheel onverwachts trouw
de Luis Miguel met de vrijwel onbe
kende Italiaanse filmster Lucia Bosé.
Hij verscheen steeds minder in de
arena. In de buurt van Madrid richt
te hij een fokkerij voor vechtstieren op
en kort na de dood van zijn vader
trok hij zich terug.
"MAUWELïJKS was hij van de yeel-
kleurige affiches verdwenen of
een andere ster schoot omhoog met
de driestheid en de overmoed van de
jeugd; Antonio Ordonez. Deze eergie
rige knaap veroverde in enkele jaren
de top en ontving evenveel als Domin
guin voor een corrida; een half mil
joen pesetas, of bijna 35.000 gulden
voor het doden van twee stieren. De
filmsterren, die bij Luis Miguel een
blauwtje hadden gelopen gingen naar
de jonge Antonio kijken. Zelfs prin
ses Soraya werd gecharmeerd door
dit jonge talent. Maar de stier die
Antonio aan haar opdroeg werd hem
noodlottig en nam hem op de horens.
Alle pogingen van Zsa Zsa Gabor
en Ava Gardner om Ordonez te tem
men liepen uit op een huwelijk met
niemand minder dan Carmina Gonza
les, de zuster van Luis Miguel Do
minguin. Enige jaren leefden de bei
de zwagers in rust naast elkaar. Luis
Miguel fokte de stieren en Antonio
doodde ze. Maar ten slotte steeg de
roem van Ordonez.... Luis Miguel
naar het hoofd. In 1957 verscheen hij
plotseling weer in de arena en ver
wekte grote opschudding. Gedurende
zijn afwezigheid had hij het ,,torear"
niet verleerd, integendeel. Door zijn
werk op zijn fokkerij had hij de stie
ren nog beter leren kennen en het
verschil in leeftijd gaf hem een psy
chisch overwicht op zijn jongere ri
vaal. Maar Ordonez had minder te
verliezen; hij is nog steeds in opkomst
en Luis Miguel moest een gevestigde
reputatie handhaven.
T\E strijd is dit jaar niet beslist.
de stand is volledig remise.
Beide toreros zullen het einde van dit
seizoen, half oktober niet meemaken.
Ordonez niet omdat het hem verbo
den is en Luis Miguel niet, omdat hij
bij Picasso nog zit uit te rusten van
zijn twaalfde zware verwonding. In
ieder geval heeft Picasso hem beloofd
om, indien hij weer zou gaan vechten,
voor het volgende jaar affiches voor
hem te ontwerpen. Daarmee zou Do
minguin opnieuw een revolutie in de
tauromachie ontketenen. Al meer dan
een eeuw lang zijn de affiches voor
de corridas hetzelfde, schreeuwerige,
helgekleurde naturalistische platen,
waarvoor de stierenvechters zelf mo
del hebben gestaan. Picasso zou daar
iets geheel anders van maken als men
denkt aan de prachtige stierenkop uit
zijn beroemde schilderij ,,La Guerni
ca".
MAAR ook Ordonez heeft een pijl
op zijn boog. Deze winter zal
de aartszwerver Ernest Hemingway
eens de paladijn van de rode Spaanse
republiek en nu de vrolijke, onbezorg
de ouwe-jongen" in Franco-Spanje,
een boek over hem schrijven. Ernes
to waakt over ,,zijn" Antonio als een
vader. Hij reist hem overal achterna
en bivakkeerde in het ziekenhuis toen
Ordonez daar met een pijnlijk zitvlak
lag. Samen hebben zij in Zuid-Spanje
een bureau voor de verhuur van lu
xueuze bungalows (eigendom van Or-
dofiez) ingericht, waar Ernesto zijn
dure vrindjes onderbrengt. Samen
hebben zij ,,heel bescheiden" glaasjes
wijn gedronken in Pamplona tijdens
de beruchte feesten van San Fermin
en heeft de ,,oude man" zich laten fo
tograferen terwijl hij lichtelijk ,,pim-
plando" zoals de Spanjaard zegt
een onbegrepen Pamplonees lied
zingt
TOCH hebben de stieren op de be
scheiden wijze die hun gegund
wordt revanche genomen. Ordonez
heeft een litteken op zijn bil en Luis
Miguel er een bij op zijn buik. Maar
de echte afficionado" haalt er zijn
schouders bij op. Hij wordt niet warm
of koud bij al dit tumult dat, hij is
er zeker van, vroeg of laat met de
dood van een van beide tegenstanders
moet eindigen. En dat wil niemand.
DE stierenvechters van vandaag
overdrijven in het vertoon van
hun waarde en hun heldendom, zij
voeren bij herhaling onwaarschijnlijke
passen uit, zij onderbreken hun werk
teveel om te danken voor het applaus
zij rekken hun vertoning te lang ei
putten zich uit in extreme details.
A TANOLETE is voor hen nog steed
de laatste matador die zich ii
zijn tragiek en zijn artisticiteit alleei
tot de Spanjaarden richtte. Hij is d<
laatste grote torero, die zij kondei
verstaan en die hen verstond, die nic
te koop was en zijn eigen lot voltrok
genereus en met een bewonderens
waardige tragische discipline.
Dat zeggen de oude afficionados
Maar de nieuwe generatie zweert b
de twee idolen Dominguin en Ordone-
Na zijn jongste stunt, vooral bij Oi
donez. De jongeren prijzen hem om
zijn moed de picadores naar huis te
sturen.
TJ7ANT de picadores zijn de meest
hatelijke lieden in de arena. Zij
hebben tot taak de halsspieren van
de stieren dusdanig te verwonden dat
het beest niet meer met zijn kop al
leen kan stoten maar, omdat er een
soort verlamming optreedt, met zijn
hele vijfhonderd kilo zware lijf mee
moet springen. Die Picadores zitten
op oude, scharminkelige paarden die
met matrassen zijn omhangen om hen
te beschermen tegen de woedende
aanvallen van de stier. De mannen
hanteren een lans met een brede punt
van zeven centimeter lengte en zijn
altijd een nare, en meestal afschuw
wekkende verschijning in de arena.
Maar het reglement van de corrida
schrijft hun aanwezigheid voor, omdat
de matador zonder hen teveel riskeert
en zijn leven tezeer in gevaar brengt.
"yAN dat standpunt heeft het regle
ment gelijk. Het zou onmenselijk
zijn de overwinningskansen van het
dier zodanig te vergroten dat niet hij,
maar de mens het onderspit zou del-
VSn' °ver de ondierlijkheid" van
,,huncorrida spreken de Spanjaar
den maar niet. Maar Ordonez kan in
zijn zucht naar roem, in zijn over
moed en zijn verlangen om Luis Mi
guel de genadestoot te geven, ook te
veel wagen. Met zijn beschermheer,
de „Pimplando" Hemingway had hij
het echter prachtig uitgekiend. Als hij
erin zou slagen zonder de hulp van de
picadores zijn stieren tè doden zou hij
onbetwist de meerdere zijn van Do
minguin, die op zijn leeftijd een
dergelijk stout stukje nooit zou kun
nen uithalen. De autoriteiten hebben
er botweg een stokje voor gestoken
Een Spaans geïllustreerd
weekblad bracht onlangs een
foto van de torero Pinto, die in
de ene hand zegevierend een
stierenoor in de hoogte hield en
in de andere een klein wit ko
nijn. Het was bepaald een idyl
lisch plaatje. Het witte wollige
beestje had zich gemakkelijk
op de arm van Pinto gevlijd en
leek zich daar opperbest te voe
len. Het onderschrift bij deze
plaat was echter allerminst
vriendelijk. Het is de gewoonte
van door een corrida opge
wonden Spanjaarden, om van
alles naar de torero te gooien
die in hun ogen een goed stuk
werk heeft volbracht.
Zo gebeurde het dat een en
thousiaste afficionado een wit
konijn naar de door hem zozeer
bewonderde Pinto gooide! En
daarover was het weekblad
kwaad. „Kunst en traditie", zo
schreef het, „moeten erover
waken dat het dappere feest
van de corrida niet ontaardt in
wreedheid. Helaas is het soms
toch wreed genoeg. Daar de
wreedheid aan toe te voegen
een onschuldig levend diertje
van grote afstand in de arena
te gooien is een onvergeeflijke
bruutheid, die niet strookt met
de grootsheid van het gevecht."
Sentimentele mensen zijn zel
den consequent. En de Span
jaarden zijn in hoge mate sen
timenteel en dus inconsequent.
Hun liefde voor dieren is een
soort apenliefde en uit zich al
leen maar als het een klein,
wit-wollig beestje betreft als dit
arme konijn. De brute kracht
van de stier appelleert niet aan
hun sentiment, alleen aan hun
hartstocht.
Een van de meest gedurfde
staaltjes, waarmede Luis Miguel
Dominguin zich roem verwierf
in de arena: Hij keert de stier
zijn rug toe om de vrouw van
zijn hart een groet te brengen.
