Eric
arts
van Ingen werd geen
-wel is hij vanavond
op de (t.v.) snijtafel
VERONICA
VECHT
VOORT
Piet te Nuyl Sr. werd
liet gebaar ontnomen
programmat
Heraus
Schwein-
hunde
Donderdag 12 mei 1960 ZEEUWSCH DAGBLAD Pag. 11
IN HET KORT
IN MEMORIAM DOOR JAN VAN EES
door
LOUIS SINNER
WONDERLIJK MOOI
DE NARCOSE
ALLEMAAL MEDICI
Nederlandse week
op Belgische tv
WEEK van de
FOTOGRAFIE
„FLITSPICCOLO"
CADEAU
VEILING BRONZEN
VAN MATISSE
Locomotief reed
arm af
MISS HOLLAND WORDT
BOLLENFEE
toekeken
VRIJDAG 13 MEI
RADIO J
HILVERSUM I. 402 m.
ochtend
KRO: 7 00 Nws; 7.15 Gram: 7.30 V. d.
jeugd; 7.40 Gram; 7.45 Morgengebed en
overweging; 8.00 Nws, 8.18 Gram, S.ofi
V. d. huisvr; 9.35 Waterst; 9.40 School
radio; 10.05 Gram: 1100 V d. zieken;
11.40 Gram; 11.50 Als de ziele luistert, le
zing.
middag
12.00 Middagklok - noodklok; 12.03 Gram;
12.30 Land- en tuinbouwmeded; 12.33 Lich
te muz; 12.50 Act; 13.00 Nws; 13.15 Zon
newijzer; 13.20 'Lichte muz: 13.45 V. d.
vrouw; 14.00 Pianoduo; 14.25 Gram; 14.oö
Gram; 15.00 Schoolradio; 15.30 V. d. zie
ken; 16.30 Zang en piano; 17.00 Boekbespr;
17.15 Kinderkoor. 17.40 Beursber; 17.45
lichte muz.
avond
18.00 Vaticaanse act: 18.25 Lichte muz;
18.50 Regeringsuitz Emigratierubriek:
Het emigratiepraatje van H. A. van
Luyk; 19.00 Nws; 19.10 Act; 19.25 Memo-
jandum. 19.30 Pol. lezing; 19.40 Verz.
progr. v. d. mil; 20.30 Water in Europa,
klankb; 21.00 Lichte muz: 21.20 De
kracht, die in de eenheid ligt, rep; 21.35
Instr. kwart, en sol; 21.55 Kamermuz;
22.25 Boekbespr; 22.30 Nws. 22.40 Ruimte,
lezing; 22.50 Gevar. progr; 23.5524.00
Nws.
HILVERSUM II. 298 m.
ochtend
VARA: 7.00 Nws; 7.10 Gym; 7.20 Gram;
8.00 Nws; 8.18 Gram; 9.00 Gym. v. d.
vrouw; 9-10 Gram: 9.40 Schoolradio:
VPRO: 10.00 Voor de oude dag. lezing;
10.05 Morgenwijding: VARA: 10.20 V d.
vrouw 11.00 V. d. kleuters; 11.15 Trom
bone en piano; 11.35 Orgelspel en zang.
middag
AVRO 12.00 Dansmuz: 12.20 Regerings
uitz V d landb; 12.30 Land- en tuinb.
meded 12.33 Sport en prognose; 12.50
Cariflon en draaiorgel: 13.00 Nws: 13.15
Nws. 13.15 Meded. en gram; 13.2o Lich
te muz: 13.55 Beursber; 14.on Llnderkoor,
14 '0 Voordr; 14-4" Klavecimbel-recital:
11:55 Chansons en ork. VARA: 16.00 Lich
te muz; 16.30 V d. zieken; 17.00 Progr.
v. teenagers; 17.55 Act.
avond
18.00 Nws; 18.15 Vlaamse notities; 18.20
Lichte muz: 18.50 De puntjes op de le
zing: 10.00 V. d kind: 19.10 Meisjeskool
VPRO. 19.30 Het platteland nu, gesprek.
19.1.7 VPRO-nws. 20.00 Nws: 20.0a Toneel-
heschouwing; 20.15 Religieuze muz;
De mens en zij'n werk. lezing: 20.4j volks-
ontwikkelingswerk in de landen van 9e
Raad van Europa, rep. VARA: 21.00 Quiz-
progr; 21.55 Jazzmuz: 22.15 Buitenl. week-
overz; 22.30 Nws. VPRO: 22.40 Zorg om
de mens. gesprek. VARA: 23.00 Soc. nws.
in Esperanto; 23.10 Muz. revue; L3.o5
24.00 Nws.
DRAADOMROEP 4e LIJN
18.00—20.00 Gram. pi. I. Johann Strauss:
,,Der Zigeunerbaron". II. Joseph ^ley"
mesberger: Balletmuziek uit ..Die Pe^le
von Iberien", III. Emil Waidteufel: Estu-
diantina.
BELGIë VLAAMS
19.00 V. d. jeugd: 19.30 Nws; 20.00 TV-
spel; 20.40 Filmfragm. en filmnieuws;
21:25 Jubileumprogr; 21.55 Progr. v. post-
zegelverzamelaars; 22.10 Progr. v. henge-
laars; 22.25 Nws. en journ.
BELGIë FRANS
19.00 Landb kron; 20.00 Journ; 20.30
TV-spel; 22.00 Manteau d'Arlequin; 22.40
Journ.
DUITSLAND
17.00 V. d kind; 17.15—18.05 V. d. jeugd;
Regionaalprogr.18.45 NDRdie Nord-
schau; WDR: Hier und Heute; 19.25 NDR:
Progr. v. d. ruimtevaart; WDR: Verge-:
ven en vergeten): 20.00 Nws; 20.20 De
firma Hesselbach; 21.10 Droom en triomf
van de tulp..
vandaag
DONDERDAG Voor lichte iuister-
kost vanavond weer Htlvv-iiro 2.
waar u o.a. kunt horenDiqk Wille-,
brandts (13.15), en de Avrc-shovv „Ga
er eens even voor zitten (19.05).
Schakelt u om 20.00 over naar de,
andere zender, waar de ilCRV weel
de ..Vlag in top" hijst: een wat ouder
wets. maar toch niet ongenoegelijk
programma.
Als u na afloop daarvan Hilver
sum 2 weer opzoekt, kun! 11 om 23.10
Peggy Lee horen, en don hebt u te-
vens beide reportages van de Ronde
van Nederland gehoord 119.50 en
22.20. beide Hilv. 2).
Een interessant programma van
hedendaagse kamermuziek, kunt u
om acht uur over Engelands derde
programma (464 m) beluisteren. Het
Melos-ensemble voert dan composi
ties van Bartok en Strawinski uit
afgewisseld met werk van Mozart
en Schubert.
vandaag
TELEVISIE-"!
NEDERLAND
NTS: 20.00 Weekoverz. KRO 20.30 Gas
tenboek; 20.50 Testplaat: 21.20 Film;
21.50 Sportpraatje; 22.10 Epiloog.
DONDERDAG. Vanavond zien wc
weer eens een t.v.-speJ dat geheeJ wordt
verzorgd door één gezelschap. Het is
de Toneelgroep Puck. die „Het laatste
licht" van Conrad Aiken speelt (21.00).
Vooraf geeft eerst dr. L. de Jong zijn
politiek overzicht 120.20). Daarna een
herdenkingspro-gramma over de „Max
Ha velaar" (20.30).
België Frans: 20.35 Télé-Match;
21.35 „Les deux timides", een film van
René Clair.
In de interessante reeks reportages
over enkele minder bekende landen in
Azië, laat dr. Hans Walter Berg de
kijkers naar de Duitse televisie van
avond om 20.20 zijn visie zien op Indo
nesië. Daarna om 21 uur het televisie
spel „Und nach uns die Sintflut".
"C'R zal op de schaars verlichte tonelen van
verscheidene theaters in Nederland, waar
vandaag gerepeteerd wordt, in ootmoed een
bericht rondwaren, van mond tot mond, dat
van het heengaan van onze collega, de acteur
Piet te Nuyl Sr.
Zijn uiteindelijk afscheid van ons was het
einde van een strijd die zijn oer-sterke hart
streed tegen de almachtige, niet aflatende
Dood. Dat hart was sterk. Het was een groot
hart. dat vele tientallen jaren met warmte en
liefde klopte voor het toneel.
Klankvol
Reeris in het midden der jaren
dertig noopte de ziekte, die ten slotte
na bijna vijf en twintig jaren deze
eik zou vellen, hem het toneel te
verlaten en zich ten volle te wijden
aan de radio, waar het hem gegeven
zou zijn zich toch in zijn zo geliefde
kunst uit te leven.
De werktuigen van de acteur zijn
de spraak en het gebaar. Door de
allengs schier ondragelijk wordende
rheumatische pijnen werd hem het
zo kostbare gebaar ontnomen, maar
hij behield de kracht en dc macht
over zijn stem, en wel niemand van
de luisteraars, die 's avonds bij de
radio het boeiende stemgeluid aan
hoorden, kon vermoeden welk een
kracht er voor deze mens nodig was
geweest om de rol het niveau te
geven welke zij behoefde.
Nimmer hoorden wij, die bij zijn
arbeid naast hem stonden, een klacht
van pijn of een verwensing aan het
noodlot dat hem zo zwaar had ge
troffen Zijn Kunst had hem de
kracht gegeven over het leed te
glimlachen.
Eerste stap
Bij het gezelschap van Herman
Heyermans zette hij aijn eerste
schreden op het vaderlandse toneel.
En een van zijn laatste creaties voor
de radio was de door het noodlot
getroffen fabrieksdirecteur Pancras
Duif in een van de schoonste toneel
werken van Heyermans Schakels,
die ons de macht toonde van een
stem, en de kracht van een drama
tisch kunnen, een figuur zonder die
te zien, zonder de macht van ge
laatsexpressie en gebaar, zo voor
ons te doen leven.
Stilte
Het gebaar was er reeds lang niet
meer, de stem zal ons nog lang bij
blijven. Toen die stem zweeg en ons
het bericht van zijn heengaan trof
was er een zwijgen, ook in ons. Het
was alsof dat neerdaalde van de
kruinen der bomen, en of de stilte
toekroop naar het zwijgen die nu
voor goed zich meester maakte van
deze door ons betreurde dode.
Zijn lijden is lang' geweest. Het zal
zijn heengaan verlicht hebben, en de
kracht die hij tot de laatste dagen
zijns levens Wist op te brengen,
dankte hij ook aan zijn toegewijde
vrouw die hem met zon oneindig
geduld verzorgde.
Licht
Voor ons, vooral voor de jongeren
in ons beroep, zal er nog vele malen
een klein rood licht branden, ten
teken dat de ernst van de arbeid
wordt gevraagd, ten einde de vruch
ten daarvan door te geven aan de
wereld.
Voor Piet te Nuyl zal dat rode
lichtje niet meer branden, maar er
zal, zo geloven wij, een ander Licht,
een groter klaarte zijn die hem zal
voorgaan naar de voor hem zo goede,
zo verdiende rust en stille vrede.
Van onze Amsterdamse redactie
Van een onzer verslaggevers
BUSSUM Eric van Ingen
zit tegenover ons: de hoofdrol
speler van vanavond in het te
levisiespel ,,Het laatste licht".
Om negen uur kruipt hij in de
huid van een zekere meneer Ar-
cularis, die op de snijtafel ligt
voor een zeer ingrijpende hart
operatie, maar nu is hij nog
gewoon Eric van Ingen, 38, van
beroep toneelspeler, die na een
inspannende eerste dag van ca
merarepetities wat zit uit te
blazen op een terrasje in Bus-
sum, nog een staartje probeert
op te vangen van de overrom
pelende zomerzon, en al doende
tracht los te komen van die in
trigerende meneer Arcularis.
„Be zou het -prettig vinden wanneer
u de inhoud van het verhaal niet
aan de lezers
vertelt, want de bedoeling is
juist dat zij vanavond zelf tot de ont
dekking komen wat er eigenlijk gaan
de is En he* heeft eigenlijk weinig
zin om te \tcrklaren dat ik „Het laat
ste licht" een wonderlijk mooi stuk
vind, zeer poëtisch van sfeer zonder
zweverig te worden, want misschien
kunnen ,de -meeste kijkers mijn smaak
nietdelen..."
Uit deze woorden blijkt de realist
die Van Ingen is. Een gevoelig rea
list overigens; „Voor bepaalde men
sen kan dit stuk van grote waarde
zijn.... ik bedoel die mensen met
angst voor de dood. Want ik kan me
goed voorstellen dat dit verhaal hen
een flink stu-k over die angst kan
heentillen."
Dat is in ieder geval gebeurd in
Amerika en Canada, waar Mr. Arcu
laris. zoals de oorspronkelijke titel
luidt, vorig jaar geruime tijd na de
succesvolle uitzending onderwerp van
gesprek is geweest bij pers en pu
bliek. die het experiment met enthou
siasme hebben ontvangen. De schrij
ver Conrad Aiken heeft namelijk een
niet alledaags onderwerp aangesne
den; het moment van de narcose. Wat
doet on-ze geest terwijl de verdoving
in volle wenking is? Aiken 'heeft hier
op een verhaal gebouwd dat zich af
speelt in het grensgebied tussen schijn
en werkelijkheid, en waaraan de To
neelgroep Puck onder leiding van Wil-,
ly van Hemert een paar weken met I
harl en ziel heeft gewerkt.
„Dit soort sfeerstukken ligt me j
eigenlijk helemaal niet zo best." gaat j
Van Ingen verder, die nog steeds
bezig blijkt om meneer Arcularis
van zich af te schudden, ,.ik houd
het meest van moderne probleem-
stukken. keihard desnoods, zoals
..Zeven tegen Nippon" dat ik regis-
seerde
Het woord ..keihard" klinkt een;
beetje vreemd uit de verre van harde j
mond. die bovendien een warm en
licht vibrerend geluid voortbrengt.
Een geluid dat 22 jaar geleden al
zóveel indruk maakte op de examen-,
commissie van de Amsterdamse To-
neelschool. dat de 16-jarige Eric twee
jaar beneden de leeftijdsgrens. en:
zonder eindexamen HBS, werd toege-
laten
„Ik had eigenlijk arts willen wor
den". zegt Van Ingen. meer tegen
zichzelf dan tegen ons, terwijl hij
constant zijn biertje in de rondte
draait, „de hele familie van mijn
moeders kant beslaat uit medici.
Maar vanaf de eerste dag op de HBS
AMSTERDAM Het radioschip
Veronica is gisteravond op een nieuwe
plek voor de kust voor anker gegaan.
De directie van de commerciële zender
heeft het schip verhaald, omdat de
proefuitzendingen in de afgelopen
weken iedere dag door een stoor
zender in het vaarwater werden ge
zeten.
Van de nieuwe plaats, op acht mijl
ten noordwesten van Scheveningen,
zullen de uitzendingen nu op een
kleiner gebied Rotterdam, Den Haag
en Delft worden gericht.
Wanneer blijkt, dat onze uitzendingen1
ook nu nog worden gestoord, zullen wij
op een andere golflengte overgaan, zo
deelde de technische directeur van de
Veronica ons mede. In dat geval zal
gebruik worden gemaakt van de 182
meter. Dicht in de buurt dus van de golf
lengte, die voor de Regionale-Omroep-
Noord is gereserveerd.
Indien men de stoorzender dan weder
om op ons richt, zullen de uitzendingen
van deze omroep eveneens worden ver
minkt, aldus de heer Oswald.
Het contact met de Veronica is overi
gens nog steeds, door het ingrijpen van
de P.T.T., verbroken. Men probeert nu
via een buitenland? radiostation het ge
regelde radio- en telefoniecontact te her
stellen.
YOORAFG AANDE aan het bezoek van
lag ik overhoop met de exacte vak
ken. Misschien wilde het ook niet
vlotten door de dcod van mijn vader,
een jaar daarvoor. Ja, zijn dood is
tot nu toe wel de meest ingrijpende
gebeurtenis van mijn leven geweest.
Eigenlijk was hij artiest in hart en
nieren, de muziek was zijn (hele le
ven, en als hij van zijn werk thuis
kwam. gaf hij altijd eerst moeder
en mij een kus, en liep dan regel
recht door naar de vleugel om zijn
zakelijke beslommeringen van zich af
te schudden."
..Zou u nu toch nog arts willen wor
den, als dat kon?"
..Nee, beslist niet. In de twintig
jaar die ik er nu op heb zitten, ben
ik zó verknocht aan mijn werk dat
ik niets anders zou willen doen. Dirk
Verbeek, van het toenmalige Residen
tie Toneel, en Cor Ruijs, bij wiens
gezelschap ik zeven jaar heb ge
werkt, hebben me zo veel liefde voor
het toneel bijgebracht, dat ik het als
een verraad zou beschouwen wan
neer ik het zelfs in gedachten de rug
toekeerde."
ERIC VAN INGEN
.ontknoping blijft geheim.
Advertentie
In deze
een
(VERNUFTIGE FUTSBEUGEL
VOOR REFLECTIE-FLITS)
Vroag tr om bij uw fotohandelaar
LONDEN (Reuter) De grootste col
lectie bronzen van Matisse die ooit ge
veild is, komt op 7 juli bij Sotheby in
Londen onder de hamer.
AUe beeldhouwwerken, 35 in getal, zijn
eigendom van Theodor Ahrenberg te
Stockholm -en door hem gekocht van de
kunstenaar of diens familie.
In november zal Sotheby het laatste
grote werk van Matisse een keramiek-
wand Apollo en Daphne getiteld vei
len Ook dit werk is eigendom van de
Stockholmse verzamelaar.
AMSTERDAM (ANP). Een loco
motief heeft gistermiddag de rech
terarm afgereden van de 24-jarige
schilder A. T. Sips, die liggend op
het viaduct over de Cruquiskade aan
h,et werk was.
Een wac'ntsman stond met een rode
vlag op het spoorwegemplacement in.
het Amsterdamse havengebied om de
daar werkende schilders voor de trein
te waarschuwen. Het signaal stond op
veilig toen de losse locomotief met ma
tige snelheid uit de richting Muiderpoort
kwam aanrijden.
De schilder is naar het We esperplein-
ziekenhuis gebracht.
HILLEGOM (ANP) Dertig finalis
ten dingen zaterdag in het Hillegomse
Treslong naar de titel Miss Holland.
Tezamen met Miss World, Corinne Roth-
schaefer, mag de winnares in Amerika
de vaderlandse bloembollen aanprijzen.
Daarna kan Miss Holland deelnemen
aan de strijd om de titel Miss Europa,
die begin juni in Beiroet wordt gehou
den. En tenslotte kan zij meedoen aan
de wedstrijden om de titel Miss Univer
se', van 2 tot 10 juli in Miami. Me
vrouw Eisenhower zal de nationale
schoonheden op 29 juni op -het Witte
Huis ontvangen.
koningin Juliana en. prins Bernhard
aan België, hebben onze zuiderburen
aan het einde van deze maand een
Nederlandse week in het leven geroe
pen, waarin verscheidene manifestaties
van Nederlands kunnen in de grote
steden de revue zullen passeren.
Ook de televisie laat hierbij geen
verstek gaan en zo zal bijvoorbeeld het
Belgische kinderprogramma van zater
dag 28 mei zich tegen een eoht Neder
lands decor afspelen. De telerecording
wordt gemaakt in de omgeving van
Valkenburg. Uiteraard neemt de N.T.S.
deze uitzending over, zodat de kinderen
die dag anderhalf uur achter elkaar
televisie hebben. Eerst Pipo de clown
van 17 tot 17.30, uur en aansluitend tot
18.30 uur het Belgische kinderpro
gramma.
De K.R.O. zorgt de volgende dag,
zondag 29 mei, voor een soort tegen
prestatie door 's avonds om 20 uur het
populaire amusementsprogramma „De
Muziek-kampioen" van de Vlaamse tele
visie over te nemen. Deze uitzending
duurt anderhalf uur. Het maandelijkse
optreden van het Amsterdamse Kunst-
maandorkest komt te vervallen.
De v.p.r o.
eens een
gaf gisteravond weer
eens een programma in eigen
stijl. Niet onmiddellijk aansprekend,]
doch beslist interessant voor wie de
moeite nam nu eens niet de weg van
de geringste kijkweerstand te bewan
delen.
Er was variatie genoeg. Simon van
Collem zorgde ook nu.met zijn Oude
Draaidoos voor,een aangepame ontspan
ning. Vooral zijn. gespr.ekjés hrtet Enny
Meunier waren bijzonder aardig.
Met veel waardering keken wij naar
een klassieke en een moderne pas de
deux, resp. uitgevoerd door Marianne
Hilarides met Jaap Flier en Olga Dzia-
liner met Rudy van Dantzig.
Tot slot volgde een leerzame docu
mentaire over het psychologisch onder
zoek. Eén aantrekkelijk onderwerp,
dat op duidelijke "v^ijze. op het scherm
werd gebracht. Jammer dat men met
het geven van praktische voorbeelden
aan de zuinige kant bleef. Hiermee had
men de kijker meer kunnen activeren.
Niettemin: Stof die bepaald wel in
sloeg.
Gert Stempher
De titel daarvan is A morning in the
streets en is vervaardigd door de docu
mentaire-afdeling van de B.B.C.
ÜM&1'''-
i» tBSt EST E£ B
8SB mSm W mm Bmm
feWjpl 4*X iSfcfirt*?* iff teft fcwte# 17
4S ptb vifQt tes routw&fetfc
AL4.4K «ie*** ïte&tyt s* vw 4%.
4
oak #ö«»a fev tfe «te&t 4ft
te* «nwttw» rat 4K te» ftog iff jM*
wx&rte} Hiftf **t*ntÏPfff tal i«wik»
rat of HWt*t GOffirtfa
ssoréib mvsj&ttKtx. Otk i8 te* tetft hrtttt
Jföf
W8> riftk, fapfd,
vtas* één te* «Jsft
|l)<- datfflfik*<?rg«wdl«*g htmtnat uit kost,
rookartikel*»» vijf golden,.
Voer de acklerbltJveode familielede» aal worde»
gezorgd.
Hét Is a«n alle bewoners der gemeente verbode» kon
w onnet nat* te verlaten,
Op fee», dié {tegen te oatvluebten of weer-
s&eod te bieden, zui worden geschoten.
NAAMLOOS WERDEN
ZU WEGGESLEEPT
V j AAROM bonzen ze nu
zo?", dacht de man
in zijn slaap en draai
de zich wrevelig op zijn an
dere zij. „Dat gebons altijd",
mopperde hij halfluid na, de
onredelijke gedachtegang van
een slaper volgend.
Toen gilde zijn vrouw en schrok
hij, verstijfd van angst klaarwak
ker. „Ze schieten buiten, ze schie
ten", schreeuwde zijn vrouw en
hij zag haar wit-vertrokken gezicht
naast zich.
„Kalm nou", probeerde hij de
huiveringwekkend onbekende toe
stand onder controle te krijgen-
Bevend sprong hij zijn bed uit en
ging naar het raam- Voorzichtig
schoof hij de gordijnen op zij. De
straat was uitgestorven, langs de
huizen liepen enkele zwaarbewa
pende soldaten. Langzaam kwam
een auto de straat in rijden, een
geluidswagen.
Befehl
„Befehl", klonk het plotseling
door de holle straat, „Alle Man
ner heraus. Heraus". schreeuwden
de onbewogen loudspeakers. De
man keerde zich onzeker tot zijn
vrouw, die verstard achter hem
was gaan staan: „Ze stoppen pa
pieren in de brievenbussen". Het
geluid van de geluidswagen zwol
aan. De wagen was nu vlakbij
gekomen: „Heraus, heraus, he
raus", klonk het wild met machts-
dronken stem.
De man ach-
het gordijn
kon nu de sol-
in de
straat duidelijk
Eén grijns
de en schoot
met zijn pistool
de huizen,
kogel ket
ste tegen de
lijst van het
waarach-
de man in
Hij sprong opzij
de scherven van
het bovenruitje te worden getrof
fen.
De geluidswagen was nu -voorbij
en/het geschreeuw kreeg een gal
mend effect in de stille straat:
„HeJms, heraus", als in een griezel
film.
Op de deurmat, gerafeld door de
verpaupering van bijna vijf jaar oor
log, lag een bombastisch o-pgemaakt
drukwerk met veel vette letters.
pyjama stond,
om niet door
AUe mannen van 17 Lol 40 jaar.
Dekens en broodmaaltijd meebrengen.
Op vluchtelingen wordt geschoten.
Wie zich niet meldt, wordt gestraft.
Een doffe knal deed de man op
schrikken, vlakbij ontplofte eén
hónd-granaat.
„Wat -moet ik doen", dacht hij,
plotseling overvallen door een
machteloos makende wanhoop.
Op de trap stond zijn vrouw. De
nachtpon hing als een voddezak om
haar heen.
Een hemel
„Waarom neemt een oorlog ons
zelfs dit af", dacht de man, „Waar
om heeft zij niet eens de kans een
leuke nachtpon te kopen?"
Een golf van medelijden sloeg door
hem heen. Daar op de trap stond
het meisje, dat hij eens. de hemel
had beloofd. En hij was niet eens
in .staat geweest haar een leuke
nachtpon te geven. Boven begon de
baby te huilen.
„Hei, doe open", klonk het fluis
terend bij de deur. Hij rukte aan
het touw. Zijn buurman schoot
naar binnen, zich schielijk bukkend
voor een salvo geweerkogels, dat
aan het eind van de straat opklonk.
„We zitten klem", zei de buur
man gejaagd. „De hele straat is af
gezet, overal wemelt het van mof
fen. Op de hoek hebben ze een mi
trailleur neergezet."
„Maar wat willen ze dan?" De
vrouw op de trap fluisterde het bij
na.
„Alle mannen van 17 tot 40 jaar
moeten zich melden voor arbeids
inzet." De man in pyjama zwaaide
flauwtjes met het drukwerkje. De
vrouw nam het papier.
Op vluchtelingen wordt geschoten.
Verbergen
Wie zich aan de melding poogt te
onttrekken wordt gestraft.
„Misschien kunnen we ons verber
gen", hoorde zij de buurman oppe
ren.
„Verbergen?", vroeg' zij ver
baasd. „Verbergen? En wachten tot
ze je hier in huis komen neerschie
ten?" Haar stem sloeg over: „Ver
bergen? En wachten tot ze mét
handgranaten gooien naar ons
kind?" Plotseling zag ze haar man
beneden aan de trap staan: „Ik ver
raad hem", dacht ze. „ik lever
hem uit aan de schoften om mijzelf
en het kind te redden".
Zonder overgang begon ze wild
te snikken. De man in pyjama
kwam langzaam naar haar toe: „Er
is geen sprake van verbergen op
dit bovenhuisje", zei hij sussend.
„Natuurlijk meld ik me. We zullen
een paar dagen moeten graven of
aardappelrooien. Dat is toch niet zo
erg".
„Heraus, heraus", begon buiten
een soldaat langs de huizen te
schreeuwen. „Heraus, Schweinhun-
de, heraus".
Een kwartier later stond de man
voor zijn deur. Een papieren oor
logskoffer in de hand. Eén van de
50.000 mannen, die op 10 en 11 no
vember 1944 uit Rotterdam werden
weggevoerd.
Waarom
Het is nooit helemaal duidelijk
geworden met welke oogmerken de
Duitsers de .monstrueuze razzia in
Rotterdam op touw hebben gezet.
Om een nijpend tekort aan ar
beidskracht op te vullen, waarschijn
lijk niet, want toen de mannen een
maal waren weggevoerd wist men
soms geen raad met hen. Sommi
ge groepen zijn in de meest letter
lijke zin. als slaven op Duitse
marktplaatsen gebracht, waar bak
kers, metselaars en timmerlieden
hen kwamen uitzoeken.
Meer waarschijnlijk is, dat de
Duitsers bevreesd waren voor een
actie van de mannen achter het
front, zoals in Parijs en Brussel
was gebeurd. De reacties in Neder
land na deze monsterlijke razzia
zijn dan kennelijk van dien aard
geweest, dat hun de moed ontbro
ken,heeft ook'uit andere Nederland
se plaatsen mannen op zo'n schaal
weg. te-voeren, als zij hebben ge
daan' in Rotterdam.
Hoe het zij, de voorbereidingen
tot de razzia waren tot in de
meest kleine details geregeld. Rot
terdam was totaal onbekend met
het plan tot een grootscheepse men
senjacht, toen vrijdagmorgen 10 no
vember de buitenwijken van de stad
hermetisch gesloten waren. Nie
mand kreeg kans tot beraad of
vlucht. Ieder moest voor zichzelf
beslissen, met schietende soldaten
voor zijn deur.
De binnenstad was de volgende
dag aan de beurt, maar zij was van
het begin van de razzia af een
eiland geweest.
Zij gingen
De dreiging' van de woeste solda
ten en de verlamming van de meest
gruwelijke geruchten, deed de Rot
terdammers buigen. Zondag 12 no
vember waren er nog slechts 20.000
mannen tussen 17 en 40 jaar in Rot
terdam; zij hadden het gewaagd het
bevel te trotseren. De andere 50.000
een zelfde aantal was al in d^
loop van de vijf jaren oorlog uit de
stad verdwenen waren begon
nen aan een lijdensweg, die gete
kend werd door de meest grauw
ellende.
Tienduizend mannen waren te
voet weggevoerd, via Woerden en
Waddinxveen naar Utrecht en
Amersfoort. Twintigduizend waren
als beesten in goederenwagons ge
laden en verdwenen via Oost-Ne
derland naar Duitsland. Twintigdui
zend waren als stukgoederen in rijn
aken gestopt en voeren via Amster
dam over het IJsselmeer naar Lem
mer en Kampen, vanwaar zij na
verloop van enkele dagen per trein
verder naar Duitsland gingen.
Groots
Op grootse wijze heeft het Neder
landse volk in de plaatsen en
plaatsjes, waar de Rotterdammers
door werden gevoerd, tegen de bar
baarse deportatie geprotesteerd. In
enkele uren werden hulpacties ont
ketend en stromen voedsel en kle
ding werden naar de mannen ge
bracht, hoewel de hongerwinter zijn
schaduw reeds duidelijk over Ne
derland had gelegd. Overal werden
Rotterdammers meestal door
vrouwen letterlijk uit de trans
porten gesleept. Maar wanneer een
ratelend machinegeweer enkele
vluchtelingen had neergelegd, zakte
de moed en sjokte men lijdzaam
verder. Totdat de moedigsten weer
begonnen met weglopen.
40.000
Ongeveer 40.000 Rotterdammers
belandden in Duitsland en het duur
de tot ver na de bevrijding voor
dat de laatsten weer in de Maasstad
terugkwamen. Ruim vijfhonderd
zijn nooit meer teruggekeerd en
ruim vierhonderd zijn na hun te
rugkeer aan de doorstane ontbering
gestorven.
Reeds vlak na de razzia is er
door de illegale pers ernstige kri
tiek uitgeoefend op de houding van
de Rotterdammers, „die zich willoos
hadden laten wegvoeren" (Je Main-
tiendrai). En ook na de oorlog zijn
er onhartelijke woorden gericht tot
Rotterdam. Totdat in opdracht van
het Rijksinstuut voor Oorlogsdo
cumentatie door B. A. Sijes een uit
voerig onderzoek is ingesteld. Dit
rapport kwam tot de conclusie, dat
de Rotterdammers een val was
voorbereid, die hen kansloos
maakte. Zij zijn andere Nederland
se steden tot waarschuwing geweest
en nergens hebben de Duitsers daar
na kans gehad Nederland zo'n slag
toe te brengen.
Naamloos
De vijftigduizend Rotterdammers,
die op de trieste vrijdag en zater
dagmorgen van 10 en 11 november
1944 uit hun huizen werden ge
haald, zijn weerloze slachtoffers ge
weest, die in de chaos van die tijd
tot aan de grens van het doorstaan-
bare zijn geraakt. Naamloos zijn
zij weggesleept.
En naamloos zijn zij teruggeko
men.
Weerbare mannen, die hun gezin
nen in een hongerwinter moesteii
achterlaten om roemloos een zee van
dorre rampspoed te doorkruisen.
