.Noord-Beveland
op de drempel
DOE DE LONEN
DE DEUR UIT!
B1
ALS DE DAM DICHT IS
WORDEN ER LEVENS EN
RIJKSDAALDERS GESPAARD
W
Vrijdag 29 april 1960
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pag. 9
Niet iedereen
Vervloekt beroep
Grotere omzet
Vrijheid
D
Krotten genoeg
De angst
Elektronisch centrum neemt taak
van vele ondernemingen over
TIJDROVEND
Calve -hip voor
dvib!bel-lek3cex ehezi
ENQUÊTE
Kustvaarder voer
op brugpi jler
REPORTAGE DOOR BAREND MAASKANT
LS laag over het wijde land een lichte nevel hangt, schijnt
de aarde zwoegend te ademen dan berst zij bijkans
van vruchtbaarheid.
Zo is dat op Noord-Beveland.
Als aardappelen, vlas, stro en bietekoppen naar het vaste
land worden afgevoerd, kost dat per ton een rijksdaalder
extra vanwege het veer over de Zandkreek.
Ook dat is zo op Noord-Beveland.
Vooral daarom is men er „stik-blij", dat begin mei de
dam bij Katseveer wordt gesloten. Deze gebeurtenis schept
het vooruitzicht, dat tegen de herfst met auto's onbelem
merd, kosteloos en te allen tijde van Noord- naar Zuid-
Beveland kan worden gereden.
EEN mooi, rijk land. Dat weet in
hoeverre het de zee kan ver
trouwen.
Nooit!
jjr De St. Felixvloed vernielde
In 1530 het eiland en twee jaar later
overspoelde een naamloze storm
vloed de laatste resten, op de toren
van Kortgene na. Het duurde tot
1598 tot Noord-Beveland zich weer
naar boven worstelde.
Keiharde Zeeuwen sloten de dij
ken rondom Oud-Noord-Beveland.
„Dat is deze polder, waar u nu zit",
zegt dijkgraaf Michiel van Arent-
hals. Het begin was er weer en al
lengs groeide het gebied. Er kwamen
polders bij, soms ging er weer een
verloren. Maar 28 polders 'bleven
behouden. De laatste was de Spie
ringpolder en sinds 1856 is het zo
gebleven.
Maar slapend zijn de boeren er
niet rijk geworden. Altijd was er
de vrees voor dijkbreuken en de'be
zorgdheid voor verraderlijke dijk- en
oevervallen. Als ineens zo'n miljoen
kubieke meter grond wegvalt in het
niets. De eeuwi
ge op- en neer
gaande beweging
van eb en vloed
ondermijnt de
voorvoet van de
dijken en vooral
na een abnor
maal lage eb-
stand is het op
passen. Alleen
de Leendert
Abraham polder
beleefde 53 oever-
vallen sinds zijn
inpoldering een
eeuw geleden.
Ruwweg twin
tig kilometer
lang en vijf kilo
meter breed is
dit eiland en in
een rond cijfer
heeft het een ka
dastrale opper
vlakte van 9000
hektaren. Het is
nagenoeg alleen
akkerbouw die
bedreven wordt
op grond, die be
hoort tot de
vruchtbaarste ter
wereld.
Een plekje dat
gelijkenis ver
toont met de
jongste polders
van het land
uitgestrekte, bij
na onafzienbare
landerijen af
en toe een kapi
tale boerderij.
Het treffendst
zijn evenwel de
wegen, kaars
recht de meeste.
Daarom vooral
de overeenkomst
met de Zuider-
1
zeepolders. En dan te bedenken, dat
dus 350 jaar geleden al deze Zeeuw
se inpolderaars bet economische
voordeel zagen van rechte kavels.
OEREN met vooruitziende
1 blik. Want heersend over
bedrijven, die voor bijna honderd
procent gemechaniseerd zijn.
Boeren, die zeggen: „Elke
man kost mij aan loon en sociale
lasten 6000 gulden per jaar. Voor
dit bedrag kan ik royaal 25.000 gul
den in machines investeren".
Daarom had een landbouwer met
zeventig hektaren land vijf jaar
geleden tien man in dienst en nu
nog maar zes. want elk jaar had
hij er één minder nodig. Omdat
er een coöperatieve sproeivereni-
ging kwam en combinaties voor het
gemeenschappelijk gebruik van een
vlasplukmachine en van combines
machtige machines, die maaien,
dorsen en het stro in bossen bin
den.
Een rijk land,
ongetwijfeld.
Maar niet voor
iedereen. Marinus
de Regt kijkt
even op het zil
veren, met een
sleuteltje opge
wonden horloge
(„nummer 28002
staat in de kast",
weet hij uit zijn
hoofd), dat hij
tachtig jaar ge
leden van zijn
vader kreeg, toen
hij vijftien werd.
Een duur hor
loge: 22% gul
den. Hij her
innert het zich
goed, zoals hij
zoveel getallen
uit het grijze
verleden in zijn
naar eigen
zeggen „lille-
ke, ouwe boere-
kop" heeft vast
gehouden.
Hij schijnt te
kijken om terug
te kijken, toen
de boereknechts
's zomers werk
ten van 's nachts
twee tot 's avonds
zeven uur en
voor een heel
jaar werken 24
pond (een pond
was zes gulden)
en de kost ver
dienden.
,,'t Was ver
schrikkelijk."
Voor maaien
betaalde de boer
2,25 per gemet
(plm. 0,4 ha) „en
je moest een
Geïllustreerd door
ADRIAAN MEYERS
flinke vent wezen om dat te halen
op één dag".
De boeremeiden verhuurden zich
van mei lot mei voor 54 gulden
met de kost.
,,'t Was treurig wat wij verdien
den".
SOMMIGEN spreken nu over
het „vervloekte beroep"
maar de ontvolking van het eiland
is het gevolg van deze wisselwer
king: mechanisatie van de land
bouw maakt arbeiders overbodig
de vlucht uit de landbouw maakt
DE gemeente Wissekerke ver
koopt geen lapje grond om
speculatie te voorkomen. De bou
wers krijgen de grond in erfpacht.
De gemeente zorgt voor electrici-
teit, waterleiding, riolering en
straatverlichting.
De gemeente Kortgene ziet veel
in een jachthaven en een Antwerp
se watersportvereniging met 800
leden en 300 boten wijl graag naar
de Zandkreek komen als er de no
dige accommodatie geschapen is.
Zeer spoedig heeft de aanbeste-
CQLIJHSPLASriPeil- 6=»
machines noodzakelijk. Daaruit
groeide het feit, dat in dertien jaar
tijds de eilandbevolking met 934
zielen daalde tot 6834 inwoners
De jeugd, die naar ulo, ambachts-
en huishoudscholen gaat en niet in
het ouderlijk bedrijf of ambacht kan
terugkeren, is verloren voor het
eiland. Want industrie kent Noord-
Beveland niet.
Daarom trekt
men weg, naar
Breda, nog ver
der naar Zwijn-
drecht en zelfs
naar de Rotter
damse haven. „Ze
g aan schuiven
heet dat.
Toch is de
Noodbevelander
geen verbitterd
slag mensen. Men
is vriendelijk en
verdraagzaam.
Men is hervormd
of gereformeerd:
„Dat gaat zo om
de helft". In de
oorlog is versoe
peling in het geloof gekomen, maar
iedereen verzoent zich ermee, dat op
zondag „niks mag gebeuren". Er
mag dan worden gevoetbald, maar
men doet het niet. De café's zijn
open, maar er wordt weinig ver
teerd. De pont vaart om de twee
uur, op werkdagen om het half uur.
Dan kost het nogal wat tijd om in
Goes naar de bioscoop te gaan.
Degenen, die leiding geven aan
de twee gemeenten: Kortgene met
Colijnsplaat en Kats in het oosten
Wissekerke met Camperland,
Stroodorp en Geersdijk in het wes
ten, doen dit met rustige vasthou
dendheid.
BURGEMEESTER SCHUIT:
,,Het openbreken van het eiland
zal geen grote stoten veroorzaken".
BURGEMEESTER VAN HALST:
,,Er komt een geweldige omme
keer, maar op de bevolking zal dat
geen grote indruk maken".
plaatsen, het niet meer gebonden
zijn aan de laatste pont van vijf
over half twaalf. En het uitblijven
van sterke stoten komt omdat men
al enkele jaren bezig is zich aan
te passen, vooral door het eiland te
propageren aan toeristen en natuur
liefhebbers, want er broeden zeven
tig soorten vogels. Twee jaar gele
den werd de VVV opgericht.
De ..Belzen" kennen Noord-Beve
land al lang. Die zitten zondags de
hele dag met de vrouw aan de zee
dijk, te vissen op zeebaars, bot en
paling. Of proberen hun geluk in
een fameuze karperp.ut. Ook Duit
sers en Oostenrijkers hebben het
petieterige eilandje in de Ooster-
schelde ontdekt.
En natuurlijk de Nederlanders
zelf, in steeds groteren getale. De
Noordbevelanders zijn al een poos
bezig om gelegenheid te scheppen
voor „rekernasie" zoals sommi
gen het voor hen nog nieuwe woord
onwennig uitspreken.
Vijf jaar geleden werd een plan
ontworpen voor een bungalowkamp
in het noordwesten. Als nu het zo-j
merseizoen aanbreekt, staan er vijf
tig plus een gloednieuw hotel met'
twintig bedden. Vlak achter de
smalle duinen en dicht bij de dam, 1
die het Veerse Gat volgend jaar zal
afsluiten. Het plan voor nog negen
tig zomerwoningen met een winkel-1
centrum ligt klaar. Er zijn 140 ge- j
gadigden voor.
ding plaats voor de aanleg bij Co
lijnsplaat van een vissershaven,
waar de vissers uit Veere hun nieu
we thuishaven krijgen. De verwach
ting ds, idat hieruit een grotere om
zet voor middenstanders en am
bachtslieden voortkomt. En mis
schien houdt die haven he't wegtrek
ken van het eiland "wat tegen.
Niemand stelt zijn hoop op ves
tiging van industrie, misschien een
werfje voor reparatie en onderhoud
van de vissersschepen.
Mogelijk komen er forensen wo
nen, maar dan schij
nen op het ogenblik
wel de hoofdpunten
genoemd, die veran
deringen betekenen
als Noord-3eveland
eiland-af raakt.
Op één na: de
rust.
Wel zegt de burge
meester van Wissel-
kerke: „We maken
er geen Schevenin-
gen of Domburg
van, maar rustige
hoekjes."
Maar zijn collega van Kortgene
meent: „Naar de knoppen gaan
rust en vrede als het eiland uit zijn
isolement wordt gehaald."
De tijd zal het leren.
Ook voor de burgemeester van
wil halen.
Eveneens wat de verdere ontvol
king betreft.
Burgemeester Van Halst: „In
geen drie jaar heb ik een 'hpis ont
vangen. Ik heb er geen gebrek aan,
maar de consequentie is, dat jonge
mensen mij vragen: kan ik een
ihuis krijgen, of ik ga weg. Er staan
hier wel veel krotwoningen en als
zij niet willen wonen in zo'n hok,
geef iik ze groot gelijk".
Een kostbaar stukje land komt
■spoedig dichter bij de grote ge
meenschap. Maar hoe groot de in
dividuele rijkdom ook mag zijn,
met 60 a 70 miljoen wordt rond
weg het dubbele van de waarde
van het eiland erbij gelegd om dij
ken te slaan, gemalen te bouwen,
wegen aan te leggen.
Nu gaat de Zandkreek dicht, vol
gend jaar het Veerse Gat en over,
zeg twintig jaar, de Oosterscheide.
gen blijven voor rampen in de
vorm van dijk- en oevervallen, die
ons waterschap, zolang de Ooster-
söhelde nog niet zal zijn afgedamd,
nog steeds kunnen treffen".
De pont mag een doorn in het
oog zijn, een obstakel eerste klas,
een geld en tijd kostende factor
(bij Kortgene gaat jaarlijks „onver
standig" veel over: een half mil
joen mensen en 125.000 auto's),
maar de zee wordt het minst ver
trouwd.
Wissekerke^-die. n.u altijd„een, kwar-. Dan-pa-s—zalfde-dijkgraafvan -het-
tier speling neemt als hij de pont Waterschap Noord-Beveland op de
jaarvergadering zijn woorden van
voorjaar 1960 niet meer behoeven
te herhalen: „Laten wij hopen, dat
we ook dit jaar gespaard zullen mo-
Iedereen daar vergeet niet, dat
op 1 februari 1953 het water boven
manshoogte stond in het nieuwe
gemeentehuis van Kortgene, dat
een paar uur tevoren feestelijk was
geopend. En in Colijnsplaat schud
den zij nog het hoofd bij de her
innering toen honderd man in een
stikdonkere nacht de vloeddeuren
in de dijk tegenhielden, omdat zij
niet wisten, dat op hetzelfde ogen
blik in Kortgene al veertig mensen
waren verdronken.
Daarom leeft altijd weer de angst
op als de zee tegen de dijken wordt
opgezweept.
|IE ommekeer zit in de vrij-
'heid van zich kunnen ver-
AMSTERDAM. Als de plannen
doorgaan en daar ziet het wel
naar uit zal over enige tijd een
flink aantal middelgrote en kleine
ondernemingen in ons land de
rompslomp van hun loonadminis
traties de „deur uit" doen naar
een elektronisch centrum. Dit in
stituut, het Centrum voor elektro
nische administratie, zal binnen
kort worden opgericht op initiatief
van het Centraal sociaal werkge
vers-verbond, in samenwerking met
het Verbond van Nederlandsche
werkgeversvakverenigingen en het
Verbond van protestants-christelij
ke werkgevers in Nederland.
In een uitgebreid rapport heeft een
werkgroep, ingesteld door het CSWV,
het hoe en waarom van dit centrum
uit de doeken gedaan. In de praktijk
zal het zo zijn, dat de aangesloten be
drijven die op kostenibasis met het
centrum zullen afrekenen de gege
vens, nodig voor het berekenen van
lonen en salarissen, aan het centrum
opsturen en dan binnen 36 uur kant en
klaar uitgewerkte loonstrookjes en
loonstaten kunnen terugkrijgen.
Het berekenen van lonen en sala
rissen is voor de meeste bedrijven
zo langzamerhand een bar ingewik
kelde en tijdrovende aangelegenheid
geworden. Verschillende zeer grote
Gasten Trakteer dan eens op dunne, korstloze sneetjes brood
met een rolletje worst of een plakje ei en - om het dubbel-
lekker te maken - Calve Mayonaise
LEUKE VERRASSING VOOR UW IDEE!
Zo'n idee om Uw gasten eens extra te verwennen kunt U
zelf ook vinden. Want Calvé Mayonaise maakt heel veel
hartige hapjes dubbel-lekker. Doe Uzelf en Uw eters
een plezier. Ontdek zo'n nieuwe verrassing met
Calvé Mayonaise enschrijf die aan Calvé.
Dan krijgt U - als Uw idee bruikbaar is -
een leuke, welkome verrassing!
.Zend Uw idee per briefkaart aan Calvé,
postbus 1000, Delft. De ideeën moeten
voor 1 juli I960 worden ingezonden
en worden het eigendom van Calvé.
Maak e:r méérvan
met Calvé 1
(bedrijven, die met dit probleem wor
stelden, konden door het aanschaffen
van elektronische apparatuur de moei
lijkheden oplossen. Voor de middelgro
te en kleinere bedrijven was die mo
gelijkheid er praktisch niet. Een com
puter, zoals die in het centrum aan
het werk zal gaan, kost nog altijd een
dikke miljoen gulden.
De naar verhouding geringe hoe
veelheid werk, die er in de niet zeer
grote bedrijven voor een elektronische
rekenmachine te doen valt, maakt de
aanschaf van een dergelijk apparaat
met verantwoord. Het centrum heeft
tot doel door centralisering van het
administratieve werk van een groot
aantal bedrijven de voordelen van de
elektronische apparatuur toch binnen
het bereik van die middelgrote en
kleinere bedrijven te brengen.
Een enquête, gehouden in novem
ber van het vorig jaar, toonde aan dat
y?or een dergelijke centrale verwer
king van de gegevens voor de loon
administratie in het Nederlandse be
drijfsleven grote belangstelling be
stond. Ruim driehonderd ondernemin
gen met te zamen meer dan 120 000
werknemers gaven te kennen veel
voor het plan te voelen. Verder kon
op grond van een onderzoek bij zes
tien bedrijven worden berekend, dat
als deze bedrijven gebruik zouden
maken van de diensten van het cen
trum de kosten voor hen gemiddeld
vijftig procent lager zouden liggen
dan de kosten, die zij zelf voor het
werk moeten maken.
De jaarlijkse lasten van het een-
trum werden door de werkgroep be-
cijverd op 1.848.000 gulden. Een be
drag van driehonderdduizend gulden
per jaar is uitgetrokken voor een
elektronische installatie, waarmee
met inbegrip van een ruime reserve
de lonen van honderdduizend werkne
mers, verspreid .over ongeveer twee
honderd bedrijven, zouden kunnen
worden berekend en verwerkt.
In 'het rapport wordt aangenomen,
dat het centrum zijn werk op 1 janua
ri 1961 zal beginnen met de loonbere-
keningen voor rond twintigduizend
werknemers, welk aantal in de loop
van drie jaar dan zal worden uitge
breid tot honderdduizend.
NEWPORT (Reuter! De Neder
landse kustvaarder Carnissesingel
499 ton uit Rotterdam is gisteren bij
Newport in Zuid-Wales tegen een pijler
van de brug daar over de Usk gevaren
Het schip zwaaide om waardoor een
sloep werd verbrijzeld.
De Carnissesingel, die was geladen
met zeshonderd ton graniet, is voor on
derzoek naar een werf in de buurt ge
varen.
