PEPERDURE
VOORUITGANG
Kijkkastje
veroverde
Nederland
ONDERZOEK NAAR ONZE
UITGAVEN NOG GAANDE
Cherry
heering
HUISHOUDBOEKJE El EGT ER MET OM
Snellersteeds sneller vliegen de mensen, comfortabel
achterover geleund in slanke, sterke straalvliegtuigen
Oceaan smaller
Reorganisatie
Supersoon
ZEEUWSCH DAGBLAD
De wereld krimpt
PT na/.)
Ze vormen niet meer uitslui
tend het Oudej aarsmenu, de olie
bollen, de appelflappen, de war
me punch. Voor zo ongeveer een
derde van alle Oudjaar-vierenden
staat vanavond ook televisie-kij
ken op het programma. Eigenlijk
is dat al niets bijzonders meer.
Maar als er één ding is veran
derd in de afgelopen tien jaar,
dan is het wel de televisie. Die
werd van een technisch spelletje
voor wat ingewijden, tot een
maatschappelijke factor van de
eerste rang.
We gaan in ons land nu hard
naar het miljoen televisie-toestel
len. Dat komt neer op vier mil
joen kijkers, die practisch in heel
het land door het vrijwel gereed
gekomen zendernet worden be
reikt. Tien jaar geleden was er
nog niets.
Experiment
Nu ja, niets We ;zaten mid
den in de ..experimentele" perio
de van Philips in Eindhoven, die
geduurd heeft van 1948 tot '51.
Menigeen wist er helemaal niets
van af. wat daar in het zuiden
gebeurde, en het was al heel bij
zonder als je iemand kende van
de ingewijden in Eindhoven en
omstreken, die over een toestel
televisie beschikten, en daar eens
een keertje kon komen kijken
Het was wel simpeltjes, ..Philips
Experimentele Televisie". Een
klein studiootje, een beperkt
ploegje mensen, apparatuur die
nu alleen nog in een museum
past. Maar toch probeerde men
op de drie zendavonden (vijf uur
per week in totaal!) alle soorten
programma's aan bodte laten
komen.
Een goochelaar, een amateur
astronoom en een specialist in het
bloemenschikken, waren voor de
camera geweest in de allereerste
uitzending. En vooral niet te ver
geten Georgette Hagendoorn, en
vader en zoon Pruis, die een
paér schlemielige mannetjes had
den gespeeld, en na afloop nog
in hun dwaze plunje het ge
bouw niet uit konden, omdat de
verbijsterde nachtportier het niet
vertrouwde
sprong, van 0,8 naar 2,5 of 3 maal de
geluidssnelheid (op de grond bedraagt
.die geluidssnelheid circa 1200 km per
uur) wordt al in de komende tien jaar
verwacht.
Gegn bakersprookje! Lockheeds di
recteur Hall Hibbard is er de Neder
landse luchtvaartmensén al in oktober
over komen vertellen en sindsdien
heeft ook de internationale burger-
luchtvaartorganisatie ICAO de ..super
sonic airliners" op haar studieprogram
genomen.
De ICAO verwacht tussen 1965 en
197Ö de eerste verkeersvliegtuigen met
een snelheid van 3200 km per uur, een
vliegbereik in de orde van 6E» duizend
kilometer (dus ruim transatlantisch)
en een kruishoogte van 18 a 24 km
boven zeeniveau. Het startgewicht kan
variëren van 90 tot 270 ton en het
aantal zitplaatsen tussen 70 en 160. De
prijs wordt 60 a 80 miljoen gulden,
maar bij een dagelijks gebruik van 8
a 9 uur krijgt zo'n supersone jet dan
ook een Vervoerscapaciteit van drie
huidige straalverkeersvliegtuigen.
AcAfy-
0C3'/V
0,3 O
-CA
acr-
Ui Atr /yJU,
door Hans Kosman
(hoofdredacteur van Avia-vliegwereld)
jéUa
.0X3/ p./cYio-
p.Kito
iLgiZrofi.
4r/6>- /-JOb-
0 33 h Msfi.
0.3f i. /ooai.
0.3 6 t>
0/jn h.ÉXe*,
0/é A UuJ.
-0ZS0J00 fi.
/.Ooh.larf.
0,gs~/i-spfx.
Z.?Q A./Oft.
c4*J>
OVER 'n paar weken krijgt
de K.L.M. haar eerste
Douglas DC-8. Haar eer
ste straalverkeersvliegtuig
(twaalf stuks in bestelling voor
'n slordige 25 miljoen elk), dat
zijn 116 passagiers straks in
acht uur en vijf minuten van
Amsterdam naar New York zal
brengen terug volgens de
dienstregeling in zeven uur
vanwege de Westenwinden. Wie
's morgens om acht uur van
Schiphol vertrekt is op New
York's Idlewild net op tijd voor
de koffie van elf uur het
tijdsverschil geeft hem immers
vijf zonne-uren cadeau
Groeiende luchtvaart krimpende
wereld. In tien jaar tijd is Amerika in
vlieguren nog maar half zo ver van
ons vandaan. De Constellations waar
mee de KLM in '50 de Noordatlantische
route vloog deden over de uitreis dik
zestien uur. En ook vandaag nog, met
de DC-7C de laatste lange:afstand
zuigermotorige is de schematijd Am
sterdamNew York veertien uur en
vijf minuten.
De propellersdie in 49 op deze DC-6 nog hel laatste snufje waren.
naar het luchtvaartmuseum
Ioax/IO.
Lezers, die ons relaas voor een
science-fiction verhaaltje verslijten
moeten bedenken,^ dat tien jaar terug
snelheden van 3 a 400 km per uur in
de verkeersvliegerij als zeer goede
prestaties golden en dat toen verdub
beling daarvan tegen 1960 even fantas
tisch heeft geklonken. Bedenk ook, dat
de luchtvaart tot dusver elke prognose
overtrof! Eind januari staat die DC-8
heus op Schiphol.
En straks, in juni of zo, kunt U er
als U daarvoor tenminste een kleine
tweeduizend gulden wilt betalen i
echt binnen een etmaal mee naar Newj
York vliegen en terug. De vliegtijd laat;
U dan nog een uur of acht voor sight-
seeing,
En als de luchtvaartondernemingen
er het geld voor hebben de Ameri
kaanse zullen wel weer voorgaan; de
arme Europese moeten dan wel volgen
dan staat nog vóór 1970 de super
sone jet op Ónze wereldluchthaven,
waarmee U op koffietijd -weggaat om
dezelfde morgen in New York aan de
ontbijttafel te kunnen schuiven. De
luchtbrug over de Noordatlantiek tus
sen Oude en Nieuwe Wereld: is dan nog
maar twee of drie vlieguren lang.
En dan, alweer volgens Lockheeds
Hibbard, binnen dertig of veertig jaar
het hypersone verkeersvliegtuig, al lang
niet meer van aluminium, maar van
titanium en staal stuwstraalmotoren
zes of zevenmaal' de geluidssnelheid
in één uur en veertig minuten van
Amsterdam naar Los Angeles. Dan
nóg eens die tijd in de trein en U bent
bij de sterren van Hollywood.
„But that's another story", zoals
Kipling zei.
staat de DC-8 900 km per uur, 116 tot 165 passagiers
heus op Schiphol!
Qf.Utfi -
Ja, voor de vliegtuigen met zuiger
motoren is het in dubbele zin Oude
jaar. In 1960 begint de Jet Age, de
eeuw van de straalverkeersluchtvaart.
De propellers mogen nog even mee
mits gekoppeld aan turbines. Dan gaan
ook zij na een halve eeuw trouwe
dienst naar het Nationaal Luchtvaart
museum, dat in april op Schiphol wordt
geopend. De straalmotor neemt 't over.
Vijf en een half honderd jets hadden
de luchtvaartmaatschappijen van de
Vrije Wereld medio 1959 aangeschaft
of besteld. Tot nu toe werden er 144
straalverkeersvliegtuigen afgeleverd,
maar de grote moot komt in '60: 290,
stuks! Viermotorige DC-8'en, Boeings
707 en Cornets 4, maar ook tweemoto-
rige Franse Caravelle's voor de kortere
afstanden.
Waar geen „pure jets" komen, wor
den schroefturbines gebruikt even;
comfortabel als de straalmotorigen. iets
langzamer, maar in vele gevallen ooki
economischer. De orderlijst: voor kor
tere afstanden 241 stuks (waarbij 133
Fokker Friendships!) en voor de lange i
routes 228. De grootste investering uit
de hele luchtvaartgeschiedenis, maar
ook de grootste sprong vooruit, die ooit;
werd gemaakt. In luttele jaren zijn de
afstanden op onze globe gehalveerd en
spoedig zal er geen plaats ter wereld
meer zijn, die niet binnen 'n etmaal te
bereiken is. Dat is het Kerstgeschenk,
dat de luchtvaart ons dit jaar in de
schoot legt.
Die grotere en tweemaal snellere
vliegtuigen negenhonderd kilometer
per uur tegen vier a vijfhonderd van
een conventionele zuigermotorige: hon
derd tot honderdzeventig passagiers
tegen veertig tot zestig zijn niet
alleen zelf formidabel duur, maar ver
gen ook een totale reorganisatie- van
luchthavens en gronddiensten. Schip
hol krijgt drie banen van 3,3 kilometer
lengte om ze veilig te kunnen laten
landen en starten.
Alle werkplaatsen op de luchthaven
worden omgeschakeld op jets. Route
beveiliging en meteo moeten sneller
gaan werken om ze bij te kunnen hou
den: de weerberichten moeten de
vlieger ook over stratosferisché om
standigheden inlichten, want zijn kruis
hoogte gaat tien a twaalf kilometer be
dragen. Ook informaties over tempera-:
tuur en luchtdruk op de grond moeten'
met groter nauwkeurigheid dan ooit
gegeven worden; is het één Celsius-:
graad warmer, dan is de aanloop van
een DC-8 immers dertig meter langer
of moet zij een halve ton lichter zijn. j
Elk uur oponthoud op de grond kan
de maatschappij met deze peperdure
toestellen op duizenden komen; afhan
deling moet daarom bliksemsnel en
efficiënt geschieden. En wachten op de
startbeurt kost per vijf minuten drie-
en-een-half-honderd kilo kostbare
brandstof.
Hoe tegenstrijdig het ook schijnt,
toch heeft de IATA, de bond van lucht
vaartmaatschappijen van enkele leden
vooi'stellen gekregen om bij de komst I
van die dure jet de passagetarieven tel
verlagen. Met zijn enorme capaciteit
en snelheid kan het straalvliegtuig zo-,
veel vervoer verwerken, dat de oriis
per passagiers-kilometer lager wordt
dan die voor conventionele typen. Als
de toesteilen maar vol komen
voor 21 cent, de was de deur uit voor
nog geen twee kwartjes per kilo. Voor
een mandje groenten en aardappelen
ben je nu zo al een gulden meer
kwijt! Alleen de boterham worst is
goedkoper geworden, één hele cent!
Zo is het, de cijfertjes liegen er niet
om. Dat was precies de reden waar
om we een paar bladzijden uit een
huishoudboekje hebben ingevuld. Heel
officieel, want de lijstjes zijn geba
seerd op kleinhandelsprijzen (per hall'
september 1959).
U heeft overigens volkomen-;gelijkv-
mevrouw, als u bewèerU dat u voor
sommige artikelen wat 'meer of min
der betaalt, want onze getallen zijn
landelijke gemiddelden, en de tarie
ven voor gas, licht en water zijn die
van Rotterdam. Wie op de grens van
1960 serieus gaat rekenen, zal ook ont
dekken dat de indexcijfers niet hele
maal kloppen met ons huishoudboekje.
Ook dat is zo. maar de indexcijfers
per 15 september geven weer een ge
middelde aan en onze voorbeelden
zijn momentopnamen.
"LTET huishoudboekje dat ene me-
vrouw Jansen de laatste week van
het jaar invulde ziet er wel iets
anders uit dan het al wat vergeel
de exemplaar waaraan zij in 1950
haar beste krachten wijdde.
Wat was alles toen heerlijk goed
koop!, zingen de huisvrouwen anno
1960 in koor. Kijk 'es, een liter melk
1970: su per soon vliegen
uur naar FS'ew York.
diep in de schulden moesten steken.
Die techniek gaat, onverstoorbaar, met
straalsnelheid voort. En de ingenieurs
werken zowel in de States als in Enge
land al hard aan supersone en hyper
sone verkeersvliegtuigen toestellen
sneller dan het geluid. De eerste
De techniek heeft geen medelijden
met de maatschappijen,, die door hun
jet-investeringen hun fondsen reeds be-
bedenkelijk zagen slinken en zich vaak
Televisie-nestor Erik de Vries
is ook Nederlands televisie-pionier
nr. f, en in Eihdhoven was hij
een van de mannen van het eer-
'ste uur.
„Tja," zegt hij peinzend, „ik
moest toen fungeren als régis
seur, chef-cameraman, produktie-
leider, en in zekere zin ook als
schakelman. Want ik droeg een
apparaatje om aan de man in de
regiekamer het signaal te geven
over te gaan van de ene came
ra op de andere
De twee andere camera's wer
den bediend door.... Dick de
Vilder en de huidige tv-chef van.
de KRO, Jan Castelijns.
,,En het omroepen," vertelt
Erik de Vries, „gebeurde steeds
afwisselend door een vróuw en
een man. Weet je nog wel de
blonde Bep Schaefer, die toen in
alle kranten stond met haar spe
ciale, gestreepte televisiebloes?
Dat was onze eerste tv-omroep-
ster."
Ook onze nationale Teddy Schol
ten, die eenmaal Europees zou
triomferen met',,'n Beetje", deed
toen als omroepster een heleboel
De heren-omroepers waren Fred
Knol en Wim Vletter. En grote
mannen achter de tecfmische
schermen waren Wil van Vlerken,
en zijn rechterhand Vermulst.
Meer comfort
En houdt u verder even rekening
met eventuele wijzigingen in de kwa
liteit? Klein voorbeeldje: een reis in
onze nieuwe treinen is heel wat com
fortabeler dan in de modellen anno
zoveel van 1950. Tien tegen één, dat
u er nooit erg in heeft gehad, maar
RotterdamAmsterdam via Haarlem
was vroeger 84 kilometer, nu 86 en
dat stukje erbij moet tenslotte ook
worden betaald.
Er is nog wat anders in het spel.
De vergelijking houdt niet op bij het
grotere bedrag dat de huisvrouw te
genwoordig moet uittellen voor een
zelfde hoeveelheid goederen of dien
sten. Wij zijn de inhoud van ons sala
riszakje ook heel anders gaan beste
den. Wat er allemaal is veranderd,
kan alleen het Centraal Bureau voor
de statistiek vertellen, als zijn nieu
we onderzoek in 1960 zal zijn voltooid.
WEET u nog wat de Fibe-
nel was? Of als dat niet
het geval is zegt dan wel
licht het woord Fritalux
u nog wat?
Tien jaar geleden ston
den die woorden groot in de krant.
Fibenel was een afkorting van
Frankrijk, Italië, Benelux. Het is
niet moeilijk te raden wat dan Fri
talux wel moest voorstellen.
Het zijn vergeten woorden. Het is
nu al E.E.G. wat de klok slaat met
daaraan annex de vrijhandelszone.
Die vrijhandelszone komen we niet
zoveel meer tegen. De E.E.G. lijkt
een langer leven beschoren. Weet u
nog wat be-bop was? Het woord
heeft het een paar maanden ge
daan en is een roemloze dood ge
storven. Rock 'n' roll heeft een wat
taaier leven, maar het zal ook eens
vergeten zijn.
Tien jaar taal. Verandert er veel
in tien jaar tijds? Het ligt er aan
hoe men het bekijkt.
HET woord liquideren had tien
jaar geleden nog een macabe
re klank. Toen was het de tijd
van de grote processen tegen oor
logsmisdadigers en daar kwam het
begrip liquideren in de zin van uit
de weg ruimen van tegenstanders
Ongelofelijk
Erik de Vries heeft thuis een
boordevolle map met herinnerin
gen aan die periode, en als je
daarin bladert is het nauwelijks
te geloven, dat dat. alles nog
maar tien jaar achter ons ligt.
Het Scapino-ballet maakte zijn
tv-debuut in '49, en Carnnggelt
doorstond toen dezelfde voorproef.
Cor van der Lugt Melsert en zijn
vrouw Annie van Ees speelden
een scène uit Boefje. Mevrouw
Spelberg bracht voor het eerst
haar kinderhalfuurtje. Er was een
heuse tv-modeshow, waar manne
quins een halve meter ruimte
achter een gordijntje hadden om
zich te kleden, en waar de toen
nieuwste New Look werd ge
toond
..Op 10 juli '51 ging de laatste
.uitzending uit Eindhoven de lucht
in." zegt Erik de Vries, bijna met
weemoed, ..Mr, Doodle kwam op
het scherm en zong heel toepas
selijk „Dat vond ik zo leuk om te
doer Dn-rna zonar Greta Kel
ler in het Wiener Café: ..Sag'
beim Abschied leisfè Servus
Het was een einde en eeb be
gin' De NTS in Bussum nam de
taak over. Er is sedertdien het
nodige gebeurd. De t.v.' werd kort
gehouden van overheidswege, en
de zuilen hebben gekraakt onder
vaak gerechtvaardigde kritiek.
Veranderd
geregeld in voor. Liquideren is
weer een rustig woord geworden,
juist als organiseren dat weer is
teruggekeerd tot zijn oude, verve
lende status.
Tegen kerstmis 1949 werd het
koffierantsoen gehalveerd. Het is
een vergeten woord. Het brengt me
op de zwarte handel, geen begrip
meer. We hebben er het zwarte loon
voor teruggekregen en als jongste
kind in de familie van de zwarten
de zwarte arbeid. Elke tijd heeft zo
zijn eigen problemen.
Weet u nog wat de Diwero was?
Het was de rijksdienst Wederop
bouw Rotterdam, 1 janua.ri 1950 op
geheven. Rotterdam is herbouwd op
een paar gaten na. De stad maakt
al weer nieuwe gaten .t- door
braak en gaat zelfs tijdelijk een
gracht graven in de Coolsingel ivoor
de metro. Daar had tien jaar gele
den nog niemand weet van. De
tramtunnel is er door uit de krant
verdrongen.
Denk eens aan de post huur, die
voor vele jonge gezinnen in nieuwe
huizen veel hoger ligt dan op de
grens van oud en nieuw in 1949'50.
U mag verder tien keer raden naar
het bedrag dat iedere week of maand
wordt weggebracht voor de afbeta
ling van televisietoestellen, wasma
chines, de oliestookhaarden en de
bromfietsen. Wordt er over de hele
linie inderdaad zoveel meer verdiend,
of wordt er naar verhouding minder
besteed aan voeding, kleding, of een
avondje uit?
Het C.B.S. weet het nog niet, maar
het staat als een paal boven water,
dat onze leefgewoonten de laatste tien
jaren nogal ingrijpend zijn veranderd
Zij hebben op die manier een flinke
verschuiving veroorzaakt in wat ons
uitgavenpatroon heet.
Het resultaat van het onderzoek zal
interessant ziin. vooral omdat hel
wordt ingesteld onder mensen met
een inkomen tussen vier- en zevendui
zend gulden. Dat is precies de groep
die van hogerhand de grootste aan
dacht heeft gehad. Deze mensen vorm
den samen de kans tok waaraan de
Nederlandse loonpolitiek is opgehangen
öeu£ut>
Advertentie
Overal wtijfring
T titGAANDE van de basis 1950 100
gulden per .15 september 1959 de vol
gende landelijke indexcijfers kleinhan
delsprijzen:
Gas 148
Electriciteit 1:31
Water 148
Wasserij 136
Zeeppoeder 117
Schoenreparatie 151
Treintarief 127
Waterwitbrood (patent) IJ5
Runderlappen (doorregen) 136
Melk, los en per fles 177
Aardappelen 172
Roomboter 107
Margarine 108
Eieren 104
Sigaretten 126
Shag 127
Biscuits 120
Rookvlees 156
Boterhamworst 99
Toekomstmuziek
Maar de kijkerscurve is om-
hooggeschoten als een meertraps-
raket, en hoe aarzelend ook, Ne
derland, neehit in het internatio
naal milieu als televisieland een
plaats in.
Eurovisie is een begrip gewor
den, én een alledaagse werkelijk
heid Binnen luttele maanden zul
len er in ons land (eindelijk) spij
kers met koppen worden geslagen
over de commerciële televisie.
T.v. in elk gezin, een tweede
programma, directe reportages
uit Rusland en Amerika, kleuren
televisie het is allemaal nog
toekomstmuziek, maar het komt
er.
Het kijkkastje staat in onze
huiskamers en is vastbesloten er
te blijven. De tweede tien jaar
zullen zeker zo spannend wor
den.
WORLD FAMOUS
SINCE 1818
LIQUEUR
I P£F£Ngü5
^enverkoop voor Nederland
rRANS VERBUNT Co N.V., TILBURG
Levering uitsluitend via wederverkoper*
