Ok Sibil begroet de Nieuw-Guinea expeditie
WIJ ZIJN AL VRIJ BEDREVEN IN DE
KNOKELGROET
H
Mooi scheldwoord
De Oostzee van vitaal
belang voor Westen
Schooljeugd ving
aardhommels
N"
O'
Herman Th. Verstappen
Chauffeurs plukten
luchtballons
Meer gewicht voor
zee- en luchtmacht
Vergelijking
Toegangspoort
Donderdag 14 mei 1959
ZEEUWSCH DAGBLAD
Dag. 9
HET begint druk te worden
aan de Ok Sibil. Langzamer
hand verzamelen zich daar de
geleerden, de mariniers, de
politiemannen en de technici,
in totaal een zeventig man, die
in de komende weken als doel
zullen hebben:
„Exploratie van een zo groot
mogelijk gebied van het Ster
rengebergte op het terrein van
zoveel mogelijk wetenschap
pen."
Zo zei het enkele weken
geleden dr. L. D. Brongersma,
algemeen en tevens weten
schappelijk leider van de
expeditie naar Nieuw Guinea.
Ons blad maakt deze be
langrijke expeditie, een van de
grootste, die ooit naar Nieuw
Guinea gehouden is, mee.
door dr. Herman Th. Verstappen
ET eist enige oefening, maar we
zijn er nu toch al vrij aardig
bedreven in: de knokelgroet,
waarmee de Sibillers nabij het basis
kamp van de Nieuw-Guinea-expeditie
aan de Ok Sibil ons begroeten.
Met de gebogen ring- en middelvinger
van de rechterhand omklemt men de
ringvinger van de ander en trekt dan
los, hetgeen een knappend geluid maakt.
De bevolking is direct naar liet vliegtuig
gekomen om ons van alle kanten te be
kijken. Het zijn kleine vriendelijke mensen.
De meeste zijn zeer donker, maar een enkele
is lichter van tint. Ook zijn er wat uitgesproken
Semitische typen.
De mannen zijn versierd met een enkele ket
ting van varkenstanden of kaurischelpen of wel
met een beentje door de neus dan wel met twee
pennen recht op de neus.
De vrouwen die zich op de achtergrond
houden dragen een kort rokje van een soort
gras. Opmerkelijk is het ongedwongene in hun
optreden. Ze lopen vrolijk rond tussen de deel
nemers en voelen aan kleding en huid van ieder
van ons.
Alles gaat in de beste verstandhouding. Wij
voelen ons wel even als in de dierentuin, maar
dan aan de verkeerde kant van het hek
werd op 30 juli 1925 te Den Haag
geboren. Hij studeerde physische
geografie (natuurkundige aard-
rijkskunde) aan de Rijksuniver-
siteit te Utrechtwaar hij in
maart 3949 doctoraal examen af-
u legde. Hij specialiseerde zich in
j de geomorfologie. d.i. de weten-
NM9B jf schap die zich bezighoudt met.
de ontwikkeling van d.e land-
A v schapsvormen. Als zodanig werd
hm?' fiSf" me' verbonden aan
het Geografisch Instituut van de
A Topografische Dienst te Djakar-
MSf S ta. Reeds zijn eerste veldonder-
L j zoek bracht hem in contact met
j Nieuw-Guinea toen hij in augus-
*us de Wisselmeren in het
Centrale Bergland bezocht. Daar-
11111? jï: na volgden talrijke onderzoe-
i -I kingstochten in Indonesia waar-
k wil ilÉMI bi? hij o.a. Java, Sumatra, Nias,
m 'M Minahasa, Halmahera en de
JL, jf lÉÉll Aru- en Kei-eilanden leerde
Wm' ME kennen. In juni 1953 promo-
veei'de hij aan de Rijksuniver-
siteit te Utrecht op een proef-
ma .1 «dHR schrift getiteld: „Djakarta Bay"
dat handelde over de verande
ringen van de kustlijn van deze
baai en over de erin gelegen koraaleilanden. Promotor
was prof. dr. J. B. L. Hol. Na een tweede verblijf
in Indonesië keerde hij in maart 1957 in Nederland terug
waar hij als wetenschappelijk hoofdambtenaar werd ver
bonden aan het Instituut voor Luohtkaartering (ITC) te
Delft en speciaal werd belast met het fotogeologisch on
derzoek van Nieuw-Guinea. In dit verband bezocht hij
einde 1958 delen van de Noord-Vogelkop en voorts de
bewesten Sorong gelegen Radja Ampat eilanden.
De heer Verstappen zal zich in het Sterrengebergte
speciaal bezig houden met de vorming van dit hoogge
bergte waarbij veelvuldig gebruik zal worden gemaakt
van luchtfoto's.
Binnen een paar dagen echter is
ieder uitgekeken en ieder gaat
rustig zijn gang, wij zowel als de
Sibillers. Deze laatsten verrichten
kleine werkjes in het kamp en
fungeren soms als gids op onze
eerste kleine tochten die we maken
om de omgeving te verkennen.
Drie maal scheepsrecht
HET heeft anders wel om ons ver
trek naar het Zilveren Huis aan de
Ok Sibil gespannen. Ook op Nieuw-
Guinea is echter gebleken, dat drie
maal scheepsrecht is. Het had de
nacht voor ons vertrek, dat reedss
gehele nacht voor ons vertrek, dat
reeds tweemaal was uitgesteld, ge
regend.
's Morgens als de wekker met een
geluid als van een kanonschot afloopt,
blijkt het vijf uur te zijn, hetgeen wij
met een wat katterig gevoel in ons
opnemen. Niemand gelooft het nog,
dat wij het die dag zullen halen en
als wij van het vliegveld Sentani op-
De Iwol in het dorp Koekding
HOEWEL ER in de structuur van
een woord niets verandert, maakt
de betekenis, welke achter de letters
van zulk een woord verscholen ligt,
vaak een merkwaardige ontwikkeling
door. Sommige woorden krijgen op een
gegeven ogenblik de kracht van een
klaroenstoot of de ontroering van een
martelaarsgezang, om dan later weer
los van deze strekking alle kenmerken
te krijgen van een scheldwoord.
Wanneer tegenwoordig door de Rus
sische letterkundigen een scherp ooi-
deel wordt uitgesproken over een dich
ter als Pasternak, verwijt men hem
als intellectueel, dat hij last heeft van
een sterke neiging om zich zelf te zijn.
dat wil zeggen, niet conform te gaan
met de leerstellingen, welke in Sovjet-
Rusland voor de literatuur zijn vast
gesteld.
Men heeft Pasternak een ziektegeval
genoemd, namelijk pathologie van het
individualisme. Men heeft hem eer^
zwakkeling genoemd, omdat hij zich
niet met huid en haar heeft overgele
verd aan de staatscultuurmachtdra-
gers. Pasternak heeft zijn lot niet wil
len verbinden, zo beschuldigt men, aan
het lot van het communistische volk.
Kortom: Pasternak is een nonconfor
mist. Daarvoor wordt hij uitgeschol
den. zoals de straatjongens elkaar ook
uitschelden.
Noneonformisme
Het woord noneonformisme stamt uit
de kerkelijke strijd, welke in het En
geland van-de zeventiende eeuw vaak
fel oplaaide. De nonconformisten of
dissenters gingen niet accoord met de
wijze, waarop de Engelse Staatskerk
werd georganiseerd.
Men weet, dat het Henry VIII was,
die zich ,,los van Rome" maakte en
de grondvester werd van de huidige
Anglicaanse kerk. In de praktijk bleken
er heel wat moeilijkheden aan de or
ganisatie van die nationale kerk ver
bonden te zijn, vooral toen er een al
gemeen verplicht gebedenboek werd
ingevoerd.
Niet slechts de katholieken, die er
nog wel waren overgebleven, maar
ook presbyterianen en puriteinen
moesten van dat gebedenboek niet
veel hebben. Hun verzet was zo sterk,
dat in 1660 zelfs de „Act of Uniform
ity" werd afgekondigd, waardoor de
ze nonconformisten sterk in de uitoefe
ning van hun godsdienst werden be
perkt.
Rilke, geschilderd door Leonid Pasternak
Men kon dus toen onder noneonfor
misme verstaan het niet door dik en
dun meegaan met de van staatswege
verordineerde kerkelijke instellingen.
Velen van deze Britse nonconformis-'
ten zijn in de loop der jaren naar dej
Ver. Staten geëmigreerd en men kan;
aannemen, dat hun neiging om niet!
conform te gaan met wat de over-j
heid wilde, een belangrijke bijdrage;
heeft geleverd tot de onafhankelijkheid!
van de States. Maar ook later is de
zucht, om niet Zo maar aan te ne
men, wat over hen bepaald werd, tot'
uitdrukking gekomen en deze vaak
vrome mensen hebben steeds bezwaar
gevoeld tegen de uitgesproken mate-l
rialistische opvattingen in het jonge en)
zo sterke Amerika.
Tegenwoordig pleegt men dan ook
in de Ver. Staten het woord noneonfor
misme te gebruiken in de minder ker
kelijke. maar meer ethische zin, wan
neer bezwaar geuit wordt tegen het
..business" gedoe en de pompeuze
filmsterren-adoratie. Ook op zedelijk
gebied gaan de nonconformisten in de
Ver. Staten vaak stevig te keer tegen
wat zij zondig achten.
Het noneonformisme blijkt onuitroei
baar en er lopen door de tijd heen
duidelijke draden. Rainer Maria Rilke
was nonconformist.
Men moet dat niet verkeerd begrij
pen en van mening zijn, dat allen die
iets tegen de bestaande orde op welk;
gebied ook hebben, als nonconformis
ten moeten worden beschouwd. De re-!
volutionair breekt af om later w eer op
te bouwen en dan uitgesproken confor
mist te worden, omdat hij met alle
macht, die hem eerst deed breken, la
ter het nieuwe zal verdedigen en dan
conservatief worden.
Zo'n type was Rilke zeker niet.
En nu is het opmerkelijk, dat de va-;
der van Pasternak de schilder Leo
nid Pasternak een zeer fraai portret'
heeft geschilderd vanRilke, toen
deze in Moskou vertoefde. Dat was
omstreeks de eeuwwende!
Zo loopt de draad van het noneon
formisme via drie kunstenaars. Zij
zullen er steeds blijven: de mannen en
vrouwen, die zich niet kunnen voegen
noch naar het staatsgebedenboek, noch
naar de zeden van de tijd, waarop ook
onze Da Costa al zo los kon branden,
noch naar politiek of cultureel despo
tisme, al wordt dat met veel grote
woorden als het heil der massa aan
geprezen. Zij zijn niet altijd de bou
wers van de toekomst, maar wel,
steeds de dragers van het gewetejr vani
hun tijd! CR.)
stijgen druppelt het nog, maar als wij
een kwartiertje hebben gevlogen Jigi
plots de vlakte van de Sepik rivier
helder onder ons.
Het is een prachtig tropenlandschap.
Onder ons de nu hel verlichte vlakte
en. in de verte tekenen de bergcon-
touren zich messcherp af tegen een
egale lucht. Indrukwekkend is hel
enorme massief, dat in de verte op
rijst. Eén hoogte is getekend met een
witte kap: de berg Juliana'.
Zilveren Huis
STEIL is het gebergte hier en ons
vliegtuig tornt brommend op tegen
de klim, die het moet maken om
boven de vlakte te komen, waarop ons
basiskamp is gevestigd.
Dan plots, onverwacht, gelijk alles
in dit enorme land een verrassing is,
behalve het eeuwige groen van het
oerwoud, ligt onder ons een duidelijke
lange grasstreep: de startbaan. Vlak
ernaast de rivier de Ok Sibil en iets
hoger het Zilveren Huis, de aluminium
daken van de vestiging.
Zodra het toestel stil staat, springen
we eruit. De algemene leider van de
expeditie, dr. Brongersma, schudt ons
hartelijk de hand. Verder zijn daar ir.
Reynd,ers, de bodemkundige, dr. An-
ce&ïixde taalkundige, dr. Pouwer,
etnoloog en de botanicus Kalkman,
die fe voet van Mindiptana is gekomen
en dus al een hele tocht achter zich
heeft.
Vrijwel alle deelnemers zijn nu in
het basiskamp aangekomen. De geolo
gen Bar, Escher en Cortel zijn nog on
derweg: zij komen lopend van Ta-
nahmerah langs de Digoel rivier. Be
halve met hun geologisch werk zullen
zij zich ook belasten met het kappen
van clearings voor de helicopters. De
overste Venema is nog in Tanahmerah
of daaromtrent om de opvoer van
bagage per hëlikopter te regelen.
Gezamenlijk gaan we nu over een grind-
paadje naar het basiskamp. Via een
kleine trap bereiken we de bestuurs
post waar de heren Sneep en Herberts
de scepter zwaaien. Ernaast ligt het
politiebivak. erachter de voorraad
schuur van het bestuur.
Aan de andere kant van de rood-
wit-blauwe vlag bevindt zich het on-
derzoekersbivak waar wij snel een
plaats vinden. Direct beneden ons is
de voorraadschuur van de expeditie
en geheel rechts is het Zilveren Huis
waar de leiders wonen, waar de dok
ter spreekuur houdt en waar we ge
zamenlijk eten aan een lange houten
tafel.
Twee keer per dag is er radiover
binding: 's morgens met Hollandia en
's middags met Tanahmerah. Zo blij
ven we op de hoogte met de vorderin
gen van de opvoer van levensmiddelen
en materialen: de Twin Pioneers
komen van Hollandia en de helikop
ters uit het Zuiden.
EEN van onze eerste tochten geldt
het dorp Koekding. Alle huizen zijn
min of meer ovaal van grondvlak en
staan in een grote kring rond een
met hout afgesloten „plein", een soort
brink. In het midden daarvan staat
het sacrale huis, de zogenaamde Iwol.
Eigen nieuwsdienst
ARNHEM. Toerwagenchauffeus, 54
in getal, hebben gisteren in Eist bij Arn
hem onder het rijden een aan de kant
van de weg groeiende luchtballon moe
ten afknippen, met een 2,50 m brede
autobus achterwaarts een 2,55 m brede
garage moeten inrijden en andere rijvaar-
digheidsproeven moeten afleggen tijdens
de jaarlijkse toerwagenrallye, georgani
seerd door de Koninklijke Nederlandse
vereniging van toerwagenondernemera.
Iedere gelukte stunt werd beloond met
een applaus van de supporters van de
chauffeur, die 's ochtends met hem wa
ren meegereden van Alphen aan den Rijn,
Zwolle, Made of Gemert. Aan die ritten
van negentig kilometer elk waren ook
opdrachten verbonden met kans op straf-
punten."
Na de proeven in Eist, moesten de
chauffeurs hun talenten nog uitbuiten in
een geheime rit door de Betuwe. De route
moest via allerlei geheimzinnige tekens
worden ontdekt De rallye werd besloten
met een groot feest in de veilinghallen
van Eist.
Het speelt een belangrijke rol bij
oogstfeesten en bij initiatieplechtig
heden.
De bevolking komt ons tegemoet en
spoedig zitten we in een Sibil-huis op
onze hurken rondom het vuur dat in
het midden ervan wordt gestookt. Ge
pofte bataten blijken uitstekend te
smaken. Het gesprek verloopt vlot: zij
in het Sibils tegen ons en, wij ant
woorden in het Nederlands! Geen van
ons snapt er een jota van, maar ieder
amuseert zich best.
Op de terugweg, lopend langs de
Sibil rivier ontmoeten we een oude
man die ons een pisang aanbiedt.
Vanzelfsprekend gebeurt dit anders
dan we gewoon zijn. Terwijl we naast
elkaar zijn gezeten gooit hij voor
ieder van ons een pisang in de rivier
welke dan even stroomafwaarts weer
wordt opgevangen en vervolgens aan
ons wordt aangeboden.
Tot zover kunnen' we in elk geval
het Sibils menu volgen-: even verder
op echter treffen we een vrouw die
kikkervisjes vangt en direct genoeg
lijk verorbert (rauw). Daar zijn we
echt nog niet aan toe. Trouwens, ook
rupsen behoren tot de lekkernijen.
Gesmuld van de rupsen
Eigen nieuwsdienst
ARNHEM. De schooljeugd van Gen-
dringen heeft in de afgelopen twee maan
den vierhonderd aardhommels gevangen
en daarmee honderd gulden verdiend
(een kwartje per exemplaar). De rijks-
bijenteeltconsulent had haar daarom ge
vraagd.
De aardhommels die zo'n kleine tong
hebben dat de nectar in de rode klaver
voor hen moeilijk bereikbaar is, beten
gemakshalve van de buitenkant een gat
gat in het bloempje. Zij kwamen dus niet
in aanraking met het stuifmeel.
De honingbijen, die een langere tong
I hebben dan de aardhommels, vonden het
veel gemakkelijker om ook door de gaat
jes de nector te halen, met het gevolg
dat ook zij niet in aanraking met het
stuifmeel kwamen.
Aangezien rode klaver zonder bestui
ving geen zaad vormt, zou de zaadteelt
in het gebied rondom Gendringen op den
in het bloempje. Zij kwamen dus niet
duur ten dode zijn opgeschreven. Daarom
werd besloten een beroep te doen op de
schooljeugd teneinde de schadelijke
aardhommels te kunnen vërdelgén.
Feestmaaltijd
'THDEN het vliegveld pas klaas was
bedreigde een rupsenplaag de gras
mat. IJlings werd toen een entomo
loog uit Hollandia gestuurd die nog
net de laatste exemplaren kon be
machtigen: Van de overigen had de
bevolking al wekenlang feestmaal
tijden bereid!
Nee, wij houden ons voorlopig maar
bij onze rijst, onze zuurkool met worst
en niet te vergeten.. onze cream-
crackers! De laatste spoelen we weg
met koffie en thee, terwijl 's avonds
een oorlam wordt uitgereikt ter be
strijding van de nachtelijke kou en ter
verhoging van de spraakzaamheid.
Pouwer en Anceaux zijn al enkele
dagen weg naar een kampong aan de
overzijde van de rivier om de taal en
studeren. Morgenochtend vertrek ik-
de zeden en gewoonten daar te be-
zelf met de bodemkundige Reynders
en de zoöloog Vervoort voor een vijf
daagse tocht naar het gebied van de
OOk Tsjop. Daarover hoop ik een an
dermaal te vertellen.
Het kasteel Groot-Drakestein, dat
temidden van de bossen van Lage
Vuursche ligt, is aangekocht door
prinses Beatrix. Het ziet er naar uit
dat zy haar nieuwe bezit zeer binnen
kort al zal betrekken. Zij heeft het
landgoed gekocht van jhr. F. L. M.
Bosch van Drakensteb'n, die het
enige tijd geleden te koop had aan
geboden. Prinses Beatrix was een
van de vier gegadigden.
door lt.-adm. b.d. C. E. L. Helfrich
A AN HET SLOT van een artikel in dit dagblad van 7 april 1959,
getiteld: Strategische consequenties van een nautische zone"
werd gewezen op de strategische positie van Denemarken en
Noorwegen. Beide landen zijn onze bondgenoten in de Noord-Atlan
tische Verdedigings-organisatie (N.A.V.O.); beide landen zijn, met
Duitsland, direct betrokken bij de beveiliging van de zeeverbindingen
tussen de Noordzee en de Oostzee, beide landen zijn zeevarende
naties met een belangrijke koopvaardijvloot, vooral Noorwegen met
zijn zeer grote tankervloot en beide landen kunnen dus in maritiem
opzicht een welkome misschien zelfs bijna onmisbare bijdrage
leveren aan het geallieerde zeeverkeer, waarvan de instandhouding
in oorlogstijd eerste voorwaarde is om op en boven het Europese
continent te strijden en in die strijd te volharden.
[AAR mijn mening had dit uiter
mate belangrijke maritieme ele
ment bij de opzet der verdediging-
van Europa in N.A.V.O.-verband, wat
Denemarken en Noorwegen betreft,
een groter gewicht in de schaal moe
ten werpen dan geschied is.
Het zijn in de eerste plaats de Deen
se en Noorse zee- en luchtstrijdkrach
ten, welke in samenwerking met die
van Westduitsland de zee- en luchtver-
bindingen tussen Oostzee en Noordzee
dienen te beheersen, enerzijds om te
beletten, dat de Russische Baltische
vloot uitbreekt naar de Noordzee, an
derzijds om de N.A.V.O.-strijdkrach
ten in de gelegenheid te stellen, de)
toegangen tot de Oostzee te benutten
voor operaties tegen de Russische
strijdkrachten in de Oostzee en aan
de Duitse Oostzeekust.
Het zijn de maritieme strijdkrachten
ter zee en in de lucht van Denemar
ken en Noorwegen, welke voor die lan
den prioriteit moeten hebben boven hun
landstrijdkrachten. Dit geldt zeker
voor Noorwegen, dat alleen in het
uiterste Noorden aan Rusland grenst.
EEN eventuele poging van Moskou,
in geval van oorlog Noorwegen ge
heel of gedeeltelijk te bezetten,
komt van over zee, zoals Hitler in de
laatste wereldoorlog deed. Het komt er
op aan, een dergelijke maritieme ope
ratie op zee te bestrijden en onschade
lijk te maken. Noorwegen heeft zich
met zijn zwakke maritieme middelen
en kustbatterijen flink tegen Hitiers
expeditie geweerd, maar toen de Duit
se troepen eenmaal geland waren, was
het spoedig bekeken.
BIJ de behandeling van de mari
nebegroting in de Tweede Kamer
werd van zekere zijde een ver
gelijking gemaakt tussen hetgeen
Noorwegen en Nederland aan hun ma
rine besteden, uitgedrukt in percenta
ges van het „nationale inkomen" en/
of ..per hoofd der bevolking". Uit de
ze cijfers (welke men, zoals de staats
secretaris van marine aantoonde, ove
rigens zeer voorzichtig dient te hante
ren) trok de spreker de conclusie, dat
het N.A.V.O.-lid Noorwegen relatief
minder aan zijn marine besteedt dan
zijn medelid Nederland en dat Neder
land dus belangrijk op zijn vloot zou
kunnen bezuinigen. Ik zou het liever
willen omdraaien. Met hetgeen Neder
land aan zijn vloot besteedt voor ogen
(en dat is in het grote geheel nog
maar erg weinig!) zou het logisch
zijn, dat de N.A.V.O.-raad bij de Noren
aan zou dringen op verhoging van hun
maritieme bijdrage.
Hetzelfde geld't, hoewel wat de om
vang der koopvaardijvloot betreft, in
veel mindere mate, voor Denemarken.
Noorwegen en Denemarken zijn lid
van de N.A.V.O. en zeevarende naties,
gelegen in maritiem-strategisch zeer
belangrijke gebieden. Maar zij weige
ren N.A.V.O.-bases en strijdkrachten in
hun rechtsgebied en zij concentreren
naar mijn mening hun middelen niet
voldoende op hetgeen voor henzelve en
in N.A.V.O.-verband het voornaamste
is: zee- en luchtstrijdkrachten.
jOK in mijn vóórgaande artikelen
werd de aandacht van de lezers
verzocht voor de Oostzee, vooral
nu er steeds weer sprake is van een
neutrale of gedemilitariseerde of uit
gedunde of hoe men dat in de poli
tiek ook noemen mag zone in Mid
den Europa. Hei komt allemaal op het
zelfde neer. De toegang van Moskou tot
West-Europa wordt er door vergemak-
celijkt, eventuele steun aan West-Ber-
lijn bemoeilijkt. De vrije Oostzee geeft
de Sovjetvloot altijd de gelegenheid,
naar de Noordzee en de Atlantische
Oceaan uit te breken, indien dit niet
door N.A.V.O.-zee- en luchtstrijdkrach-
en wordt tegengegaan. Beheersing
/an de Oostzee door de Sovjets bete
cent dat door middel van overzeese
expedities geland en geopereerd kan
morden in landgebieden, welke ten wes
ten van de hogerbedoelde zone üggen,
hoe sterk of zwak de zone ook bew»
pend is.
