Eén dag uit het leven
van Arthur Grumiaux
Grotten van Altamira gesloten
SPANJE BESCHERMT
KUNSTSCHATTEN
Jacht op groot
wild en
LASAR SEGALL,
hervonden meester van
het expressionisme
ALS ZIJN VIOOL ZINGT VERGEET HIJ ALLES
Andrea Domburg naar
Rotterdams T oneel
Fantastische rotstekeningen door warmte en
kunstlicht van de toeristenaangetast
Ulysses van Joyce in
Holland Festival
Nederlandse wielrenners
hadden succes in het
buitenland
Van Loov won, maar
hij miste zijn doel
Zelfkant
IT
Geen mode
Leerlinge kwam liftend van Tokio naar Brussel
Stradivarius
Muzikale kat
HOORDE MOZART
Dit jaar beslissing bij
N.I. Steenkolen Handel
H andelconcert
Zaterdag 9 mei 1959 ZEEUWSCH DAGBLAD Pag- H
Van onze correspondent
MADRID Ondanks de ver
lokking van de dollars, marken
en guldens der toeristen heeft de
Spaanse regering besloten een
belangrijke trekpleister voor het
vreemdelingenverkeer in Spanje
te sluiten.
Die rijke bron van inkomsten
werd namelijk gevormd door een
der oudste kunstschatten van de
wereld. De praehistorische schil
deringen op de grillige wanden
van de grotten van Altamira in
de omgeving van Santander aan
de noordkust van Spanje. Tien
tallen eeuwen lang zijn deze met
bloed en oker geschilderde af
beeldingen van bisonstieren,
herten en antilopen bewaard
gebleven in het kille aardedon
ker van de onderaardse holen in
de uitlopers van de Pico de
Europa.
Maar sedert de ontdekking i
tegen het einde van de vorige
eeuw en de daaropvolgende toe
ristische exploitatie zijn de fan
tastische rotstekeningen door de
inwerking van het licht en de;
temperatuur van buiten gaam
verdrogen en worden met totale
ondergang bedreigd.
.nooit mooier gehoord.
DE violist schijnt de wereld te zijn
vergeten. Hij staat op het podium
links van de dirigent, vlak voor de
eerste violen. Hij heeft zojuist het
laatste deel gespeeld van een vioolcon
cert van Bach, Brahms, Beethoven of
Bruch. Zijn haar zit niet meer zo on
berispelijk als toen de dirigent hem
voor het voetlicht bracht. Zijn voor
hoofd is nat, hij houdt zijn ogen dicht.
Een paar ogenblikken duurt het voor
dat de betoverende invloed van de mu
ziek gebroken wordt door ovationeel
applaus.
De violist maakt zijn buiging. Hij
geeft de dirigent en concertmeester
een hand en buigt nog eens en nog
eens en nog eens. Hij glimlacht en
loopt van het podium af, alleen maar
om terug te komen, vier keer, vijf
keer of nog vaker om te voldoen aan
de wens van het publiek, dat hem wil
danken voor zijn meesterschap.
Alles bij elkaar heeft de uitvoering
een goed half uur geduurd, drie kwar
tier op z'n hoogst. Het is iedere avond
zo, alleen het concert kan een ander
zijn. Wat is er aan de hand met zo'n
betrekkelijk korte, maar vermoedelijk
onvergetelijke muziekuitvoering? Wat
maakt de solist tot een artistiek fe
nomeen, nog afgezien van zijn tech-
Bis-on uit het magdalenenser tijd
perk met bloed en oker op de rots
wand van de Spaanse grotten van
Altamira getekend. De kleuren
zijn bruin, rood-bruin en zwart.
DEN HAAG. Het Londen Arts
Theatre zal tijdens het Holland Festival
vier voorstellingen geven van Ulysses in
Nighltown, een toneelbewerking door
Marjorie Barkentin van een episode uit
het boèk van Ulysses van James Joyce.
De Voorstellingen worden gegeven op
11 en 12 juli in Den'Haag en op 13 en
14 juli in Amsterdam-
Het stuk is de eerste, keer opgevoerd
in New York. De Europese première;
vindt deze maand in Londen plaats.
Het surrealistische karakter van j oy-1
ce's boek bLeef in de toneelbewerking;
bewaard. De acties en de verbeeldingen
j worden deels door acteurs en deels door j
I dansers en danseressen op het toneel
gebracht.
ANTWERPEN. Traditiegetrouw
werden op de eerste mei in België en
Frankrijk tal van wielerwedstrijden ge
houden, waarin de Nederlanders enkele
belangrijke resultaten hebben geboekt.
In de wedstrijd Roubaix-Cassel-Rou-
baix reed Piet v. d. Brekel een uitste
kende wedstrijd. Met, de Fransen Dovise
en Lefèbre slaagde hij er in weg te ko-
men, maar in de eindsprint kwam hij te
kort. Lefèbre won de wedstrijd met Do-
vise op de tweede en v. d. Brekel op de
derde plaats.
Het peloton volgde 58 sec. later en
de sprint daarvan werd gewonnen door
Joop Captein. die o.m. Rossello en Kla-
binski klopte. Vrancken (Ned.) werd
late ex aequo.
!ln de Grote Prijs van Hoboken, die
door de Belg Saelens werd gewonnen
vóór Marien. Huyskens, Verheyden en
Mertens werd G. Voortmg zesde. Wim
v. Est bezette de elfde plaats en in het
grote peloton, dat op de 14e plaats ar
riveerde. zaten H. van Breenen en Jos.
Hinsen.
Te Frankfurt (Did. reed men op de
baan een stayerswedstrijd, die gesplitst
was in twee manches van 30 km. De
eerste rit won Wagtmans met Holz op
480 meter en Scholl op 680 meter. In de
tweede rit werd de Nederlander tweede
op 50 meter achter Scholl. In het alge-
meen klassement bezette Wagtmans de
eerste plaats.
Ronde van Spanje
TORTOS A. Tevergeefs heeft cle Belg
Rik van Looy een poging gewaagd om zich
in dp Ronde van Spanje van zijn grote
concurrent Rivière te ontdoen en daar
door vrij ér spel te krijgen. Het enige, wat
hij er mee bereikte was. dat hij de etappe
Casthlon—Tortosa (130 km.) won en dat
zijn landgenoot Vloeberg de leiderstrui
moest afstaan aan de Fransman Everaert.
Van Looy klopte in de sprint een groep
van 51 man, onder wie Iturat, Fantini (It.),
Brunt, (It.). Bertran (Sp.), Escola (Sp.),
Sorgeioos (B'J, Otano (S'.), Rivière en Eve
raert.,
In ,het algemeen, klassement leidt Eve
raert in 40.19.48. op 2 min. 42 sec. gevolgd
door Vloeberg, op 3 min. 23 sec. door Del
Moral] op 6.38 door Rohrbach (Fr.) en op
7.44 door Barrutia (Sp.).
Advertentie
DaDyÖCf Ih-Zeep
Nog een muurtekening uit de
grotten in Noord-Spanje. Het stelt
waarschijnlijk gemaskerden voor.
-H-
HE grottenformatie van Altamira
werd aan het einde van de
vorige eeuw ontdekt, toen oudheid
kundigen en geologen zich intensief
gingen bezig houden met de wondere
wereld honderden meters onder de
grond.
Aanvankelijk zagen zij de schilde
ringen die zij vonden aan voor de
primitieve krabbels van vroegere
onderzoekers en van zwervers, die
de nacht in de spelonken plachten
door te brengen.
Van onze kunstredactie
ROTTERDAM. Andrea Domburg,
die de'el uitmaakt van het Zuidelijk to
neelgezelschap Ensemble, heeft zich voor
een -gedeelte van het volgende seizoen
aan ^Rbtterdams Toneel verbonden.
Zij zal 'o.a. niet Guus Herams optre
den in'; Two for the Seesaw van William
Gibson] dat Rotterdams Toneel onder
regie van de dramaturg Karl Guttmann
in studie heeft genomen. Jan Teulings
I zal de regie voeren van The lifesaver
van Jdhn. Vaszary, waarin Ans Hase-
j kamp Steye van Brandenberg de
j voornaajmste rollen zullen spelen.
BONnI OJ.P.I.) De 75-jarige West-
duitse president Theodor Heuss is gis-
i teren in Dortmund, waar hij een ten-
toonstelling zou openen, onwel geworden.
Hij keerde naar Bonn terug en werd naar
een ziekenhuis gebracht, waar hij voor-
I jfl H I I I j lopig ter observatie zal blijven. De aard
van zijn ziekte is niet bekend.
CHIEDAM. De Parijse bo-
S hème, jazz-musici, jacht op
J groot wild in Afrika: dat zijn
enkele van de onderwerpen
waarop Ed van der Elsken de laatste
jaren zijn lenzen heeft gericht. Die
Het duurde vele jaren, voordat zij onderwerpen zijn kenmerkend vom
er achter kwamen dat men te doen de fotograaf. - en hoe oorspronkelijk
had met tekeningen, die dateerden en dynamisch hij ze heeft 'aangepakt,
uil de aurignacenser en magdale- blijkt weer eens duidelijk op de over-
nenser tijdperken van vele tien- zichtstentoonstelling. die in het Ste-
duizenden jaren geleden. delijk Museum van Schiedam wordt
gehouden tot 17 mei.
Dreigende ondergang Van der Elsken js vool.al een waar.
D_ trr n.-nnrr-nv .nemer of eigenlijk een, soms ver-
E SCHILDERINGEN waren gaaf fcjjSterd. mee-belever van het aardse
gebleven ó'ank zij de hoge v"och-ijeven |n aj zjjn wonderbaarlijkheid, die
ügheidsgraad inde grotten. De prach- zowel schoon als barbaars kan zijn.
tige roodbruine en gele kleuren hadden Daarom is hij geen man van de uit-
daardoor hun kracht behouden. Door- 1 gekristalliseerde visie of van verfijnde
dat de wanden van de grotten veel composities. Hij wil immers geen eigen
vocht opzuigen is de verfstof vele een-j werelden scheppen, maar de wereld
timeters diep in de wanden gedrongen, zichtbaar maken die er al is.
De toeristen brachten echter rhet het ]Zijn richting en zijn kracht zijn dan
kunstlicht ook de warmte van buiten vondst van het veelzeggende mo-
in de spelonken, twee factoren die fu- tief, en het betrappen van het juiste mo
lest zijn gebleken voor de schilde- ment. Onverbloemd toont hij zo de wer
ringen. In het oudheidkundig museum r
van Burgos ontdekt men dagelijks, dat i
vooral aarden voorwerpen, die vële
eeuwen hebben overleefd, als stof uit-
kelijkheid die hij ziet.
eenvallen zodra ze goed' en wel boven
de grond zijn gebracht. \s zelden alleen maar mooi of
Voordat de Spaanse regering de grot- lieflijk bij Van der Elsken. Bijna altijd
ten liet sluiten, heeft zij een groep ivoegt hij aan het poëtische een stukje
Duitse deskundigen eerst nog toestem- proza toe. Hij kiest vaak de wrede kan
ming gegeven volgens het fotogram- ten van het leven, de zelfkant van dc
metrische systeem reproducties van maatschappij. Schone schijn onluister
de schilderingen te maken. hij met droge humor, en zelfs het vrc-
lijke en feestelijke geeft hij graag nog
agebootst een macaber tintje mee.
[ET WERK is uitgevoerd onder lei-T j}at anes 'spreekt vooral in de foto'.'
van straatartiesten en carnavalvierders
n de bloederige jachttaferelen uit
Afrika.
d'ing van de bekende Duitse his
toricus, de hoogleraar Erich Pielach
uit Frankfort. Volgens het toegepaste
systeem zijn de rotswanden en de
schilderingen in drie dimensies en in
kleuren vastgelegd. Het resultaat daar
van zal voor hel eerst in het oudheid-
kunó'ig museum van München te zien
zyn.
Er zullen enkele zalen zo getrouw, ,w
mogelijk worden ingericht als de grot- meedoen aan een artistieke mode, niaa
ten van Altamira, zodat de bezoekers een wezenlijk bestanddeel van zijn visie
er zich volkomen ondergronds wanen, r Wat vooral treft in deze collectie.
De Spaanse regering wil copieën van dat Van der Elsken overal iets fra]
de Duitse opnamen kopen en die in pants van weet te maken: zelfs van eei
de musea rondom Altamira laten op- gewone mode- of portretopname. Dt
stellen. Dan zullen de toeristen er toch'durf en vindingrijkheid waarmee hij
aan hun trekken komen, zonó'er dat de zijn onderwerpen aanpakt, stempelen de
kostbare originele schilderingen er 33-jarige Amsterdammer tot een van
onder te lijden hebben. lonze boeiendste fotografen.
Die ietwat zwarte kijk op de dinger
is overigens bij Van der Elsken geel
G'RUMIAUX woonit in een vierkant wit huis, buiten Brussel. Het is nog
stil als we "s morgens de oprijlaan oprijden. In de bomen hangen
dauwdruppels.
Mevrouw Amande Grumiaux, een charmante blonde vrouw, laat ons
binnen. Arthur is in een ogenblik hier, zegt ze.
We gaan zitten bij de open haard. De kamer is bijzonder smaakvol
ingericht Er lopen vijf Siamese katten in rond, die gewoonlijk met hun
beroemde meester ontbijten.
Bonjour, zegt Grumiaux als hij bin
nen komt, ik ben blij dat u de weg
hebt kunnen vinden. Het is nogal al
gelegen hier. Maar het is precies het
huis dat we altijd graag hadden wil
len hebben. Het is hier rustig en stil.
Je moet helemaal uitgerust zijn voor
je aan je werk gaat.
Waar begint u nu mee?
Met koffie en beschuit, glimlacht
Grumiaux.
Hij ziet dat we verwonderd kijken.
Met het prachtige concert van Alban
Berg, zegt hij dan.
Het concert met het eenvoudige be-
ginthema. zeggen wij.
Grumiaux nodigt ons uit om mee
naar zijn muziekkamer te gaan om te
demonstreren hoe moeilijk het is
schijnbaar eenvoudige dingen mooi te
spelen.
Terwijl hij zijn onschatbare dure
Stradivarius stemt, kijken wij zijn ka
mer rond. Er hangen prachtige teke
ningen en er staat' een grote vleugel.
Vanuit de kamer heb je een prachtig
uitzicht over heuvels en weiden, waar
schapen loom het bedauwde gras eten.
Mijn collega's houden van deze ka
mer, zegt onze gastheer. Ik vind het
prettig als ze hier komen studeren
wanneer ze in Brussel een concert ge
ven, Oistrach is hier geweest, Menu-
hin en Milsteinen ik speel hier
wel eens kwartet, met enige vrienden.
Maar laat u mij eens iets van Berg
voorspelen. 1
Hij legt de Stradivarius tegen zijn
kin en begint te spelen. Langzaam,
voorzichtig bijna, met die prachtige
toon waarvan Grumiaux alleen het ge
heim kent.
Nog meer muziek volgt, terwijl de
zon hoger aan de hemel klimt. Beroem
de muziek als de Havanaise vaft Saint-
Saëns, Tartini's Duivels trillersonate,
delen van de sonate van César Franck
en de eerste cadens van het vioolcon
cert van Beethoven.
Terwijl hij speelt, schijnt Grumiaux
zijn gasten te vergeten. Hij sluit zijn
ogen en beweegt zijn bovenlichaam
langzaam heen en weer, nu en dan
verzet hij zijn voeten en als hij op
houdt met spelen is het omdat een ca
mera klikt en hem uit zijn concentra
tie haalt.
A propos, zegt hij, u hebt die vijf
Siamese katten beneden wel gezien.
We hebben er nog een gehad. Die was
zo muzikaal dat ze begon te miauwen
als ik vals speelde, dan ging ze met
een de kamer uit. Ze hield erg veel
van Ravel.
Tegen elf uur laten we hem met
Alban Bergalleen en gaan we de cu
riositeiten en antieke voorwerpen be
vinden. En niet te vergeten de collec
tie moderne schilderijen. Een bijzon
der mooie verzameling vanaf een
kleine Mesdag tot een zeer kostbare
Klee.
Na ongeveer een uur horen we de
viool niet meer, maar er is nog mu
ziek. Als we zijn studeerkamer weer
binnen gaan, vinden we Grumiaux aan
de piano. Bist Du bei mir van Bach,
speelt hij.
Tijd voor de lunch, zegt Grumiaux
en tien minuten later rijdt hij ons in
zijn grote Austin naar een bekend res
taurant in de buurt van het Brussels
conservatorium, waar twaalf talentrij
ke studenten het voorrecht zullen heb
ben 's middags van hem les te krijgen.
Het etentje is bijzonder plezierig,
want Grumiaux kan spijs en drank
evenzeer waarderen als Beethoven en
Mozart.
nisch meesterschap over zijn instru
ment, de vrucht van studie, jaren en
.jaren lang. En wat doet zo'n man tus
sen muziek maken door, als hij de
snaren niet laat trillen en niet op het
podium staat?
Belgische erfgenaam
Om op die vragen een antwoord
vinden hebben wij een dag doorge
bracht bi gezelschap van een van de
bekendste violisten, de Belgisc'-? erf
genaam van de violinistische traditie
van een Vieuxtemps en Ysave: Arthur
Grumiaux.
bifk«f0t/Snm-iddags no«aI veeI* zegt
h»K ^,anjt a*s s avonds een concert
heb, dan komt er van eten niet zoveel
meer. hoogstens wat toast. En je kunt
niet spelen met een lege maag...
Om 2 uur neemt hij ons mee naar
jL°ZnSvlVat0rJUI?- Hii §aat vr«nd-
FF® J .m ,zi:|n leerIingen om. Ze
ren Z® hem bunnen stude-
vanaTniFPanSe maisie bijvoorbeeld dat
van Tokio naar Brussel liftte om bij
Grumiaux les te kunnen nemen En
alleen maar omdat ze een van zijn
Mozartopnamen hoorde. Het was het
mooiste dat ze ooit gehoord had, ver
telt ze.
Hij speelt Bach met zijn leerlingen
vanmiddag. Na de lessen zal hij de
trem nemen op weg naar een concert.
Er is geen enkele dag hetzelfde voor
mij, zegt Grumiaux. Soms word ik
wakker in een vreemd hotel. Daar
moet ik altijd aan wennen.
Het moet een heerlijk leven zijn orn
muziek te brengen bij steeds weer an
dere mensen, zeggen wij.
Grumiaux antwoordt niet. Hij neemt
hoffelijk afscheid. Hij stapt in zijn auto
en rijdt in snelle vaart weg. Naar het
station. Over een paar uur staat hij
op het podium.
AMSTERDAM. Het bestuur van de
Neder 1 and-IndonesiSteenkolen Handel-
Maatschappij heeft in de jaarvergade
ring aandeelhouders toegezegd, dat er
dit jaar een positieve beslissing zal wor
den genomen over de toekomstplannen
van de maatschappij. Nog steeds pro
beert de Indonesische vertegenwoordiger
met de autoriteiten aldaar in het rei
ne te komen.
Daarom wilde de directie het amen
dement van een van de aandeelhouders
op het directievoorstel tot terugbetaling
van 25 pet. (tweede terugbetaling) niet
aanvaarden. Deze aandeelhouder meen
de dat er best 35 pet. kan worden te
rugbetaald. Het voorstel kon niet in be
handeling' worden genomen daar het
vereiste quorum ontbrak.
PARIJS Toen de schilder La-!
sar Segall zich in 1923 voor goed ir.
Brazilië vestigde, was hij vier en
dertig jaar. Hij was in 1891 te Wilna
geboren en reeds op vrij jeugdige
leeftijd naar Berlijn gegaan, waar
hij de kunstacademie heeft bezocht.
Hij was nauwelijks achttien toen hij
aan de „Freie Sezession" deelnam
en er de Max Liebermann-prijs ont
ving.
De discipline van de Berlijnse aca
demie beviel hem echter in het geheel
niet. Jlij trok naar Dresden en werd
als „Meisterschüler" toegelaten aan de
Dresdener academie, waar rondom de
zelfde tijd ook George Gross tot de
leerlingen behoorde.
Lasar Segalls artistieke basis is die
van het Duitse impressionisme en hij
is dat eigenlijk zijn leven lang trouw
gebleven, al heeft hij zowel van de
grote kubisten geleerd als zich op la
tere leeftijd tot een matige abstractie
aangetrokken gevoeld. Een grote en
zorgvuldige keuze uit zijn zeer om
vangrijke oeuvre reist thans door
Europa. Men heeft Hem in het Parijse
Museum voor Moderne Kunst kunnen
zien. thans is Brussel Paleis voor
Schone Kunsten) aan de beurt en
waarschijnlijk volgt Eindhoven of Am
sterdam.
NADAT SEGALL zich in 1923 te San
Paulo had gevestigd en even daar
na de Braziliaanse nationaliteit had
verworven, is hij nog vele malen terug
geweest in Europa en hij heeft er ook
wel geëxposeerd.
Toch scheen hij. tot voor kort, behal
ve bij de kleine kring van bewonde
raars wat vergeten. In vele handboe
ken zoekt men tevergeefs zijn naam.
Het schijnt niet overdreven om hem
een teruggevonden meester van het I
expressionisme te noemen. Met de na
druk op het woord ..meester".
Het is natuurlijk niet moeilijk, ver
wante kunstenaars te noemen Over j
Gross heb ik al gesproken: men kan
verder gaan. Otto Dix, Kokoschka.
de Franse Fauves voor zovel' het de
weiken 11a hun vroegste periode be
treft. en zeker ook de Vlaamse expres
sionisten. Met name met Gustave de
Smet is er verwantschap, hoewel het
me niet zou verwonderen wanneer j
beiden nooit van elkander werken
hebben gezien.
LASAR SEGALL'S oeuvre omvat
schilderijen, etsen, houtsneden en
tekeningen, welke laatste alleen reeds
hem een blijvende'plaats in de moder
ne (Europese kunst zouden kunnen ver
zekeren. Hij moet gewerkt hebben als
een gedrevene, schoon hij een even
wichtig, diepdenkend mens moet zijn
geweest. Hij stond open voor de stro
mingen van zijn tijd. maar hij ver
werkte die op eigen wijze.
Toen de oorlog van 1939 uitbrak en
Karei Appel, gefotografeerd door Ed van der Elsken.
j ROTTERDAM. In de Wilhelmina-
kerk aan de Oranjeboomstraat zal vol-
gende week woensdagavond om acht
uur eén Handelconcert worden gegeven.
Aan dat herdenkingsconcert onder del
titel Handelherdenking 17591959 wer-1
ken mede de organist Koos Bons en helj
j Rotterdams Kamerorkest. Tevens zal'
er koorzang zijn door ongeveer 2501
i zangers van diverse koren onder leiding
van Piet Ketting.
eigenlijk reeds d'aarvoor, toen Hitier
aan het bewind kwam, trof het ver
schrikkelijke lot van de Joden hem
diep. Toch duurde het even alvorens
hij zijn grote schilderijen zoals Concen
tratiekamp of Emigrantenschip kon
maken, die Jean Cassou eens „grandes
images de la tragédie de notre siècle"
heeft genoemd.
Maar al te licht had zelfs een ta
lent als Segall in theatraliteit kunnen
vervallen en in goedkoop betogen. Hij
bleef er voor behoed en hij schiep
meesterlijke verbeeldingen, waarin
mededogen zegevierde over veront
waardiging.
Daarna heeft hij zich meer en meer
gewend tot het abstraheren. Er is o.a.
een prachtige serie, zowel gouaches
als schilderijen, waarin hij het ritme
heeft gevonden van de boomstammen
ïh het Brazliaanse woud, wat een
nieuwe wending in zijn kunst scheen
in te luiden. Het heeft verder niet meer I
mogen zijn: hij is in 1957 gestorven. I
Zijn tweede vaderland eert hem sedert
jaren als een der grote figuren van de
moderne kunst.
ANDRÉ GLAVIMANS
Visions de Guerre.
LASAR SEGALL
