Notedopje op Poolreis
MIEREN NAAR DE
BOSSEN BRENGEN
M
tz
r
Erskine Caldwell was een
etmaal in Nederland
o1
Listige faunologen zetten
nuttig insect naar hun hand
HUDSON: EEN DIEP VERNEDERD MAN VOOR
VIE NU HET NAGESLACHT ZICH BUIGT
P
c
Olieleiding dwars
door Rusland
I
l
l
l
I
1
I
I
De Beer wordt
bedreigd!
A.N.W.B. maakt
kampeerders
wegwijs
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pag. 7,
HARTSTOCHT
ANDERE ZEE
ENGELAND
VERNEDERD
Waar mensen van griezelen, maar bomen naar snakken
Veel schrijven,
weinig lezen,
soms naar voetbal
Feest in 't verschiet:
Alphen 1250 jaar
Verdraagzaam
Koningin niet
J AHOY' GEBOUW t/m 30 Maart L
Hoge Autoriteit nog
niet in offensief
„Bemoeren"
Vreemde „eend"
Trein (niet op rem)
reed helling af
Dansgroep José Greco
en Wiener Burgtheater
Van een onzer redacteuren
WEINIG meer dan een notedopje vertrok 350 jaar geleden
op een Poolreis. Dat was het tachtig ton metende jacht
Halve Maen, waarmee de Engelsman Henry Hudson
niet de begeerde Noordoostelijke doorvaart naar Indië
vond (waarnaar hij voor de V.O.C. zou zoeken), maar wel de
Amerikaanse rivier, die nu zijn naam met ere draagt en aan wel
ker monding New York is gegroeid.
TOT op deze dag is er een ge-
heimzinnig waas rondom Hudson
en zijn levenswandel. In de eer
ste plaats is zijn geboortejaar onbe
kend en dan zijn er nog de vragen,
waarom hij in dienst van de Hollan
ders trad en waarom hij zich zo snel
onttrok aan de door hem aanvaarde
opdracht.
In Britse dienst had hij in 1607 een
reis naar Spitsbergen gemaakt en het
volgende jaar was hij bij Nova Zem-
bla om naar de Noordoostelijke door
vaart te zoeken. Hoewel hij geen suc
ces boekte, blijkt wel steeds dat Hud
son goed op de hoogte was: 1. van
wat andere zeevaarders kort tevoren
hadden gevonden, en 2. wat zijn re
gering met hem van plan was.
HUDSON scheen bezield met een
hartstocht voor ontdekkingen. Ge
schiedschrijvers veronderstel
len bij hem twee overwegingen, waar
om hij naar ons land ging. Het kan
zijn. dat Engeland weinig voelde voor
verder onderzoek, omdat tot dusverre
de pogingen niets opleverden. Daar
kan ook bijkomen, dat hij als gezag
voerder slecht aangeschreven stond,
omdat hij een moeilijk mens was voor
het scheepsvolk. Verder liep er het
gerucht dat hij zich niet in vreemde
dienst mocht begeven.
Het nam wel enige tijd in beslag,
maar in elk geval kwam Hudson met
de Verenigde Oostindische Compagnie
tot overeenstemming. Hij werd be
schouwd als ..de man. die het weet".
Op 8 januari 1609 tekende hij de over
eenkomst. dat hij tegen een salaris
van 800 gulden! benoorden Nova
Zembla om naar een Noordoostelijke
doorvaart zou zoeken. Hem was streng
verboden om andere passages probe
ren te vinden.
k P 6 april vertrok de Halve Maen
van Texel en historici zijn nu
van mening, dat hij van begin af
weinig voplde voor de opdracht. Zijn
hart trok naar een Noordwestelijke
passage, zeggen zij. Hij zou erin ge
loofd hebben, dat een rivier aan de
oostkust van Amerika verbinding zou
geven met de ..andere zee" Als dit
zo was, zou men ook van het poolijs
verlost zijn.
In elk geval is het wel zo. dat hij
op 5 mei ter hoogte van de Noordkaap
was, daar met slecht weer te kampen
kreeg en veertien dagen later het
roer wendde in de richting van Ame
rika. Hudsons journaal over deze reis
is verloren gegaan, maar wel is be
waard gebleven het verslag, dat zijn,
landgenoot Robert Juel, die tweede j
stuurman was, bijhield.
Als deskundigen dit lezen, zeggen
zij: De reis naar Nova Zembla was
maar een uitstapje voor de vaak.
Zij hebben bewondering voor hem
als navigator. Hij vaart scherp als
een mes" over de oceaan. Men ziet
hem de kust naderen met dezelfde be
hoedzaamheid, die hem tot dusver
heeft gekenmerkt. Hij observeert, hij
verwaarloost geen lodingen, voortdu
rend controleert hij zijn kompassen. In
alles voelt men de vaste hand van een
zeeman met het varen vertrouwd en
zichzelf vertrouwend.
[N de vroege ochtend van 2 septem
ber ligt hij dan voor de monding
van de rivier, die zijn naam
kreeg. Hoewel hij niet de ontdekker
ervan is! Die eer komt toe aan de
Italiaan Giovanni da Verazzano in het
jaar 1524. Hudson was wel de eerste,
die ver de rivier opvoer, tot in de
buurt van het huidige Albany, waar
hij op 19 september ankerde. Vier da
gen later aanvaardde hij de terugreis.
En dan is het weer vreemd, dat
hij niet terug ging naar Holland, maar
de Engelse haven Dartmouth aanliep
op 7 november.
Enthousiast was de V.O.C. aller
minst met de gang van zaken. Aan
de (her) ontdekking werd zo weinig
aandacht besteed, dat Adriaen Block
pas vijf jaar later de monding van
de Hudson opnieuw terugvond. En het
kleine fort, waaruit eerst Nieuw-Am-
sterdam groeide en later New York
opbloeide, werd pas in 1625 door Abra
ham Verhulst gesticht, toen de West-
Indische Compagnie (W.I.C.) zich er
mee ging bemoeien.
Henry Hudson heeft ten slotte nog
een vierde ontdekkingsreis onderno
men in dienst van ....Engeland. In
1610 scheepte hij zich in om te pogen
de Noordwestelijke doorvaart te vin
den. Daarvan is hij niet teruggekeerd.
Een deel van de bemanning, ontevre
den over de voediselverstrekking tij
dens de gedwongen overwintering, zet
te Hudson in 1611 met zijn zoon en
nog zeven opvarende in de sloep
zonder voedsel en zeilde weg. E»n
diep vernederend lot voor een man,
voor wie nu het nageslacht zich buigt.
Eigen nieuwsdienst
PARIJS. De eerste lentezon heeft de
terrasjes al weer druk bevolkt liier in
Parijs. Met die zon komen ook de eerste
voorjaïnshoedjes op de boulevards te
voorschijn.
Fleurige lentehoedjes van imprimé blij
ken het te winnen van alle andere met
fantasie bedachte hoofddeksels, die de
Franse modistes hebben uitgebracht.
Die hoedjes zyn heel eenvoudig van
model. Men heeft er slechts een lapje
met bloemen bedrukte stof in mooie kleu
ren als materiaal voor nodig en wat spar-
tcrie.
Vele Parisiennes maken zo'n hoedje
Witte faille met rode rozen en een zacht groene voile als hoofdtooi.
Heel jeugdig hoedje van shantoeng, met rose en blauwe veldbloemen bedrukt.
zelf, want in de Paryse warenhuizen kan
men de juiste Vormen eh. alle andere ma
terialen daarvoor, te kust en te keur ko
pen.
Op het terras van Gal'é de la Paix za
gen wij dit weekeinde vier van
deze nieuwe lentehoedjes in slof
uitgevoerd dragen. Een jonge bal
letdanseres had haar exemplaar met
een rand geappliceerde bloemen gegar
neerd, die uit het patroon van de slof
waren geknipt. De bekende mannequin
Ivy, die op dat terras ook even een kopje
koffie kwant drinken, droeg een klein
rond hoedje van imprimé met een zacht
groene voile.
De modiste Marie-Christiane heeft reeds
een speciale collectie van deze hoeden
samengesteld.
Bedrukte shantoeng, faille, piqué en
linnen, gebruikt zy daar onderandere voor
als materiaal.
Met zo'n fleurig hoedje van imprimé
krygt uw kleding een Ienteïyke toets.
Voelt u er ook iets voor? Laat deze voor
heelden u dan inspireren.
1 Üe Halve Maen",
in 1909 in Amster-
herdenking
dam gebouwd voor de Hudson-Fultoti-
in Amerika.
Van onze Amsterdamse redactie
AMSTERDAM. Erskine Caldwell (56), Amerika's meest
populaire romanschrijver hij heeft een oeuvre van vijfendertig
boeken met een totale oplage van ruim vijftig miljoen exemplaren
op zijn naam is het afgelopen weekeinde precies vierentwintig
uur in ons land geweest.
praten wij verder met zijn vrouw.
„Erskine werkt verschrikkelijk hard,"
vertelt ze. „Tien maanden lang, tien
uur per dag. Een zondag kent hij niet.
In die tijd heeft hij meestal precies een
'boek af. Dan kunnen we twee maanden
met vakantie. Wat hij van andere be
roemde schrijvers denkt?''
„Niets!" interrumpeert Caldwell.
„Heel eenvoudig: ik lees ze niet. Vroeger
probeerde ik het nog wel eens. Maar
ik ben er ai lang mee opgehouden. Mijn
enige hobbie, en letterlijk mijn enige, is
af en toe een voetbalwedstrijd. U weet
wel, Amerikaans voetbal- Lekker hard.''
Of hij misschien wél iets van de
Amerikaanse en. Engelse jonge schrijvers
denkt? de zogenaamde beat-generation?
„Let them stay beaten," zegt Caldwell
laat 'ze verslagen blijvenEn
dat is het enige moment, waarop er
even de schaduw van een glimlach op
zijn gezicht merkbaar is.
Advertentie
BEURS
VOOR
SPORT EN TOURISME
Kort na zijn aankomst op Schiphol
zat hij met zijn echtgenote in de lounge
van het Amstelhotel door de hoge ramen
i te staren. Een forse, wat boerse man,
slordig gekleed, het haar naar korte
Amerikaanse mode geknipt. Een bijna
streng gezicht met een opvallend scherp
gelijnde neus.
„ZAKENREIS"
„We zijn twee weken geleden per
boot uit Amerika vertrokken. Een soort
zakenreis, want in Londen, Stockholm,
Kopenhagen, Milnchen en Parijs moest
ik eens met mijn Europese uitgevers
praten. Er komt deze maand weer een
nieuw boek van me uit: Claudelle
Inglish. Dat is de naam van de vrouwe
lijke hoofdpersoon. Het verhaal speelt
natuurlijk in het zuiden van Amerika.
Eigen nieuwsdienst
ET veel volharding en nog meer listigheid hebben de
faunologen van het Itbon, het Instituut voor toege
past biologisch onderzoek in de natuur, de rode bos
mier menige eigenaardige karaktertrek weten te ont
futselen. Met die kennis van de psychologie van de mier ge
wapend zijn de mensen van het Itbon erin geslaagd kunstmatig
nesten op te zetten, een resultaat dat overal aandacht getrokken
heeft.
Henry Hudson
ALPHEN Alphen, het vriendelijke
Plaatsje met ongeveer drieduizend inwo
ners op het Brabantse zand, gaat rond 21
mei uitgebreid teest vieren. Voor zover
bekend is hel dan 1250 jaar geleden, dat
voor het eerst zijn naam in de geschreven
geschiedenis werd genoemd.
Ter gelegenheid van het teest zal in
net voormalig kerkgebouw van de Ne
derlands hervormde kerk te Alphen een
nieuw streekmuseum voor oudheidkunde
worden geopend. Andere voorname pun
ten van het programma zijn een histo
rische optocht, een openluchtspel, een
muziekfestival en een internationale ster-
rit voor auto's.
Die kunstnesten leiden heden ten
dage een florissant bestaan in de
Veluwse naaldbossen. Desondanks
is het nog niet zeker dat voor de fel-
bijtende belager van menig stukje
vacantiegangersvlees op korte ter
mijn een geheel nestebouw pro
gramma zal worden opgesteld. Min
of meer de rollen omkerend is het
Itbon namelijk aan een onderzoek
begonnen naar het nut van de rode
bosmier voor de huishouding van
onze naaldbossen. De uitslag van dit
onderzoek, dat in volle gang is, zal
bepalen in welke mate onze bossen
zullen worden bemierd.
ERSKINE CALDWELL
Zoals al die andere boeken. Of ik ze
nog wel eens hei-lees? Ik denk er niet
aan- Ik vind het achteraf nooit goed
genoeg."
Wanneer Caldwell na deze ontboeze
ming de mond sluit alsof hij deze voor
lopig niet meer wenst open te doen,
Van onze correspondent
HELSINKI Er is volgens een Finse
handelsdelegatie die deze week uit
Moskou is teruggekeerd een aardolie
leiding gelegd van de olievelden bij
Bakoe, aan de Kaspische Zee, naar i
Klaipeda, het vroegere Memel, aan de
Oostzee. Bovendien wordt thans de ha
ven van Klaipeda geschikt gemaakt
voor tankschepen van 5000 ton.
i Dit nieuws heeft in de hoofdsteden van
de Scandinavische landen voedsel ge
geven aan het vermoeden dat de Sowjet-
unie voornemens is de Scandinavische
markt te overstromen met goedkope olie
en aardgas.
De Sowjet-unie zou volgens de Finse
handelsdelegatie olie tegen een „zeer
gunstige" prijs hebben aangeboden. Tot
dusverre was met het vervoer van die
olie naar Finland dertig dagen gemoeid.
De olie ging eerst door een buisleiding
naar Batoem aan de Zwarte Zee en
vandaar per schip naar Finland. De olie
i kan nu in drie dagen naar Klaipeda ge-
pompt worden.
De Kaukasische olie die de Sowjet-
ume goedkoop aanbiedt schijnt echter
alleen geschikt te zijn als stookolie. Er
schijnen ook plannen te zijn voor een
aardgasleiding van de Oekraine naar de
Oostzee. Die leiding zou over de bodem
van de Oostzee doorgetrokken kunnen
worden naar Zweden.
Al in 1046 vingen de mensen van
het Itbon hun onderzoekingen aan,
daarbij steunend op reeds in Duitsland
gedane naspeuringen. Aanvankelijk
boekte men slechts teleurstellende re
sultaten. De rode bosmier toonde niet
alleen een heftige afkeer van mense
lijke en andere indringers, ook zijn
soortgenoten uit andere nesten ver
draagt hij niet. Zelfs koninginnen, on
misbaar voor de voortplanting en
daarmee de instandhouding van de
groep, worden niet in een vreemd nest
getolereerd.
Een eerste ontdekking na enkele ja
ren speurwerk gaf echter moed. In de
eerste voorjaarszon blijkt zelfs de
meest agressieve bosmier toegankelijk
te zijn voor een vleugje verdraag
zaamheid. Gedurende korte tijd ver-
draagt het diertje zowaar, dat konin
ginnen en werksters uit andere nesten
aan het eigen worden toegevoegd. Die
worden dan zelfs als volwaardige le
den van de gemeenschap aanvaard en
gezamenlijk treden de mieren van dat
moment af blijmoedig-vechtlustig de
toekomst tegemoet.
Kort daarna deden de onderzoekers
van het Itbon een tweede interessante
vondst. In tijden van grote nood blij-,
ken de mieren bereid de kaken niet)
meer in maar op elkaar te sluiten;
om met vriend en vijand te gaan bou-
wen aan een nieuw nest. Zo'n nest
moet dan wel gesticht worden in een
mierloos gebied maar dat is te ver
wezenlijken.
Vervelend genoeg Heten belde xeken
zich niet combineren. Bovendien deed
zich een andere complicatie voor. In
de tijd, dat zonder gevaar voor het
bestaande nest dieren onttrokken kun
nen worden voor de bouw van een
nieuw, is het onmogelijk om konin
ginnen mee te nemen.
Die zitten dan te diep verscholen in
de onderaardse gangen van het nest.
Bovendien zijn er meestal niet vol
doende voorhanden op dat moment.
Slechts gedurende de zwermperiode is
het mogelijk koninginnen te verzame
len. Helaas valt die periode na die;
waarin werksters bijeengeveegd kun
nen worden en ook in een nieuw nest
worden vreemde koninginnen niet, ge
accepteerd.
Zo kon men dan enkele jaren terug
wel nesten stichten maar deze moesten
moerloos (koninginloos) blijven. Een
onprettige situatie, want zonder moer
geen kinderen en zonder kinderen geen
voortbestaan van een nest. Zo dreig
den de enkele, met veel hoop en ver
trouwen gedurende de zomer opge
bouwde nesten maar een kort leven
beschoren te zijn.
Voorlichting over kamperen,
watersport, caravanning, reizen
per boot, trein of touringcar.
Attractieve stands o.a. zeil
boten, raceboten, sportkleding,
kampeerartikelen enz. enz.
Elke middag en avond
SPORTDEMON STRATI ES
Geopend van
10-1 7 en 19-23 uur,
's Zondags gesloten.
RODE BOSMIEREN
AMSTERDAM (ANP) De Vereni
ging tot behoud van natuurmonumen
ten in Nederland heeft weer geprotes
teerd tegen de vestiging van een hoog
oven op De Beer. De vereniging doet
dat in haar jaarverslag, dat zaterdag
werd uitgebracht in de jaarvergadering
te Amsterdam.
Als er op De Beer een hoogoven wordt
gevestigd, aldus het verslag, dan zal niet
alleen de De Beer helemaal verdwijnen,
maar dan zullen ook tienduizenden men
sen worden veroordeeld om te leven in
een vergaand geïndustrialiseerde omge
ving.
Advertentie
LUXEMBURG. De Hoge autoriteit
van de Europese gemeenschap voor ko
len en staal heeft besloten de uitgewerkte
maatregelen tot beperking van de pro-
duktie en invoer in de K.S.G. maandag
niet voor te leggen aan de bijzondere
raad van ministers van de gemeenschap
als deze maandag in Luxemburg bijeen
komt.
De raad zal alleen het verzoek krijgen
zich uit te spreken over het voorstel tot
verlening van tijdelijke hulp aan werk
loos geworden Belgische mijnwerkers,
Het is de bedoeling dat in een periode
van twee maanden ten hoogste twee mil
joen dollar (7,5 miljoen gulden) beschik
baar wordt gesteld.
NIEUWE VOORSTELLEN
Na verder overleg met de regeringen
van de zes landen zal de Hoge autori
teit nieuwe voorstellen inzake het gehele
kolenprobleem formuleren om deze aan
een volgende vergadering van de raad
van ministers voor te leggen, omstreeks
midden april.
Het schijnt dat de Hoge autoriteit ver-;
deeld is over de houding die zij moet|
aannemen, nu het raadgevend comité be-i
perking van invoer en produktie van
steenkool in de gemeenschap van de hand j
heeft gewezen en ook in de raad vanj
ministers voor dergelijke voorstellen'
geen meerderheid te vinden schijnt.»
Het was in die situatie dat men zich
de waarde van de eerste ontdekking
realiseerde. Zou men erin slagen moe
ren gedurende de zwermperiode op te
vangen en met een aantal werksters
te laten overwinteren, dan ontstond de
mogelijkheid om het kunstmatige nest
te „bemoeren". Ijlings werden dan
ook in het laboratorium gipsen kunst-
nesten gemaakt en daarin mieren op
geborgen. De sterfte bleek aanvankelijk
groot te zijn maar na enige tijd had
men toch de juiste manier ontdekt om
de diertjes veilig de winter door te
loodsen. Toen kwam de spannende
tijd waarin de koninginnen met hun
werksters aan de kunstnesten toege
voegd moesten worden. De proeven
slaagden, voor een deel althans. Wel
stierven in de maanden nadien nog ve
le koninginnen zonder dat men hier
van de oorzaak vermocht te achter
halen, maar verscheidene nesten toch
leidden een florissant bestaan.
Eenmaal zover gevorderd krabden
de onderzoekers van het Itbon zich
eens achter het oor. Het onderzoek
had veel geld gekost en de ontwikkel
de methode behoorde ook niet tot de
goedkoopste. Loont het resultaat ech
ter wel alle moeite? Of, om het an
ders te zeggen, is de rode bosmier in
derdaad wel van onschatbaar nut voor
onze naaldbossen? Ongetwijfeld houden
mieren een duchtige opruiming onder
rupsen en andere schadelijke insecten.
Maar hoeveel blijven er desondanks
over en in hoeverre beperken mieren
dus de schade aan de naaldbomen.
Het wonderijke is namelijk, dat de
rode bosmier maar een vreemde eend
in onze nationale faunologische bijt
lijkt te zijn. Nu behoren onze naald-
woudbossen ook niet tot de natuurlijke
fauna en een groot deel ervan werd
pas in de laatste halve eeuw aange
plant. In die bossen komen au fond
slechts weinig mierehopen voor maar
waaraan valt dat te wijten? Kon de
kleine mier de snelle bebossing van
duizenden hectaren grond niet bijbe
nen of heeft de exploitatie van de nes
ten door de mens oe mierstand gede
cimeerd? Feit toch is, dat regelmatig
miere-eieren worden geraapt om tot
voedsel te dienen aan siervogels en
vissen.
Eigen nieuwsdienst
DEN HAAG De kampeerders
staan al weer te popelen, nu de lente
in het land is. Honderdduizenden zijn
doorkneed in het vak, duizenden nieu
welingen zijn nog onwennig, of worste
len met de vraag wat zij wel dan niet
moeten aanschaffen. Weer anderen zou
den hun uitrusting wel eens willen pro
beren voordat zij er mee naar buiten
trekken.
Dat alles kan. De A.N.W.B. gaat
woensdag 25 maart en verder elke
woensdagavond tot en met 17 juni weer
kampeer-technisohe spreekuren houden,
op alle kantoren van acht tot tien uur
's avonds. Ook de kampeerders-in-spé,
die geen lid van de 'bond zijn, kunnen
er terecht.
Iets nieuws dit jaar zullen proêfkam-
pen gedurende weekeinden zijn, waar
iedereen ervaring met zijn nieuwe ma
teriaal kan opdoen. Tijdens deze „Weg-
wijskampen" zullen oude rotten in het
vak der kampeerders smet raad en
daad bijstaan.
Wie zijn nieuwe uitrusting wil be
proeven kan zonder voorafgaande aan
kondiging terecht op het kampeerterrein
De Hoogte te Eesveen (Ov) op 6 en 7
juni en op 11 en 12 juli; op De Jutberg
te Laag-Soeren (Geld) op 30—31 mei en
2728 juni; op het terrein De Reebok
te Oisterwijk op 67 juni en 4—5 ju
li; op Zon en Vrijheid te Blaricum op
1314 juni en 45 juli en te Ransdael
(L) op het kampeerterrein van de heer
J. Sogelee op 6—7 juni en 2021 juni:
GELEEN. De 35-jari-ge conducteur
H. de Jong uit Heerlen is zaterdag
avond zwaar gewond. Hij zat in de ach
terste wagon van een goederentrein, die
achteruit '.egen een stootjuk reed.
De machinist had' de trein op het
station Geleen-Lutterade op een wat hel
lend spoor stilgezet en had de locomo
tief verlaten zonder de trein voldoende
te beremmen. Die was toen achteruit
gaan rijden.
Zo kleven er onverwacht nog vele
vraagstukken aan dat van het bemie-
ren der bossen. Het Itbon, terecht
trots op het bereikte resultaat van het
kunstmatig bemieren. wil eerst wel
eens een afdoend antwoord op die
vraagstukken gevonden hebben eer het
besluit wordt genomen tot de uitvoe
ring van een grootscheeps programma
van nestebouw.
Tournees Holland Festival
Eigen Nieuwsdienst
DEN HAAG. Het Spaanse ballet
van José Greco, en het Wiener Burg
theater zullen in het aanstaande Hol
land Festival beide een tournee door
ons land maken.
Het gezelschap van Greco geeft tus
sen 3 en 11 juli acht uitvoeringen in
Seheveningen, Utrecht, Rotterdam. Arn
hem. Eindhoven en Amsterdam.
Het Wiener Burgtheater brengt tus
sen 4 en 12 juli Nestroy's Der Zerris-
sene acht maal op de planken; in Den
Haag, Amsterdam, Rotterdam, Arnhem,
Groningen en Deventer.
HET OFFICIËLE Zuidslavische
reisbureau is begonnen met een toe
ristische propagandacampagne op de
Engelse commerciële televi«!-
