Best betaalde Engelse toneelschrijver
Onvoorstelbare schatten op de berg Sinaï
Een vrouw ontmaskert valse
schilderijen van haar man
BAAYENS
Niet te veel tucht,
maar ook niet te weinig
Weienschappeljjke goudmijn
in oudste klooster
Grubers oeuvre groeide nog na zijn dood
Krij gsgevangene
werd zanger
Zaterdag 7 maart 1959
ZEEUWSCH DAGBLAD
Pag. 9
De speciaalzaak voor uw Bril
Terence Rattigan:
leven zonder
moeilijkheden
GESCHENKEN
VESTINGWERKEN
MOSKEE
Tucht en schijn
Schijnheiligheid
ned. octrooi 74341
Lei op de gele bus
leermeesters. Zij wezen hem de weg
naar de Academie scandinave, waar
hij een van de beste leerlingen van
Friesz en Dufresne werd. Reeds op
achttienjarige leeftijd had hij succes op
de Herfstsalon en de Salon desTuile-
vies. Zijn eerste tentoonstelling, uitslui
tend tekeningen, was in 1935 in de
Académie Rason.
De financiële waarde van zijn werk
steeg vooral in de oorlog. De prijzen
van zijn schilderijen schoten als raket
ten omhoog. Gedurende de Duitse be
zetting schenen kunstwerken de beste
geldbelegging.
Artistiek behoort hij tot de neo-rea-
listen. Zijn werk is kort gezegd te zien
als een reactie op kubisme, fauvisme
en andere abstraherende stromin
gen. evenwel zonder de verworven
heden van die richtingen te verlooche
nen. Hij trad vooral op de voorgrond
nadat het geweld van de Forces Nou-
velles en hun marmerachtige kunst
(Humblot. Lasne, Rohner en Jannot
o.a.) was verstorven. Grubers mede
standers varen André Marchand en
Tal Coat. Hun schilderkunst was een
snerpende gil. wreed en vernietigend.
Hun doeken zijn destructief en na
vrant.
De naakten die Gruber heeft ge
schilderd zijn vermagerd, haveloos,
ziek. Zij hebben hangende borsten en
grote vermoeide handen. Het is een
wereld van leegte, alcohol, dreiging
en sluipende dood. Het beeld van een
mensheid aan flarden.
DE kruistocht van madame Gruber
heeft nog een ander gevolg dan de
ontdekte valse schilderijen. Zij heeft
reeds een catalogus van 280 doeken
van haar man kunnen samenstellen.
Dit werk vorderde uiterst langzaam,
want Gruber heeft in de ongeveer
twintig jaar van zijn werkzaamheid
nooit een lijst bijgehouden.
Valse Grubers variëren van onmid
dellijk kopieën tot verfraaiing" van
zijn onderwerpen om ze beter verkoop
baar te maken. Zo is een beroemd
naaktschilderij. dat later bekend is
geworden als de ..Venus van Buchen-
wald", veranderd in een mooi uitge
doste vrouw, die patience speelt.
De eerste keer dat George Gruber
een valse Francis Gruber ontdekte was
vijf jaar geleden in New York.
Een dame nodigde haar toen uit om
naar de collectie van haar man te ko
men kijken. Onder de zeven Grubers
die zij te zien kreeg was er een, die
vals was. Het bleek dat het doek
was gedateerd in een periode tijdens
welke Gruber te ziek was om te wer
ken.
Later bleken op een Grubertentoon-
rPOEN ook de tweede motor
uitviel, begon de Sunder
land snel hoogte te verliezen.
Onafwendbaar zakte de vier
motorige vliegboot naar het
grauwe water van de Oce
aan. In een wanhopige po
ging Engeland te halen, gooi
de de bemanning alle ballast
overboord.
Maar de boordschutter trok
vóór hij zijn bagagekof-
fer uit het noodluik liet val
len er eerst een pak dicht
beschreven vellen uit.
Dat was in de Tweede We
reldoorlog; die boordschutter
heette Terence Rattigan; en
de paperassen waren het
manuscript van zijn toneel
stuk Flarepath, dat hem de
eerste plaats orïder de Brit
se toneelschrijvers zou her
geven.
Het voorval is tekenend
voor het goede gesternte bo
ven Rattigan's carrière. Hij
is de kroonprins van de in
ternationale theaterwereld.
Zijn naam staat borg voor
kas-suceessen. Hij is waar
schijnlijk de best betaalde
Engelse toneelschrijver.
TERENCE RATTIGAN
...alleen zichzelf zijn...
EEN „TEGENSLAG"
RATTIGAN heeft maar één
tegenslag gehad: dat hij
nooit tegenslagen heeft on
dervonden. Zoon van een rij
ke familie: studie in Cam
bridge; plannen voor de di
plomatie. Geen zolderkamer
tjes en geen honger, maar
wel het uiterlijk van een
filmster.
Nu, achtenveertig jaar oud,
is hij een toonbeeld van we
relds savoir-vivre. succes
en discrete rijkdom. Hij heeft
een duur huis in Londen, en
een villa in de Theems-val-
lei. En hij aanvaardt dat
alles zonder zelfoverschat
ting, maar ook zonder valse
bescheidenheid.
Zijn privé-leven is kalm en
ordelijk; zijn openbare leven
ondramatisch; het rebelleren
laat hij over aan de bohé
miens; kortom, hij is een
zeer Niet-Boze Jongeman.
En dat alles heeft één ge
weldig nadeel; Terence Rat
tigan wordt eigenlijk niet be
schouwd als een artiest, maar
als een ambachtsman.
Toen hij begon met toneel,
was hij al een gearriveerd
scenario-schrijver. Een be
roepsschrijver dus. Maar
Shakespeare en Somerset
Maugham hebben ook voor
hun beroep geschreven. Wa
ren zij daarom minder kun
stenaar?
TONEEL ALS DOEL
VOOR Rattigan is het toneel
doel in zichzelf, en geen
spreekbuis - voor levensfiloso
fieën. Hij produceert amu
sement, geen boodschap".
En hij heeft dikwijls gezegd
dat hij schrijft voor een fic
tieve toeschouwster: .Tante
Edna, een lieve, respectabele
dame van middelbare leef
tijd, met veel vrije tijd, en
voldoende geld om die plezie
rig door te brengen."
Zulke uitspraken, en de
kassuccessen maken de
critici kopschuw. En ze ma
ken zich van Rattigan af als
een héél bekwaam toneel
schrijver, maar tóch
geen echte kunstenaar....
Die gedachtengang is nog
bevorderd door het feit dat
Rattigan de grootste pu-
blieksuccessen heeft ge
boekt met zijn blijspelen, zo
als French without tears.
Harlequinade, en Love in
idleness. Maar schreef hij- ook
niet menselijke drama's als
The Browning vprsion, en The
Win slow boy?
In The deep blue sea, en
Separate tables, heeft hij
het liefdeleven geanalyseerd
.net de precisie van een chi
rurg. Alleen zijn jongste
stuk, Variation on a theme,
verviel in hetzelfde genre tot
melodrama.
Rattigan laat de critici
maar praten. Hij wil geen
artiest" zijn, als hij daar
voor zijn modieuze pakken,
zijn golfclub en zijn cricket
moet laten varen.
Hij blijft zichzelf. Hij is
vrijgezel, en ook dat wil hij
blijven. Hij is op zijn best,
als hij schrijft op grond van
eigen ervaring. Voor French
without tears: zijn diploma
tieke studie. Voor The deep
blue sea: zijn oorlogserva
ring. Voor Harlequinade: de
toneelwereld. En The Brown
ing version gaat op zijn
schooltijd terug.
Eén keer heeft hij zich
door de critici laten verlok
ken tot groot" werk, dat
niet was getekend naar het
leven'. Adventure story, over
Alexander de Grote. Het
werd een daverende misluk
king.
Een van de meesterwerken die in het klooster zijn gevonden. Een
ikoon van Petrus, die de sleutels en de kruisstaf draagt. In de medaillons
afbeeldingen van Johannes. Christus en Maria.
Van onze kunstredactie
"ï/LAK BIJ de plaats waar
volgens de traditie Mozes
de Wet Gods aan het Joodse
volk heeft gegeven en Moham
med per kameel ten hemel is
opgestegen bevindt zich het
oudste Christelijke klooster ter
wereld.
De Byzantijnse keizer Justi-
tianus, die leefde van 483 tot
565, heeft het gesticht en vanaf
de stichting hebben generaties
jonge zonen van de Grieks-
katholieke kerk het bevolkt.
Plotseling is er de rust van eeu
wen verstoord geworden. Een ge
mengd Amerikaans-Egyptische ex
peditie heeft het klooster onder
zocht en een bijna onafzienbaar
aantal kunstschatten aan het licht
Van onze kunstredactie
|_JET IS NU tien jaar geleden dat
de Parijse schilder Francis Gru
ber aan tuberculose stierf. Hij was
36 en op het hoogtepunt van zijn
roem. Tussen de dag van zijn dood
en nu is zijn oeuvre op zijn minst
tot het vijfvoudige uitgegroeid.
Valse schilderijen zijn er ontel
baar vele, maar er is wellicht geen
enkele naam die zo vaak ten on
rechte op een schilderij staat als die
van Francis Gruber.
Zijn weduwe heeft vrijwillig de
plicht op zich genomen om alle valse
Grubers te ontmaskeren.
Enige tijd geleden keerde zij van
een veiling bij Sotheby in Londen te
rug met een schilderij bij zich. Het
was op de verkoping aangebracht als
een echte Gruber. Pas op het aller
laatste ogenblik bleek dat het vals was.
Mevrouw Gruber zorgde voor die ver
rassing.
Madame Gruber heeft weinig ple
zier van deze droeve taak, die haar
op kunstveilingen in de hele wereld
brengt.
UTADAME GRUBER. een gefortu-
■L'l neerde vrouw, is de dochter van
de Franse toneelschrijver Henri Bern
stein, die een grote reeks stukken op
zijn naam heeft staan, o.a. Le secret,
La galerie des glacés, Le coeur en
La soif.
Zij heeft de merkwaardige voor
naam George, een herinnering aan de
teleurstelling van haar vader, die
een zoon verwachtte, maar een doch
ter kreeg.
Mevrouw Gruber zegt dat zij haar
doorzettingsvermogen dankt aan haar
mannelijke voornaam.
pRANCIS GRUBER schilderde al
jaren voordat hij met George Bern
stein trouwde. Hij is in 1912 in Nancy
geboren en toonde reeds vroeg zijn
talent voor schilderen en tekenen. Bis-
sière en Braque waren zijn eerste
Advertentie
FRANCIS GRUBER
oeuvre verveelvoudigd
stelling in Parijs 17 valse schilderijen
te zijn.
Mevrouw Gruber meent dat de pro-
duktie van valse Grubers in het leven
is geroepen door een Franse „kunst"-
handelaar, die zich vaak met valse
schilderijen bezig houdt.
Het klooster van Sint Catha-
rina op de berg Sinaï. Rechts op
de voorgrond een modern gebouw,
waarin de gastenverblijven en de
bibliotheek zijn. Op de achtergrond
links het verblijf van de monni
ken. Deze foto is een montage
van detailfoto's.
gebracht. Duizenden ikonen, fresco's,
handschriften en andere kunstwer
ken werden in de abdij ontdekt.
Het is de grootste wetenschappelijke
goudmijn, zei prof. Weitzmann,
hoogleraar in de archeologie van de
universiteit van Princeton.
De grootste ontdekking vormen de
ongeveer 1500 ikonen. De rijkste en
belangrijkste collectie, die er ter we
reld bestaat. Het klooster op de Sinaï
is de enige plaats waar ikonen uit de
periode tussen de zesde en achtste
eeuw in zulk een groot aantal be
waard zijn gebleven. Deze tijd gaat
vooraf aan de zogenaamde Middelby-
zantijnse periode (9001200). Zelfs uit
deze periode zijn de nog bestaande
schilderingen uiterst zeldzaam. Uit la
tere periodes zijn er nog vele ikonen
in talrijke musea, maar pas_ met
het materiaal dat op de Sinaï is ont
dekt, zal men in staat zijn de volle
dige geschiedenis van de ikonografie
te schrijven.
UIT de eerste onderzoekingen is ge
bleken dat slechts een klein deel
van de ikonen in het klooster zelf is
geschilderd. Het grootste deel zijn ge
schenken uit de hele oosterse kerk.
Een andere opzienbarende vondst is
het reusachtige mozaïek de gedaante
verandering van Christus voorstellen
de boven het altaar van de basili
ca (kerk) van het klooster. Tijdens de
expeditie zijn er foto's van gemaakt,
zoals trouwens van vele ontdekte
kunstwerken.
Aan een voorlopige studie van de
fresco's in basilica, refter (eetzaal)
en andere delen van het grote kloos
ter is men nog niet toe gekomen.
Wel heeft men reeds resultaten be
kend gemaakt van de eerste onder
zoekingen van de basilica zelf. Zij is,
naast de Aya Sophia (Heilige Wijs
heid) in Istanboel, de best bewaard
gebleven kerk van de Justitiaanse
eeuw. Een van de opvallendste delen
aan het bouwwerk is de reusachtige
houten deur van de hoofdingang. Op
de kruisbalken van het middenschip
vond men de naam van Justitianus en
een vermelding van het overlijden van
diens echtgenote, Theodora. Een der
de inscriptie is de naam van de .ar
chitect: Stephanos van Aila. een plaats
aan de tegenwoordige Golf van Aka-
ba.
Zodoende is de basilica het enige
bouwwerk uit die periode waarvan
de ontwerper bekend is.
DE abdij is omgeven door een ring
verdedigingswerken om het klooster
en de andere gebouwen te bescher
men. Prof. George H. Forsyth jr., de
deken van de faculteit der kunstge
schiedenis van de universiteit van
Michigan, wiens taak het was de
bouwwerken te bestuderen, zei dat de
fortificaties van de abdij een school
voorbeeld zijn van de latere Romeinse
vestingbouw. De verdedigingsring heeft
onder andere de bibliotheek be
schermd. Deze bevat om en nabij drie-
DE SCHOOL is de kraamkamer van onze beschaving. Zo min als ons de
gebraden kuikens in de mond vliegen, verwerven wij onze beschaving
zonder offers en het brengen van offers betekent steeds, dat men zich om
het ene te bereiken het andere moet ontzeggen. Daartoe is steeds tucht
nodig. Het zou mooi zijn, wanneer vooral de jonge mensen steeds voldoende
zelftucht konden opbrengen, maar aangezien, dat niet het geval as, zal er
tucht over hen moeten heersen, zowel van de ouders als van de school.
duizend handschriften, waarvan er tij
dens de expeditie tweeduizend op mi
crofilm zijn vastgelegd. Aan bestude
ring is men nog niet toegekomen.
De expeditie moest in het klooster
namelijk snel werken. De monniken
hebben voldoende voedsel voor zich
zelf en de enkele gasten die in het
klooster verblijven, maar het woestijn
gebied levert niet genoeg op om ook
nog eens een grote expeditie in de
kost te hebben. Alle voedsel moest de
expeditie dus zelf meebrengen, maar
aangezien men dit ook niet in ongeli
miteerde mate kan, was het opschie
ten geblazen.
De foto's, films en ander materiaal
worden nu bestudeerd in de universi
teiten van Princeton, Michigan en A-
lexandrië, die aan het onderzoek heb
ben meegewerkt.
DAT het klooster zoveel eeuwen heeft
getrotseerd wordt toegeschreven aan
de traditionele overlevering dat Mo
hammed er tijdens zijn tocht op de
Sinaï gastvrijheid heeft gevonden. Zo
doende werd de abdij zowel door
Christenen als volgelingen van de
Profeet ontzien. In de middeleeuwen
is er binnen de muren van het kloos
ter een moskee gesticht. Ook deze be
staat nog steeds en staat open voor
Islamieten, die het klooster bezoeken.
De universiteiten zijn van plan om in
1960 een nieuwe expeditie naar het
klooster uit te zenden.
TN de Duitse Democratische Republiek,
1 zoals de Oostduitse Russische kolo
nie officieel wordt genoemd, is het met
de cultuur eigenaardig gesteld. Onge
twijfeld wordt door de knechten van
Moskou overdreven. Dat is steeds het
geval, wanneer in een bezet of gekolo
niseerd land, lieden worden gevonden,
die ..plus royalist que le roi" zijn. Dat
hebben wij tijdens de bezetting in onze
cultuurkamers en wat er meer aan
maakwerk op de proppen kwam ook
gemerkt.
Het behoeft dan
ook geen verwon
dering tebaren.dat
in Oost-Duitsland
al jaren gedokterd
wordt aan een
nieuwe „Duitse ge
schiedenis", waar
toe alle historici
van naam, dLe nog
in dat land over
zijn, werden ge
prest samen te wer
ken. De arme ge
leerden krijgen de zotste opdrachten,
zo bijv. om de band tussen Goethe en
het communisme, in de Duitse geschie
denis duidelijk te laten zien. Zulk een
opdracht is een bevel, maai' ook een
aanfluiting van wetenschappelijk ver
antwoorde geschiedschrijving.
TEN aanzien van de jeugd worden
maatregelen getroffen, welke de
schijnheiligheid welig doen tieren.
De toegang tot de universiteiten 'en
kunstacademies is in de eerste plaats
voorbehouden aan de jongens en meis
jes met een verleden in de commu
nistische jeugdbeweging. Nu zijn er
honderden clubs en genootschappen,
zodat de kans om via zo'n clubje een
baantje te krijgen, dat toegang geeft
tot hoger of kunstonderwijs, vrij groot
is. Zo wordt dus de jeugd gedwongen
tot het wekken van een schijn, welke
innerlijk toch wel zeer bedenkelijk is.
Erger nog is, dat ook bij het onder
wijs zelve telkens blijk moet worden
gegeven van communistische gezind
heid. Wanneer om een waarlijk niet
verzonnen voorbeeld te noemen, de
hoogleraar voor een groep medische
studenten het wegnemen van de blinde
darm heeft behandeld, moet daarop een
discussie volgen. Communisten zijn nu
eenmaal gek op discussies, zij het in
eenrichtingverkeer.
De hoogleraar wacht. Er zitten onder
studenten ook spionnen! Dan staat er
een student op en begint als een van
buiten geleerd lesje op te dreunen, dat
dank zij de enorme ontwikkeling van
de medische wetenschap in de Sowjet-
Unie iedereen van een blinde darm
De jeugd van de andere kant. „Jonge Gardisten" in Oost-Duitsland.
bevrijd kan worden, maar dat in kapi
talistische landen de arbeiders en boe
ren daar veel geld voor moeten be
talen en dan de kwade gevolgen daar
van moeten dragen, als zij geen geld
hebben, wat natuurlijk het geval is.
Het behoeft geen nader betoog, dat
bij zulk een stelsel niets terecht komt
van het door de studenten veroveren
van een zelfstandige houding ten op
zichte van de wetenschap en vooral
ten opzichte van de cultuur. Hier is
de cultuur slippendraagster van het
politieke systeem en zijn de jonge men
sen louter brandstof voor de machines
van het partijapparaat.
ïy/TISSCHIEN kijkt
-Ij u verwond
verwonderd
op7 Wij lopen im
mers over van be
reidheid om met
de individualiteit
van onze kinderen
rekening te houden
en wij hoeden er
ons voor, de sim
pele kinderzielen
te grieven. Wij
houden hoe langer
hoe minder van
tucht bij de opvoeding en bij het onze
kinderen deelachtig maken aan het
grote goed onzer beschaving. Mag ik
citeren?
„Ik meen, dat de opvoeder van mor
gen er goed aan zal doen, zich wat
minder „aan te passen" aan de actuele
belangstelling van de jeugd, aan de
actuele wensen van de maatschappij,
aan de actuele verbetering van de we
reld, aan de vergroting van welvaart
en welzijn; dat hij zich niet teveel moet
gaan afvragen, of de kinderen wel „ge
lukkig" zijn. Maar dat hij als weleer
zich in de eerste plaats heeft te gedra
gen als vereerder van waarheid, goed
heid en schoonheid als onvergankelijke
gegevens, die gediend moeten worden
niet omderwille van de mens, maar
omderwille van zichzelf". Het „opge
voed worden" is geen pretje; het eist
onderdrukking van allerlei aangename
ondeugden.
Wie van de opvoeding in school
en huis een pretje maakt, maakt
van de wereld een speelplaats vaw
nozems.
De mens krijgt niets geschonken, want
om nog eenmaal Spinoza te citeren
„alle voortreffelijke dingen zijn even
moeilijk als zeldzaam".
Dit citaat is ontleend aan het Week
blad van de A.V.M.O. dat is het vak
blad van de docenten op onze gymnasia
en H.B.S.en. (De cursivering is van ons.)
Tussen de Scilla van de communis
tische dwang en de Charibdys van al
te veel gebrek aan tucht zal ook in
onze samenleving van vandaag onze
beschaving moeten worden behoed en
overgeleverd aan de jeugd.
(R.)
Kammersanger Josef Traxel
JOSEF TRAXEL kwam in de
oorlog als krijgsgevangene
in Amerika en verliet na de
oorlog dit land als een be
kende lyrische tenor. Hij heeft
i nu een wereldreputatie.
In ons land heeft men Kammersan
ger Josef Traxel kunnen horen als
evangelist in de Matthaus Passion te
Naarden of als solist in de negende
van Beethoven in de Concertgebouw
cyclus onder leiding van Klemperer.
Ook dit jaar zingt Traxel de evan
gelistenpartij van Bachs passie iti
ons land. Komende zondag te Hulst en
op 9 en 11 maart in Schiedam. Deze
uitvoeringen staan onder leiding van
Eduard Flipse. Het Rotterdams Phil-
harmonisch Orkest verzorgt de muzi
kale koren en de begeleiding.
Als liederzanger trad Josef Traxel
echter nog nooit hier op. In deze kwa
liteit debuteert hij dinsdag in het
Haagse Diligentia. Hij zingt dan een
programma, dat naast enkele Mozart-
aria's uit Cosi fan tutte en Don Gio
vanni liederen van Beethoven, Schu
bert en Brahms bevat.
Traxel bezit een grote faam als Mo-
zartzanger. Hij is in staat over
eenkomstig Mo2arts bedoelingen in
de aria 11 mio tresore uit Don Giovan
ni de coloratuur in één adem te zin
gen. John MacCormack en Richard
Tauber waren in vorige zangersgene
raties de enkele weinigen die dit ook
konden, maar een Gigli ademde in de
ze moeilijke passage maar liefst drie
keer.
Kammersanger Josef Traxel besluit
in Diligentia het seizoen van de
Union Bel Canto, waarin liet de presi
dente, jonkvrouwe Henrietta van Len-
JOSEF TRAXEL
nep. opnieuw is gelukt enkele vocale
verrassingen te brengen.
Traxel wordt tijdens zijn voordracht
begeleid door zijn vaste compagnon
Hubert Giesen.
Advertentie
MAPRO-spiroa! is sterk en soepe!
en overal in huis te gebruiken.
Voor Uw gordijnen, de wos. Uw
garderobe enz.
Enorm prcctisch, eenvoudig te be
vestigen en te verwilderen.