Best betaalde Engelse toneelschrijver Onvoorstelbare schatten op de berg Sinaï Een vrouw ontmaskert valse schilderijen van haar man BAAYENS Niet te veel tucht, maar ook niet te weinig Weienschappeljjke goudmijn in oudste klooster Grubers oeuvre groeide nog na zijn dood Krij gsgevangene werd zanger Zaterdag 7 maart 1959 ZEEUWSCH DAGBLAD Pag. 9 De speciaalzaak voor uw Bril Terence Rattigan: leven zonder moeilijkheden GESCHENKEN VESTINGWERKEN MOSKEE Tucht en schijn Schijnheiligheid ned. octrooi 74341 Lei op de gele bus leermeesters. Zij wezen hem de weg naar de Academie scandinave, waar hij een van de beste leerlingen van Friesz en Dufresne werd. Reeds op achttienjarige leeftijd had hij succes op de Herfstsalon en de Salon desTuile- vies. Zijn eerste tentoonstelling, uitslui tend tekeningen, was in 1935 in de Académie Rason. De financiële waarde van zijn werk steeg vooral in de oorlog. De prijzen van zijn schilderijen schoten als raket ten omhoog. Gedurende de Duitse be zetting schenen kunstwerken de beste geldbelegging. Artistiek behoort hij tot de neo-rea- listen. Zijn werk is kort gezegd te zien als een reactie op kubisme, fauvisme en andere abstraherende stromin gen. evenwel zonder de verworven heden van die richtingen te verlooche nen. Hij trad vooral op de voorgrond nadat het geweld van de Forces Nou- velles en hun marmerachtige kunst (Humblot. Lasne, Rohner en Jannot o.a.) was verstorven. Grubers mede standers varen André Marchand en Tal Coat. Hun schilderkunst was een snerpende gil. wreed en vernietigend. Hun doeken zijn destructief en na vrant. De naakten die Gruber heeft ge schilderd zijn vermagerd, haveloos, ziek. Zij hebben hangende borsten en grote vermoeide handen. Het is een wereld van leegte, alcohol, dreiging en sluipende dood. Het beeld van een mensheid aan flarden. DE kruistocht van madame Gruber heeft nog een ander gevolg dan de ontdekte valse schilderijen. Zij heeft reeds een catalogus van 280 doeken van haar man kunnen samenstellen. Dit werk vorderde uiterst langzaam, want Gruber heeft in de ongeveer twintig jaar van zijn werkzaamheid nooit een lijst bijgehouden. Valse Grubers variëren van onmid dellijk kopieën tot verfraaiing" van zijn onderwerpen om ze beter verkoop baar te maken. Zo is een beroemd naaktschilderij. dat later bekend is geworden als de ..Venus van Buchen- wald", veranderd in een mooi uitge doste vrouw, die patience speelt. De eerste keer dat George Gruber een valse Francis Gruber ontdekte was vijf jaar geleden in New York. Een dame nodigde haar toen uit om naar de collectie van haar man te ko men kijken. Onder de zeven Grubers die zij te zien kreeg was er een, die vals was. Het bleek dat het doek was gedateerd in een periode tijdens welke Gruber te ziek was om te wer ken. Later bleken op een Grubertentoon- rPOEN ook de tweede motor uitviel, begon de Sunder land snel hoogte te verliezen. Onafwendbaar zakte de vier motorige vliegboot naar het grauwe water van de Oce aan. In een wanhopige po ging Engeland te halen, gooi de de bemanning alle ballast overboord. Maar de boordschutter trok vóór hij zijn bagagekof- fer uit het noodluik liet val len er eerst een pak dicht beschreven vellen uit. Dat was in de Tweede We reldoorlog; die boordschutter heette Terence Rattigan; en de paperassen waren het manuscript van zijn toneel stuk Flarepath, dat hem de eerste plaats orïder de Brit se toneelschrijvers zou her geven. Het voorval is tekenend voor het goede gesternte bo ven Rattigan's carrière. Hij is de kroonprins van de in ternationale theaterwereld. Zijn naam staat borg voor kas-suceessen. Hij is waar schijnlijk de best betaalde Engelse toneelschrijver. TERENCE RATTIGAN ...alleen zichzelf zijn... EEN „TEGENSLAG" RATTIGAN heeft maar één tegenslag gehad: dat hij nooit tegenslagen heeft on dervonden. Zoon van een rij ke familie: studie in Cam bridge; plannen voor de di plomatie. Geen zolderkamer tjes en geen honger, maar wel het uiterlijk van een filmster. Nu, achtenveertig jaar oud, is hij een toonbeeld van we relds savoir-vivre. succes en discrete rijkdom. Hij heeft een duur huis in Londen, en een villa in de Theems-val- lei. En hij aanvaardt dat alles zonder zelfoverschat ting, maar ook zonder valse bescheidenheid. Zijn privé-leven is kalm en ordelijk; zijn openbare leven ondramatisch; het rebelleren laat hij over aan de bohé miens; kortom, hij is een zeer Niet-Boze Jongeman. En dat alles heeft één ge weldig nadeel; Terence Rat tigan wordt eigenlijk niet be schouwd als een artiest, maar als een ambachtsman. Toen hij begon met toneel, was hij al een gearriveerd scenario-schrijver. Een be roepsschrijver dus. Maar Shakespeare en Somerset Maugham hebben ook voor hun beroep geschreven. Wa ren zij daarom minder kun stenaar? TONEEL ALS DOEL VOOR Rattigan is het toneel doel in zichzelf, en geen spreekbuis - voor levensfiloso fieën. Hij produceert amu sement, geen boodschap". En hij heeft dikwijls gezegd dat hij schrijft voor een fic tieve toeschouwster: .Tante Edna, een lieve, respectabele dame van middelbare leef tijd, met veel vrije tijd, en voldoende geld om die plezie rig door te brengen." Zulke uitspraken, en de kassuccessen maken de critici kopschuw. En ze ma ken zich van Rattigan af als een héél bekwaam toneel schrijver, maar tóch geen echte kunstenaar.... Die gedachtengang is nog bevorderd door het feit dat Rattigan de grootste pu- blieksuccessen heeft ge boekt met zijn blijspelen, zo als French without tears. Harlequinade, en Love in idleness. Maar schreef hij- ook niet menselijke drama's als The Browning vprsion, en The Win slow boy? In The deep blue sea, en Separate tables, heeft hij het liefdeleven geanalyseerd .net de precisie van een chi rurg. Alleen zijn jongste stuk, Variation on a theme, verviel in hetzelfde genre tot melodrama. Rattigan laat de critici maar praten. Hij wil geen artiest" zijn, als hij daar voor zijn modieuze pakken, zijn golfclub en zijn cricket moet laten varen. Hij blijft zichzelf. Hij is vrijgezel, en ook dat wil hij blijven. Hij is op zijn best, als hij schrijft op grond van eigen ervaring. Voor French without tears: zijn diploma tieke studie. Voor The deep blue sea: zijn oorlogserva ring. Voor Harlequinade: de toneelwereld. En The Brown ing version gaat op zijn schooltijd terug. Eén keer heeft hij zich door de critici laten verlok ken tot groot" werk, dat niet was getekend naar het leven'. Adventure story, over Alexander de Grote. Het werd een daverende misluk king. Een van de meesterwerken die in het klooster zijn gevonden. Een ikoon van Petrus, die de sleutels en de kruisstaf draagt. In de medaillons afbeeldingen van Johannes. Christus en Maria. Van onze kunstredactie "ï/LAK BIJ de plaats waar volgens de traditie Mozes de Wet Gods aan het Joodse volk heeft gegeven en Moham med per kameel ten hemel is opgestegen bevindt zich het oudste Christelijke klooster ter wereld. De Byzantijnse keizer Justi- tianus, die leefde van 483 tot 565, heeft het gesticht en vanaf de stichting hebben generaties jonge zonen van de Grieks- katholieke kerk het bevolkt. Plotseling is er de rust van eeu wen verstoord geworden. Een ge mengd Amerikaans-Egyptische ex peditie heeft het klooster onder zocht en een bijna onafzienbaar aantal kunstschatten aan het licht Van onze kunstredactie |_JET IS NU tien jaar geleden dat de Parijse schilder Francis Gru ber aan tuberculose stierf. Hij was 36 en op het hoogtepunt van zijn roem. Tussen de dag van zijn dood en nu is zijn oeuvre op zijn minst tot het vijfvoudige uitgegroeid. Valse schilderijen zijn er ontel baar vele, maar er is wellicht geen enkele naam die zo vaak ten on rechte op een schilderij staat als die van Francis Gruber. Zijn weduwe heeft vrijwillig de plicht op zich genomen om alle valse Grubers te ontmaskeren. Enige tijd geleden keerde zij van een veiling bij Sotheby in Londen te rug met een schilderij bij zich. Het was op de verkoping aangebracht als een echte Gruber. Pas op het aller laatste ogenblik bleek dat het vals was. Mevrouw Gruber zorgde voor die ver rassing. Madame Gruber heeft weinig ple zier van deze droeve taak, die haar op kunstveilingen in de hele wereld brengt. UTADAME GRUBER. een gefortu- ■L'l neerde vrouw, is de dochter van de Franse toneelschrijver Henri Bern stein, die een grote reeks stukken op zijn naam heeft staan, o.a. Le secret, La galerie des glacés, Le coeur en La soif. Zij heeft de merkwaardige voor naam George, een herinnering aan de teleurstelling van haar vader, die een zoon verwachtte, maar een doch ter kreeg. Mevrouw Gruber zegt dat zij haar doorzettingsvermogen dankt aan haar mannelijke voornaam. pRANCIS GRUBER schilderde al jaren voordat hij met George Bern stein trouwde. Hij is in 1912 in Nancy geboren en toonde reeds vroeg zijn talent voor schilderen en tekenen. Bis- sière en Braque waren zijn eerste Advertentie FRANCIS GRUBER oeuvre verveelvoudigd stelling in Parijs 17 valse schilderijen te zijn. Mevrouw Gruber meent dat de pro- duktie van valse Grubers in het leven is geroepen door een Franse „kunst"- handelaar, die zich vaak met valse schilderijen bezig houdt. Het klooster van Sint Catha- rina op de berg Sinaï. Rechts op de voorgrond een modern gebouw, waarin de gastenverblijven en de bibliotheek zijn. Op de achtergrond links het verblijf van de monni ken. Deze foto is een montage van detailfoto's. gebracht. Duizenden ikonen, fresco's, handschriften en andere kunstwer ken werden in de abdij ontdekt. Het is de grootste wetenschappelijke goudmijn, zei prof. Weitzmann, hoogleraar in de archeologie van de universiteit van Princeton. De grootste ontdekking vormen de ongeveer 1500 ikonen. De rijkste en belangrijkste collectie, die er ter we reld bestaat. Het klooster op de Sinaï is de enige plaats waar ikonen uit de periode tussen de zesde en achtste eeuw in zulk een groot aantal be waard zijn gebleven. Deze tijd gaat vooraf aan de zogenaamde Middelby- zantijnse periode (9001200). Zelfs uit deze periode zijn de nog bestaande schilderingen uiterst zeldzaam. Uit la tere periodes zijn er nog vele ikonen in talrijke musea, maar pas_ met het materiaal dat op de Sinaï is ont dekt, zal men in staat zijn de volle dige geschiedenis van de ikonografie te schrijven. UIT de eerste onderzoekingen is ge bleken dat slechts een klein deel van de ikonen in het klooster zelf is geschilderd. Het grootste deel zijn ge schenken uit de hele oosterse kerk. Een andere opzienbarende vondst is het reusachtige mozaïek de gedaante verandering van Christus voorstellen de boven het altaar van de basili ca (kerk) van het klooster. Tijdens de expeditie zijn er foto's van gemaakt, zoals trouwens van vele ontdekte kunstwerken. Aan een voorlopige studie van de fresco's in basilica, refter (eetzaal) en andere delen van het grote kloos ter is men nog niet toe gekomen. Wel heeft men reeds resultaten be kend gemaakt van de eerste onder zoekingen van de basilica zelf. Zij is, naast de Aya Sophia (Heilige Wijs heid) in Istanboel, de best bewaard gebleven kerk van de Justitiaanse eeuw. Een van de opvallendste delen aan het bouwwerk is de reusachtige houten deur van de hoofdingang. Op de kruisbalken van het middenschip vond men de naam van Justitianus en een vermelding van het overlijden van diens echtgenote, Theodora. Een der de inscriptie is de naam van de .ar chitect: Stephanos van Aila. een plaats aan de tegenwoordige Golf van Aka- ba. Zodoende is de basilica het enige bouwwerk uit die periode waarvan de ontwerper bekend is. DE abdij is omgeven door een ring verdedigingswerken om het klooster en de andere gebouwen te bescher men. Prof. George H. Forsyth jr., de deken van de faculteit der kunstge schiedenis van de universiteit van Michigan, wiens taak het was de bouwwerken te bestuderen, zei dat de fortificaties van de abdij een school voorbeeld zijn van de latere Romeinse vestingbouw. De verdedigingsring heeft onder andere de bibliotheek be schermd. Deze bevat om en nabij drie- DE SCHOOL is de kraamkamer van onze beschaving. Zo min als ons de gebraden kuikens in de mond vliegen, verwerven wij onze beschaving zonder offers en het brengen van offers betekent steeds, dat men zich om het ene te bereiken het andere moet ontzeggen. Daartoe is steeds tucht nodig. Het zou mooi zijn, wanneer vooral de jonge mensen steeds voldoende zelftucht konden opbrengen, maar aangezien, dat niet het geval as, zal er tucht over hen moeten heersen, zowel van de ouders als van de school. duizend handschriften, waarvan er tij dens de expeditie tweeduizend op mi crofilm zijn vastgelegd. Aan bestude ring is men nog niet toegekomen. De expeditie moest in het klooster namelijk snel werken. De monniken hebben voldoende voedsel voor zich zelf en de enkele gasten die in het klooster verblijven, maar het woestijn gebied levert niet genoeg op om ook nog eens een grote expeditie in de kost te hebben. Alle voedsel moest de expeditie dus zelf meebrengen, maar aangezien men dit ook niet in ongeli miteerde mate kan, was het opschie ten geblazen. De foto's, films en ander materiaal worden nu bestudeerd in de universi teiten van Princeton, Michigan en A- lexandrië, die aan het onderzoek heb ben meegewerkt. DAT het klooster zoveel eeuwen heeft getrotseerd wordt toegeschreven aan de traditionele overlevering dat Mo hammed er tijdens zijn tocht op de Sinaï gastvrijheid heeft gevonden. Zo doende werd de abdij zowel door Christenen als volgelingen van de Profeet ontzien. In de middeleeuwen is er binnen de muren van het kloos ter een moskee gesticht. Ook deze be staat nog steeds en staat open voor Islamieten, die het klooster bezoeken. De universiteiten zijn van plan om in 1960 een nieuwe expeditie naar het klooster uit te zenden. TN de Duitse Democratische Republiek, 1 zoals de Oostduitse Russische kolo nie officieel wordt genoemd, is het met de cultuur eigenaardig gesteld. Onge twijfeld wordt door de knechten van Moskou overdreven. Dat is steeds het geval, wanneer in een bezet of gekolo niseerd land, lieden worden gevonden, die ..plus royalist que le roi" zijn. Dat hebben wij tijdens de bezetting in onze cultuurkamers en wat er meer aan maakwerk op de proppen kwam ook gemerkt. Het behoeft dan ook geen verwon dering tebaren.dat in Oost-Duitsland al jaren gedokterd wordt aan een nieuwe „Duitse ge schiedenis", waar toe alle historici van naam, dLe nog in dat land over zijn, werden ge prest samen te wer ken. De arme ge leerden krijgen de zotste opdrachten, zo bijv. om de band tussen Goethe en het communisme, in de Duitse geschie denis duidelijk te laten zien. Zulk een opdracht is een bevel, maai' ook een aanfluiting van wetenschappelijk ver antwoorde geschiedschrijving. TEN aanzien van de jeugd worden maatregelen getroffen, welke de schijnheiligheid welig doen tieren. De toegang tot de universiteiten 'en kunstacademies is in de eerste plaats voorbehouden aan de jongens en meis jes met een verleden in de commu nistische jeugdbeweging. Nu zijn er honderden clubs en genootschappen, zodat de kans om via zo'n clubje een baantje te krijgen, dat toegang geeft tot hoger of kunstonderwijs, vrij groot is. Zo wordt dus de jeugd gedwongen tot het wekken van een schijn, welke innerlijk toch wel zeer bedenkelijk is. Erger nog is, dat ook bij het onder wijs zelve telkens blijk moet worden gegeven van communistische gezind heid. Wanneer om een waarlijk niet verzonnen voorbeeld te noemen, de hoogleraar voor een groep medische studenten het wegnemen van de blinde darm heeft behandeld, moet daarop een discussie volgen. Communisten zijn nu eenmaal gek op discussies, zij het in eenrichtingverkeer. De hoogleraar wacht. Er zitten onder studenten ook spionnen! Dan staat er een student op en begint als een van buiten geleerd lesje op te dreunen, dat dank zij de enorme ontwikkeling van de medische wetenschap in de Sowjet- Unie iedereen van een blinde darm De jeugd van de andere kant. „Jonge Gardisten" in Oost-Duitsland. bevrijd kan worden, maar dat in kapi talistische landen de arbeiders en boe ren daar veel geld voor moeten be talen en dan de kwade gevolgen daar van moeten dragen, als zij geen geld hebben, wat natuurlijk het geval is. Het behoeft geen nader betoog, dat bij zulk een stelsel niets terecht komt van het door de studenten veroveren van een zelfstandige houding ten op zichte van de wetenschap en vooral ten opzichte van de cultuur. Hier is de cultuur slippendraagster van het politieke systeem en zijn de jonge men sen louter brandstof voor de machines van het partijapparaat. ïy/TISSCHIEN kijkt -Ij u verwond verwonderd op7 Wij lopen im mers over van be reidheid om met de individualiteit van onze kinderen rekening te houden en wij hoeden er ons voor, de sim pele kinderzielen te grieven. Wij houden hoe langer hoe minder van tucht bij de opvoeding en bij het onze kinderen deelachtig maken aan het grote goed onzer beschaving. Mag ik citeren? „Ik meen, dat de opvoeder van mor gen er goed aan zal doen, zich wat minder „aan te passen" aan de actuele belangstelling van de jeugd, aan de actuele wensen van de maatschappij, aan de actuele verbetering van de we reld, aan de vergroting van welvaart en welzijn; dat hij zich niet teveel moet gaan afvragen, of de kinderen wel „ge lukkig" zijn. Maar dat hij als weleer zich in de eerste plaats heeft te gedra gen als vereerder van waarheid, goed heid en schoonheid als onvergankelijke gegevens, die gediend moeten worden niet omderwille van de mens, maar omderwille van zichzelf". Het „opge voed worden" is geen pretje; het eist onderdrukking van allerlei aangename ondeugden. Wie van de opvoeding in school en huis een pretje maakt, maakt van de wereld een speelplaats vaw nozems. De mens krijgt niets geschonken, want om nog eenmaal Spinoza te citeren „alle voortreffelijke dingen zijn even moeilijk als zeldzaam". Dit citaat is ontleend aan het Week blad van de A.V.M.O. dat is het vak blad van de docenten op onze gymnasia en H.B.S.en. (De cursivering is van ons.) Tussen de Scilla van de communis tische dwang en de Charibdys van al te veel gebrek aan tucht zal ook in onze samenleving van vandaag onze beschaving moeten worden behoed en overgeleverd aan de jeugd. (R.) Kammersanger Josef Traxel JOSEF TRAXEL kwam in de oorlog als krijgsgevangene in Amerika en verliet na de oorlog dit land als een be kende lyrische tenor. Hij heeft i nu een wereldreputatie. In ons land heeft men Kammersan ger Josef Traxel kunnen horen als evangelist in de Matthaus Passion te Naarden of als solist in de negende van Beethoven in de Concertgebouw cyclus onder leiding van Klemperer. Ook dit jaar zingt Traxel de evan gelistenpartij van Bachs passie iti ons land. Komende zondag te Hulst en op 9 en 11 maart in Schiedam. Deze uitvoeringen staan onder leiding van Eduard Flipse. Het Rotterdams Phil- harmonisch Orkest verzorgt de muzi kale koren en de begeleiding. Als liederzanger trad Josef Traxel echter nog nooit hier op. In deze kwa liteit debuteert hij dinsdag in het Haagse Diligentia. Hij zingt dan een programma, dat naast enkele Mozart- aria's uit Cosi fan tutte en Don Gio vanni liederen van Beethoven, Schu bert en Brahms bevat. Traxel bezit een grote faam als Mo- zartzanger. Hij is in staat over eenkomstig Mo2arts bedoelingen in de aria 11 mio tresore uit Don Giovan ni de coloratuur in één adem te zin gen. John MacCormack en Richard Tauber waren in vorige zangersgene raties de enkele weinigen die dit ook konden, maar een Gigli ademde in de ze moeilijke passage maar liefst drie keer. Kammersanger Josef Traxel besluit in Diligentia het seizoen van de Union Bel Canto, waarin liet de presi dente, jonkvrouwe Henrietta van Len- JOSEF TRAXEL nep. opnieuw is gelukt enkele vocale verrassingen te brengen. Traxel wordt tijdens zijn voordracht begeleid door zijn vaste compagnon Hubert Giesen. Advertentie MAPRO-spiroa! is sterk en soepe! en overal in huis te gebruiken. Voor Uw gordijnen, de wos. Uw garderobe enz. Enorm prcctisch, eenvoudig te be vestigen en te verwilderen.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1959 | | pagina 9