Nederlands kunstbezit ver ten achter bij buitenland Communistisch drama herleeft op toneel Jazz in de kerk wint veld DUIZENDEN HYGIËNISCHE HAPJES IN DE R.A.I. ZEEUWSCH DAGBLAD Pagina 5 Leningrad heeft even veel Rembrandts als Rijksmuseum en Mauritshuis samen Schaduw van helden Met ladingen vol over de grens Weinig goede buitenlandse kunst VEREENIGING REMBRANDT HERSTELT FOUTEN UIT VERLEDEN ONDANKS AARZELING BIJ KERKERADEN SYMBOOL SCHULDBESEF In Nisse geen kosteloos luiden van de klok Synode-Spakenburg spreekt dinsdagavond over AOW AANGRIJPEND AKKERS, BAKKERS EN ANALISTEN Grote akkers Maandag 13 oktober 1958 HET NEDERLANDSE KUNSTBEZIT KAN NIET IN DE SCHADUW STAAN BIJ HETGEEN ANDERE LANDEN AAN KUNSTWERKEN HEBBEN. VERGELEKEN MET DE COLLECTIES IN MUSEUMS VAN ENGELAND, DUITS LAND, FRANKRIJK, RUSLAND, ZWITSERLAND EN BELGIË IS ONS KUNSTBEZIT, ZOWEL IN PARTICULIERE ALS OPENBARE VERZAMELINGEN, POVER. VOORAL GELDT DAT VOOR NIET-NEDERLANDSE KUNST. DE GROTE BUITENLANDSE SCHILDERSCHOLEN BIJVOOR BEELD ZIJN NAUWELIJKS IN NEDERLANDSE COLLEC TIES VERTEGENWOORDIGD. EEN van de walgelijkste en weerzinwekkendste vertonin gen in Rusland en de satelliet- landen is de rehabilitatie van do den. Mensen die, omdat zij om welke reden ook niet meer iïi het systeem pasten of omdat ze in de weg stonden voor bepaalde kopstukken, zonder vorm van pro ces werden gedood. Kwamen er andere opvattingen of andere kop stukken, dan werden zij postuum in ere hersteld en hun lijken met een sinistere vertoning op plech tige wijze herbegraven. Het is begin oktober 1956 in Hon garije gebeurd met Laszlo Rajk en drie andere communistische kopstuk ken, die in 1939 onder het bewind van Rakosi werden terecht gesteld. Rajk Was minister van buitenland-' se zaken. Hun lijken werden bijge zet in een mausoleum in Boedapest dat is genoemd naar de Hongaarse vrijheidsheld uit de vorige eeuw Kossuth. De echtgenote van Rajk en zijn zoontje waren bij de her begrafenis aanwezig. Vele partijleiders voerden het woord met- leuzen als sadistische misdadigers die de terechtstelling hadden bewerkstelligd" en ..een gro te tragedie die het gevolg was van de persoonsverheerlijking". Mevrouw Rajk is later, na de Hongaarse opstand, met Imre Nagy gearresteerd en zou nu in gevan genschap in Roemenië zijn. Dit duistere drama is het onder werp van een toneelstuk „Shadow of Heroes" van de Amerikaanse auteur Robert Ardrey, dat deze week in Londen in Europese pre- première is gegaan. Het stuk is een reconstructie van de opkomst van Janos Kadar. De schrijver ziet hem als een man, die alles inspant om in de top van de communistische wereld iets te be tekenen. De opvoering was om twee redenen een gebeurtenis. In de eerste plaats had de Lord-kanselier, a'e Britse cen sor het uitbeelden van levende of pas overleden staatslieden nog nooit toe gestaan. En verder is het stuk geen toneelstuk in de eigenlijke zin; het lijkt meer een documentaire met ver bindende teksten, gezegd door een rondwandelende verteller. De regisseur zei vóór de première: Het toneelstuk is een nieuw soort journalistiek; alles wat er in gebeurt berust op waarheid. BIJ ONS is de belangstelling voor buitenlandse kunst altijd relatief gering geweest en eigenlijk is zij dat nog. Alle landen hefotoen natuurlijk in de eerste plaats belangstelling voor hun eigen kunst, naar Nederland stond wat dit betreft helaas wel aan de top. Merkwaardig is ook, dat het Nederlandse hof zich veel minder met kunst verzamelen heeft bezig gehouden dan in de omringende landen. De enige uitzonderingen zij-n prins Frederik Hendrik. Willem V en koning Willem 1. De collectie van nrins Willem V vormt nog steeds de kern van de verzameling in het Mauritshuis. De koning kocht zelfs Italianen, wat voor ons land helemaal een uitzondering is. Een groot deel van de nalatenschap van de tweede Nederlandse souverein werd echter verkocht. De veilingcatalogus vermeldde een zeer grote kunstver zameling waarin de kostelijkste en kostbaarste schil derijen waren. Een paar namen: Titiaan, Raphael, Van Eijck (o.a. de Verkondiging aan Maria), Jan Gos- saert van Mabuse, Lucas van Leyden, Holbein, Cranach, Rubens, Van Dijck, Hobbema, Clouet, Murillo, Poussin, Velasquez, Da Vinei en nog veel, veel meer. De veiling begon op 12 augustus 1850, een paar dagen later was alles verkocht. In de negentiende eeuw is er een reusachtige uit verkoop van Nederlands kunstbezit geweest. Vijf en zeventig jaar geleden, toen de Vereeniging Rembrandt „tot behoud en vermeerdering van kunstschatten in Nederland" werd opgericht, bezat het Rijksmuseum in Amsterdam 2 Rembrandts, 2 werken van Frans Hals, geen Vermeer; het Mauritshuis 4 Rembrandts en verder niets aan meesters uit de zeventiende eeuw, onze grootste kunstperiode en uniek in de hele ge schiedenis. Grote verzamelingen met zeer belangrijke kunst werken gingen ladingen vol de grens over om nooit meer terug te komen. Een oksaal uit de St. Jan in! Den Bosch om een enkel voorbeeld te noemen is in die tijd weggegaan en vormt nog steeds een hoofd- moment in de collectie van het Victoria en Albert Museum. Maar het is niet alleen de schuld van onze 19e eeuwse voorouders, dat er een stroom kunstschatten is weg gegaan, ook in de 17e eeuw was men er niet zo zuinig op. Toen Karei II in 1660 voor de tweede keer de Engelse troon besteeg (na zijn nederlagen tegen Cromwell was hij in 1651 gevlucht), deden de Staten van Holland hem een grote collectie kunst cadeau, een van de vorstelijkste geschenken die ooit een vorst zijn gegeven. Deze „Dutch Gift" bestond vermoedelijk uit 24 schilderijen van Italiaanse meesters en 12 beeldhouw werken. De Staten hadden ze voor 80.000 gulden ge kocht van de weduwe van Jan Reynst (1601—1646), die samen met zijn broer Gerrit (1599—1658) de belang rijkste Nederlandse kunstverzameling bezat. Deze gebroeders Reynst waren kooplieden, die o.a. veel zaken deden in Italië; Jan heeft zelfs verscheidene jaren in Venetië gewoond. Zij waren de gangmakers voor een merkwaardige en typisch Nederlandse tra ditie. De meesten van onze verzamelaars zijn namelijk kooplieden en industriëlen geweest. Bij het presentje voor Karei II waren werken van Titiaan (de Man in het zwart o.a.), Veronese, Lorenzo Lotti, Raphaël, Schevone, Tintoretto en Bordone. De gift heeft weinig resultaat gehad. Karei II toonde zich een intolerant en hardvochtig vorst; twaalf jaar later was Nederland met hem in oorlog. Belangrijke facetten van de Nederlandse kunst moet men dus in het buitenland zoeken. Prachtige werken van Jeroen Bosch zijn in Spanje, vroege altaren in Noorwegen, Noordnederlandse primitieven in Duitsland of België. Het museum in Dresden heeft 62 schilderijen van Wouwerman, in Leningrad zijn 30 Rembrandts, evenveel als hetr Rijksmuseum en het Mauritshuis samen. En in Nederland is daarentegen betrekkelijk weinig buitenlandse kunst. Men heeft ze niet verzameld. Nederlandse collectioneurs gingen bij voorkeur niet van de geijkte paden af. Een van de weinigen die het wel deed, was de heer D. G. van Beuningen. Aan hem is het te danken, dat Nederland nu beschikt over een Van Eijck, een werk van de Meester van Aix, een tekening van Mathias Grünewald, belangrijke Ita liaanse kunstwerken, bronzen onder andere, en een uitstekende represen tatie van het werk van Peter Paul Rubens. Maar de hiaten in ons kunstbezit zijn vele gebleven. Om een voorbeeld te noemen: de Franse 18e eeuw is door geen enkel hoogtepunt binnen de Ne derlandse grenzen vertegenwoordigd. Van Ingres is geen enkel schilderij, de enig belangrijke Chardin die wij heb ben, heeft Bredius aangekocht. Men kan zeggen, dat vanaf de afscheiding van België tot aan Bredius' dagen niets is gebeurd om kunst terug te kopen. Ook voor de impressionisten hebben wij het getij laten voorbij gaan. De Vereeniging Rembrandt stond dus feitelijk van meet af aan voor een hopeloze taak: want wat wij misten, was niet meer aan te vullen. Maar toch heeft de Vereeniging Rem brandt uiterst belangrijk werk kunnen doen en voortreffelijke kunstwerken naar Nederland kunnen doen terug keren of doen aankopen, hetzij door directe steun, hetzij door renteloze voorschotten. Zij steunde aankopen uit alle kunst perioden. Het oudste voorwerp dat met steun van „Rembrandt" verworven werd is een vaas uit de achtste eeuw voor Christus, het nieuwste het schil derij Adam en Eva van Chagall, dat nu in Eindhoven is. De vereniging had haar aandacht natuurlijk" vooral gericht op de Neder landse kunst maar steunde ook vele aankopen uit het buitenland. Italiaanse schilderijen bijvoorbeeld en ook Oost- aziatische en Melanesische kunst. Tot de belatigrijkste stukken die dank zij de vereniging Rembrandt in Nederland terugkwamen, behoren de beide Rem brandts De Verloochening van Petrus en Titus in Monniksgewaad uit Rus land, andere werken van Rembrandt, van Jan Gossaert van Mabuse (het Mansportret in het Mauritshuis), van Gerard David, Claude Lorrain, Goya, Delacroix, Memlinc, Jeroen Bosch (de Verloren zoon in Boy mans), Buonarotti, Lucas van Leyden, Lorénzo 1 vragen voor de Lotto. Tintoretto, Moroni, Tiepolo. Aan kunstnijverheid steunde zij de aankoop van porcelein,.zilver, Egyptische, Griek se en Romeinse kunst uit de collecties Lunsing Scheurleer en Van Bissing, Turks aardewerk, tapisserieën en tapijten. Ondanks het bescheiden bud get en het doorlopend kleine aantal leden heeft de Vereeniging Rembrandt onschatbaar veel gedaan voor behoud en aanvulling van het Nederlandse kunstbezit. Van een onzer redacteuren. ROTTERDAM. Er is na Pasen geen „Jazz in de kerk" meer geweest. Niet omdat er geen belangstelling voor zou bestaan, maar eenvoudig doordat er geen goede liederen be schikbaar waren. Die zijn uiterst spaarzaam, vooral na het vertrek van componist-dichter ds. J. C. de Bruine als vlootpredikant naar Nieuw Gui nea. Toch zullen zondag 19 oktober weer honderden jonge mensen, en ook wel oudere, een dienst in de Rotterdamse Schouwburg kunnen bijwonen. In/ de plaats van ds. De Bruine heeft name lijk ds Cassuto uit Amerika tijdens zijn verblijf in Nederland een blues gecom poneerd, op tekst van zijn neef Rob Cassuto uit Den Haag. Inmiddels krijgt ds. G. Ju lius voor de door hem ge creëerde nieu we vorm van een kerkdienst voor de jeugd steeds meer be langstelling. Hij ontving aan- liederen door het marine kamp in Hil versum en het legerkamp te Ossendrecht. Ook kerkelijke organisaties en enkele kerken hebben de lie deren opgevraagd. Zij worden juist dezer dagen gedrukt, vergezeld van een verklarend woord. Het zijn echter persé geen ontspannings liederen. zegt ds. Julius, zij moeten dus ook niet als een soort sabaretliedje wor den gebruikt. Zij zijn niet anders be doeld dan als een nieuwe vorm van het kerklied, zowel in woord als muzi kale omlijsting. Enkele kerken hebben ds. Julius ook al verzocht een volledige kerkdienst te komen verzorgen, met eigen koor en band, zo bijvoorbeeld vicaris Kroese le Amsterdam en de Sint Janskérk te Gouda. Uit alles blijkt, dat er meer belangstelling en meer begrip ontstaat voor wat ds. Julius wil: de moderne mens op een moderne manier in zijn eigen wereld benaderen. Tegelijkertijd zijn vele kerkeraden huiverig voor deze diensten. Men be grijpt de muziek niet, of men houdt zich afzijdig uit vrees dat men zich door het verlaten van de traditionele eredienst op de verkeerde weg begeeft. Van een openlijk verzet is echter niet gebleken. Wel is in een enkel geval een verzoek tot het verzorgen van een dienst later weer ingetrokken. Men durfde het bij nader inzien toch niet aan. Ds. De Bruine heeft in Nieuw Guinea voor de mariniers wel een soortgelijke dienst gehouden. Het resultaat was zo danig, dat hij er enthousiaste brieven over naar Nederland kon schrijven. Zijn tekst en muziek heoben ook in de Oost de bijbel op de meest moderne manier vertolkt. Os. G. JULIUS rils vlootpredikant door Anthony Bosman T YE WANHOPIGE S.O.S.-seinen van de Titanic klinken tot in onze tijd door, want weer zitten we ge boeid in de bioscoopfauteuils en aanschouwen het ontzagwekkende drama van het schip, dat niet zin ken kon en toch zonk. Het is de derde maal dat deze geschiedenis is verfilmd en het moge 46 jaar la ter zijn sinds de ramp geschiedde, nog steeds heeft het verhaal niets aan fascinerende hoedanigheden in geboet. De reden daarvoor kan niet zijn dat er een 1500 mensen verdronken. De atoombom op Hiroshima kostte 160.000 mensen het leven en het is zeer de vraag of men daardoor over vijftig jaar wordt gefascineerd. Er zijn andere schepen ten onder ge gaan, wier namen nauwelijks worden herinnerd. De ramp van de Titanic is echter onvergetelijk, omdat hij een slag was in het aangezicht van het menselijk zelfvertrouwen. Toen de Ti.tanic in april 1912 uit Southampton wegvoer, was zij het symbool van de vooruitgang van de techniek, een drijvend bastion van ze kerheid en rijkdom, een triomf van Na het zelfverzekerde feest: de angst van de inzittenden als de red dingsboten veel te weinig in aan tal in het ijskoude water drijven en drenkelingen worden opgevist. Een scène uit de film Een nacht om nooit te vergeten, die in Thalia- theater te Rotterdam wordt vertoond. het geloof aan de vooruitgang, die cul mineerde in de uitspraak van een der passagiers: „Alleen God kan de Tita nic tot zinken brengen". De Titanic werd tot zinken gebracht, een waarschuwing voor menselijke hoogmoed. Zij voer tegen een ijsberg aan, feestend en verlicht ais een pa leis. De rijke passagiers hun ge combineerde banksaldi bedroegen 800 miljoen gulden hielden het wonder van Marconi, de radiotelegrafie, bezet met onbenullige boodschappen, waarin het alarm van naburige schepen dat er ijsbergen waren gesignaleerd, ver dronk. Beroemde werken zijn .met steun van de Vereeniging Rembrandt r— die vandaag m het Rijksmuseum feest viert in Nederlands bezit teruggekeerd. Onder: f ermeers keukenmeid, die bij iedereen bekend is, dankzij afbeeldingen op koekjestrommels en beschuitbussen. Boven: Rembrandts prachtige paneel Jeremia treurend over de ondergang van Jeruzalem. Beide werken zijn in het RijksmiiseiiTn. Dat alles heeft de Titanic tot een alti.jd boeiende legende gemaakt. Ook nu de Rankfilm Een nacht om nooit te vergeten de derde visie van de ramp is. De film werd gemaakt naar het boek van Walter Lord en dat is eigenlijk een bijzondere omstandig- Van onze correspondent NISSE. Ty'dens de rondvraag in de gisteren te Nisse gehouden gemeente raadsvergadering, heeft de heer Kramer (Herv. kiezers) gevraagd of het moge lijk zal zijn bjj begrafenissen de kerk klok kosteloos te luiden. Dit voorstel werd echter door de raad verworpen. M-i.v. 1 januari 1959 werden benoeynd tot lid van de z.<g. woningcommissie, de heren J. Nieuwenhuijze, M. J. Brouwer, J. J. Matthijsse, J Boonman en mevr. M. J. M. HaringJansen. Aan de heren J. Mol Wzn. en Iz. Janse werd eervol ontslag verleend als onbe zoldigd ambt. burg. stand. In <ïeze func tie werd benoemd wethouder A. M. Jansen. Tot lid van het burgerlijk armbestuur v. erd in de vacature door het over lijden van de heer J. Slabbekoorn benoemd de heer P. Bosman. Het voorstel van B. en W. om de heek Dorpsplein'Molenweg tot voorrangs- kruising te maken, werd ingetrokken. De raad besloot daarentegen bij deze hoek een bord „Gevaarlijke kruising te plaatsen. Besloten werd tot de bouw van een dubbele woning aan de WilheLmina- straat. Tenslotte werd de gemeentebe groting aangeboden, die sliuit met een post onvoorzien van plim. 3200. SPAKENBURG. De generale synode der Gereformeerde Kerken (vrijge maakt) heeft de gehele vrijdag be steed aan haar arbeid in de commis sies van voorbereiding. Daarna ging zij uiteen. Dinsdagavond houdt zij weer een open bare zitting, svaarin aan de orde komt de kwestie van de AOW. Ver schillende plaatselijke kerken stellen zich op het standpunt dat de ver plichte AOW in strijd komt met het beginsel dat de kerk zelf voor haar dienaren heeft te zorgen. Men heeft van de synode een uitspraak ten de ze gevraagd. heid de zoon van de kapitein van de Californian, die met zijn schip tien mijl van de Titanic was verwijderd en in weerwil van alle waarschuwingen doorsliep, terwijl 1500 mensen een jammerlijke dood in het ijskoude wa ter stierven. Het boek, dat in Neder landse vertaling Nacht der verschrik king heet, is uitgegeven bij C. H. de Boer, is het boeiend resultaat van het verzamelen van documenten, versla gen van ooggetuigen en anderen, waar achter toch een poging tot rehabilita tie van zijn vader aanwezig is. Het werd een indrukwekkend staal van vakbekwaamheid, van typerende nuances van zelfopoffering, van hel denmoed, van angst, van paniek ten slotte, met aardige schetsen van het leven van de eerste klas en de der de klas-passagiers, tussen wie een af stand bestond, di,e de hemel en de dood zelfs niet konden overbruggen. Uit het oogpunt van filmkunst en -techniek geen grootse film.. Maar wel een aangrijpende film, als was het al leen maar, omd'at de kreet „Vrouwen en kinderen eerst!" in die tijd bete kende Vrouwen en kinderen van de eerste klas eerst. Van de 6 kinderen eerste klas werden er 5 gered. Van de 76 kinderen derde klas verdronken er 53.. Het zijn deze cijfers, die men in de uitbeelding van de schrikwekkende taferelen on de film ziet. Dit sociaal besef kan als een verdienste worden gerekend. Mevrouw Julia Rajk bij de her begrafenis van haar man met hun zoontje Laszlo. Naast haar staat de weduwe van een andere gerehabiliteerde communist, de vrouw van Andras Szalai en dochter Anna. Peggy Ashcroft en John Pike als Julia Rajk en Laszlo in het toneelstuk. Ons hoofdartikel van zaterdag sprak over de ban van de angst, waarin de werelu' in deze tijd van atoomgevaar gebonden ligt. In het licht daarvan moet men zien. dat wij op deze pagina een tweetal verhalen meenemen, één over een film en één over een to neelstuk, die beide hierin over eenstemmen, dat ze in feite geen film en geen toneelstuk zijn, maar reportages van werkelijke histori sche gebeurtenissen, in het ene geval van voor de eerste wereld oorlog, in het andere van a'e hui dige na-oorlogse tijd. Van beide werken kan gezegd worden, dat ze geen kunststukken zijn, maar beide zijn ze aangrijpend door de benauwende werkelijkheid, die zt brengen. Dat heeft bij de eerste vertoningen het publiek ook in deze twee gevallen begrepen. En dat is een eis, waar we in deze tijd voor staan: dat we de werkelijkheid zien van de ver schrikking. waarin we leven. Dc mens heeft zich gesteld op eer hoog standpunt, waarop hij meent Goq' te kunnen braveren. Dat L zelfs meer dan: Hem niet nodir hebben. Doch de naakte werke lijkheid, die de wereld met haa' vermaaksmiddelen. in deze stukke) voor zich krijgt uitgestald, zegt hoe onmachtig a'e mens met zijr. hoogmoed is en welk een chaoi hij van deze wereld gemaakt heeft Zou men naar deze stemmen y.uit eigen kring" willen luisteren? AMSTERDAM Geurend brood, vers vlees, vis, een keur van groen ten en fruit, vette haantjes en eieren, alles wat er zoal bij onze dagelijkse voeding te pas komt, is in overvloed bijeengebracht in de grote hal van het R.A.I. gebouw. In het kader van de tentoonstelling Voeding en Hygiëne, die vrijdag door prof. dr. P. Muntendam werd geopend, is dit luilekkerland in de R.A.I. terecht i gekomen. Om eens duidelijk onder de aandacht te brengen, hoe de kwaliteit van onze voeding er op is vooruitgegaan, sinds honderd jaai geleden met het overheids toezicht op voedingsmiddelen werd be gonnen. is deze tentoonstelling ingericht. Een goede eeuw geleden zou zo'n ver zameling voedsel van allerlei soort ar namelijk heel anders hebben uitgezien Men had er zonder twijfel boter bij aangetroffen die als wagensmeer uitste- i kend zou voldoen, chocolade waardoor i gebrande schillen waren verwerkt en thee die heel listig was aangevuld met reeds afgetrokken weer gedroogde blaad jes. Het grondige toezicht op de levens middelen maakt in onze tijd dat bedrog onmogelijk. Aan de zuivel, de bakkerij, de oliën en vetten voor de huishouding, vlees, vis, pluimvee enzovoo; t. zijn op deze ten toonstelling, die tot 18 oktober geopend blijft, afzonderlijke stands gewijd. Daar vertelt een sprekende koe onder andere bijzonderheden over de weg die haar melk gaat voor die bij u in de keu ken komt Daar is een bakkerij in vol bedrijf te bekijken en ziet men in een enorme koekepan met een middellijn van twee meter, vers aangevoerde vis bakken. Elders lopen druk kakelende kippen te demonstreren hoe zij een ei leggen, en roosteren Pekingeendjes aan een braadspit, onder geuren die de eet lust danig opwekken. Een gemoedelijke oude slagerswinkel werd naast een modern bedrijf op dit ge bied ingericht. Oud en nieuw is ook op vele andere plaatsen naast elkaar gezet op deze tentoonstelling, om de vooru t- gang wat de hygiëne van onze voeding aangaat overtuigend naar voren te bren gen. Een keurcollectie groenten en fruit lacht de bezoekers kleurig tegen in weer andere stands. Op vele plaatsen ziet men in het R.A.I.-gebouw de bezoekers hun lippen aflikken, als zij in smullen verzonken langs de uitstallingen van al lerlei heerlijkheden wandelen. Driehonderd ton vruchtbare aarde werd naar de R.A.I. overgebracht, om de akkers aan te leggen waarop men kruiden en groenten uit vroeger tijden naast de modernste tuinbouwgewassen ziet staan. Vele instituten die bij de controle op onze voedingsmiddelen zijn betrokken, worden op deze tentoonstelling ook na der tot het publiek gebracht. De Keuringsdienst van Waren toont hoe men waakt over wat wij eten, even als de Voedingsorganisatie T.N.O. en vele andere instellingen op dit gebied. Van boter als wagensmeer tot keurig verpakte margarine met vitamine, van melk in vieze kannetjes tot streng ge controleerde melk in hygiënische fles sen, honderd jaar toezicht op voedings middelen heeft op de volksgezondheid een niet genoeg te waarderen gunstige invloed gehad.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1958 | | pagina 5