Tekort aan werkgelegenheid in Poortvliet vindt zijn weerslag in de mentaliteit Gezagscrisis onder bevolking oorzaak van leidersprobleem en grote aantal verenigingen Rapport Eén behoorlijk brandje per jaar is genoeg Ahrend 11 ZEEUWSCH DAGBLAD Openhartig rapport over de meest zuivere agrarische gemeenschap op het eiland Tholen Gezonde ontspanning voor de jeugd niet of onvoldoende mogelijk Bruinisse gaat protesteren Ruime broedval van oesters verwacht fl Acht jaar voor poging tot moord op stiefdochter Nederlands schip in brand BLUSSER KENLEY VERDIENT 500 DOLLAR PER UUR Woensdag 25 jurri 1958 PAGINA 4 POORTVLIET is de zuiverste agrarische ge meenschap van het eiland Tholen, maar het heeft te lijden van dezelfde kwaal als het gehele eiland: tekort aan werkgelegenheid. Het gevolg hiervan is immers een wegtrekken van de jongeren en dus de veroudering van de bevolking, terwijl boven dien de doorstroming zeer gering is. Deze zuiver demografische constateringen hebben hun weer slag op de mentaliteit: de maatschappelijke dyna miek is óf aan Poortvliet voorbij gegaan óf doet hoewel zeer langzaam in toenemende mate haar invloed gelden. Er is een aantal verschijnselen, dat op het tweede wijst: 1. de verzwakking van de burenhulp en de instelling van maatschappelijk werk om die tendens te ondervangen; 2. de uit breiding van de taken van de overheid en de op richting van verenigingen waarbij de overheid goedkeurend toeziet; 3. de nog steeds toenemende stemmenwinst van de Partij van de Arbeid (in middels is deze echter in 1958 te niet gedaan), zo blijkt uit het rapport van de Stichting Zeeland voor Maatschappelijk en Cultureel Werk over het sociale leven te Poortvliet, dat zojuist is versche nen. Vele gedwongen huwelijken HET OVERWICHT van de ouderen op de jeugd wordt versterkt door de kleine gezinnen, waarin de kinderen vaak in de minderheid zijn. Dit, vermeerderd met het feit van het geringe aantal vertrek ken van de huizen, brengt de kinderen voor het gezelschapsleven op straat. Het gevolg hiervan is een dergelijk intensief kontakt tussen de dorpsgenoten, dat de dorpsgemeenschap de normerende instan tie is geworden. Het is niet, zoals in de stad, eerst het gezin en vervolgens het individu zelf, die de normen aangeven. De dorpsbewoners zijn dan ook bang zich in eikaars ogen belachelijk te maken. Elke opvallende daad van iemand wordt onmiddellijk ge formuleerd en gelocaliseerd door het ge ven van een bij- of scheldnaam. Voorts acht iedereen zich gelijk aan de ander, zodat men geen gezag aanvaardt en ter nauwernood gehoorzaamt aan elkander. GEZAGSCRISIS Deze gezagscrisis is de ene oorzaak van het leidersprobleem, waardoor zo vele verenigingen een schaduwbestaan leiden. De andere is de talrijkheid van de vereniging zelf, in verhouding tot het aantal inwoners. Verder kan men over het verenigingsleven opmerken, dat de vakorganisaties bloeien, evenals de soci aal-economische verenigingen en de standorganisaties, alsmede de vrouwen vereniging en de sportvereniging. Het overige deel van het verenigingsleven is vaak zeer weinig intensief. De scheids lijnen, die door het dorp lopen zijn topo grafisch, sociaal-economisch, religieus en politiek van aard, waarbij de rapporteurs de schoolkwestie als een uitdrukking van de beide laatste beschouwen. SCHOOLKWESTIE Vroeger was de toestand in Poortvliet als volgt: de openbare-schoolpartij be hoorde religieus tot de Ned. Herv. kerk en de Geref. Gemeenten, politiek tot de Chr. Hist. Unie en de Staatk. Geref. Par tij; de bijzondere-schoolpartij was Gere formeerd zonder meer en stemde AR. Nu is de situatie zo: de openbare- schoolpartij behoort religieus tot de Ned. Herv. Kerk en stemt Chr. Hist. Unie of Partij van deArbeid;de bij zondere schoolpartlj behoort tot de or thodoxe vleugel van de Ned. Herv. kerk, tot de Geref. Gemeenten en de Geref. Kerken en stemt AR en SGP. De scheidslijn tussen de verschillende standen lopen over en binnen deze groeperingen. Men kan slechts zeggen, dat de grote boeren op de Chr. Hist. Unie stemmen en dat velen van de onzelfstandigen op de Partij van de Arbeid stemmen. (Ook dit laatste moet in 1958 wel zijn teruggelopen). Tussen de standen in Poortvliet be staat de tegenstelling tussen grote boe ren en onzelfstandigen, alsmede tussen onzelfstandigen en middenstanders. Hoe wel het dorpsleven op het eerste gezicht de indruk van een geheel geeft, blijkt Te Bruinisse is een actiecomité opge richt om te ageren tegen de verlaging van de standaardcapaciteitscijfers van het mosselkwekersbedrijf. Het stan- daardcapaciteitscijfer is de hoeveelheid mosselen, die iedere mosselkweker aan het Aan- en Verkoopkantoor voor Vis en Visproducten mag afleveren. Voorzitter is een der ergst gedupeerden de heer A. Kik, Bruinisse. DE STICHTING ZEELAND voor Maatschappelijk en Cultureel werk heeft een rapport het licht doen zien over de sociale problematiek van Tholen en St. Philipsland onder de titel „Het sociale leven te Poort vliet". Dit rapport, dat op grond van plaatselijk onderzoek werd uit gebracht door de heer A. de Klerk, is het tweede deel in deze serie. Het onderzoek werd verricht van 15 juli tot 15 augustus 1957. De heer De Klerk, soc. psych. student te Am sterdam, die gedurende deze perio de in Poortvliet woonde, en het on derzoek uitvoerde onder leiding van de socioloog der Stichting, drs. I. Turksma, hield zowel een inven tarisatie van de sociale voorzienin gen en van het verenigingsleven in, alsook een doordringen in de pro blematiek der sociale verhoudingen ter plaatse. De heer De Klerk heeft medewerking ondervonden van veel bewoners der gemeente Poortvliet en van de andere gemeenten op het eiland. Dit rapport zie men niet als een beleidsnota, toegespitst op de advisering bij het treffen van be paalde beleidsmaatregelen. Het rap port is, evenals het onderzoek reeds, in concept-vorm door velen met be langstelling begroet. De Stichting hoopt dat het de bewustwording van de bevolking over de eigen proble matiek, welk proces reeds in volle gang is, ten goede kan komen, bij voorbeeld door middel van groeps discussies eventueel in het kader van de Stichting Gemeenschap Ei land Tholen en van de Stichting Dorpsgemeenschap Poortvliet. Daar naast is de functie van het rapport een verdere bijdrage te leveren tot de vooralsnog schaarse sociolo gische documentatie over het Delta gebied. Naar de mening van de rap porteurs is specifieke kennis van de bevolking en de sociale problema tiek van de verschillende eilanden een noodzakelijke voorwaarde voor een genuanceerd Deltabeleid. het innerlijk toch nog al verdeeld te zijn. Voorts zij vermeld, dat de kom van het dorp voornamelijk uit middenstanders en onzelfstandigen bestaat, wier onder linge tegenstelling een van de belang rijkste factoren is, die tot de buurtvor- ming binnen het dorp aanleiding geven. POLITIE t De immigranten hebben soms enige moeite met de godsdienstoefeningen, die verschillen van die in de plaats van her komst. Verder worden zij wel vriendelijk bejegend, maar vrijwel nooit volledig opgenomen in de dorpsgemeenschap. Wanneer deze immigranten tot de wisse lende elite behoren, gehoorzaamt mien hen als leiders ln verenigingen. Daaren tegen is het gezag van de politie niet zo groot, omdat slechts de dorpsgemeen schap als aanvaarde antoritelt fungeert. Het optreden van de politie roept bij vele personen stereotype reacties op, die grote verwantschap vertonen met de wijze, waarop groepen dorpsbewoners op aanmaningen van de politie reageren. Voorzover de dorpsgemeenschap in personen en verenigingen naar buiten optreedt, is het niet onmogelijk, dat het regionaal besef groeiende is. Hiertoe draagt bij, dat men zich op regionale manifestaties gemakkelijker ontplooit dan temidden van de eigen dorpsgenoten. De sociale controle is dan goeddeels uit geschakeld. RICHTINGEN 9 ALS WE NU achtereenvolgens de verschillende facetten van het sociale leven in Poortvliet wat gedetailleerder de revue laten passeren, menen we aller eerst de kerkelijke situatie te moeten aanroeren. En dan blijkt, dat de richtin genstrijd van de kerken een historisch gegroeid complex van tegenstellingen is. Nog andere dan zuiver religieuze ele menten bepalen de posities. De school strijd en de politieke partijstrijd hebben hun weerslag gehad op de religieuze po sities. Wanneer slechts zuiver religieuze afgumenten in de richtingenstrijd be trokken waren, zou men grote waarde hechten aan de zeer strikte opvoeding van de kinderen in de juiste leer; alle kinderen gaan echter gezamenlijk op de zondagsschool. De enige algemene christelijke vereni ging is de Christelijke Vrouwenbond. Deze is evenwel minder algemeen dan men zou vermoeden. De vereniging be staat voor 25 uit vrouwen van de Ge ref. kerk, wat naar verhouding zeer veel is. Het is moeilijk uit te maken of de vrouwen uit de Geref. Gemeenten daar om niet of nauwelijks aan deze vereni ging meedoen of vanwege een meer ge generaliseerde lauwheid tegenover het verenigingsleven; misschien een combi natie van beide. Verder is deze bond de tegenhanger van de Bond voor Platte landsvrouwen; er zitten dan ook voorna melijk vrouwen uit de middenstand en de onzelfstandigen in. Ten slotte is er de Chr. Landarbeiders- bond, waarvan het belang als vakorgani satie groter is dan als Christelijke ver eniging. De schoolstrijd verdeelt hier niet de gemoederen: sommigen sturen de kinderen naar de openbare school, an deren naar de Christelijke school; het feit, dat vrouwen over deze zaak meest al de beslissing nemen, zal daaraan wel niet vreemd zijn. De situatie van het onderwijs te Poort vliet is nn zo, dat de schoolstrijd tussen de openbare school en de Christelijke school ook wel „klein-schooltje" ge noemd twee scherp afgebakende fron ten tegenover elkaar heeft gebracht. Tel kens wanneer de gelegenheid zich daar toe biedt, laait de strijd weer op. HUWELIJKEN Van het terrein van het verenigingsle ven in Poortvliet bewegen we ons naar De tweede helft van de maand juni is de tijd dat de oesterlarven in het Schel- dewater beginnen te verschijnen en iede re oesterkweker weet van oudsher, dat wil hij met succes dit oesterbroed op zijn collecteurs (gekalkte dakpannen en schelpen) opvangen, hij moet letten op de Kruiningse kermis die vroeger in de laatste week van juni werd gehouden. Ook nu verschenen medio juni vorige week de oesterlarven weer in het water van de Oosterschelde. Er zijn zoveel moederoesters op de Yersekse Bank, de bakermat van dat oesterbroed aanwezig, dat door het In stituut voor het Visserijonderzoek gere kend wordt op een zeer ruime broedval, die volgende week haar eerste top zal bereiken. De oesterbroedval komt voor in drie toppen, d.w.z. dat drie keer elk jaar, deze broedval een hoogtepunt bereikt, af hankelijk van de standen van de maan, c.q. van het z.g. giertij. Thans zijn er nog slechts enkele tien tallen larven per 100 liter water gecon stateerd, maar volgende week zal dit bij gunstig weer verschillende honderdtallen per 100 liter water zijn. Om Ingezonden mededeling (adv.) op uw gemak zittend na te rekenen) Je stoel wan Ahrend-de trots (wan Ahrend+wan uw huls) s oplossing een ontelbaar aantal ogenblikken gerief en plezier woor f 19.80 H o s. 3 2> c 3 S m 2 o de opvattingen van de dorpsbewoners over het huwelijk en dan blijkt uit het rapport, dat van de 162 huwelijken, die in Poortvliet in de jaren 1934 tot 1951 gesloten zijn, er 58 gedwongen zjjn ge weest; dat is met 36 van het totaal ruim boven het percentage voor het ge hele eiland, dat 23 bedraagt en boven dien het hoogste van alle eilandgemeen ten. Waarschijnlijk zijn de oude toestanden op dit gebied in Poortvliet beter bewaard gebleven, omdat het nog meer van elke kontakt-mogelijkheid is afgesneden ge weest dan de andere dorpen, die ten slotte nog een haven hadden. Dit argu ment verwijst ons zo zegt het rapport nog naar een tweede: andere dorpen hadden nog enige visserij, doch Poort vliet is de meest uitgesproken agrarische geïneenschap van het eiland Tholen. El ders in sociologische onderzoekingen is gebleken, dat er een correlatie bestaat tussen het percentage gedwongen huwe lijken en het al of niet agrarische karak ter van een bevolking. Ook bij de verhouding tussen jongens en meisjes zien wij, dat Poortvliet goed deels onberoerd is gebleven door de maatschappelijke veranderingen in Ne derland. Het is de rapporteurs opgeval len, dat zij tijdens him verblijf in Poort vliet geen enkel paar intiemer hebben gezien, dan gearmd wandelend. Uit in formatie bleek, dat de relatie tussen de beide geslachten voortdurend onderwor pen is aan de sociale controle van de dorpsgemeenschap. Alles moet in het verborgene geschieden. De openbaarheid wordt geschuwd, omdat gezien worden gelijk staat met een veroordeling. De zondag is slechts bedoeld voor kerkgang; in uitgebreidere zin kan dit inhouden, dat het kontakt tussen de ge slachten onttrokken is aan de godsdiens tige sfeer en het religieuze denken. In derdaad worden de meeste huwelijken slechts burgerlijk gesloten en die, welke ook kerkelijk Ingezegend worden, vin den dikwijls plaats tussen mensen, die beiden (of een van beiden) van buiten zijn gekomen. INDUSTRIALISATIE Voor industrialisatie op grote schaal is Poortvliet nog niet gereed wat de wo ningtoestand betreft; 15 van de bevol king kookt op butagas; 5 kookt elek trisch en 20% op petroleum. De ver keersverbindingen zijn goed. De buurtvorming schept geen open lijke tegenstellingen in het dorpsleven, behalve ten aanzien van Oud-Kerkhof; de jeugd staat eerder naast, apart van de ouderen dan er tegenover. Het is waarschijnlijk, dat er vrij onnaspeurbare standsverschillen bestaan tussen onzelf standigen en middenstanders. Deze zul len wel tot uiting komen in de dorps roddel, doch daarin hebben de rappor teurs, zoals zij zeiden, niet kunnen door dringen. Mensen uit de middenstand gaan niet wonen in het Hoge Dorp, waar men er niet „in" komt. Overigens vestigt de middenstand zich bij voorkeur in het centrum en dus b.v. niet in het Slikkot, dat aan de periferie ligt. RECREATIE Ten slotte willen we nog even ingaan op de recreatie en ontspanning in de ge meente Poortvliet, waar vier café's zijn en vijf vergunningen zijn uitgereikt. Eén vergunning is uitgegeven te Strijenham. Verschillende caféhouders hebben zit ting in het bestuur van de oranjevereni ging en de buurtverenigingen; het ligt op hun weg de ontspanning te stimule ren. In het rapport wordt gezegd, dat men bij het organiseren van feesten van alle kanten protesten hoort; sommigen zijn tegen het dansen, anderen twisten over de vraag of kinderen toegang hebben of niet. Als men ten laatste een meerderheid heeft gevonden, die op een of andere manier bereid is het te organiseren feest te vieren, weigert plotseling de minderheid er medewer king aan te verlenen. Verschillende ke ren zijn festiviteiten op een dergelijke wijze getorpedeerd. Er zijn nog andere bezwaren: winke liers weigeren soms hun medewerking terwille van hun cliëntèle, arbeiders ter- wille van hun baas. Iedereen afzonder lijk zou misschien wel willen meedoen, Het gerechtshof te Amsterdam heeft gistermorgen de 53-jarige los werkman A. F. F. V. uit de hoofdstad wegens poging tot doodslag op zijn 24-jarige stiefdochter Gusta H., overeenkomstig de els veroordeeld tot acht jaar gevan genisstraf met aftrek van het voor arrest. De rechtbank had de man, na een eis van 12 jaar met aftrek, op 1 april j.l. terzake van poging tot moord tot 10 jaar met aftrek veroordeeld. V., die in 1953 wegens het meerma len plegen van ontucht met zijn stief kind tot 4 jaar met aftrek was ver oordeeld, keerde na het uitzitten van zijn straf niet meer in zijn gezin terug maar bezocht wel regelmatig de wo ning van zijn echtgenote in de Palem- bangstraat in Amsterdam Oost. Op 10 september van het vorig jaar was hij weer in het huis gekomen en had een onderhoud met zijn stiefdochter in de keuken. Nadat hij van Gusta een ge vraagde afscheidskus had gekregen trok hij plotseling een pistool. Tijdens de hierop volgende worsteling ketste de kogel op een rib van het meisje af. Nadat hij zjjn stiefdochter met een braadpan (die in stukken brak) op het hoofd had geslagen pakte de man een mes en bracht in blinde woede Gusta 17 steken toe. Gusta H. is enkele maan den geleden getrouwd en naar West- Afrika geëmigreerd. Zateruag is het 'Nederlandse schip „Nigeria" na een explosie in brand ge raakt in de Golf van Kutch, naar thang in Bombay bekend is geworden. De be manning verliet het schip, dat daarna aan de grond is gelopen in de omgeving van Vanku (n.w. India). De kapitein en de tien leden van de bemanning hebben zich zwemmend naar de kust in veiligheid weten te stellen. (Speciale correspondentie) De ploeg was bijna klaar. De ingenieur stapte al in de jeep en zwaaide ten afscheid. Een dag zoals alle andere in het rijke oliegebied van Perzië was voorbij. De zon neigde al naar de horizon en tekende boortoren nummer zes scherp af tegen de hemel. De mannen die de „carottage" hadden uitgevoerd, bedekten hun naakt bovenlichaam. De monsters lagen al in de jeep van de ingenieur, die ze naar het labora torium zou brengen om te onderzoeken of men wel of niet op een nieuw olieveld was gestoten. Plotseling klonk er een kreet. Een man die vlak bij de boortoren stond, be gon weg te rennen, zo vlug zijn benen hem maar dragen konden. Hij had nau welijks veertig meter afgelegd toen een enorme steekvlam de 1 ht in schoot. De hele omtrek werd opnieuw verlicht. De luchtverplaatsing tilde de jeep op, veegde de barakken van de arbeiders weg als kaartenhuizen en even later vloog de boortoren de lucht im om hon derd meter verder zijn 600 ton neer te leggen. De grootste oliebrand uit de ge schiedenis was begonnen Een uur later belde de telefoon tien duizend kilometer verder Myron Kenley uit zijn middagdutje. Kenley, de kampi oenblusser met de bijnaam „de vliegende brandweerman", was nj. de enige, die de enorme oliebrand misschien aankon. Hij liet geen tijd verloren gaan. Drie uur later was hij per vliegtuig met al zijn materialen al onderweg naar Perzië. Zodra er ergens ter wereld een olie brand uitbreekt, gaan de gedachten on middellijk naar deze vijftiger, die niets heldhaftigs of bijzonders in zijn uiterlijk heeft en die er eerder uitziet als een ge zellige winkelier. Toch is hij een groot specialist. Als hij de kilometers aan el kaar rijgt, die hij al gevlogen heeft om oliebranden te blussen, heeft hij al vijf tien maal een reis om de wereld ge maakt. Kenley is overigens niet goedkoop. Zijn tarief is 500 dollar per uur en zijn uren beginnen te tellen als hij in New York in het vliegtuig stapt. Hij alleen bezit het geheim, hoe, ondanks de enor- meenschap een taboe op de recreatie ge zet. Vele uitingen van ontspanning wor den „zondig" genoemd. KENTERING De ouderen achten de mentali teit evenwel na de evacuatie sterk veranderd, vooral onder de jonge ren. De ouderen zelf hebben zich na hun terugkeer weer geschikt naar het bekende stramien, waar bij de gedragscontrole wordt uitge oefend door de omgeving, welke 'n aantal sancties van sociale aard achter de hand heeft, als daar dan zijn: de dorpsroddel, niet groeten op straat, met een grote groep iemand belachelijk maken en nog enkele andere. De jongeren echter hebben zich enigszins losgewerkt uit dit sociale keurslijf. Veelal gaan zij op zaterdagavond naar de bioscoop in Sint Maartensdijk en heeft een aantal zelfs dansles ge nomen. Velen gaan ook zomaar 'n eindje fietsen of bromfietsen. Men trekt naar buiten en ontgaat zo de 'maar'als 'collectivum heeft de dorpsge- kritische dorpsgemeenschap. me hitte, door te dringen tot het punt waar de brandende olie uit de aarde spuit. Hfj alleen weet hoe men met een explosie van nitroglycerine de brand haard volkomen meester kan worden. ZWAAR KARWEI Maar toen Kenley in de Perzische plaats Ahwaz arriveerde, met zijn vreemde bulldozer die veel weg heeft van een prehistorisch dier, schudde hij het hoofd: „Ik wil het proberen, maar voor het eerst in mijn loopbaan durf ik niets te garanderen". De voorbereidingen duurden een week. Alle beschikbare arbeiders wer den in ploegen ingedeeld. Zo werkte men 24 uur per etmaal. Het vuur zorgde voor licht en warmte. Men construeerde een pipeline, die tonnen en tonnen water naar de omgeving van de brand zond, om het terrein er begaanbaar te maken. Alle hinderlijke obstakels werden uit de weg geruimd en daarna begon men aan de bouw van een enorme op hijs kranen rustende luchtbrug. Precies op de achtste dag waren de voorberei dingen gereed. Kenley klom in zijn bull dozer en verdween meter voor meter in de enorme rookwolk. De arbeiders en in genieurs die op veilige afstand het schouwspel gadesloegen, hielden de adem in. De spanning duurde nauwelijks tien minuten. Toen maakte de bulldozer zich weer los uit de rookwolk en Kenley schreeuw de: „Het is gelukt, stop je oren dicht!" Enkele minuten later ontplofte de 250 kilo nitroglycerine, die hij vlak bij de put had kunnen deponeren, met oorver dovend geweld. Zelfs de bulldozer werd opgetild en de kijkers, die niet voorzich tigheidshalve waren gaan liggen, vielen neer. De vlammen verdwenen en de rook ook. Het drama was weer voorbij Kenley stak zjjn eerste sigaret op. Al jarenlang heeft hij de gewoonte, niet te roken vanaf het ogenblik waarop hij een blusopdracht krijgt en pas een sigaret op te steken ais het werk is gedaan. Deze brand van Ahwaz was overigens zijn duizendste oliebrandje. Vandaar, dat er per speciaal vliegtuig champagne werd aangevoerd! Activiteit van Russische marine in Kattegat De Deense kustwacht meldt een aan zienlijke activiteit van de Russische marine in het Kattegat. Tijdens het weekeinde zijn vier duikboten de Noordzee opgevaren, maandag gevolgd door een zware kruiser begeleid door twee torpedobootjagers. Maandag zijn verder nog een torpedobootjager en drie tankschepen waargenomen.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1958 | | pagina 4