MAX PLANCK, VADER DER MODERNE NATUURKUNDE Meer dan 700 miljoen eieren geëxporteerd Richard Falck Grondlegger der quantentheorie Petsie Pelle Pingo POSTZEGELR UILBEURS Uit alle delen van de wereld kwamen zegels naar de beurs Tot en met april Maandag 19 mei 1958 ZEEUWSCH DAGBLAD Pagina 5 Addy Sanderse 150ste lid Luchtmachtoefening NAVO-landen De vrolijke avonturen van en Ruim honderd jaar geleden zag in het gezin Planck te Kiel, een zoon het levenslicht, die de naam Mas kreeg en die in onze tijd als grond legger van de quantentheorie een plaats heeft gekregen in de rij van de allergrootsten in het rijk der natuurkunde. Zijn theorie is 'n hoek steen geworden van het moderne fijsische onderzoek. Vele eminente fijsici hebben na Planck hun bijdrage geleverd tot dat deel van de natuurkunde, dat als de moderne die van de twintigste eeuw kan worden aangeduid. De theoreticus Max Planck evenwel, kan, met coryfeeën als Lorentz, Einstein en Bohr, gerekend worden tot de patriarchen van de natuurkunde van deze eeuw. een hoogleraar ln de rechtswetenschap. Een natuurkundige van roeping, deze Max Planck, die later in dat vak de hoog ste toppen zou bereiken. Maar het was een sluimerende roeping. Want zijn ver langen ging aanvankelijk in het geheel niet uit naar de studie van de fysica. Het zou klassieke filologie moeten worden, of muziek, hij wist zelf niet aan welke van de twee hij de voorkeur zou schen ken. Een gelukkig advies bracht hem er toe, toch natuurkunde te gaan studeren. Dat gebeurde te München, en vooral te Berlijn, waar hij zijn studies voortzette onder leiding van de eminente geleerden van zijn tijd, van mannen als Von Helm- holtz, Kirchhoff en Clausius. De lessen van deze laatste leermeester richtten zijn blik op het terrein van warmte en stra ling. In 1885 werd hij buitengewoon hoog leraar in de natuurkunde te Kiel. „Niet omdat ik iets bijzonders gepresteerd had" meende hij zelf, „maar waarschijnlijk, omdat de ordinarius in dat vak een vriend was van mijn vader." In 1892 volgde zijn benoeming aan het Berlijn- se Instituut voor Theoretische Natuur kunde en in 1894 werd hij lid van de Pruisische Academie. Zijn carrière gaat in stijgende lijn. Na 1900 begint zijn roem te groeien. Slechts langzaam. Eerst in 1918 krijgt hij de No belprijs voor natuurkunde. Hij wordt er kend als een der grootsten onder de be oefenaars der natuurkunde. De eerste helft van zijn leven is dan voorbij. En de zon van het geluk van het persoonlijk geluk is al aan het on dergaan. De tweede helft zal vol zijn van tragiek. In 1909 is reeds zijn vrouw gestorven. In 1916 sneuvelt zijn oudste zoon bij Verdun. Een jaar later sterft één van zijn twee dochters. Anderhalf jaar later in de dagen, dat hem werd meegedeeld, dat hem de Nobelprijs was verleend werd zijn tweede dochter zwaar ziek en overleed eveneens. In 1933 brak er voor Planck, die toen president was van het Kaiser Wilhelm Gesellschaft, weer een uiterst moeilijke periode aan. In 1937 moest de bijna tach tigjarige aftreden ais president van de Gesellschaft. In 1944 wordt zfln huis te Berlijn door een bom getroffen. Zijn kostbare biblio theek gaat verloren. In januari 1945 wordt zijn zoon Erwin, als medeplichtige aan de Putsch van 20 juli 1944, terecht gesteld. Kort daarop vlucht hij met zijn tweede vrouw weg uit Berlijn, naar Göt- tingen. Onder zulke omstandigheden neemt de achtentachtigjarige daar na de beëindiging van de oorlog zijn leerambt weer op. Maar in de strenge winter van '46'47 wordt hj) door een aanval van longontsteking gedwongen, zijn colleges te staken. Zijn herstel is een herstel ten halve; op 4 oktober 1947 neemt zijn leven Enkele jaren slechts nadat Planck zijn quantum-theorie gelanceerd had, kreeg deze een zeer gewaardeerde ondersteu ning en uitbreiding tevens. In 1905 toch gaf Einstein een verkla ring voor het verschijnsel, dat licht kon worden omgezet in elektriciteit. Plancks quoantum-theorie, die Einstein op dit verschijnsel toepaste, gaf er een toerei kende beschrijving van. Voorjaar 1945. De wegen van midden- Duitsland zijn vol vrouwen, kinderen en ouden van dagen, die, bepakt en bela den met koffers, kisten, rugzakken en kussenslopen, en duwend of trekkend aan karren en wagens op de vlucht zijn voor het naderend oorlogsgeweld. Op de weg van Maagdenburg naar Göttingen, te midden van de vluchtende menigte, zijn mensen, een man en een vrouw. De man komt te vallen. Hij ligt languit op de berm van de weg, naast zijn koffer. De vrouw zet de hare neer en knielt naast hem. Hfj is in elkaar gezakt onder de last van zijn loodzware koffer. Te lang voor een achtentachtigjarige heeft hij hem voortgesleept, kilometer na kilome ter. Nu is hij öp hij kan niet meer. Maar het moest! Want de inhoud van die koffers is kostbaar. Te kostbaar om ach ter te laten. Twee jonge kerels zullen helpen. Ze nemen de koffers op de schouder en houden een vrachtwagen aan. Met kof fers en al verdwijnen ze er in en laten de oude mensen beroofd achter. „Max, de koffers!", gilt de oude vrouw. „Nu zijn ie verloren, al je aantekeningen!" Pas na uren ontfermt een paar Ame- Ïikanen in een jeep zich over het twee- al. Zo komen zij in Göttingen. „Uw naam", zegt de Amerikaanse of ficier. „Planck". „Voornaam?" „Max". „Leeftijd?" „Acht en tachtig jaar". „Beroep?" „Fysicus". „Dus uzo zegt de officier. Ja, hij is Max Planck, de grondlegger van de quantentheorie, Nobelprijswinnaar eredoctor van de universiteiten van Cambridge, Londen en Athene. Erelid van de academies van Berlijn, Wenen, Bome, Upsala, Stockholm, Turijn, Lon den, Edinburg, Amsterdam, Boston en Washington, één der grootste natuurkun digen van de wereld. EEN HERAUT Deze tengere, uitgeputte, oude man ryas bij het begin van de twintigste eeuw de heraut geweest van de moderne na tuurkunde, die de klassieke fysica van de troon had gestoten op het toppunt van haar glorie, ongeacht de vele en grote triomfen, die ze had gevierd. Met zijn theorie had deze grote fysicus een geweldige omwenteling teweegge bracht en ruim baan gemaakt voor nieu we inzichten, die hun stempel zouden drukken op de aanbrekende eeuw. Zijn theorie bleek de sleutel te zijn, waarmee de poort geopend kon worden, die toe gang gaf tot het rijk van het atoom. Maar om dit laatste aan het licht te brengen was nog een hele generatie van natuurkundigen nodig. De heraut van de aanbrekende eeuw want het was op 14 december 1900 dat de toen nog vrijwel onbekende, twee enveertigjarige natuurkundige voor de Deutsche Physikalische Gesellschaft te Berlijn zijn voordracht hield over de door hem ontwikkelde theorie. Het was zo zien wij het nu een historische gebeurtenis van de eerste or de. Het was de voorbode van een nade rende revolutie in het rijk der natuur kunde. Wat was de leuze van deze weten- «chappelijke revolutie in het zo solied en onaantastbaar lijkende rijk van de klassieke natuurkunde? Het was de stoutmoedige conclusie, waartoe Planck's voordracht leidde, die eenvoudig samengevat de volgende be wering inhoudt: Niet alleen de materie bestaat uit ele mentaire deeltjes atomen en de elektriciteit elektronen, maar ook de energie is atomair, korrelachtig van struc tuur. Stralingsenergie kan door een stra lend voorwerp niet zo maar in willekeu rig kleine hoeveelheden worden uitge zonden, maar alleen in bepaalde afge paste „quanta" in „korrels" of „pak ketjes", in hoeveelheden van een bepaal de grootte. Dat was de conclusie, die Planck ge dwongen was te nemen, toen hij trachtte, een verklaring te geven van bepaalde, door hem sedert jaren bestudeerde na tuurkundige verschijnselen op het gebied van de warmtestraling. Planck was zelfs in staat de grootte van één zo'n „pak ketje", van één zo'n stralingsquantum, aan te geven. Zo vond hij de „constante van Planck", die een belangrijke rol speelt in de wereld der atomen. Het uitzenden en opnemen van stra lingsenergie had Planck ontdekt, mocht men zich niet voorstellen als gebeuren in een continue, vloeiende stroom, maar als het ware stootsgewijs, in telbare, af gepaste porties, elk van een zekere, vast staande inhoud. Wat had Planck tot dit revolutionaire denkbeeld gebracht? Verschillende verschijnselen op het ge bied van de warmteleer boden reeds ja ren hardnekkig weerstand aan de po gingen, er een geheel en al bevredigen de verklaring voor te geven. Deze ver schijnselen hadden met name betrekking op iets zo schijnbaar eenvoudigs als de uitstraling van warmte door een hete kachel door een warm zwart voor werp dus. Bij straling zo vond hij wordt energie uitgezonden, en om deze energie draaide alles. Als men nu de uiterst vreemd-lijkende en dus moeilijke stap deed, om aan te nemen, dat de energie te voorschijn kwam in korrels dus zoals erwten uit een zak, waarvan men een punt heeft afgeknipt klopte alles als een bus. Het lijkt een „ei van Columbus". Maar het was Planck, die deze, waar men op het eerste gezicht zou zeggen, excen trieke, maar geniale stap deed. Max Planck was op 23 april van het jaar 1858 te Kiel geboren als zoon van De theorie van Bohr over het model van het waterstofatoom in 1913 opge steld vormde de bekroning van Plancks denkbeelden. In 1922 gaf Compton het experimentele bewijs voor de corpusculaire d.w.z. korrelachtige-structuur van de straling. Een nieuwe faze trad in 1924 met de arbeid va nde Franse fysicus Louis de Broglie in. Voortdurend op diens specu laties hebben geleerden als Schrödinger, Heisenberg, Dirac e.a. de quantentheorie verwerkt en gecompleteerd in een inge wikkelde, samenvattende nieuwe theorie, de golf- en quantenmechanica. Een theo rie, die gelding had op een terrein, waar de voor de zichtbare verschijnselen op gestelde klassieke mechanica geen toe gang had. Het is het terrein van de we reld van het onzichtbare en uiterst klei ne, de wereld van het atoom. Ingezonden mededeling (Adv.) Uw ervaring is belangrijker dan elke bewering Een Braun goed proberen wil zeggen; natuurlijke be wegingen geen druk pol® los. Braun Combi: 2 ideale Sjü sternen in 1 apparaat. Gepatenteerd scheerblad met halfronde kop. Precisietondeuse voor be langrijk èxtra comfort (ook voor dames). met tondeuse In luxe etui f 59.78' mèt schakelaar Zonder tondeuse Y.a. f34.75) Nu reeds ca. 250.000 enthousiaste Braun gebruikera in Nederland. Uitvoerige fo.'der nr. 1088 en scheert proef bij Uw handelaar ol bij de imp. N.V. Hapó, Adam-C.. telef. 63957 (4 lijnen). De postzegelruilbeurs is thans na veertien dagen weer een en al activiteit. Een zestigtal brieven lagen op antwoord te wachten, maar nu is het grootste deel daarvan reeds afgewerkt. Ook de winnaars van postzegelpuzzle no. 5 hebben hun prijzen reeds toegestuurd gekregen. De Zeeuwsch Dagblad postzegelruilbeurs telde zaterdagmiddag 151 leden. Dat wil dus zeggen, dat we de 150 zijn gepasseerd. Reeds enkele weken geleden hebben we voor het 150ste lid 25 fraaie zegels beschikbaar gesteld en die gaan nu naar Addij Sanderse, Havenstraat 9 in Yerseke. Addij schreef „Ik ben pas begonnen met verzamelen". Nou dat komt dan mooi uit dat je er ineens 25 extra bij krijgt. Veel plezier en tot een volgende keer. Voorts werden ingeschreven als nieuwe leden Jan de Vos, Goes; B. Snoodijk, Wissenkerke en Jan Stol, Middelburg. Het ledental steeg hierdoor tot en met 151. Het 160ste lid ontvangt 10 extra zegels en degene, die het 160ste lid aanbrengt eveneens. Jongens en meisjes doe je best. Op de beurs kwamen de afgelopen we ken onder meer zegels binnen uit Suri name van Earle van Glaanen Weijgel, in hoofdzaak Surinaamse zegels van 1 en 2 van ons lid mevrouw A. M. Kaan-de Vries en de heren van het A.N.V.V. in New York. Tenslotte een enorme hoeveelheid prachtige zegels van het A.N.V.V. in Bel gië en Duitsland. Heren onze hartelijke dank! Van de heer J. C. van Winkelen te Se- rooskerke (W.) ontvingen we een aardige en zeldzame verrassing. Dank hiervoor. ATTENTIE! Het adres van de ruilbeurs is vanaf heden; De Beursmeester p/a Nachtegaallaan 106, Goes. De prijswinnaars van postzegelpuzzle no. 5 zijn; 1. M. C. Abrahamse, St. Laurens (col lectie Noord- en Zuid-Amerikaanse ze gels. 2. Chiel Ribbens, Kapelle (collectie Duitse zegels). 3. Wim Kloet, St. Maartensdijk (15 Bel gische zegels). 4. J. Koster, Krabbendijke (15 zegels uit diverse landen). Er waren tientallen goede oplossingen en de brieven waren ook vaak fantastisch mooi geschreven, maar we kunnen jam mer genoeg niet alle goede inzenders een prijs geven. De aanhouders winnen. La ten we maar zeggen tot de volgende keer. De oplossing van deze puzzle luidt als volgt: 1. Deze zomer wordt in Nederland on der meer de serie zomerzegels, met de verschillende klederdrachten erop, uit gegeven. 2. Miehiel de Ruyter werd onder meer afgebeeld op zegels, die zijn uitgegeven in de jaren 1907 (herdenkingszegels); 19431944 (De zeehelden-serie) en 1957 (herdenkingszegels) 3. De eerste „Europa"-zegels werden in Nederland uitgegeven in 1956. De se rie 'bestond 'uit twee zegels. 4. In 1955 werd de scharlaken rode bevrijdingszegel van 10 cent met het vlammend zwaard erop, uitgegeven. 5. De eerste Nederlandse postzegel verscheen in 1852. 6. Koning Willem III werd daarop af gebeeld. 7. Op de serie weldadigheidszegels van 1950 „Kerken in Oorlogstijd" staat afge beeld de Barmhartige Samaritaan met op de achtergrond een verwoeste kerk. WAAR U AAN MOET DENKEN 1) U mag niet meer dan 25 geweekte, onbeschadigde exemplaren inzenden. Toegestaan wordt, dat men enkele Reserve-zegels meestuurt voor ver vanging van eventueel beschadigde Naar wij vernemen zal van dinsdag 3 juni tot en met donderdag 5 juni a.s. in West-Europa een grote lucht machtoefening worden gehouden door vliegtuigen van bij de N.A.V.O. aan gesloten landen. De oefening wordt gehouden in het luchtruim boven Groot-Brittannië, België, Luxemburg, Frankrijk, West-Duitsland en Neder land. Verder vernemen wij van andere zijde dat de oefening de codenaam „Full Play" heeft gekregen. Zowel in zicht- als in instrumentweersomstan- digheden zullen aan de oefening deel nemende vliegtuigen gebruik maken van het luchtruim boven de genoemde landen boven een hoogte van 7600 meter. De Zweedse posterijen hebben een serie van drie voetbal-postzegels uitgegeven in het kader van de Wereldvoetbalkampioenschappen, die deze zomer in Zweden zullen worden gehouden. De foto laat een der postzegels zien in de waar de van 20 ore. De kleur van deze zegel is groen. zegels. 2) Postzegels met een totale waarde van 12 cent insluiten voor antwoord. Gebruik zoveel mogelijk zomerzegels. 3) Het is toegestaan, enkele landen te noemen, waarvan men het liefst ze gels terug ontvangt, wat in geen geval wil zeggen, dat zo'n verzoek kan worden ingewilligd. 4) U wordt verzocht te vermelden, hoe veel zegels u van de terug ontvan gen ruilwaar nog niet had. 5) Willen degenen, die voor het eerst aan de ruilbeurs deelnemen ieder mag immers verzenden melden, hoe groot hun verzameling is? 6) Vergeet niet uw naam en adres op de enveloppe en op de ingesloten brief te vermelden. 7) Men mag maar éénmaal in de maand inzenden! 8) Inzendingen moet men richten aan de Beursmeester, Nachtegaallaan 106, Goes. Ditmaal verzoeken we de leden zoveel mogelijk zegels op te zenden van de volgende landen: Luxemburg, Verre Oosten, Oost-Duitsland Monaco, Portugal, Italië, Griekenland, Egypte, Zuid-Afrika, Ierland en IJsland. Heeft u van deze landen zegels dub bel? Stuur ze dan op! DE BEURSMEESTER. (Van een onzer verslaggeefsters) De Nederlandse pluimveehouderij heeft in de eerste vier maanden van dit jaar voor ongeveer 15 miljoen galden meer geëxporteerd dan in de 40-4) I ook Maraboe laten zien, dat hier Ha, Schildpadje brengt de werkelijk een schat begraven ligt. kaart al. Nu kunnen we tenminste1 Ja, inderdaad! Dat is dit eiland! Dus het is toch waar, wat men wel eens zegt! Hoera! We zijn hier goed! Wat fijn, dat je ons de weg wijst, Maraboe, anders hadden wij de schat nooit gevonden! 27) Richard zag een somber gelaat en van onder de rossige, borstelachtige wenkbrauwen donker kijkende ogen. Inderdaad de vergelijking van de oude Hans was niet ver mis. Hij groette, wees op de schare en zei rustig maar beslist: „Wij mogen zeker wel op uw steun rekenen, mijn heer de kapelaan, tegenover deze jon gens. Eén woord van u is voldoende om ons van deze belhamels te bevrij den." De kapelaan had de groet kort be antwoord en was bij deze aanspraak blijven staan. Zijn eigenaardige blik trof Richard. Hij verried zowel geringschatting, als medelijden. Hij sprak enige woorden in 't Pools, wendde zich daarna af, als verstond hij niet hetgeen Richard had gezegd, en schreed op de poort van het kerk hof toe. „Est pastoris, quem dicimus, consu- lere ad providere bonis moribus!" Deze woorden werkten. De kapelaan keerde zich om. Een vlammende blik trof Richard, maar het doel werd be reikt. tr Hij riep de schare jongens enige woorden toe en nu verdween ze wer kelijk. Hardi en Arno stonden versteld over de uitwerking der vreemde woorden FEUILLETON (Uit het Duits) door GERDA HAGENS van hun nieuwe meester. Zij vatten weer moed, maar wisten wel, dat zij dat te danken hadden aan mijnheer Falck. Maar deze was immers ook al een man! Richard zweeg. Met opzet. Hij wist dat dit voorval niet zou nalaten, in vloed uit te oefenen. Arno wilde iets vragen. Hij wachtte echter tot zij de laatste hut achter zich gelaten hadden en temidden der be boste bergen liepen. „Was het Frans, mijnheer Falck, wat u tegen de kapelaan sprak?" vroeg hij schuchter. „Het was Latijn", antwoordde Ri chard. Een tijdlang liepen zij zwijgend naast elkander voort. Dan vroeg Har di: „Wat betekende die vreemde woor den?" „Het is de plicht van een geestelijke te waken voor de goede zeden", ver klaarde Richard. Dit vriendelijke antwoord gaf Hardi moed. Hij dacht met meer te vragen iets goed te kunnen maken. „Is die taal moeilijk?" „Wie er vroeg aan begint en flink leert, zal ze spoedig onder de knie heb ben. Jullie leeftijd is voor de studie juist geschikt", was het antwoord. „Ik zou wel Latijn willen leren", zei Hardi bereidwillig. „Ik ook!" voegde Arno hieraan toe. Richards blik werd vrolijk, alsof hem een bijzonder geluk ten deel ge vallen was. Hij bukte zich, plukte een grashalm en zei: „Herba est viridis dat gras is groen!" De jongens zeiden het na als uit één mond. Het onderricht in het Latijn was begonnen. Hardi en Arno waren opgetogen, en toen Richard een steen nam en hem tegen een paal wierp, daarbij zeggend: „Palum lapide percutio ik tref de paal met een steen!" wierpen ook zij met een steen, hem die woorden na roepende. Het was een lust, zoveel plezier als zij er aan hadden en tenslotte, toen zij aan de voet van de berg stonden, riep Richard; „Nunc curro ik ga hardlopen", op de voet gevolgd door de jongens, die ademloos op de top aankwamen, waar Richard reeds stond en hen ontving met de roep: „Ego sum victor, ik heb het ge wonnen!" Dat riepen zij hem niet na, want zij verstonden beiden wat daarin lag en Hardi had daarbij een gevoel van stille schaamte. Ja, Richard was thans overwinnaar; hij had wederstrevige, trotse harten overwonnen Zulk" een avond had men in den huize König in lang niet gehad. Een uitroep van spijt klonk eenparig uit de mond der beide jongens, toen de klok haar negen slagen liet horen. Ri- hard was van de grote tafel in de huis kamer opgestaan. „Voor vandaag is het genoeg, niet jongens? Morgen komt er weer een dag!" Mevrouw König had niet met de roep der jongste ingestemd, wel ech ter met hen meegevoeld. De jongens hadden gelijk. Het was inderdaad een zeldzaam prettige avond geweest. Wat deze Richard Falck voor boeien de verhalen, meegemaakte en gelezene, vertellen kon! En de raadsels, die hij opgeven kon, hadden de jongens zó wakker gehouden, dat zij aan naar bed gaan helemaal niet hadden gedacht. (Wordt vervolgd) overeenkomstige periode van 1957t namelijk voor f 149.228.448,Er gin gen 709.709.295 voor consumptie be stemde kippe-eieren ter waarde van ruim f 95.270.382,-de grens over. Het aantal broedeieren dat werd uit gevoerd steeg van ruim 7 miljoen in de eerste vier maanden van 1957 tol ruim 13 miljoen in de eerste vier maanden van dit jaar. De export van geslacht pluimvee, ééndagskuikens en pluimveeconserven nam eveneens op merkelijk toe. De export van de consumptie-eieren bracht in de afgelopen vier maanden bijna f 6 miljoen meer op dan in het zelfde tijdvak van 1957, ondanks het feit dat het aantal eieren dat werd uitgevoerd daalde met 59 miljoen. Dit is een gevolg van de lage eierprijzen in het voorjaar van 1957: er werden toen minder eieren in de broedmachi nes gelegd, zodat het aanbod nu klei ner is. De gestegen prijzen en de zeer bevredigende afname in het binnen land doen echter binnenkort weer een hogere produktie verwachten en de export zal hierbij aangepast moeten worden. Van november 1957 tot en met maart 1958 werden 88.645.615 broed eieren ingelegd tegen 71.952.780 in de periode van november 1956 tot en mei maart 1957. Het bestuur van het Produktschap voor Pluimvee en Eieren besloot, de definitieve beslissing over het al of niet goedkeuren van een Verordening Kwaliteitsbepalingen Eieren (binnen landse afzet) en een Verordening op de Handel in Eieren, uit te stellen tol een speciaal voor dit doel te beleggen bijeenkomst op 4 juni aanstaande. Het Ministerie van Sociale Zaken heeft enkele bezwaren tegen het ont werp kenbaar gemaakt, terwijl ook het Bedrijfschap Detailhandel zich niet met alle bepalingen schijnt te kunnen verenigen. Op tweede Pinksterdag hengelconcours te Strijenham Voor de derde internationale zee- hengelwedstrijd te Strijenham op tweede Pinksterdag bestaat weer goe de belangstelling Vooral van Belgische zijde is reeds een flink aantal opgaven tot deelname aan dit concours ont vangen. Het Boliviaanse ministerie van defensie heeft bekend gemaakt, dat de opstand in Santa Cruz geheel is onderdrukt. De llatste rebellen zou den naar Argentinië en Paraquay zijn uitgeweken. Gisteren heeft het eerste regimen! genietroepen, dat gelegerd is in de Willem I-kazerne te 's-Hertogenbosch zijn 210-jarig bestaan herdacht.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch Dagblad | 1958 | | pagina 5