„GEEN FOTOGRAAF KOMT ER
EXCELLENTIE F'
dr. Erich Salomon
IN,
Maar
was toch binnen
Vermoeide ministers
DE KONING DER
ONBESCHEIDENEN
Daar is hij toch!
Onthullende parade van de groten der aarde
Gentleman-indringer maakte
de onmogelijkste plaatjes
Treffend beeld van een tijd
vol politieke desillusies
VEELZIJDIG
Op bescheiden wijze,
Zaterdag 5 april 1958
ZEEUWSCH WEEKEND
Pagina
Een mati
Peulenschilletje
De edelman
Ontvangst
De fout
Slachtoffer van
het nazidom
Vragen
„Le roi des indiscrets"
Grote figuren
Een genie
NEDERLANDSE FOTO'S
Het enige succes
i Hendersons secretaris had name
lijk iets in de gaten gekregen en
de politie opgebeld. De Franse f
f
f
f
f
Knutselaar
Dominee schoot raket af
in de kerk
Kerk en vakantie
HET BEZOEK, dat dr. Heinrich Brüning, de Duitse rijkskanselier,
en zijn minister van Buitenlandse zaken, dr. Julius Curtius aan Frank
rijk brachten was zeer officieel en zeer belangrijk in het kader van hel
wanhopige spel, dat de wereldbeheersers speelden ter bewaring en
verzekering van de sterk bedreigde vrede. De Duits-Franse besprekin
gen te Parijs vormden een kleine schakel in een lange reeds van grote
en minder grote conferenties, die de wereld in de dertiger jaren aan
schouwde. Ook toen wist men wat praten was. Dat praten in Parijs
intussen gebeurde nogal geheimzinnig. Zelfs op de indrukwekkende
receptie aan de Quai d'Orsay werden journalisten en persfotografen
streng geweerd.
Geen toegang! „Pas d'entrence!"
„Er komt geen journalist of fotograaf binnen, excellentie!" zei de
chef de protocol, niet zonder trots, tegen Aristide Briand, de Franse
minister van Buitenlandse Zaken.
De in de politieke arena vergrijsde Briand glimlachte heimelijk.!
Hij draaide het wijnglas gedachteloos rond in z'n hand.
„Behalve dr. Salomon dan", antwoordde hij.
„Ik zeg niemand, excellentie", merkte de chef de protocol nog eensi
op.
„Wel, laten we er dan om wedden. Ik zet tien frank", repliceerde
Briand geamuseerd.
Op hetzelfde ogenblik stapte dr. Erich Salomon uit een verborgen
hoekje van de grote zaal te voorschijn, en toen de grijze Briand hem.
in het oog kreeg en triomfantelijk wijzend uitriep: „Daar is ie!", knipte'
Salomon een plaatje. Hij had weer twee exclusieve foto's aan z'n reeds
beroemde verzameling toegevoegd. Hij was weer present.
Geen journalist of persfotograaf kon door het cordon van zichtbare
en onzichtbare bewakers heenbreken. Erich Salomon echter dook
plotseling op temidden van de beschermde grootheden der aarde,
correct, vriendelijk en beminnelijk. Maar intussen fotografeerde hij.
En de grote Briand amuseerde zich kostelijk om het verbaasde ge-]
zicht van z'n chef de protocol, die iedereen kon keren, behalve diai
altijd en overal aanwezige Salomon, voor wie het een eer en een sporJ
tieve strijd was om het onmogelijke mogelijk te maken.
ERICH SALOMON IS EIGENLIJK
nooit van plan geweest om persfoto
graaf te worden. Als zoon van een rij
ke bankier lag de gehele wereld voor
hem open. Reeds in zijn jeugd toonde
hij een veelzijdige belangstelling en
hij studeerde achtereenvolgens zoölo
gie, werktuigbouwkunde en rechten.
In de eerste wereldoorlog vocht hij
in de Duitse gelederen mee in Frank
rijk. Na de slag aan de Marne was hij
vier jaar lang krijgsgevangene. Toen
leerde hij perfect Frans spreken.
Na de eerste wereldoorlog kon hij
niet recht aan de slag komen. Hij
werd deelgenoot in een pianofabriek,
die failliet ging. Daarna beproefde hij
z'n geluk met de verhuur van motor
fietsen met zijspan en elektrische auto-
tjes wegens het benzinegebrek
Toen Erich Salomon bij de uitge
verij Ulstein in dienst kwam in 1927)
kreeg hij de smaak van het fotogra
feren te pakken. Twee jaar later werd
hij zelfstandig persfotograaf. Sindsdien
heeft de camera z'n leven beheerst.
En hoe! „U kunt confereren zonder
ministers, maar niet zonder dr. Salo
mon", heeft een minister eens van
hem gezegd.
Dit is één van de foto's uit een serie van 24 stuks, waarop dr. Salomon de
toenemende vermoeidheid illustreert v an de deelnemende ministers aan de
tweede Haagse vredesconferentie van 1930. Deze foto, genomen om 1 uur
's nachts, spreekt voor zichzelf. Men ziet hierop prof. Moldenhauer, Duits
minister van financiën, Loucheur, Frans minister van publieke werken, dr.
Melchior, Duits financieel adviseur, Andrê Tardieu, Frans premier, dr. Julius
Curtius, Duits minister van buitenlandse zaken en Chêron, Frans minister
van financiën.
Ergens in de Schotse Hooglanden
«tond iets groots te gebeuren. Daar
verzamelden zich op zekere dag ver
tegenwoordigers van de hoogste Schot
se adel om onder-ons en in strikt be
sloten kring hun exclusieve groot-
grondbezitters-belangen te bespreken
en hun gal eens uit te spuwen.
Een uitgelezen gezelschapl De élite
van de Schotse élite! Zy, die voor deze
bijeenkomst waren geïnviteerd, be
hoorden tot de begenadigden. Geen
buitenstaander zou ook maar de ge
ringste kans krijgen om tot dit gezel
schap van Schotse aristocraten door te
dringen. En alles wat maar in de verte
naar pers en publiciteit riekte, was
helemaal taboe! Stel je voor, wat een
banaliteit! Geen Engelse krant, van
welk een standing en omvang maakte
zich de illusie dat één van haar jour
nalisten er in zou slagen de conferen
tiezaal van binnen te zien te krijgen.
Elke poging daartoe was bij voorbaat
tot mislukking gedoemd.
Slechts één man ter wereld had een
kans om tot de Schotse vergaderzaal
door te dringen. Die man was Erich
Salomon, 's werelds beroemdste foto
graaf uit die (dertiger) jaren. Hem
vroegen daarom de redacties der Lon-
dense bladen om een foto van de ge
heime vergadering der persschuwe
Schotten te maken. En Salomon zou
Salomon niet zijn geweest als hij niet
had beloofd met plaatjes van de
Schotse vergadering terug te komen.
Men twijfelde in Londen geen mo-
ment aan deze beloften, was het niet
diezelfde Salomon, die uiterlijk enigs
zins bedeesde en zeer beschaafde gent
leman geweest, die in 's werelds pa
leizen en conferentiezalen de meest
ongelooflijke en onthullende foto' had
geknipt? Het was nog nooit gelukt om
dr. Erich Salomon te keren. Hij was
een meester in vermommingen, wist
zich aan alle omstandigheden aan te
passen, dank zij z'n buitengewone flair
en eruditie en maakte steevast z n
plaatjes ook al moest hij z'n kleine en
en zeer lichtscherpe camera verbergen
ln een vaas met bloemen, een gipsver
band, een aktentas, z'n colbert of zn
overjas. Hoe moeilijker de opdracht,
hoe liever dr. Salomon het had. Het
was z'n lust en z'n leven z'n mede
mens te verschalken. Het avontuur
tintelde in z'n bloed.
Ach, goed beschouwd was dat adel
lijke onderonsje in Schotland maar
een peulenschilletje voor deze gewiek
ste fotograaf, vergeleken met de bar
rières die hij zo voor en na al had
moeten overwinnen.
Dr. Erich Salomon maakte zich dan
ook niet al te veel zorgen op weg naar
de Schotse Hooglanden. Hij had z'n
plan de campagne zorgvuldig opge
steld en voorbereid. De rest liet hrj
op z'n beloop.
Behaaglijk nestelde hij zich achter
in de kussens van de glimmende
zwarte en dure auto. De Rolls Royce,
die met zoemende motor door de kale
Schotse hoogvlakte voortsnelde, was
niet de enige wagen, op weg naar het
trefpunt der Schotse adel. Uit alle
windstreken spoedden de landeige
naars en grootgrondbezitters zich, ver
vuld van gedachten aan de komende
vergadering, naar de plaats van sa
menkomst.
De meeste Schotten waren al bin-
z'n indrukwekkende pracht voor de
ingang tot stilstand kwam.
De commissie van ontvangst maak
te zich gereed om de nieuw aangeko
men broeder te verwelkomen. De
chauffeur opende met een brede zwaai
het portier en stond stram in de hou
ding, toen uit de wagen een Schotse
edelman in vol ornaat te voorschijn
kwam. Een indrukwekkende figuur in
z'n vroljjk geruite rokje, de wit ge
pluimde, baret, z'n witte beenwindsels,
z'n prachtige doedelzak en z'n zwie
rige kilt in de kleuren van de stam,
waartoe hij behoorde. Zich van z'n
waardigheid bewust schreed de Schot
se hoogwaardigheidsbekleder het ont
vangstcomité tegemoet.
Wie bemerkte het achteloze ge
baar, waarmee hij de ene hand op
z'n doedelzak legde en wie zou ver
moeden, dat in die doedelzak een
camera verborgen zat, gereed om
de welkomstceremonie te vereeuwi
gen?
Maar wie ook schetst dr. Erich Sa-
lomons verbazing en verwondering
toen z'n vriendelijke groet beant
woordden met gebalde vuisten en
plotseling veel haast toonden om die
toch waarlijk zo gedistingeerde edel
man te lijf te gaan?
Kort en goed, de pseudo-edelman
kreeg maar amper gelegenheid om,
ontdaan van alle waardigheid, weer
in z'n Rolls Royce te springen, die met
brullende motor vooruitschietend een
hagel van stenen achterna kreeg.
Waarom deze verrassende ontkno
ping van zo'n zorgvuldig voorbereide
comedie? Had iemand dr. Salomon op
zijn beurt een poets gebakken?
Nee!
Dr. Erich Salomon, persfotograaf van
grote allure.
Pas later hoorde dr. Salomon,
hoe de vork precies in de steel zat.
Hij had bij al z'n zorgvuldige voor
bereidingen, één grote fout ge
maakt door naar de Schotse bij
eenkomst te gaan, gekleed in een
kilt in de kleuren van de meest
gehate stam van heel Schotland.
Dr. Erich Salomon mocht nog
van geluk spreken, dat hij de dans
was ontsprongen.
Het was één van de heel weinige
keren, dat hij niet in z'n opzet
slaagde.
TOEN Dr. ERICH SALOMON
tussen 1928 en 1932 door 's we
reld conferentiezalen dwaalde
en een stuk historie in beeld
bracht, kon hij nog niet weten,
dat hij ruim tien jaar later met
z'n gezin naar de gaskamers
van Auschwitz zou worden ge
voerd, vanwaar niemand levend
terugkeerde.
Terwijl de ministers praatten
en betoogden en dr. Erich Sa
lomon hen fotografeerde, be
reidde Adolf Hitler zijn greep
naar de wereldheerschappij en
de vernietiging van al wat Jood
was voor. En dr. Erich Salomon
was een Jood.
Hij was een zoon van dat na
tuurlijk begaafde volk, dat
ER IS ENKELE JAREN GELEDEN op verzoek van en voor
de Keulse Photokina 1956 een expositie samengesteld van het
nagelaten werk van de wereldbekende fotograaf Dr. Erich Sa
lomon door zijn enig overlevende zoon Peter Hunter te Amster
dam. Na Keulen is deze collectie o.a. getoond te Berlijn, Ham
burg, Londen en Stuttgart. Nederland heeft in december en
januari j.l. deze unieke foto-tentoonstelling ook in z'n midden
gehad. Zeer velen hebben een bezoek gebracht aan het Prenten
kabinet van de Leidse Universiteit, waar deze verzameling van
meer dan honderd foto's een maand lang te zien is geweest. Zij
gaat nu naar Amerika. Het is te hopen, dat deze zeldzame expo
sitie t.z.t. ook in andere delen van ons land nog eens te zien zal
zijn.
De nagelaten foto-verzameling
van Erich Salomon geeft een
treffende beeld van een politiek
en economisch zeer bewogen tijd,
het laatst van de twintiger en het
begin van de dertiger jaren. Als-
zodanig is Salomons werk een wel
zeer sprekende en harde les der
historie. Het beeld is daarom
juist zo treffenjl, omdat „Salomon
de „groten der aarde" uit die da
gen in het licht van de naakte
werkelijkheid in zijn lens wist
te vangen. Hij fotografeerde op
een manier en onder omstandig
heden, zoals alleen Salomon dat
,Ah, le voild!" riep Aristide Brand
triomfantelijk uit, toen hij dr. Erich
nen toen de peperdure „glee" ln al Salomon ontdekte. Hij had gelijk ge
I kregen, Salomon was weer present en
knipte bovendien nog dit leuke
moment.
kon. 't Verrassend element speelt
in zijn foto's een sterke rol. Ze
zijn niet bestudeerd of gekun
steld. Salomon hield ervan om
zijn objecten (en dat waren niet
de eersten de beste!) te fotogra
feren in echt menselijke situaties.
Zijn foto's waren daardoor van
een bijzondere onthullende waar
de en vonden ook gretig aftrek
in de meest beroemde kranten en
tijdschriften.
Nu, na 25 jaar, waarin de we
reld een tweede wereldoorlog
en een tweede politieke worste
ling tot behoud van de vrede
heeft beschouwd, krijgen de fo
to's van Erich Salomon een nog
veel diepere betekenis dan in de
actualiteit van toen.
Zij roepen vragen bij de toe
schouwer op.
Veel van Salomons werk im
mers brengt de politieke situaties
tussen twee wereldoorlogen in
beeld. De ene vredesconferentie
na de andere. Ontwapenings
besprekingen.
Alle groten der aarde uit die da
gen passeren de revue. Goedwil
lende en minder goedwillende
mensen. Wij kunnen vandaag de
dag terugzien op hun falen.
Maar hebben we er veel lering
uit getrokken?
Er is in menig opzicht zo veel
treffende overeenkomst tussen
toen en nu. En dat doet pijn.
steeds weer in de geschiedenis
der wereld de klappen krijgt te
incasseren, maar zich ook steeds
weer met een bewonderens
waardige moed en flair door de
moeilijkheden heenslaat.
Ook Salomon deinsde voor geen
moeilijkheid in zijn beroep terug. Hij
was niet alleen een fotograaf met een
bijzondere fotografische visie en tech
niek, maar hij was ook de man, die
altijd even meer kon dan z'n collega's.
En Salomon behaalde die voorsprong
niet met de ellebogen, maar op een
beschaafde als geraffineerd brutale
manier. Hij getroostte zich graag de
moeite om uren achtereen heimelijk
verborgen achter een scherm of in een
nis een conferentie van begin tot eind
te vereeuwigen. Zijn collectie bevat
dan ook verschillende zeer belang
wekkende series.
Aristide Briand, de karakteristie
ke Franse minister, gaf Salomon de
eretitel: „Le roi der Indiscrets" (de
koning der onbescheidenen). Inder
daad, bescheidenheid was ook Salo
mon vaak vreemd, maar hij was toch
altijd onbescheiden op een andere,
een „bescheidener" wijze dan zijn
collega's.
Meer dan 15.000 stuks foto's omvat
de nagelaten collectie van dr. Erich
Salomon. Foto's in grote verscheiden
heid, maar voor het overgrote deel
briljant, uniek en waardevol.
Talloze grote figuren in allerlei si
tuaties en omstandigheden en van al
lerlei soort heeft Salomon vereeuwigd:
Stresemann en Brüning, koning Fuad
van Egypte en president Hindenburg,
saboterende nazi's in de Duitse Rijks
dag, Herriot en Laval, Churchill en
Roosevelt, Herbert Hoover en Tar
dieu, Mussolini en Schnussnig, Mac
Donald en Von Papen, Briand en vele
andere staatslieden. Maar hij fotogra
feerde ook beroemdheden als Upton
Sinclair, Max Liebermann, Marléne
Dietrich, Benjamino Gigli, Jehud Me-
nuhin (als 14-jarige solist), Mengel
berg, Toscanini, Bruno Walter en Al-
bert Einstein. Een frivole carnavals
serie ziet men evenzeer als een reeks
foto's van een geruchtmakende moord
zaak. Humor en.tragiek.
Hij was een genie.
Helaas, hij werd met zovelen van z'n
volk het slachtoffer van het geweten
loze nazidom, welks onbeschaamde
brutaliteit hij zelf zo treffend illu
streerde.
Toen de nazi's aan het bewind kwa
men, vestigde Salomon (zoon van
welgestelde Joodse ouders uit Ber
lijn) zich in Den Haag.
Door laf verraad kwam hij met zijn
gezin in het „Oranjehotel" te Sche-
veningen terecht. Via Westerbork en
Theresiënstadt voerde men hem naar
Auschwitz, waar hij zijn vrouw en één
van z'n zoons terugvond, om (58 jaar
oud) met hen de dood te worden in
gedreven in de gruwelijke gaskamers.
Z'n andere zoon zag kans om voor
mei 1940 naar Engeland uit te wijken.
Als Peter Hunter (met het oog op
mogelijke krijgsgevangenschap) dien
de hij in het Engelse leger. Hij woont
nu in Amsterdam en zorgde er voor,
dat de nagelaten fotocollectie van z'n
vader niet in het vergeetboek raakte
Gelukkig, want de foto's van dr. Sa
lomon hebben meer dan gewone be
tekenis.
Sinds dr. Salomon zich in 1932 in
Den Haag vestigde, heeft het
Nederlandse volk dank zij hem
geregeld een inzicht gekregen in
het leven van onze Koninklijke
familie, waardoor de band tussen
Nederland en het Oranjehuis nog
hechter en nauwer werd. Vaak
heeft dr. Salomons in de voor
oorlogse jaren vooral Prinses
Juliana, thans onze Vorstin, ge
fotografeerde. Verder maakte hij
in Nederland o.a. opnamen van de
Hoge Raad, de Staten-Generaal,
de Raad van State, de Minister
raad (er is een prachtig onge
dwongen foto van het ministerie
Colijn) en een directievergade
ring van de B.P.M. onder voor
zitterschap van Sir. Henry Dete-
ring.
ofn c&»
f
Ook dr. Erich Salomon had wel
eens pech en niet alleen in Schot
land. In Scheveningen probeerde
hij de Engelse staatsman Arthur
Henderson, die met openstaande
balcondeuren in z'n hotelkamer
zat te confereren, te verschalken.
Salomon huurde een brandweer
auto met ladder en wilde net
naar boven klimmen toen de
4 politie hem arresteerde.
f
f
delegatie zag kans dr. Salomon
(een Duitser immers) in vrijheid
te doen stellen.
„Het enige werkelijke succes van
de ontwapeningsconferentie", zo
werd later smalend gezegd
Het is niet eens zo vreemd om
te beweren, dat dr. Erich Salo-
4 mon zijn succes voor een niet on-
c belangrijk deel te danken heeft
"f aan een hobby, waarmee hij van
af zijn jeugd was behept. Hij was
een verwoed knutselaar en op
latere leeftijd heeft, hij van die
liefhebberij veel profijt gehad.
Meermalen was het dr. Salomon
mogelijk te fotograferen wanneer
4 niemand daar iets van in de ga-
4 ten had. Dan kwam z'n knutse- -
laarsgeest hem van pas en wist
4 hij zijn kleine camera listig te
s verbergen. Zo maakte hij b.v.
eens een allergenoeglijkste foto
4 van Herhert Hoover, Amerika's
s president, tijdens een diner. De
J camera was verborgen in een
4 vaas met bloemen op V-k meter
c afstand van de president. Dr. Sa-
J lomon stond in een hoek van de
4 zaal en bedienden zijn camera
vanaf grote afstand.
4 I.**. L.J.. Vjo
f
f
f
f
f
f
f
f
f
In Baltimore, Noord-Amerika, ver
baasde ds. George F. Packard zijn ge
meente (van de episcopaalse kerk) om
na de voorlezing der tien geboden
plotseling een raket af te schieten. Het
was een twee meter grote, aan linten
bevestigde zilverkleurige raket, dia
eensklaps door het kerkruim zweefde.
De volle kerk het was juist open
bare belijdenis keek verrast. „Belij
denis doen is de start voor de grote
vlucht in ons leven. De aanzet tot deze
start is het avondmaal", verklaarde ds.
Packard.
Deze dominee zorgt wel meer voor
dergelijke verrassingen. Verleden jaar
had hij een arm vol verkeersbordjes
naar de preekstoel meegenomen. Het
was in de vastentijd. Hij kon aan de
hand van stopsignalen en bordjes met
„uitholling overdwars" e.d. illustreren,
dat in de lijdenstijd het leven soms op
zettelijk tot stilstand voor bezinning
gebracht moet worden.
Als onderdeel van de Raad voor de
Herderlijke Zorg in de Ned. Herv.
Kerk is een studiecommissie betref
fende kerk- en vakantiegangers werk
zaam.
Deze commissie houdt zich bezig met
de vraag op welke wijze men in toe
ristische centra als kerk het best de
vakantiegangers kan opvangen. Er kan
in dit opzicht nog veel verbeterd wor
den, ofschoon de kerken in Nederland
in het algemeen niet slechter gast
vrouw zijn dan in het buitenland, voor
al in Zwitserland.
Voorts houdt de commissie zich be
zig met de vraag hoe de Nederlandse
christenen zich in hun buitenlandse
vakantieoorden gedragen. Aan alle
kerkeraden in vakantiestreken is ver
zocht de ervaringen op deze punten te
willen melden aan de commissie.
