Spectaculair resultaat in
Coudorpe
Geheel vernieuwd wegennet
op Schouwen gereedgekomen
Nog dit jaar in gebruik
Ambachtsheer
en dijkbouwer
Wordt dragline door
bulldozer verdrongen?
Chefarine.4
Volgend jaar Hoedekenskerke gereed,
T59 Kwadendamme en in ;60 Ovezande
PRACHTIGE ASFALTBANEN- 5.5 en
Pagina I
IN '58 OOK DE
KLEINERE WEGEN
Wat doet de Grontmij
DE HERVERKAVELING IN „DE ZAK"
(bij Ellewoutsdijkj
„Neen", zegt de Grondmij„want..."
KIPWAGENS OP
VLIEGTUIGBANDEN
Griepbestrijding met
4 middelen tegelijk!
(Van onze speciale verslaggever)
BINNEN ENKELE WEKEN zal het nieuwe net van de
belangrijkste wegen op Schouwen de provinciale wegen en
landbouwwegen-A geheel zijn voltooid. En zo zullen de
mensen op Schouwen nog vóór het jaar ten einde is, kunnen
profiteren van de nieuwe, brede asfaltwegen, die nu nagenoeg
alle delen van het eiland op voortreffelijke wijze bereikbaar
maken. Vier grote provinciale wegen, met een breedte van zes
meter, en een aantal landbouwwegen-A (asfaltdek van 5.5 m.
breedte). Een aantal kleinere (B- C-) verbindingswegen zul
len daarna in de loop van 1958 in gebruik kunnen worden
gesteld.
De verharde asfaltweg van Zierik
zee naar Schuddebeurs, voorheen een
slingerende klinkerweg, Is dezer da
gen geredgekomen, terwijl de nieuwe
landbouwweg A Zierikzee-Kerkwerve
Nieuwerkerk waarschijnlijk de vol
gende week zal worden voltooid,
(Laatstgenoemd traject zal in de toe
komst via de veelomstreden „delings-
dijk wanneer die voltooid is
naar Brouwershaven lelden).
De weg SerooskerkeHaamstede is
nu al een jaartje in gebruik en de
bevolking profiteert er dankbaar van,
Dan is daar het traject Moriaans-
hoofdScharendijke, eveneens van
breed asfaltdek voorzien. Deze weg is
thans gereed, op de „las" na, waar in
de toekomst (Zwaardweg) de aan te
leggen delingsdijk zal kruisen.
„Delingsdijk
Zoals bekend, heeft rijkswaterstaat
besloten de delingsdijk (Schelphoek
Brouwershaven) bij voorrang te doen
aanleggen. De aanbesteding zal vol
gend jaar plaats hebben, waarna het
werk nog ruim een jaar tijds zal ver
gen. Onder normale omstandigheden
kan worden verwacht, dat de delings
dijk omstreeks eind '59, begin '60 ge
reed zal zijn.
Het gehele nieuwe wegennet op
Schouwen, met uitzondering van die
der provinciale wegen wordt uitge
voerd door de „Grontmij". Duiveland
niet inbegrepen, daar dit het werk
terrein is van de Ned. Heidemij.
Mer ir. Hemminga van de Inspec
tie Zeeland als deskundige gids heb
ben we de voorgeschiedenis nog eens
nagegaan.
„Aanvankelijk was de Grontmij in
geschakeld bij het dichten van dijk-
gaten en het herstel van binnendijken
op Duiveland", aldus onze gastheer.
Maar op 27 augustus 1953 histori
sche dag voor Zeeland! slaagde
men erin het stroomgat Schelphoek
te sluiten, waarna het eiland kon wor
den drooggemalen. De kleinere Burgh
en Westlandpolder was toen al droog
gevallen.
Daar lag het wijde Schouwse pol
derland. Als een brakke, kale klei-
woestijn. Het herverkavelingswerk
kon beginnen.
Ontwateringsplan
Tevoren was er reeds een ontwate
ringsplan opgesteld. Het waterschap
Schouwen loosde voorheen d.m.v. de
gemalen „Den Osse" en „Schelphoek1
rechtstreeks op het buitenwater en
door het boezemgemaal „Flauwers1
De ontwatering werd na de inundatie
zodanig gewijzigd, dat met twee ge
malen kon worden volstaan, n.l. het
gemaal „Den Osse" aan de noordkant
en „Prommelsluis" aan de zuidzijde
van het eiland; totale bemalingscapa
citeit van 750 m3/min.
Het peil bij de gemalen bedraagt
2.50 NAP; in de diverse stuwgebie-
den ligt dit hoger, tot 1.00 m NAP,
aldus ir. Hemminga. Het laag gelegen
Prunjegebied werd voorzien van een
volautomatische elektrische onder-
bemalingsinrichting, die het water op
een peil houdt van 2.80 m NAP.
Het ontwerpen van de gemalen is op
gedragen aan verschillende inge
nieursbureaus.
Reeds tijdens de noodherstelperiode
werd begonnen met het graven van
Bij Ellewoutsdijk, waar 'n nieuw
dijktracee een flinke lap grond
aan de bestaande landbouwperce-
len heeft toegevoegd, doet zich de
merkwaardige coïncidentie voor,
dat een ambachtsheer zijn eigen
dijk heeft gebouwd.
De ambachtsheer van Ellewouts
dijk is nl. een der firmanten van
het aannemingsbedrijf Van Hat-
tum eil Blankevoort te Beverwijk
welk bedrijf deze nieuwe Wester-
schelde-dijk heeft gebouwd.
Door de voortdurende aanslib
bing op de schorren en het in
klinken van het binnendijkse land
ligt het nieuwgewonnen land
thans hoger dan de grond achter
de dijk. Binnenkort begint de
Grontmij, met de ontginning en
drainage van de nieuw.e polder
(in regiewerkwaarmee men in
de loop van volgend jaar gereed
denkt te komen, zodat er in 1958
nog gezaaid kan worden.
de nieuwe hoofdleiding (begin 1954),
met een bodembreedte van 12 meter.
Daarna kwamen ook de andere lei
dingen gereed. In totaal werd tot 1
dingen gereed. In totaal werd tot dus
ver 75 km leidingen gegraven.
Wegen
Zodra de omstandigheden het mo
gelijk maakten, begon men op Schou
wen met het aanleggen van wegen.
Het streven is steeds geweest, aldus
ir. Hemminga, om met de aanleg van
De N.V. „GRONTMIJ" is
zoals bekend een van de
beide grote, Nederlandse Cul
tuurmaatschappijen, die de her
verkavelingswerkzaamheden in
Zeeland uitvoeren. Zoals be
kend, worden deze werkzaam
heden verricht voor de Her
verkavelingscommissie Zee
land, terwijl voor het regelen
van de uitvoering der werken
zgn. Bureaus van Uitvoering
zijn ingeschakeld. Over het
werk van de Ned. Heidemij,
op Tholen, Duiveland en bij
Waarde schreven wij reeds
eerder. Thans wijden wij en
kele artikelen aan de werk
zaamheden die de Grontmij. in
onze provincie verricht.
Een onzer redacteuren was
een dag de gast van ir. M. A.
Hemminga, inspecteur van de
Grontmij., inspectie Zeeland,
en werd aldus in de gelegen
heid gesteld kennis te nemen
van de huidige stand van za
ken van de herverkavelings-
werken op Schouwen, en in de
Zak van Zuid-Beveland.
wegen vóór te zijn op de daarna ko
mende cultuurtechnische werkzaam
heden. Deze volgorde kon de aanvoer
van materiaal gemakkelijker doen
plaats hebben, terwijl men nu ook de
bestaande oude wegen tijdens de ka-
velrationalisatiewerkzaamheden kon
opruimen.
Zoals gezegd, aan de Grontmij
werd opgedragen de aanleg van
landbouwwegen A, B en C op
Schouwen, terwijl de provincie
Zeeland opdracht gaf ook de nieu-
-Haamstede en Zierikzee-Schud-
debeurs, compleet met fietspadèn,
aan te leggen. De plannen voor de
nog aan te leggen A-wegen en de
provinciale wegen zijn thans na
genoeg geheel gereed.
Neen, het is echt geen fout van
de verslaggever, die t in Grontmij.
Deze naam is ontstaan uit de sa
mensmelting van GRondverbete-
ring- en ONTginningsMaatschap-
p IJ.
De N.V. „Grontmij" (opgericht in
1915) is gevestigd te De Bilt. Voor
het vele en belangrijke werk, dat de
Grontmij in Zeeland verricht, heeft
deze maatschappij te Bergen op Zoom
een kleine nederzetting gevestigd, uit
makende de gebouwen van de In
spectie Zeeland. Daar zetelt de in
specteur, ir. M. A. Hemminga, en de
civiel-ingenieur, ir. A. Schwerer die
enkele dagen geleden ir. N. A. Ozinga
is opgevolgd.
Wat doet de Grontmij in Zeeland?
Meer dan herverkavelingswerken al
leen. Ir. Hemminga had dat al keurig
op een papiertje opgeschreven, toen
Uw verslaggever naar de werkzaam
heden informeerde. En wel:
Herverkavelingswerken; a. cul
tuurtechnische werken; b. civiel
technische werken.
Uitvoering van de ruilverkaveling
Eede.
Het uitwerken van uitbreidings
plannen en rioleringen.
Vrije werken drainage (machi
naal); andere vrije werken.
DACW-werken (dienst aanvullen
de cultuurtechnische werken), zo
als: sportvelden en rioleringen,
boerenwerken (met subsidie van
de Cult. Techn. dienst) in het
kader van de aanvullende werk
gelegenheid.
Oogstwerkzaamheden, t.b.v. de
landbouw (rooien van aardappels
en suikerbieten).
(Van onze speciale verslaggever)
IN HET herverkavelingsgebied,
direct ten noorden van Hoedekens
kerke (126 ha) zijn de afgelopen
week de nieuwe wegen gereedge
komen. In het begin van voorjaar
1958 wordt een begin gemaakt met
de egalisatie van dit gebied, waar
mee men de volgende zomer hoopt
klaar te komen.
Verwacht wordt, dat het gebied
ten noorden van de Vrouwenweg
(100 ha) in najaar 1958 gereed
komt en het weer noordelijk daar
van gelegen gebied (tot aan de her-
verkavelingsgrens), groot 80 ha,
dan waarschijnlijk eveneens voor
de winter van '58.
Hierna komen tenslotte de ge
bieden bij Kwadendamme en Ove-
zande aan de beurt, die volgens
Ie voorlopige plannen resp. in
1959 en in 1960 zullen worden vol
tooid.
De herverkaveling in de Zak van
Zuid-Beveland vertoont in enkele op
zichten belangrijke verschillen met
die op Schouwen, aldus deelde men
ons van de zijde van de Grontmij
mede. Het karakter van het landschap
is anders en in de Zak is ook aan
zienlijk minder rampschade geweest.
Slechts ca. 2000 ha. van de Zak is
overstroomd geweest, waardoor eigen
lijk alleen noodherstel in de polder
Everinghe nodig was.
Binnendijken blijven
Wat het landschapsverschil met
Schouwen betreft, in de Zak zijn vele
binnendijken, voor het merendeel met
bomen beplant. Deze dijken zullen
grotendeels ook na de uitvoering van
de herverkaveling hun rol blijven
spelen, aldus ir. Hemminga. Een aan
tal van deze binnendijken zou best
gemist kunnen worden en uit cultuur
technisch oogpunt zou dat zelfs ge
wenst zijn, maar een volledige „sa
nering" in deze dijken brengt zoveel
kosten mee, dat de uitvoering daar
van economisch niet verantwoord is.
Daarom is de nieuwe verkaveling
zoveel mogelijk aan de bestaande dij
ken aangepast. Slechts in enkele ge
vallen worden binnendijken opge
ruimd of verlegd.
Er kon in de Zak een andere werk
wijze worden gevolgd dan op Schou
wen, omdat in de Zak na de ramp
vrijwel alle landbouwgronden in ge
bruik konden blijven. Zo wordt het
graven van waterlopen hier bijv. niet
op grote schaal vóór het overige werk
uitgevoerd, maar de bestaande ont
watering blijft, zolang in een bepaald
deel nog geen egalisatiewerken wor
den uitgevoerd, zijn functie vervullen.
Hiermee wordt bereikt, aldus ir. Hem
minga, dat de grond, die uit de water
lopen vrijkomt, direct kan worden
verwerkt.
Spectaculair
Met de uitvoering werd een be-
De bulldozer heeft snel plaats veroverd In het herverkavelings
werk. Zal de dragline, het vertrouwde symbool van Zeelands her
rijzenis uit het water, straks geheel het veld moeten ruimenDid
vraag wordt in onderstaand artikel beantwoord.
(Van onze speciale verslaggever)
„ZAL DE BULLDOZER, die reeds op verschillende plaatsen de taaie
van de dragline heeft overgenomen, in de toekomst de dragline geheel
uit Zeeland doen verdwijnen?"
Deze vraag hebben we aan Ir. M. A. Hemminga, inspecteur vool
Zeeland van de N.V. „Grontmij", toen wij na afloop van onze rondreU
door de provincie nog wat zaten na te praten.
„Neen", antwoordde Ir. Hemminga, van geboorte Groninger, jaren-*
lang werkzaam geweest in de N.O. Polder en sinds vorig jaar aan hel
hoofd van de Zeeuwse Grontmij-inspectie. „Neen, want de omstandig*
heden in de onderscheiden gebieden verschillen nogal."
gesteldheid voor het gebruik van bull
dozers geschikter te zijn dan op Schou
wen. Daarom is bij de egalisatiewerken
in de Zak ook op ruime schaal van bull
dozers gebruik gemaakt.
Goedkope!
Reeds enige jaren zijn voor het trans
port van grond scrapers toegepast. Met
deze werktuigen is in de zak op klei
grond min of meer pionierswerk ver
richt, aldus ir. Hemminga. Voordien wal
de toepassing vrijwel beperkt tot zand
gronden.
Maar is de bulldozer niet veel goedko
per in het gebruik dan de dragline!
vroegen wij, waarop wij ten antwoord
kregen:
„Inderdaad, de financiële voordelen
t.o.v. draglinewerk zijn aanzienlijk. De
bulldozer werkt (ln orde van grootte)
zo'n f 1.000,per ha goedkoper. Daarom
wordt de bulldozer ook steeds meer ge
bruikt. Maar niet overal is toepassing
mogelijk. Dikwijls gaat het ook samen.
Zoals nabij Hoedekenskerke, waar de ka
velrationalisatie gedeeltelijk met bulldo
zers en ten dele met draglines worden
uitgevoerd.
Nieuwe ploeg
Op Schouwen werden deze zomer
proeven genomen met een nieuwe ploeg,
die d.m.v. twee afzonderlijk beweegbare
risters zodanig in de ondergrond kan
ploegen, dat de teelaarde in een vlakke
laag boven de ondergrond, die bovenge-
ploegd moet worden, wordt gelegd.
Hierdoor is het mogelijk terreinen, die
reeds een redelijke ligging hebben, maar
waarin oude sloten gedempt moeten wor
den, op een goedkope manier te egalise
ren. Met een bulldozer wordt nl. de bo
vengebrachte grond in de sloten gescho
ven. Deze werkwijze werd reeds eerder
met succes toegepast en er bestaat zeker
een mogelijkhied, dat deze meer ingang
zal vinden.
Ook de wijze van grondvervoer op lan
gere afstand wat tot dusver voornamelijk
met smalspoor of vrachtauto's geschied
de, is bezig te veranderen. Kipwagentje*
op enorme luchtbanden (afgedankte
vliegtuigwielen) hebben met succes hun
intrede gedaan. Meer en meer worden
deze kipwagentjes voor niet te grote
transporten grond gebruikt, omdat het
gebruik van scrapers vaak op moeilijk
heden stuit. In vele gevallen gaat het
grondvervoer voordeliger dan met smal
spoor of vrachtwagens.
Op Schouwen bijvoorbeeld is het me
rendeel van het grondverzet geschied
met behulp van draglines en smalspoor.
Verscheidene keren werd het gebruik
van bulldozers geprobeerd; maar de
structuur van de ondergrond is veelal
dusdanig, dat reeds bij lichte regen grote
moeilijkheden zouden ontstaan. Afgezien
van een paar gevallen viel er met deze
werkwijze weinig succes te boeken.
Maar neem nu bijvoorbeeld de Zak van
Zuid-Beveland. Daar blijkt de terreins-
Dichtgespoelde sloten. Over
spoeld land. Draglines graven
of ruimen de hoofdleidingen.
Een beeld van de vele werk
zaamheden in vogelvlucht.
(Luchtfoto KLM)
gin gemaakt ten noordwesten van
Ellewoutsdijk in het zogenaamde
„Coudorpe", een gebied dat in alie
opzichten (terreinsgesteldheid, ont
watering en ontsluiting) in een ab
normaal slechte toestand verkeerde.
Hier is in vroeger eeuwen op
onregelmatige wijze veen ontgra
ven ten behoeve van de zoutwin
ning, waardoor op korte afstanden
hoogteverschillen van enkele me
ters zijn ontstaan. "Waren deze
gronden vóór de herverkaveling
vrijwel waardeloos, door de nieu
we verkaveling en de egalisatie
zijn hier spectaculaire resultaten
verkregen, zo deelde men ons van
de Grontmij mede.
Ingezonden mededeling (adv.)
Vier werkelijk betrouwbare middelen
helpen elkaar en doen wonderen)
Elk labiet Chelarine „4" bevat 4 genees*
middelen, die in de gehele wereld beroemd
zijn geworden en millioenen mensen al
baat brachten. Een der bestanddelen zorgt
dat niettegenstaande de krachtig*
werking ook de zwakste maag niet
van streek raakt. De vier middelen teza
men werken nóg beter en doen werkelijk
wonderen.
Tegen pijnen en griep Geschikt voor de gevoeligste maag,
want die wordt beschermd door hel bestanddeel (hefaroi.
Zaterdag 26 oktober 1957 ZEEUWSCH DAGBLAD
