Bij de mure
van
het
OOST-BERLIJN...
Beeld van wanhoop en
van ellende
Niet bezorgd
Vraag naar betere zendelingen
Zaterdag 21 september 1957
Veel belangstelling voor
Huis van de Bruid
Groei van het
protestantisme
in Baden
GROTE GEVAREN
ONTSTELLENDE
OVERGANG
KAPITALE „FOOIEN"
Een Russisch visum
is nog altijd een
bezienswaardigheid
„DER ALTE"
Protestantse studenten
in Eindhoven
Kleine Hervormde gemeenten
Kinderen op de kansel
„Maar zoekt eerst Zijn Ko
ninkrijk en Zijn gerechtig
heid. en dit alles zal u bo
vendien geschonken worden.
Matth. 6:33.
Toen de zo bekend geworden
Peter Marshall afscheid nam van
zijn ouderlijk huis, zei zijn moe
der tegen hem: „Vergeet nooit
je tekst, mijn jongen: Maar zoekt
eerst Zijn Koninkrijk en Zijn
gerechtigheid en dit alles zal u
bovendien geschonken worden".
Dat was de beste raad, die moe
der haar zoon mee kon geven,
want wie vergeet eerst het ko
ninkrijk te zoeken, houdt het
niet uit in de wereld en in het
leven.
Het lijkt er overigens veel op,
dat het in deze wereld om heel
andere dingen gaat. Om eten en
drinken, om kleren en huizen,
om arbeid en welvaart. De eco
nomie schijnt voor de wereld
van groter en actueler belang
da de theologie.
Want zoeken wij als wij ons
zorgen maken over ons dagelijks
brood, over onze gezondheid,
onze toekomst, over de verhou
ding van Oost en Wes.t, over de
situatie in het Midden-Oosten?
Weest niet bezorgd niet om
dat die zorgen er niet zijn, maar
omdat Jezus die zorgen gedra
gen heeft, omdat Hij honger en
dorst geleden heeft en de angst
doorstaan, de angst voor de dood
en de troon Gods. In Hem heeft
de Here God onze zorg en onze
angst, onze dood en onze schuld
van ons overgenomen.
Die gelooft, mag onbezorgd zijn,
zijn angst is weggenomen, hij
gaat moedig voorwaarts. Hij heeft
moed voor vandaag èn voor de
toekomst. De Heer is nabij.
Weest in geen ding bezorgd!
In de modelwoningen „Het huis van
de bruid", welke ingericht waren in
bouwfondswoningen op plm. 40 plaat
sen in Nederland, zijn in totaal 60.760
bezoekers genoteerd. De N.V. Bouw
fonds Nederlandse Gemeenten, die de
ze actie had georganiseerd ter viering
van het gereed komen van de 10.000ste
bouwfondswoning, heeft het bedrag
der ontvangen entreegelden (plm.
f9800) aangevuld tot de ronde som
van f 10.000 en ter beschikking ge
steld voor blinde kinderen van alle
gezindten.
Het dorp Böhringen in Baden telde
tot voor kort slechts tien protestantse
inwoners. Maar nu zijn het er vijf
honderd, omdat een grote groep ont
heemden in Böhringen onderdak en
werk heeft gevonden.
Er was dus een kerk nodig. Met
de bouw is een begin gemaakt. De
eerste steenlegging zou met enige
feestelijkheid gepaard gaan. Reeds
wapperden de vlaggen op het bouw
terrein, toen de daar aanwezigen de
lucht zagen betrekken. 'Wteldra plens-
te het hemelwater neer. Het feest
zou in het water zijn gevallen, in
dien niet de pastoor van Böhringen
ijlings was komen aansnellen om de
feestgenoten te verzoeken in zijn
kerk de samenkomst voort te zetten.
Zo werd het feest der steenlegging
voor een protestantse kerk gevierd
in een r.k. kerkgebouw.
De pastoor van Böhringen voerde
zelf ook het woord. Hij sprak er zijn
vreugde over uit, dat in Böhringen
een tweede heiligdom wordt opge
richt. Daar de kerk stampvol was,
omdat ook r.k. parochianen waren
komen kijken, verzocht de pastoor
om aan het eind gezamenlijk de lof
des Heren te mogen zingen. Men koos
daarvoor een lied uit, dat in beide
kerken bekend is: „Lobe den Her
ren"; de pastoor fungeerde als orga
nist.
De in aanbouw zijnde kerk zal Paul
Gerhardtkirche heten. Liederen van
deze reformatorische dichter komen
ook in r.k. gezangboeken voor.
De gehate „Vopo's" in een overvalwa
gen die nog dagelijks door Oost-Berlijn
gieren.
Van onze
reiscorrespondent
Link van Bruggen
DOOR met een kaartje voor Moskou in een Nederlandse trein te
zitten, kan men, op z'n zachtst uitgedrukt, een vreemd gevoel krijgen.
Vooral als 't eerste deel van de reis gewoon op een binnenlands traject
begint en de conducteur het biljet bestudeert, alsof hij plotseling een
geheim document in handen heeft gekregen.
Aan de grens overkomt de Moskou-ganger trouwens precies het
zelfde. De simpele aanblik van een Russisch visum een Pools visum
heeft ongeveer een gelijk effect roept bij een Nederlandse mare
chaussee een reactie op, die, al weer op z'n zachtst gesteld, onge
bruikelijk is.
De man met de platte pet en de witte „pendule-slingers" op de borst
haalt namelijk een potlood en een groot stuk papier te voorschijn.
En met een onbewogen gezicht begint hij dan de gegevens van de
paspoort-houder te noteren, de nummers van zijn visa, die van zijn
reisdocumenten etc.
Hij moet dit natuurlijk doen; er zullen wel voorschriften zijn. Het
enige, dat nogal onaangenaam is, is, dat het op een manier en een
toon gaat, welke de afkeer voor de communist want dit, lezer,
moet iemand, die naar Rusland gaat, volgens Westerse maatstaven
beslist zijn! niet onder stoelen of banken steken.
De opdracht is duidelijk. Iedereen, die
naar een land achter het IJzeren Gordijn
gaat, komt als een verdachte persoon bij
de Bijzondere Veiligheidsdienst terecht.
En men moet wel van zeer goeden huize
zijn, met andere woorden: om zeer bij
zondere redenen naar Moskou reizen, wil
men later niet de onaangename ervaring
op doen, dat men in de archieven van
de F.B.I., de Amerikaanse Inlichtingen
dienst, staat genoteerd en dat het wel
haast onmogelijk geworden is ooit nog
eens de nieuwe wereld te betreden.
Het zal wel allemaal noodzakelijk zijn.
Men kan op z'n hoogst zeggen, dat er
in deze houding, -ondanks alles, gevaren
schuilen. De Westerling, die te goeder
trouw naar Rusland gaat, of zelfs naar
een land als Polen of Roemenië, kan een
waardevolle propagandist zijn voor de
vrije wereld. Men bekijkt zijn kleren,
alsof dit voorwerpen van 'n andere pla
neet zijn. Men luistert naar hem, als hij
het over zijn land, of over het Westen in
het algemeen heeft. Hij kan, als hij met
de nodige overtuigingskracht spreekt de
totaal geïsoleerde Russen, waar hij con
tact mee krijgt, tot nadenken stemmen
en de voorlichting, die centraal uit Mos
kou wordt geleid, in een kwalijk, maar
juist daglicht stellen.
„Wat doet u nou?" vroeg ik aan de
ijverig schrijvende militair. „Wat maken
jullie er vandaag een werk van?
„Niks bijzonders", antwoordde de man
kortaf. „Dat doen we altijd
„Kom nou", zei ik, met de intentie
hem uit z'n tent te lokken. „Ik ga nu
niet bepaald voor 't eerst de grens over.
Blader m'n paspoort maar eens door..."
„Ik heb weinig tijd voor een gesprek",
klonk het uit zijn mond. Hij keek me
aan, alsof hij me vernietigen wilde en
ik berustte dan ook maar in m'n lot voor
een communist, of, op z'n minst, een
„fellow-traveller" te worden aangezien.
Een treinreis naar Moskou duur
56 uur! is allerinteressantst. Veel In
teressanter dan een reis per vliegtuig,
omdat, overal ter wereld, de zon boven
de wolken schijnt en men op een hoogte
van vierduizend meter niets van de
heersende systemen kan zien. Bovendien
is er weinig verschil tussen een „com
munistisch" en een „democratisch" vlieg
tuig. In beide machines bevinden zich
stoelen, die met één handbeweging in
een ligstand te brengen zijn, in beide
zijn de raampjes even klein en in beide
valt men even snel in slaap.
Met de trein rijdt men echter door een
stuk Europese geschiedenis heen, die in
al haar fascinerende aspecten kan wor
den waargenomen. Men gaat door ge
bieden, die radicaal van structuur ver
anderd zijn. Meu ijlt door het gespleten
Duitsland: Westduitsiand, na twaalf jaar
vrede, tot een bloei gebracht, die alle
Europese landen in de schaduw stelt;
Oostduitsland, na twaalf jaar bezetting,
van een armoede en 'n neerslachtigheid,
welke de kenmerken van de satelliet-
WALTER ULBRICHT
meer mensen voor de propaganda
dan voor het opruimen van de puin...
staten van Moskou zijn, van die leeg
geroofde, levenloze gebieden, waar de
vetleren laarzen der Russen stampen.
Tot Helmstedt, „het einde van de we
reld", snelt men door een kleurvol, dy
namisch land, dat welvaart en de ijzeren
wil van zijn bewoners om er bovenop
te komen, weerspiegelt. Men komt door
het Harz-gebergtevakantie-gebied bij
uitnemendheid. Men rijdt langs nieuwe
woonblokken, bijenkorfachtige bedrijven,
fabrieken, uit welker schoorstenen dik
ke rookslierten worden geperst, mensen,
die goed gekleed en goed gevoed zijn en
die, boven alles, in vrijheid leven.
Porta, waar, ter ere van de overwin
ning van de Germanen op de Romeinen,
een groot monument is opgericht, is,
voor de Duitsers althans, symbolisch ge
worden voor de stuiting van de vloed
uit het Westen. Varus werd in het ne
gende jaar na Christus bij Porta ver
slagen en de ondergang van zijn heir-
scharen deed keizer Tiberius klagen:
„Varus, o Varus, geef mij m'n legioenen
terug
In Helmstedt, misschien honderd kilo
meter verder naar het Oosten, zou een
ander monument kunnen staan. Het zou
het monument van Het Geschokte Ver
trouwen kunnen heten; het zou met
rouwsluiers omfloerst moeten zijn. Bo
ven de zwart glimmende dodenkransen
met hun Aronskelken zouden slechts drie
namen gebeiteld behoeven te worden
Jalta, Teheran en Potsdam. En bij dit
mausoleum van het verdeelde Duitsland,
op de grens van twee werelden, die wel
haast door een afgrond gescheiden zijn,
zou het Westen kunnen klagen: „Chroes-
tsjev, o Chroestsjev, geef ons die mil
joenen mensen, die volkeren, terug, die
naar vrijheid en welvaart snakken, maar
in de dodelijke greep van uw systeem
gevangen zijn
De Oostduitsers, die bi) mij in de coupé
zaten, werden, na het passeren van de
grens van de Deutsche Demokratische
Republik, uiterst spaarzaam met hun
opmerkingen. De druk, die even van
hen af gevallen was, toen ze voor
een kort familiebezoek in West-
Duitsland vertoefden, viel bijna zicht
baar op hen terug. Hier regeerde de
Vopo, de gevreesde Volkspolizei, weer,
al kon men het aan de vrolijke muziek,
die onder de stationsoverkappingen
klonk, niet merken.
Ik vertelde hen niet, dat ik naar
Moskou ging. Ze dachten, dat ik naar
Berlijn moest, West-Berlijn dan wel te
verstaan, en na wat voorzichtige kritiek
van mijn kant ving de treurmuziek van
hun gemoederen aan,
„Al twaalf jaar", verzuchtte er een.
„Wat een leven!Je kan niet zeggen
wat je wilt; je moet je kinderen een
opvoeding geven, die dwars tegen je ge
weten in druistSchaarste en duurte
zijn hier troefMijn zwager, die in
Westduitsiand woont, is meubelmaker,
net zoals ikMaar hij leeft drie keer
zo goed, om nog maar niet van zijn
geestelijke vrijheid te spreken
Ik kon het mijn coupé-genoten eigen
lijk wel aanzien. Hun kleren waren van
een kwaliteit, die de slechtste uit de be
zettingstijd evenaarde. Ze zagen er slecht
verzorgd uit, vermoeid en terneergesla
gen. In Westduitsiand hadden deze men
sen zich niets kunnen aanschaffen.
„Hoe kan dat nou?" zei een vrouw,
op wier voorhoofd diepe rimpels van
zorg stonden gegroefd. „Voor een West
mark moet ik vier Oostmarken geven
Ik moet vier keer zo veel verdienen als
een collega in Westduitsiand om het
zelfde leven te kunnen leiden
Met deze wisselkoers is de levens
standaard in het gerussificeerde Oost-
Duitsland al genoegzaam aangegeven. Ik
merkte er meer van, toen ik in de res
tauratiewagen zat en daar een kop koffie
bestelde. Ik moest er drie mark voor
neertellen, Westmarken liefst! Valuta
van achter het IJzeren Gordijn werd in
deze Oostduitse trein niet aangenomen,
behalve van mensen, die, op grond van
hun identiteitsbewijs konden aantonen,
dat ze aan de „goede" kant van de streep
woonden.
Ik was uiteraard niet de enige, die
in de restauratiewagen zat en de kellners
moeten schatten hebben verdiend. Ze
wonen in Oostduitsland, ontvangen West
marken en passeren Westberlijnse sta
tions, waar ze hun handlangers hebben
staan, die „goed" geld tegen „kwaad"
geld inruilen. Driehonderd procent winst
op de prijs van één kop koffie! Ik ge
loof niet, dat er één land op de wereld
is, waar dit als volkomen normaal wordt
beschouwd.
Achter m'n kop koffie van ƒ2,70 zag
ik het uitgemergelde Oostduitsland langs
me heen glijden. De boerderijen zagen
er verwaarloosd uit; de bouwgronden,
waarvan de meeste in coöperaties zijn
samengevoegd, lieten een onverzorgde
Indruk achter. Ais twaalf Jaar geleden
stonden in Magdeburg nog vele ruïnes
overeind. De stations waren verveloos,
de mensen, die er liepen, van een depri
merende grauwheid.
Ik passeerde Potsdam, het eens zo
magnifieke paleis van „Der Alte Fritz",
het oude machtscentrum van het uiteen
gerafelde Pruisen. Op de vensterloze
ramen gloeide de avondzon. De daken
waren grondig vernield en wanstaltige
muurresten staken tegen de hemel af.
„Als „Der Alte" dat nog eens zou
kunnen zien", klonk de stem van een
Jonge, Oostduitse ingénieur, die als
geen ander op het regiem was gaan
afgeven. „Men kan beter een keizer
van den bloede hebben dan een tot
keizer gebombardeerde arbeider.
Herr Dlbricht heeft meer mensen no
dig voor het maken van slagzinnen dan
voor het ruimen van puin.
In Berlijn, die vreemde, verscheurde
stad, is het verschil tussen West en Oost
't duidelijkst te zien. Ik ging eerst door
West-Berlijn, langs de Interbau, waar de
architecten van de wereld hun moderne
bouwwerken hebben laten verrijzen. De
Kurfürstendamm gleed langs me heen:
mondaine fagade, feërieke verlichting
En toen kwam het geschonden Oost-
Berlijn, waar slechts de armzalige lam
pjes van straatlantaarns pinkelden. Een
vormloze hoop steen en staal geeft de
plaats aan, waar eens de Reichstag stond.
Unter den Linden vertoont alleen de
herbouwde staatsopera, maar is voor de
rest een boulevard, die het beste tot
„Unter den Ruïnen" zou kunnen worden
omgedoopt.
Berlin-Oostbahnhof werd ten slotte
bereikt: een donker station met een
drukkende atmosfeer. „Voor Vrede en
Vriendschap", lazen de spandoeken. „Weg
naar Moskou, naar de stad van het
Licht", stond ergens geschilderd.
Ds. E. Sneller, hogeschoolpredikant
te Eindhoven, vertelzt in „Hervormd
te Eindhoven, vertelt in „Hervormd
geschreven studenten aan de Tech
nische Hogeschool, er 37 protestant
zijn. Hiervan behoren er 25 tot da
hervormde, 6 tot de gereformeerde, 8
tot de doopsgezinde, 1 tot de luther
se en 1 tot de remonstrantse kerk.
Achttien jongens gaven op tot geen
kerkgemeenschap te behoren; de rest
is rooms-katholiek.
Nu het niet mogelijk bleek één stu
dentenpastoraat te vormen, hebben
de vijf erbij betrokken predikanten
zitting genomen in een convent van
studentenpredikanten. Men heeft ten
gerieve der studenten een folder uit
gegeven in samenwerking met pater
ir. B. Bouwman, aangewezen voor de
geestelijke verzorging van r.k. stu
denten, en met een commissie o.a. uit
de N.C.S.V. en de V.C.S.B., die een
„protestants gesprekscentrum" voor
bereid.
Ds. G. J. van der Burgt te Loenen
(GId.) heeft in „Woord en Dienst"
een overzicht gegeven van de kleine
gemeenten, die de Hervormde kerk
op het platteland bij tientallen heeft.
Hun aantal is het grootst in Fries
land (78), dan volgt Noord-Brabant-
Limburg (44) en daarna Gelderland
(40). Al deze gemeenten zijn in
moeite of dreigen in moeite te komen.
Indien een gemeente van 700 zie
len gemiddeld per ziel een bedrag
aan levend geld per jaar opbrengt
van f 15,-, is een bedrag van f 10.500,-
gevonden, dat als minimum moet gel
den tot instandhouding van een pre
dikantsplaats. Van de 49 gemeenten
in Gelderland, die minder dan 700
zielen tellen, zijn er negen, die uit
kerkegoed of andere bron zich nog
kunnen redden, ook al wordt het be
drag van f 15,- per ziel niet gehaald.
Bij de overige veertig gelukt dit niet.
Zij liggen in de classis Nijmegen (15)
Doetinchem (8), Tiel (5) en Bommel
(6). Combinatie zal in veel gevallen
de uitweg zijn.
Zittend op m'n koffer, wach
tend op de trein, die me verder
oostwaarts zou voeren, liet ik al
deze scherp omlijnde beelden m'n
geestesoog passeren.. Op een af
stand van nog geen twaalf uur
sporen van Nederland heeft het
leven al zijn bekoring verloren.
Uit het westen komend Is de
hoofdstad van Oostduitsland de
personificatie van de wanhoop, de
ellende. Oost-Berlijn is als het
graf van een volk, dat slechts met
wat verpieterde bloemen gesierd
wordt.
De grenspost Helmstedt, voor de wes
terse mens het einde van de wereld.
Vorig jaar nodigde ds. W. A. Smit,
hervormd predikant te Amsterdam,
een autobewaker uit om in de Oude
kerk aldaar vanaf de kansel een ge
loofsgetuigenis af te leggen.
Ditmaal zullen er kinderen op de
preekstoel verschijnen. Men houdt
namelijk op 29 september een kerk
dienst, waarin met de gemeente ook
het jeugdhonk en de zondagsschool
aanwezig zijn.
Een der secretarissen van de Inter
nationale Zendingsraad, rev. R. K.
Orchard, heeft verklaard dat de ker
ken en zendingscorporaties in deze
tijd meer aandacht moeten besteden
aan het type zendeling, dat zij in de
missionaire arbeid plaatsen.
Zendelingen van vandaag moeten
mensen zijn, die de religieuze ont
moeting begrijpen en die op hun
eigen werkterrein kunnen helpen do
zending erbij te betrekken. Dit bete
kent niet alleen verstandelijk begrip,
maar veel meer gevoeligheid,
een zichzelf wegcijferen, een bereid
heid tot begrijpen, nederigheid, be
reidheid om de aandacht van zichzelf,
van de eigen cultuur en levenswijze
af te «leiden en deze te richten op
Christus.
Rev. Orchard voegde hier nog aan
toe, dat men indien deze maatstaf
wordt aangelegd met minder zen
delingen in Azië en Afrika toe kan,
tenminste in betekenis van zendelin
gen, die geheel en al in dienst van
een zendingsgenootschap staan. „Daar
schrik ik niet van", zo ging rev. Or
chard voort. „In veel opzichten zou
dit een goed ding zijn. Ik geloof, dat
de gewoonte om oijze missionaire doel
treffendheid en zelfs onze missionai
re gehoorzaamheid te waarderen naar
het ééntal zendelingen dat wij uitstu
ren, door en door verkeerd is. Vaak
is het een symptoom van de mata
waarin wij beheerst worden door de
grootheid van het getal en het kan
zelfs betekenen, dat wij meer op eigen
kracht dan op God vertrouwen. Ik ge
loof dat wij tot elke prijs betere zen
delingen (in het algemeen gesproken)
moeten hebben, zelfs indien dat be
tekent minder zendelingen."
De grote fontein voor de Philips
jongensnijverheidsschool te Eind
hoven, een schepping van de
beeldhouwer Hubert van Lith, en
een geschenk van het personeel
van Philips aan de raad van be
stuur t.g.v. het zestigjarig bestaan
van de N.V. Philips Gloeilampen
fabrieken, is aangeboden aan Ir.
P. F. S. Otten, voorzitter van het
presidium van de raad van bestuur
van Philips. De foto toont de voor
deze gelegenbeid fraai verlichte
fontein tegen een achtergrond
van verlichte Philipsgebouwen.
